Spasticiteit bij MS Disclosures. Spasticiteit bij MS. Spasticiteit bij MS. Spasticiteit bij MS

Transcriptie

1 Disclosures Definitie en mogelijkheden Geen research grants of relaties met/betrokkenheid industrie 18 april 2017 Manon Janse Wat is spasticiteit / tonus Klinimetrie smogelijkheden Oorzakelijk en symptomatisch Focaal vs gegeneraliseerd, invasief, niet invasief Richtlijn Spasticiteit bij volwassenen Prevalentie bij Multiple sclerose: 84% (Rizzo et al, 2004) 1

2 een motorische aandoening die gekarakteriseerd wordt door snelheidsafhankelijke toename in de tonische rekreflexen (spiertonus) met toegenomen peesreflexen als gevolg van overprikkelbaarheid van de rekreflex Lance, 1980 Kenmerken: onwillekeurige overactiviteit spieren reflexmatig alleen bij passieve rek? Positieve ( excess ) symptomen: - Proprioceptieve reflex: hyperreflexie, clonus, hypertonie - Exteroceptieve reflex: spasmen, posturale reflex - Abnormale efferente activiteit: co-contractie (vleugelen), dystonie, geassocieerde reakties Negatieve ( deficit ) symptomen: - Parese, verlies kracht - Verlies van selectiviteit - Verminderde duurbelastbaarheid Biomechanische veranderingen: - spierstijfheid - contracturen compensaties sensoriek cognitie Positieve kenmerken verhoogde peesreflexen spasticiteit flexiespasmen extensiespasmen clonus babinski (pathologische) co-contractie geassocieerde reakties dystonie Spasticiteit --> SPASM 2005 Efferent drive? Gevolgen van spasticiteit Klassieke hemiplegische houding Arm: schouder in flexie-adductie-endorotatie, met onderarm in pronatie en vingers in flexie Been: extensie-endorotatie-adductie, met enkel in equinovarus en klauwtenen Ontremming spinale reflexen of efferent drive????!! Vermindering functioneren bv; arm/hand functie, loopfunctie, zitbalans Pijn nachtrust Hygiëne Contracturen (myogeen, artrogeen) Ulcera/ decubitus Vallen, fracturen, luxaties Verlies zelfstandigheid maar soms ook positieve gevolgen (transfers, staan, lopen) 2

3 Signaalfunctie Infectie (bv; UWI, LWI) Drukplek/ulcus/ decubitus Obstipatie Ingegroeide teennagel Niersteen Heterotope ossificatie Fractuur Dislocatie gewricht Te strakke kleding/ schoenen Stress DVT Klinimetrie Spasticiteit meten? Of de gevolgen van spasticiteit Wat is het doel? - Pijn reductie - Hygiëne behoud - Preventie contracturen, decubitus Klinimetrie - Functionele verbetering Lopen Arm/handfunctie Transfers Zitten Bedhouding ADL Katheteriseren Intimiteit Lichamelijk onderzoek Inspectie AROM/PROM Motoriek Kracht (MRC) Selectiviteit Spiertonus (MAS), clonus Sensibiliteit Reflexen Observatie looppatroon, inzet arm/hand Modified Ashworth Scale Score Description 0 No increase in muscle tone 1 Slight increase in tone giving a catch when limb was moved in flexion or extension 2 More marked increase in tone but limb easily flexed 3 Considerable increase in tone passive movement difficult 4 Limb rigid in flexion or extension 3

4 Klinimetrie - richtlijn Niet functionele extremiteit: lichamelijk onderzoek (PRPM) en evt VAS Functionele extremiteit: bij invasieve behandeling indien mogelijk ook ARAT of 10m looptest Bij invasieve reversibele behandeling en twijfel over uitkomst bij functioneel doel: gangbeeldanalyse Bij niet reversibele behandeling: altijd multidisciplinair overleg en gangbeeldanalyse. Evt COPM of GAS. Klinimetrie - richtlijn GAS en ARAT Spasticiteitsbehandeling moet doelgericht zijn: functionele extremiteit: actieve doelen houding/comfort (afunctionele extremiteit): passieve doelen shared decision making is geindiceerd wanneer spasticiteit: beperkend is (balans, lopen, transfers, reiken, grijpen, slaap, verzorging) klachten veroorzaakt (pijn, discomfort, cosmetiek, ) Spasmolytica Baclofen (lioresal): Remt op spinaal niveau vrijkomen NT afferente zenuw Tizanidine (sirdalud): Remt op spinaal niveau signaaltransmissie Dantroleen (dantrium): Spierrelaxans met direkte werking op musculatuur Benzodiazepines (diazepam, clonazepam) Tolperison (tolpermyo): Spinaal en perifere zenuwen, remt o.a. reflexbogen Medicinale cannabis (hoog CBD gehalte) 4

5 Spasmolytica Bij gegeneraliseerde spasticiteit Baclofen en tolperison waarschijnlijk gunstigste bijwerkingsprofiel Botuline toxine A (botox, dysport, xeomin) Fenolisering Terughoudend bij cognitieve stoornissen Bij focale spasticiteit alleen onder bepaalde omstandigheden (sensaties van stijfheid en kramp, interfererend met slaap etc) Terughoudend met combinaties Botuline toxine Bij focale spasticiteit primair btx i.m. Altijd gepaard met actieve en passieve (rek) oefeningen Individuele functionele doelen Bij onzekerheid over indicatie bij loper GBA Pijn alleen met btx behandelen als causaliteit overtuigend is Interval zo lang mogelijk Echogeleide, el stimulatie alternatief. Combinatie bij dieper gelegen spieren. Intrathecale baclofen Via de buik naar RM, Th10 Risico op complicaties Zeer effectief Geen cognitieve bijwerkingen Bij problematische spasticiteit OE: MS, SCI, diplegie CP Intrathecale baclofen Gegeneraliseerde spasticiteit als oraal med onvoldoende werkt of bijwerkingen Orthesen en orthopedische schoenen Proefbehandeling tijdelijke katheter bij residuele staloopvaardigheid Gespecialiseerde centra (o.a. VUmc) voor indicatiestelling, implantatie, nazorg 5

6 Orthesiologie Dient overwogen te worden als aanvulling bij btx, correctie van standsafwijking, stabilisatie en om spasticiteit tijdens lopen te antagoneren Buurke : minimaal vermindering van EMG gastrocnemius en TA Take home Overactiviteit spieren, Onwillekeurig, Reflexmatig Spasticiteitbehandeling: doelgericht Shared decision Interdisciplinair Oorzakelijk en symptomatisch PRPM ipv MAS Voorkom contracturen: rekken! niet eerst alle niet invasieve opties geprobeerd te hebben Dank voor uw aandacht 6