SAMENLOOP VAN STRAFRECHTELIJKE, PRIVAATRECHTELIJKE EN BESTUURLIJKE SANCTIES

Transcriptie

1 SAMENLOOP VAN STRAFRECHTELIJKE, PRIVAATRECHTELIJKE EN BESTUURLIJKE SANCTIES

2

3 SAMENLOOP VAN STRAFRECHTELIJKE, PRIVAATRECHTELIJKE EN BESTUURLIJKE SANCTIES Joëlle Rozie Stefan Rutten Aloïs Van Oevelen (eds.) Antwerpen Cambridge

4 Samenloop van strafrechtelijke, privaatrechtelijke en bestuurlijke sancties Joëlle Rozie, Stefan Rutten en Aloïs Van Oevelen (eds.) 2017 Antwerpen Cambridge Omslagbeeld: Wassily Kandinsky, Improvisation No. 9, 1909, olie op doek bpk / Staatsgalerie Stuttgart ISBN D/2017/7849/135 NUR 824 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

5 WOORD VOORAF Het behoort tot het wezen van ieder rechtssysteem dat de rechtsregels afdwingbaar moeten zijn, d.w.z. dat de daartoe bevoegde overheidsorganen dwangmiddelen mogen gebruiken om de rechtsregels te doen naleven. Bij schending van de rechtsregels kunnen deze overheden optreden door het opleggen van sancties. Deze sancties kunnen verschillende vormen aannemen. Zo heeft men in het verbintenissenrecht de gedwongen uitvoering in natura of schadevergoeding bij de niet-nakoming van contractuele verbintenissen, de verbintenis tot schadeherstel bij een onrechtmatige daad, de moratoire interesten verschuldigd bij niet-tijdige betaling van een geldschuld, de ontbinding van een wederkerige overeenkomst wegens wanprestatie. In het strafrecht zijn er niet alleen de klassieke sancties van de gevangenisstraf en de geldboete, maar ook de werkstraf, de autonome probatiestraf, de verbeurdverklaring, de ontzetting uit bepaalde politieke en burgerlijke rechten, het verbod een bepaald beroep of ambt uit te oefenen, de ontbinding van rechtspersonen, de sluiting van een of meer inrichtingen. In het fiscaal recht kent men niet alleen de belastingverhogingen en de administratieve geldboeten, maar ook de aanslag van ambtswege, de nalatigheidsinteresten bij niet-tijdige betaling van de verschuldigde belasting, naast eventuele strafrechtelijke sancties. De beoefenaren van bepaalde beroepen (zoals advocaten, magistraten, architecten, artsen, bedrijfsrevisoren) kunnen voor hun professionele fouten en tekortkomingen tuchtsancties oplopen. In een toenemend aantal gevallen kunnen voor eenzelfde gedraging sancties van verschillende aard worden opgelegd. Het klassieke geval is dat van een misdrijf waarbij de dader aan het slachtoffer schade heeft toegebracht. In dat geval kan de dader niet alleen strafrechtelijke sancties oplopen, maar ook gehouden zijn tot schadeloosstelling ten opzichte van het slachtoffer. Daarnaast kunnen voor bepaalde gedragingen niet alleen strafrechtelijke maar ook tuchtrechtelijke sancties worden opgelegd. Bij een samenloop van sancties rijst dan de vraag of, en zo ja in hoeverre, hier het adagium Non bis in idem geldt. Het voorliggende boek bevat de referaten van de studienamiddag die de onderzoeksgroep Rechtshandhaving van de Faculteit Rechten van de Universiteit Antwerpen op 30 november 2017 over deze problematiek organiseerde. Deze studienamiddag is rechtsvergelijkend opgevat. Er komen drie thema s over cumul en samenloop van sancties aan bod, die telkens naar Belgisch en naar Nederlands recht worden behandeld. In de eerste en de tweede bijdrage, van de hand van respectievelijk mr. dr. Pieter Krop (advocaat) en Steven Vandromme (eerste v

6 Woord vooraf substituut-procureur des Konings te Antwerpen en vrijwillig wetenschappelijk medewerker Universiteit Antwerpen) komt de cumul van strafsancties, verblijfsrechtelijke en nationaliteitssancties aan bod. In de derde en de vierde bijdrage onderzoeken Th. A. de Roos (emeritus hoogleraar Universiteit Tilburg en raadsheer-plaatsvervanger in het Gerechtshof s-hertogenbosch) en Joachim Meese (docent Universiteit Antwerpen en advocaat balie Gent) de cumul en de samenloop van strafrechtelijke verantwoordelijkheid en burgerrechtelijke aansprakelijkheid naar respectievelijk Nederlands en Belgisch recht. De eerstgenoemde gaat nader in op het spreekrecht van het slachtoffer en de tweede auteur focust op de burgerlijke rechtsvordering voor de strafrechter. In de laatste twee bijdragen bespreken mr. dr. W.E.C.A. Valkenburg (senior raadsheer in het Gerechtshof te s-hertogenbosch) en Eric Van Dooren en Myriam Ghyselen (beiden raadsheer Hof van Beroep Antwerpen en deeltijds docent Universiteit Antwerpen) de fiscaalrechtelijke implicaties van strafrechtelijke beslissingen naar respectievelijk Belgisch en Nederlands recht. Namens de onderzoeksgroep Rechtshandhaving dank ik alle sprekers-auteurs voor hun uiteenzetting op de studienamiddag en voor de kwalitatief hoogstaande bijdrage die zij aan dit boek hebben geleverd. Zoals bij de vorige studienamiddagen van deze onderzoeksgroep, ben ik ook nu veel dank verschuldigd aan het Centrum voor Beroepsvervolmaking in de Rechten (CBR), in de persoon van Pascale Buyck, Reinhilde Tulkens en Veerle De Roeck, voor de administratieve en logistieke ondersteuning bij de organisatie van deze studienamiddag. Ten slotte ben ik de uitgeverij en in het bijzonder Kris Moeremans zeer erkentelijk voor de vlotte samenwerking en de fraaie uitgave van dit boek. Aloïs Van Oevelen Emeritus gewoon hoogleraar Universiteit Antwerpen Gewezen onderzoeksleider Onderzoeksgroep Rechtshandhaving vi

7 INHOUD Woord vooraf v DEEL 1. CUMUL VAN STRAFSANCTIES, VERBLIJFSRECHTELIJKE EN NATIONALITEITSSANCTIES Cumulatie van strafsancties, verblijfsrechtelijke en nationaliteitssancties in Nederland Pieter J. Krop I. Inleiding II. Verblijfsrechtelijke sancties A. De glijdende schaal B. (Vrijheids)straf C. Veelplegers D. Uitzonderingen E. Proportionaliteit F. Beleid G. Ongewenstverklaring en inreisverboden H. Unierechtelijke proportionaliteitstoets I. Rol strafrechter III. Nationaliteitssancties A. Artikel 14 Rijkswet Nederlanderschap B. Intrekking zónder veroordeling C. Rechterlijke toetsing vergeleken met verblijfssancties IV. Conclusies V. Literatuur Cumul van strafrechtelijke, burgerlijke en administratieve maatregelen t.a.v. illegale, criminele en/of frauderende vreemdelingen (met inbegrip van de ontneming van de Belgische nationaliteit): ne bis in idem? Steven Vandromme I. Inleiding II. Vreemdelingen in het strafrecht A. De toepasselijkheid van de Belgische strafwet op vreemdelingen vii

8 Inhoud 1. Algemeen Specifieke incriminaties m.b.t. vreemdelingen a. Illegale binnenkomst of illegaal verblijf in het Rijk b. Schending van een terugwijzings- of uitzettingsbesluit.. 25 c. Schijnhuwelijk, schijnwettelijke samenwoning, frauduleuze erkenning van een kind d. Identiteitsfraude B. De straffen voor vreemdelingen C. De uitvoering van vrijheidsstraffen t.a.v. vreemdelingen III. Burgerrechtelijke sancties A. De burgerlijke gevolgen van het misdrijf: nietigverklaring en doorhaling B. Ontneming van de Belgische nationaliteit IV. Administratieve maatregelen t.a.v. illegale, criminele of frauderende vreemdelingen A. Bevel om het grondgebied te verlaten B. Ministerieel besluit tot terugwijzing en koninklijk besluit tot uitzetting C. Inreisverbod V. Cumul van maatregelen en het ne bis in idem-beginsel A. Het ne bis in idem-beginsel in de rechtspraak van het EHRM B. Ne bis in idem en de administratieve maatregelen uit de Vreemdelingenwet C. Ne bis in idem en de burgerlijke maatregelen VI. Besluit DEEL 2. CUMUL EN SAMENLOOP VAN STRAFRECHTELIJKE EN BURGER- RECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID, MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR DE AFHANDELING VAN DE BURGERLIJKE BELANGEN DOOR DE STRAFRECHTER De plaats van het slachtoffer in het strafproces: grenzen aan een rechtsontwikkeling? Theo de Roos De burgerlijke rechtsvordering voor de strafrechter Joachim Meese I. Inleiding II. Principieel keuzerecht van de benadeelde III. Het voorwerp van de burgerlijke rechtsvordering A. De vergoeding van de schade voortvloeiend uit het misdrijf viii

9 Inhoud B. Andere vorderingen IV. Het instellen van de burgerlijke rechtsvordering voor de strafrechter.. 76 V. Voorwaarden A. Hoedanigheid en belang B. Ontvankelijkheid van de strafvordering VI. Verwerende partijen VII. Het ambtshalve aanhouden van de burgerlijke belangen VIII. Enkele afsluitende overwegingen DEEL 3. FISCALE GEVOLGEN VAN FISCAALRECHTELIJKE MISDRIJVEN Fiscale gevolgen van (fiscaal) strafrechtelijke misdrijven Wim Valkenburg I. Inleiding II. Una via/dubbele bestraffing III. Informatieverstrekking door het openbaar ministerie aan de belastingdienst IV. Aan de informatie klevende onrechtmatigheden V. Witwassen en voordeelsontneming VI. Besluit Fiscaalrechtelijke implicaties van strafrechterlijke beslissingen in België Myriam Ghyselen en Eric Van Dooren I. Inleiding II. Fiscaalrechtelijke implicaties tijdens de correctionele fase A. De belastingschuld als schadevergoeding Inkomstenbelastingen Btw Beschouwingen B. De belastingschuld als straf C. De belastingschuld als voorwerp van een autonome vordering III. Fiscaalrechtelijke uitwerkingen na de correctionele fase A. Oriëntering B. Het gezag van gewijsde in strafzaken Algemeen Gezag erga omnes? C. De fiscale kwalificatie van verduisterde geldsommen Algemeen De belastbaarheid van verduisterde sommen als werknemers bezoldiging ix

10 Inhoud 3. Verduisterd inkomen: een vrucht? Bedrijfsleidersbezoldiging? Divers inkomen, winst of baat? Aftrekbaarheid van de terugbetaling van verduisterde geldsommen D. De fiscale gevolgen van een verbeurdverklaring Belastbaarheid van verbeurdverklaarde geldsommen Invloed van de verbeurdverklaring op de aftrekbaarheid van de terugbetaling x