Opleidingsplan Cardiologie. Jeroen Bosch Ziekenhuis

Transcriptie

1 Opleidingsplan Cardiologie Jeroen Bosch Ziekenhuis december

2 Inleiding De afdeling cardiologie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) biedt in samenwerking met het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) een opleiding tot cardioloog, waarbij het JBZ een gedeeltelijke opleidingserkenning heeft voor de maximale duur van één jaar. In het Kaderbesluit CCMS (Centraal College Medische Specialismen) van november 2009 is de stap gezet naar competentiegericht leren, gebruik makend van een opleidingsplan. Een opleidingsplan is daarbij niet een vaststaande entiteit. Het weerspiegelt de aanpak van de opleiding en de doelstellingen daarvan binnen een instituut, en zal in de tijd aan verandering onderhevig blijken. Dat is ook de bedoeling: leren wordt, ook voor de opleiders en de opleidingsinrichting, o.a. gekenmerkt door het realiseren van gestelde doelen en het vervolgens verschuiven van die doelen naar een steeds hoger niveau. Het voorliggende opleidingsplan cardiologie van het JBZ is onderverdeeld in vier delen: Deel 1: Overzicht: Hierin wordt de opleidingsgroep beschreven, wordt een toelichting gegeven op de opleiding zelf en op de verschillende onderdelen ervan, en is een schematisch overzicht van de opleiding opgenomen. Deel 2: Opleidingsprogramma, modules en gestructureerde leermomenten: in dit deel wordt de basis van het opleidingsprogramma geschetst, staan de modules die door de opleidingsgroep worden verzorgd uitgewerkt, en worden de meer gestructureerde leermomenten toegelicht Deel 3: Portfolio en formulieren: dit deel bevat de voor de opleiding en beoordelingen benodigde formulieren die daarmee een onderdeel zullen vormen van het portfolio. Deel 4: Bijlagen: omvat bijlagen als het (landelijk gedefinieerde) competentieprofiel van de cardioloog, de organisatiestructuur van de vakgroep cardiologie in het JBZ, en de taken van de artsassistenten binnen die vakgroep. Tevens is in de bijlagen opgenomen een beschrijving van de stages cardiologie die binnen het JBZ verzorgd worden ten behoeve van andere specialismen. 2

3 OPLEIDINGSPLAN CARDIOLOGIE JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS DEEL 1: OVERZICHT Het specialisme cardiologie 1.2. De opleiding tot cardioloog 1.3. De opleiding tot cardioloog in het JBZ 1.4. De afdeling cardiologie van het JBZ 1.5. De opleidingsgroep 1.6. Overlegvormen mbt de opleiding 1.7. Wetenschap en onderzoek 3

4 DEEL 1: OVERZICHT 1.1. Het specialisme cardiologie Cardiologie is het medisch specialisme dat gericht is op de preventie, de diagnostiek, en de behandeling van hart- en vaatziekten. De Nederlandse Vereniging voor Cardiologie heeft de mission statement van de European Society of Cardiology onderschreven: To improve the quality of life of the European population by reducing the burden of cardiovascular disease. De cardioloog handelt vanuit een gedegen kennis van een breed scala aan cardiovasculaire aandoeningen, doet dat volgens de in Nederland vastgestelde medische kaders en houdt rekening met de specifieke omstandigheden van de patiënt en zijn omgeving. De cardioloog ziet erop toe dat hij 1 zich bekwaamt en blijft bekwamen in kennis en vaardigheden die van hem in de uitoefening van zijn functie worden verwacht. De cardioloog werkt direct of indirect samen met verpleegkundigen, functieassistenten, administratief medewerkers, in het ziekenhuis aanwezige medisch specialisten en met huisartsen en andere zorgverleners in de 1e lijn. Bovendien houdt de cardioloog contact met, en verwijst de patiënt zonodig naar, een tertiair centrum. Continuïteit en coördinatie van medische zorg zijn sleutelbegrippen als het om de rol en positie van de cardioloog gaat. Hij participeert in de voor hem relevante overlegstructuren. Voorts zorgt hij voor onderlinge afstemming en overleg met collega cardiologen en draagt bij aan de ontwikkeling van het vakgebied. (Het volledige competentieprofiel van de cardioloog, zoals dat is verwoord in het landelijk opleidingsplan, is opgenomen in bijlage I) 1.2. De opleiding tot cardioloog: De opleiding tot cardioloog bestaat uit de basisstudie geneeskunde, afgerond middels het artsexamen, gevolgd door een verdieping via de vooropleiding Interne Geneeskunde (gedurende twee jaar) en een specifiek cardiologische specialisatie gedurende vier jaar (zie tabel 1). De vier specifieke jaren cardiologie kennen een driejarig algemeen deel en een éénjarig deel binnen een aandachtsgebied. Meer specifiek staat de opleiding beschreven in het landelijk opleidingsplan cardiologie (zie De opleiding tot cardioloog in het JBZ Als onderdeel van de opleiding tot cardioloog kan in het JBZ (naast delen uit de basisopleiding tot arts via co-assistentschappen) de volledige tweejarige vooropleiding Interne Geneeskunde gevolgd worden en/of één jaar (van de drie algemene cardiologie-jaren) uit het specifieke deel cardiologie. Tijdens de vooropleiding Interne Geneeskunde valt de aios onder verantwoordelijkheid van de betreffende opleider met eigen erkenning en curriculum. Binnen het JBZ wordt in deze vooropleiding voor de aios cardiologie volledig voldaan aan de eisen zoals gesteld in het landelijke opleidingsplan en specifieke besluit cardiologie; zo zal de aios in elk geval stages nefrologie, longziekten, en intensive care volgen. De vooropleiding Interne Geneeskunde in het JBZ valt onder de verantwoordelijkheid van dr. P. Netten, MSRC-erkende opleider Interne Geneeskunde; de stage longziekten wordt verzorgd door dr. A. Schreurs (MSRC-erkende opleider longziekten) en de stage Intensive Care door dr. M. Moviat. Voor wat betreft het specifieke jaar cardiologie bestaat er een samenwerkingsovereenkomst met het UMC Utrecht (opleider: dr. H. Kirkels). In de samenwerkingsovereenkomst is vastgelegd welke modules van de opleiding in het JBZ kunnen worden gevolgd (namelijk: Verpleegafdeling, Hartbewaking/Eerste Harthulp, Hartcatheterisatie, en -tijdens diensten- Spoedeisende Hulp en (spoedeisende)consulten), en hoe de aansluiting op de resterende jaren van de opleiding in het UMC Utrecht is geborgd. Alles bijeen kan de plaats van het JBZ in de opleiding tot cardioloog weergegeven worden middels onderstaande tabel. 1 Overal waar hij staat, wordt uiteraard ook zij bedoeld. 4

5 Tabel 1: Schematisch overzicht van de opleiding cardiologie en de positie van het JBZ daarin module Jaar 1: interne geneeskunde, JBZ of elders Jaar 2: interne geneeskunde, JBZ of elders Jaar 3: algemeen deel cardiologie, JBZ 1 Algemene Nefrologie Verpleegafdeling Interne 2 Longziekten Hartbewaking 3 Intensive Care Hartcatheterisatie 4 Eerste Hulp, Consulten Jaar 4: algemeen deel cardiologie, UMCU Jaar 5: algemeen deel cardiologie, UMCU Jaar 6: aandachtsgebied cardiologie, UMCU Overigens verzorgt de opleidingsgroep cardiologie van het JBZ ook cardiologische stages binnen de opleiding tot andere erkende medische specialismen (interne geneeskunde -en gelieerde vakken met interne vooropleiding- en longziekten), een stage in de opleiding tot Spoedeisende Hulp arts, en een stage binnen het klinische jaar in de opleiding huisartsgeneeskunde. De inhoud en vormgeving van de stages cardiologie voor andere specialisaties in het JBZ wordt in gezamenlijk overleg met de hoofdopleider vastgelegd. De competentieprofielen van deze stages zijn opgenomen in de opleidingsplannen van de betreffende specialismen en zijn bijgevoegd als bijlage IV De afdeling cardiologie van het JBZ Het Jeroen Bosch Ziekenhuis is op 1 januari 2002 ontstaan uit een fusie van het voormalige Bosch Medicentrum (wat weer een samenvoeging was van het Groot Ziekengasthuis en het Willem- Alexander Ziekenhuis) en het Carolus-Liduina Ziekenhuis. Aanvankelijk bleven de cardiologische afdelingen van de genoemde twee fusiepartners afzonderlijk functioneren, maar sinds 1 januari 2009 zijn alle klinische bedden cardiologie gecentreerd op de locatie Grootziekengasthuis (GZG). Poliklinische faciliteiten (met een functie-afdeling) zijn beschikbaar op de locaties Grootziekengasthuis, Carolus, Liduina, en Bommels Gasthuis. De klinische afdeling cardiologie in het GZG heeft de beschikking over 10 hartbewakingsbedden, 8 short-stay bedden (onderverdeeld in 4 bedden voor de chest pain unit en 4 bedden voor dagverpleging), en 44 bedden op de verpleegafdeling. Van de 52 bedden op de short-stay en verpleegafdeling beschikken er 20 over continue telemetrische hartritmebewaking. Tezamen met de poliklinische turnover kan de afdeling tot een van de grootste cardiologische klinieken in het land worden gerekend. Overigens wordt in april-mei 2011 een volledig nieuw ziekenhuis betrokken aan de rand van de stad. De klinische afdelingen van alle specialismen (voor zover die nu nog verdeeld zijn over de locaties JBZ en Carolus) zullen dan samengevoegd worden. Binnen het JBZ biedt de cardiologie een breed en gespecialiseerd palet aan diagnostische en therapeutische mogelijkheden. Naast de ''basisuitrusting'' voor de cardiologie (waaronder ergometrie, echocardiografie en hartritme-analyse) is er een uitgebreide pacemakerafdeling, wordt transoesofageale-, stress- en 3-D echocardiografie verricht, is er coronaire CT diagnostiek, nucleair onderzoek en coronairangiografie. Onder de Wet Bijzondere Medische Verrichtingen heeft het JBZ een vergunning voor het uitvoeren van percutane coronaire interventies (en heeft de afdeling daarmee beschikking over FFR-metingen en intravascular ultrasound). In het JBZ werken 12 cardiologen (in de loop van 2011 wordt dit aantal uitgebreid tot 13). Alle specialisten zijn vakinhoudelijk breed georiënteerd; enkelen zijn verantwoordelijk gesteld voor (verdieping binnen) een specifiek aandachtsgebied of organisatorisch onderdeel binnen de vakgroep: W.F.A. Blans pacemakerimplantatie; aanspreekpunt voor klachtenfunctionaris JBZ en klachtencommissie 5

6 dr. M.C.G. Daniëls dr. P. Elsman R.M.M. Gevers mw. H.E. Haerkens-Arends hartfalen; opleider; coördinatie verpleegafdelingen; coördinatie binnen de vakgroep uitgevoerd wetenschappelijk onderzoek; bestuurlijk actief binnen NVVC en Orde van Medisch Specialisten interventiecardiologie pacemakertechnologie en pacemakerimplantatie; coassistentenopleider; coördinator polikliniek; coördinator werkrooster cardiologen; financieel management echocardiografie; keuringsarts voor vliegeniers; coördinatie functieafdeling; voorzitter reanimatiecommissie JBZ echocardiografie; hartrevalidatie mw. M.M.L.M. Jacobs mw. M.G.M. Kolff-Kamphuis hartfalen; coördinatie verpleegafdelingen; pacemakerimplantatie dr. A.M.M. vd Kraaij pacemakerimplantatie; specialist-manager; voorzitter vakgroep mw. E. Krivka pacemakerimplantatie; preventie R.A.M. van Langeveld cardiologie en sport; coördinatie transmurale zorg en 1e lijns diagnostiek dr. H.W.J. Meijburg interventiecardiologie; echocardiografie; congenitale cardiologie; plaatsvervangend opleider J.E. Polad interventiecardiologie, MRI en CT Voor een verdere beschrijving van de organisatiestructuur van de vakgroep cardiologie kan verwezen worden naar bijlage II De opleidingsgroep De genoemde cardiologen vormen tezamen de opleidingsgroep en zijn daarmee verantwoordelijk voor de kwaliteit, inhoud en vormgeving van de opleiding tot cardioloog (en voor de stages binnen andere opleidingen) in het Jeroen Bosch Ziekenhuis, zoals neergelegd in het curriculum van de opleiding. Dit curriculum is beschreven in het opleidingsplan, wat op zichzelf weer afgeleid is van het landelijke opleidingsplan cardiologie. Het voldoet aan de hierin gestelde eisen en aan de regelgeving m.b.t. medisch specialismen in het algemeen en het specialisme Cardiologie in specifieke zin (conform het kaderbesluit en het specifieke besluit cardiologie van de CCMS). Alle leden van de opleidingsgroep werken actief samen om een kwalitatief hoogstaande opleiding te bieden. De MSRC-erkende opleider en plaatsvervangend opleider hebben hierin extra taken en verantwoordelijkheden : Opleider: Dr. M.C.G. Daniëls. De opleider is primair verantwoordelijk voor alle zaken die de opleiding betreffen: - aanvragen en coördinatie van de opleidingsvisitatie. - implementeren van het opleidingscurriculum - ontwikkelen en implementeren van nieuwe kwaliteitsinstrumenten - bewaking van de voortgang van de opleiding - samenstelling onderwijsrooster - coördinatie refereeravonden - monitoren en bijhouden van de voortgang van de opleiding van de individuele aios door: o controle portfolio s aios o houden van voortgangsgesprekken en toetsingsmomenten cf opleidingsplan c.q. regelgeving CCMS/MSRC Plaatsvervangend opleider: Dr. H.W.J. Meijburg. De plaatsvervangend opleider neemt de verantwoordelijkheid van de opleider over wanneer deze niet in staat is deze in te vullen door afwezigheid of ziekte. 6

7 Alle cardiologen superviseren de aios bij (poli) klinische activiteiten en nemen actief deel aan overdrachten en onderwijsmomenten. Hiertoe hebben zij in het kader van docentprofessionalisering nascholingsprogramma s gevolgd (ofwel het Teach the Teachers programma van het UMC Utrecht ofwel de cursus Opleiden van aios in de Klinische Praktijk (OPK) zoals verzorgd binnen het OOR- ON). De opleidingsgroep bewaakt de (individuele) medisch-inhoudelijke en professionele voortgang van de aios en begeleidt hem/haar tijdens de gehele opleiding. De supervisoren worden door de opleider betrokken bij de beoordelingen en toetsmomenten van de aios Overlegvormen met betrekking tot de opleiding Om zorg te dragen voor een optimale invulling van de opleiding, en de kwaliteit ervan te monitoren, zijn diverse overlegvormen afgesproken, zowel landelijk, regionaal als locaal. Landelijk: Concilium Cardiologicum: Doel: landelijk overleg omtrent alle aspecten die de opleiding tot cardioloog betreffen. Frequentie: 2x per jaar Deelnemers: alle erkende opleiders en plaatsvervangend opleiders cardiologie in Nederland, alsmede leden van de Juniorkamer van de NVVC Voorbereiding: op onderwerpen worden stukken voorbereid; elke vergadering wordt een specifiek onderdeel van de opleiding nader beschouwd, zowel inhoudelijk als organisatorisch. Notulen: worden gemaakt door de secretaris van het Concilium. Regionaal: Opleidersoverleg: Doel: Frequentie: Deelnemers: volgen ontwikkeling aios over de instellingen heen; toetsing en afstemming opleidingsschema s regionale opleidingsinstellingen; toetsing en afstemming lokale opleidingsplannen aan regionale opleidingsplan; toetsing en aanscherping regionale opleidingsplan aan landelijke kaders; evaluatie en afstemming opleidingszaken (organisatorisch en inhoudelijk) in regionaal verband. 4 x per jaar alle opleiders en de plaatsvervangend opleiders van het UMC Utrecht, het Meander ziekenhuis Amersfoort, en het JBZ Den Bosch. Voorbereiding: op onderwerpen worden stukken voorbereid en ideeën aangedragen (o.a. regionaal opleidingsplan, cursorisch onderwijs, opleidingsroosters, organisatie wetenschappelijk onderzoek). Notulen: worden bijgehouden door de opleider UMC Utrecht Lokaal JBZ-breed: Centrale Opleidings Commissie (COC) van het JBZ: Doel: evaluatie en afstemming opleidingszaken (organisatorisch en inhoudelijk) in JBZ verband. Frequentie: 5x per jaar op maandag van uur Deelnemers: leerhuis, opleiders JBZ Voorbereiding: op onderwerpen worden stukken voorbereid en ideeën aangedragen (o.a. lokaal opleidingsplan, discipline overstijgend onderwijs) Notulen: beschikbaar via het secretariaat van de COC, ondergebracht in het zogenaamde Leerhuis van het JBZ. 7

8 Lokaal vakgroep cardiologie: Lokale opleidingscommissie: Doel: bespreken en evalueren van alle opleidingszaken zoals: volgen van aios in hun ontwikkeling over opleidingsjaar heen; evaluatie en afstemming stages; praktische invulling van de opleiding; toetsing en aanscherping lokaal opleidingsplan aan landelijke en regionale kaders. Frequentie: 4x per jaar Deelnemers: opleider en plv opleider, 2 aios. Voorbereiding: op onderwerpen moeten stukken worden voorbereid en ideeën worden aangedragen (o.a. lokaal opleidingsplan, cursorisch onderwijs, opleidingsroosters, etc) Notulen: door een van de aios Assistentenoverleg: Doel: bespreken van alle voor de werkvloer praktisch relevante zaken Frequentie: 1x per 6 weken Deelnemers: opleider, ''kliniekcardiologen'' van dat moment, alle op dat moment aanwezige arts-assistenten (dus zowel aios als anios) Voorbereiding: niet specifiek; de arts-assistenten worden verwacht gezamenlijk punten in te brengen. Notulen: door een van de arts-assistenten Vakgroepoverleg: Doel: alle relevante zaken betreffende de organisatie van de maatschap worden besproken, inclusief opleidingszaken als vast agendapunt. Frequentie: 12 x per jaar Deelnemers: alle leden van de vakgroep Voorbereiding: op onderwerpen worden stukken voorbereid en ideeën aangedragen Notulen: door een van de vakgroepleden 1.7. Wetenschap en onderzoek Onderdeel van de opleiding tot medisch specialist is de wetenschappelijke vorming. Het JBZ maakt onderdeel uit van de Stichting Topklinische Ziekenhuizen (STZ) waarin naast opleiden wetenschap een belangrijke rol speelt in het verzorgen van topklinische zorg. Binnen het JBZ bestaat een wetenschapsbureau, met eigen secretariaat en vele voor het doen van onderzoek ondersteunende faciliteiten. Zo is aan het wetenschapsbureau ook een epidemioloog verbonden. Door de vakgroep cardiologie JBZ wordt deelgenomen aan internationale studies en wordt gewerkt aan locaal geïnitieerd onderzoek. Hoofd van de researchafdeling binnen de vakgroep cardiologie is dr. M. van Eck, artsepidemioloog. Samen met dr. M. Daniëls begeleidt hij de aios bij het doen van wetenschappelijk onderzoek. Hoewel de signatuur van de afdeling en de fase van de opleiding (het betreft immers een ''perifeer'' jaar) het doen van uitgebreider zelfstandig onderzoek door de aios in de weg staat, is het streven dat de aios cardiologie tenminste één posterpresentatie bij de NVVC houdt of een klein artikel c.q. patiëntencasus in een peer- reviewed tijdschrift publiceert. Uiteraard probeert de vakgroep om eventueel onderzoek wat de aios reeds uitvoert binnen het UMCU te faciliteren. 8

9 OPLEIDINGSPLAN CARDIOLOGIE JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS DEEL 2: OPLEIDINGSPROGRAMMA, MODULES, EN GESTRUCTUREERDE LEERMOMENTEN De opbouw van de opleiding: competenties, thema s, en kenmerkende beroepsactiviteiten 2.2. De opbouw van de opleiding: modules 2.3. Beheersingsniveaus 2.4. Overzicht opleidingsactiviteiten en hieraan gekoppelde toetsmomenten 2.5. Overzicht voortgangs- en beoordelingsgesprekken 2.6. Cursorisch onderwijs 2.7. Literatuur Algemeen 2.8. Beschrijving module verpleegafdeling 2.9. Beschrijving module hartbewaking en chest pain unit Beschrijving module hartcatheterisatiekamer Beschrijving module spoedeisende hulp Toelichting op de gestructureerde leermomenten 2.12.a. Overdracht en ochtendrapport 2.12.b. Probleempatiëntbespreking 2.12.c. Critically Appraised Topic (en critical appraisal of literature) 2.12.d. Referaat 2.12.e. Cursorisch onderwijs 9

10 DEEL 2: OPLEIDINGSPROGRAMMA, MODULES, EN GESTRUCTUREERDE LEERMOMENTEN Dit onderdeel van het opleidingsplan heeft betrekking op de opleiding tot cardioloog. De vakgroep verzorgt ook stages voor andere specialismen: de invulling hiervan is te vinden in bijlage IV De opbouw van de opleiding: competenties, thema s, en kenmerkende beroepsactiviteiten: De cardioloog is een medisch specialist die beschikt over specifieke competenties. Een competentie kan daarbij worden gedefinieerd als een getoonde bekwaamheid of gedragsrepertoire waaruit blijkt dat kennis, vaardigheden, attitude, eigenschappen en inzichten in het handelen zijn geïntegreerd (Kaderbesluit CCMS 2004). Binnen het kaderbesluit CCMS 2004 zijn voor de medisch specialist 7 algemene competenties aangegeven, welke in het landelijk opleidingsplan cardiologie specifiek voor de cardioloog zijn uitgewerkt (zie bijlage I). Om invulling te geven aan de competenties is het vakgebied van de cardioloog in het landelijke opleidingsplan beschreven aan de hand van 27 thema s, ingedeeld in 7 themagroepen (zie tabel 2). Hierbij is in grote lijnen het Core Curriculum van de European Society of Cardiology gebruikt. De thema s geven de aios de mogelijkheid om kennis, vaardigheden, en gedrag te ontwikkelen en te (laten) toetsen. De thema s hebben naast medisch handelen, de vereiste kennis en taken nog tenminste twee andere competenties aan zich gekoppeld gekregen. Dit maakt het aanleren en toetsen van de geoperationaliseerde competenties in de praktijk beter mogelijk. De aan een thema gekoppelde competenties dienen in dit thema aangeleerd en getoetst te worden. Hiertoe zijn als voorbeelden voor ieder thema kritische beroepssituaties (KBS) benoemd, die bij uitstek geschikt zijn om deze competenties te toetsen. Deze praktijksituaties dienen als een houvast om in de praktijk het leren en het toetsen in de dagelijkse praktijk te integreren. Het is dus niet verplicht om deze specifiek benoemde KBS voor de toetsing te gebruiken: andere klinische situaties kunnen ook gebruikt worden, mits de aan de KBS gekoppelde competenties getoetst worden. Tabel 2. Thema s die samen de inhoud van de klinische cardiologie vormen. Thema s I. Coronairlijden II. Hartfalen III. Ritme- en geleiding IV. Niet-invasieve beeldvorming V. Invasieve beeldvorming VI. Aangeboren hartafwijkingen 1. Acute coronaire syndromen 2. Chronische ischemische ziekten 3. Risicofactoren (incl. hypertensie en diabetes mellitus) 1. Hartfalen 2. Myocardziekten 1. Ritme- en geleidingsstoornissen 2. Syncope 3. Plotse hartdood en reanimatie 1. Echocardiografie 2. Cardiale MR en thoracale MR angiografie 3. CT thorax 4. Nucleaire technieken 1. Hartcatheterisatie en angiografie 1. Aangeboren hartafwijkingen 10

11 VII. Overige 1. Klepziekten 2. Endocarditis 3. Preoperatief consult 4. Zwangerschap 5. Aortaziekten en trauma van aorta & hart 6. Perifere arterieel vaatlijden 7. Harttumoren 8. Pericardziekten 9. (Primaire) pulmonale hypertensie 10. Trombo-embolische veneuze ziekten 11. Cardiogenetica 12. Klinische Farmacologie 13. Hartrevalidatie & inspanningsfysiologie 2.2. De opbouw van de opleiding: modules De opleidingsthema's of onderdelen uit thema's worden in de praktijk geleerd in onderdelen van de opleiding, modules genaamd. Zo zal het thema ''hartcatheterisatie en angiografie'' uit de themagroep ''invasieve beeldvorming'' aangeleerd worden in een module (door sommigen ook stage genoemd) die doorgebracht wordt op de hartcatheterisatiekamer. De modules hebben een verplichte duur zodat gegarandeerd wordt dat de diverse thema s met voldoende diepgang aan de orde komen. Tabel 3 is genomen uit het landelijk opleidingsplan en geeft inzicht in de duur van de diverse modules. Tabel 3. Onderdelen (''modules'') binnen de opleiding. Onderdelen Verpleegafdeling Hartbewaking / Eerste (Hart) Hulp Cardiothoracale Chirurgie Polikliniek Consulten Niet-invasieve beeldvorming Hartcatheterisatie Elektrofysiologie/Pacemaker/ICD/Ablaties Congenitale Cardiologie Duur onderdeel 6 maanden 6 maanden 3 maanden dagdelen 3 maanden 6 maanden 6 maanden 3 maanden 3 maanden De inhoud van de modules wordt dus gevormd door thema s of onderdelen uit thema s. Daarbij komen sommige thema s gedurende meerdere modules aan bod terwijl andere thema s binnen een bepaalde module worden afgerond op het eindniveau van de opleiding. Het JBZ biedt binnen het totaal van de opleiding tot cardioloog de modules zoals aangegeven in tabel 1, in principe geënt op de aios die zich in het 3e jaar van de opleiding (dus na 2 jaren vooropleiding Interne Geneeskunde) bevindt. Overigens kan de opbouw van de opleiding van individuele aios op onderdelen hiervan afwijken om tegemoet te komen aan specifieke wensen of omstandigheden. In deel 2 zijn de verschillende modules nader uitgewerkt. Iedere moduleomschrijving omvat een overzicht van de competenties die tijdens de module ontwikkeld moeten worden. Aan het einde van dit hoofdstuk is in tabel 6 een overzicht opgenomen van het 3e jaar van de opleiding zoals de meeste aios cardiologie die in het JBZ doorbrengen met daarin de thema s (met uitwerking van competenties), kritische beroepssituaties, beheersingsniveau (BN), opleidingsactiviteiten, toetsen en portfolio. Hiermee trachten we op overzichtelijke wijze aan te geven waaraan tijdens een module gewerkt moet 11

12 worden. De thema s vormen daarmee een leidraad voor het dagelijks handelen. Aan het eind van de opleidingsperiode in het JBZ beheerst de aios de thema s op het niveau zoals dit is beschreven en aangepast op de individuele aios wat betreft leerjaar. Binnen het JBZ wordt met de invulling van de modules rekening gehouden met het werkrooster van alle binnen de afdeling cardiologie werkzame arts-assistenten. Dat wil zeggen dat de aios steeds in blokken van een of enkele weken op de verschillende afdelingen ingedeeld zal staan. Voor de aios cardiologie geldt dat aan het einde van het opleidingsjaar deze blokken worden opgeteld; in het UMCU vindt dan eventueel nog aanvulling plaats tot het verplichte aantal weken voor de desbetreffende module. Hiermee wordt ook voldaan aan de wens van de opleidingsgroepen in JBZ en UMCU om de aios bloot te stellen aan deels dezelfde modules die zich dan afspelen binnen respectievelijk een ''perifeer'' en een ''academisch'' ziekenhuis. De gepresenteerde pathologie binnen de ziekenhuizen is dusdanig verschillend dat met een gedeelde module het gehele spectrum van ziektebeelden beter in beeld komt. De formele eis van een module is dat 80% van de werkweek ook daadwerkelijk binnen die module wordt doorgebracht. De werkbelasting per afdeling verschilt waardoor er mogelijk aanvullende werkzaamheden zijn. Dit wordt per module aangegeven.(voor een beschrijving van de taken van artsassistenten binnen de vakgroep cardiologie zij verwezen naar bijlage III) 2.3. Beheersingsniveaus Bij het vaststellen van het overall functioneren van de aios op de verschillende thema s zal na het afsluiten van een thema, mede gelet op de resultaten van de verschillende KPB s die met betrekking tot dit thema bij de aios zijn afgenomen, het bereikte bekwaamheidsniveau van de aios worden aangegeven. Hierbij zal worden gerefereerd aan de mate van supervisie die de aios bij de uitvoering van de verschillende taken vallende binnen dit thema nog nodig heeft. Op dezelfde wijze zal ook het functioneren van de aios met betrekking tot de verschillende vaardigheden vastgesteld worden. Voor de beoordeling hiervan zal mede gelet worden op de resultaten van de afgenomen OSATS s. Dit betekent dat er voor de verschillende thema s en voor de verschillende (hand)vaardigheden uiteindelijke 3 niveaus van competentie kunnen worden aangegeven: 1 de aios heeft kennis van en is in staat om zinnig te verwijzen; 2A de aios heeft kennis van en handelt onder supervisie; 2B de aios heeft kennis van en handelt zonder supervisie; 3 de aios heeft kennis van, handelt zelfstandig, superviseert en onderwijst bij de handeling; Gedurende de module wordt getoetst op de tijdens die module voorkomende themagebonden taken d.m.v. de themakaarten en wordt verwacht dat iedere aios die aan het eind van jaar 5 op bekwaamheidsniveau 2A uit kan voeren Overzicht opleidingsactiviteiten en hieraan gekoppelde toetsmomenten Het opleiden vindt m.n. op de werkplek plaats, direct gekoppeld aan de patiëntenzorg. Op elk moment kan er dan ook worden geleerd. De aios neemt tijdens de modules deel aan de relevante opleidingsmomenten binnen die module. De planning hiervan is verschillend per module (zie ook desbetreffende module-omschrijvingen). Sommige activiteiten zullen specifiek aandacht aan het leren besteden; dit zijn m.n. de onderwijsmomenten (besprekingen, gesprekken, etc). Tijdens deze opleidingsactiviteiten komen verschillende taken aan de orde die door een supervisor beoordeeld kunnen worden (evt. met behulp van een KPB, zie tabel). Met behulp van een feedbackinstrument wordt overzichtelijk de ontwikkeling van de aios gevolgd. Toetsinstrumenten zijn dagelijkse feedback (niet geformaliseerd in formulieren), Korte Praktijk Beoordelingen (KPB s), OSATS s en 360 graden feedback. Voor de ontwikkeling van kennis en wetenschap wordt o.a gebruik gemaakt van referaten en CAT. In deel 3 (het portfolio) wordt nader ingegaan op de in het JBZ gebruikte KPB's en OSATS's. 12

13 Tabel 4. Overzicht opleidingsactiviteiten en toetsen Leermiddelen Introductie Leerhuis / opleider Ochtendoverdracht Visite lopen en grote visite Statusvoering Gesprek met patiënten / familie Dienst Brieven Consult / aanvullend onderzoek aanvragen Begeleiden co-assistenten Echocardiografie Locaal onderwijs Probleempatiënt bespreking CAT Refereerbijeenkomst Coronairangiografie Pacemakerimplantatie Pacemakerfollow-up Complicatiebespreking/obductiebespreking Landelijk en regionaal onderwijs/cvoi Discipline overstijgend onderwijs (o.a. via Leerhuis en Brabant Medical School) Voortgangstoetsen Bijeenkomsten wetenschappelijke vereniging(en) Toetsen aanwezigheid KPB dienst/overdracht KPB algemeen KPB algemeen fiatteren status door supervisor; KPB briefbeoordeling/statusvoering KPB algemeen KPB dienst/overdracht KPB briefbeoordeling/statusvoering KPB algemeen voortgangsgesprek door opleider aanwezigheid aanwezigheid KPB referaat/voordracht KPB referaat/voordracht KPB referaat/voordracht KPB HCK/ OSATS HCK KPB HCK/ OSATS HCK aanwezigheid aanwezigheid/ KPB referaat/voordracht certificaat certificaat certificaat certificaat 2.5. Overzicht voortgangs- en beoordelingsgesprekken Om de ontwikkeling en voortgang tijdens de modules te monitoren en eventueel bij te stellen voert de opleider op regelmatige basis gesprekken met de aios. Naast de formele voortgang- en modulegesprekken worden daartoe, indien nodig, aparte evaluatiemomenten ingebouwd. Omdat er door het jaar heen al 3-maandelijkse voortgangsgesprekken worden gehouden, kunnen modulegesprekken hiermee samenvallen c.q. samengevoegd worden. In tabel 5 zijn de evaluatiegesprekken overzichtelijk opgenomen. In deel 3 staan de gebruikte formats voor de diverse gesprekken nader uitgewerkt; de gesprekken vormen een onderdeel van het portfolio, wat daarmee een belangrijk document is bij het beoordelen en bespreken van de voortgang. Het kan voorkomen dat de aios niet alle onderdelen uit thema s in de werkzaamheden is tegengekomen. Indien dat het geval is wordt dit in het portfolio vastgelegd en, conform afspraak met het UMC Utrecht, meegenomen naar het vervolgonderwijs aldaar. 13

14 Tabel 5. Overzicht van de evaluatiegesprekken tijdens het opleidingsjaar in het JBZ Activiteit Instrument Actie Bij aanvang perifere jaar Introductiegesprek; evaluatie vooropleiding, leerpunten uit vooropleiding Evaluatie portfolio; introductie formulier in portfolio voegen Voor aanvang module Modulegesprek en voortgangsgesprekken Eindbeoordeling module/voortgangsgesprek Introductiegesprek: welke thema s, leerpunten uit vorige modules en toetsing Evaluatie in hoeverre aios op schema ligt; aandachtspunten worden besproken. Eindbeoordeling of alle afgesproken leerdoelen zijn behaald en wat in volgende module nog aandacht moet hebben. Introductie formulier in portfolio voegen. KPB, 360 o feedback, zelfreflectie, briefbeoordelingen, CAT, OSATS s, gegevens portfolio. Themakaarten, KPB, 360 o feedback, zelfreflectie, briefbeoordelingen, CAT, OSATS s, gegevens portfolio. aios aios aios opleider cq plv opleider supervisor Geschiktheidsbeoordeling. Op basis hiervan overdracht naar UMCU Beoordeling opleidingsgroep KPB s, OSATS, 360 graden feedback, portfolio. opleider en supervisor 2.6. Cursorisch onderwijs De aios volgt jaarlijks twee dagen landelijk/regionaal onderwijs, conform het landelijke opleidingsplan (naar verwachting zullen het aantal dagen vanaf 2011 worden uitgebreid). In overleg is het mogelijk om CVOI (Cardio-Vasculair Onderwijs Instituut) cursussen te volgen of andere landelijk georganiseerde en geaccrediteerde onderwijsactiviteiten. Daarnaast wordt op vaste momenten lokaal onderwijs verzorgd volgens rooster. Op basis van actualiteit worden hieraan onderwerpen toegevoegd. Deze onderwerpen zijn vaak vakinhoudelijk overstijgend. Het discipline overstijgend onderwijs (DOO, JBZ-breed, georganiseerd door het Leerhuis, Brabant Medical School en PAOG Nijmegen) is toegankelijk voor de aios (zie algemene deel opleidingsplan) Deelnamecertificaten en behaalde resultaten worden opgenomen in het portfolio Literatuur Algemeen Conform landelijk opleidingsplan zoals vermeld in de thema s: 1. Landelijk opleidingsplan cardiologie; specifiek besluit cardiologie 2. Kaderbesluit CCMS 3. ESC Core Curriculum 4. ESC Textbook of Cardiovascular Medicine (en andere tekstboeken) 5. Medische richtlijnen JBZ, NVVC, ESC, AHA-ACC 6. Feigenbaum Echocardiography (of vergelijkbaar tekstboek) 7. Algemeen deel van de JBZ assistentenklapper cardiologie 8. Generiek opleidingsplan JBZ 14

15 Tabel 6: Overzicht van het opleidingsjaar cardiologie in het JBZ Module Verpleegafdeling 4 maanden Hartbewaking en Eerste Harthulp (Chest Pain Unit) 4 maanden Thema s (zie tabel 2) I-2, I-3, II-1, II-2, III-1,III-2, VII-1,VII-2, VII-6, VII-8, VII-12 IV-1, IV-4, VII-13 I-1, I-3 II-1 III-1, III-2 VII-5, VII-8 BN Focus leermiddel Toetsing Kritische beroepssituaties Portfolio 2 A 1 - overdracht - grote visite - dossiervoering - ontslagbrief - overdracht naar 1e lijn en andere extramurale zorgverleners - dagelijks overleg supervisor nieuwe patiënten - overleg/onderwijs conform weekschema - complicatie/necrologiebespreking - overleg met andere intramurale zorgverleners - - echo-introductie (zie toelichting) - hartteambespreking 2 A - overdracht - grote visite - dossiervoering - ontslagbrief - overdracht naar 1e lijn en andere extramurale zorgverleners - dagelijks overleg supervisor nieuwe patiënten - overleg/onderwijs conform weekschema - complicatie/necrologiebespreking - deelname reanimatieteam - overleg met andere intramurale zorgverleners - - KPB dienst/overdracht - KPB algemeen - KPB briefbeoordeling/statusvoeri ng - aanwezigheid echointroductie - KPB referaat/voordracht - KPB dienst/overdracht - KPB algemeen - KPB briefbeoordeling/statusvoeri ng - KPB referaat/voordracht - Zie thema en overzicht, afspraken daarover met supervisor/opleider - Idem - 12 KPB s - 2 CAT s - 1 x 360 fb - documentatie ziektebeelden - Certificaat landelijk onderwijs - certificaat DOO - beoordeling module (half+eind) - kennistoets CVOI/regionaal Logboek: - patiënten en aandoeningen (grote lijn) - bijgewoonde diagnostische en therapeutische verrichtingen - casus die zelfstandig in ochtendrapport naar voren is gebracht - fietstesten begeleiden 10X - uitgevoerde CAG's, pacemakerimplantaties - aantal bijgewoonde pacemaker follow-up poli's Hartkatheterisatie en pacemaker 4 maanden III-1,V-1, VII-1, 2 A - gestructureerde supervisie op hartcatheterisatiekamer - gestructureerde supervisie tav pacemaker follow-up - verslaglegging - overleg met pacemakertechnici en personeel hartcatheterisatiekamer - KPB HCK - OSATS HCK - aanwezigheid pacemakerfollow-up - idem Dienstenblokken: SEH/EH en Consulten I-1, -2, II-1, III-1, -2, -3, VI, VII-1,2-3,-5,-6,-8-9,- 10,-12 2 A - klinische consulten cardiologie (niet cardiologische afdeling) - pre- operatieve risico-inschatting - deelname reanimatieteam - KPB dienst/overdracht - KPB algemeen - KPB briefbeoordeling/statusvoeri ng - idem Groei in algemene competenties kennis en wetenschap wet-en regelgeving ethiek organisatie en timemanagement professionaliteit 2 A - Onderzoek/EBM - Referaten - Cursorisch onderwijs - Onderwijs geven aan co-assistenten/verpleegkundigen - Multi disciplinair overleg - CAT gekoppeld aan thema - Poster/artikel - Certificaten - Aanwezigheid onderwijsmomenten

16 2.8. BESCHRIJVING MODULE VERPLEEGAFDELING Plaats: Locatie: Supervisie: Duur: Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch Groot Ziekengasthuis vakgroep cardiologie 4 maanden. Deze module duurt volgens het landelijk opleidingsplan cardiologie in totaal 6 maanden. In de gecombineerde opleiding zoals aangeboden door het UMC Utrecht en het JBZ s-hertogenbosch wordt deze stage verdeeld (maar niet noodzakelijkerwijs evenredig) over de twee instellingen; in het JBZ wordt onder de verpleegafdeling de reguliere verpleegafdeling klinische cardiologie voor nietacute cardiale zorg verstaan. DE NADRUK LIGT OP DE VOLGENDE THEMA S UIT HET LANDELIJK OPLEIDINGSPLAN CARDIOLOGIE: voor uitleg van de afkortingen: zie tabel 2. I-2, I-3, II-1, II-2, III-1,III-2, IV-1, IV-4, VII-1,VII-2, VII-6, VII-8, VII-12, VII-13 LEERDOELEN MODULE VERPLEEGAFDELING: De aios dient zich minimaal de volgende competenties eigen te maken: 1. ten aanzien van medisch handelen: a) de aios kent de pathofysiologie en presentatievorm van niet-acute cardiale ziektebeelden, waaronder (maar niet limitatief) chronisch hartfalen, kleplijden, boezemfibrilleren en nietacute vormen van coronarialijden. b) de aios kan een adequate anamnese afnemen en lichamelijk onderzoek uitvoeren en is in staat de verkregen gegevens georganiseerd te presenteren en te interpreteren, zowel schriftelijk als mondeling. c) de aios kan efficiënt en doelmatig nader diagnostisch onderzoek aanvragen en kan aangeven wat de risico s zijn verbonden aan deze onderzoekingen (bijvoorbeeld ten aanzien van coronairangiografie). d) de aios kan van de diverse onderzoeken aangeven wat de diagnostische, de therapeutische en de prognostische informatie is die kan worden verkregen, en kan dit toepassen op een individuele casus. e) de aios kan op grond van verkregen gegevens en in relatie tot zijn opleidingsfase een adequaat behandelplan opstellen en kan van de gekozen behandeling aangeven in hoeverre die behandeling symptoomverlichting zal geven danwel de prognose zal verbeteren. f) de aios is in staat normale en de meest voorkomende pathologische ECG s en inspannings ECG s te interpreteren binnen de klinische context van een gegeven casus. g) de aios is op de hoogte van hartrevalidatie en andere vormen van poliklinische en extramurale follow-up en begeleiding van patiënten met cardiale aandoeningen. 2. ten aanzien van communicatie: a) de aios toont respect voor en een adequate mate van betrokkenheid bij de patiënt. b) de aios is in staat om aan de patiënt en diens familie op begrijpelijke wijze de vermoedde diagnose uit te leggen en grofweg aan te geven wat het aanvullende onderzoek inhoudt (inclusief de eventueel daaraan verbonden risico s), wat de behandelopties zijn (inclusief de daaraan verbonden risico s), en wat de prognose van de aandoening is. Bovendien kan de aios ten overstaan van de patiënt en diens familie een begrijpelijk en betrouwbaar overzicht geven van de klinische gebeurtenissen rondom de patiënt. 16

17 c) de aios kan ten aanzien van de medische gegevens adequaat zowel schriftelijk als mondeling rapporteren aan andere health care professionals, met inbegrip van een gedegen verslaglegging in de medische status. 3. ten aanzien van samenwerking: a) de aios is in staat een goede relatie te onderhouden met andere personen die bij de patiënt. betrokken zijn, de diverse taken onderling goed te communiceren, en adequate instructies te verschaffen aan ondersteunend personeel. b) de aios zorgt, tezamen met de verpleegkundige, voor een efficiënt verlopende visite. c) de aios is op de hoogte van de op de afdeling voor paramedisch personeel bestaande protocollen en voorschriften. 4. ten aanzien van kennis en wetenschap: a) de aios geeft blijk van het kritisch beschouwen van de medische informatie rondom een casus. b) de aios kan aangeven welke discussiepunten er momenteel in de literatuur spelen rondom niet-acute cardiale ziektebeelden, inclusief discussies met betrekking tot invasief ingrijpen bij coronarialijden, hartklepchirurgie, en ritmestoornissen (ablatie, ICD implantatie). 5. ten aanzien van maatschappelijk handelen: a) de aios is bekend met de epidemiologie van chronische cardiale aandoeningen, waaronder coronarialijden, hartkleplijden, hartfalen en hartritmestoornissen. b) de aios toont aan nagedacht te hebben over ethische kwesties die de patiëntengroep met chronische niet-behandelbare cardiale aandoeningen betreffen (bijvoorbeeld aangaande het reanimatiebeleid). c) de aios kan ongeveer aangeven wat de kosten zijn van diverse diagnostische en therapeutische benaderingen. 6. ten aanzien van organisatie: a) de aios overziet het patiëntenaanbod en bestand op de verpleegafdeling en kan in overleg met de supervisor de logistiek en efficiënte bezetting van de bedden organiseren. b) de aios weet adequaat prioriteiten te stellen en hulp in te roepen indien geconfronteerd met gelijktijdig optreden van problemen bij meerdere patiënten. c) de aios is punctueel met betrekking tot afspraken, o.a. betreffende gesprekken met familie. 7. ten aanzien van professionaliteit: a) de aios vertoont adequaat persoonlijk en interpersoonlijk professioneel gedrag. b) de aios kent de grenzen van de eigen competentie en handelt daarbinnen. ECHO-INTRODUCTIE: Een van de belangrijkste aanvullende vormen van diagnostiek in de cardiologie is het echocardiogram. Bij patiënten op de verpleegafdeling zal veelvuldig gebruik worden gemaakt van deze onderzoeksmodaliteit. Teneinde enig inzicht te verkrijgen in de mogelijkheden en onmogelijkheden van het echo, en om zelf een (summiere) beoordeling te kunnen geven, zal gedurende de stage op de verpleegafdeling een korte echo-introductie worden ingebouwd, zonder dat dit formeel wordt toegerekend aan een echo-stage. INDELING MODULE VERPLEEGAFDELING: Binnen het JBZ wordt met de invulling van de stage rekening gehouden met het werkrooster van alle binnen de afdeling cardiologie werkzame arts-assistenten. Dat wil zeggen dat de aios steeds in blokken van een of enkele weken op de verpleegafdeling ingedeeld zal staan. De werkbelasting op de verpleegafdeling is dusdanig dat werkzaamheden buiten de afdeling zoveel mogelijk beperkt zijn; in voorkomende gevallen worden de op de verpleegafdeling functionerende arts-assistenten gevraagd een bijdrage te leveren aan het doen van consulten. Daarmee kan de stage-indeling als volgt worden gezien: 1. elke ochtend van uur ochtendrapport (gevolgd door het ochtendonderwijs tot uur); hier bestaat ook de mogelijkheid om discussies rondom opgenomen patiënten te voeren met 17

18 de gehele cardiologengroep. Het is aan de aios om een als dusdanig (samen met de supervisor) beoordeelde patiënt te presenteren. 2. de aios volgt alle algemene onderwijsmomenten en verzorgt volgens wisselrooster patiëntbesprekingen en referaten. 3. na het ochtendrapport en onderwijs worden tezamen met de supervisor de telemetrisch verkregen gegevens van patiënten op de verpleegafdeling beoordeeld. 4. hierna wordt visite gelopen op de verpleegafdeling, met uitzondering van de woensdag (op deze visiteloze dag worden wel de nieuw opgenomen patiënten beoordeeld en wordt (ook in overleg met de verpleging) aandacht geschonken aan bestaande problemen of openstaande vragen). De visite wordt 2x per week tezamen met de supervisor gedaan, en 2x door de aios zelfstandig. Naarmate de zelfstandigheid van de aios toeneemt zal de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van diverse taken toenemen. In alle gevallen blijft een (dagelijks) gestructureerd overleg met de supervisor bestaan. 5. de aios begeleidt zelf minimaal 10 fietstesten die aangevraagd worden ten behoeve van eigen patiënten en beoordeelt deze tezamen met de supervisor. 6. de aios beoordeelt tezamen met de supervisor de bij eigen patiënten verkregen andere onderzoeken, zoals echocardiografie en coronairangiografie. 7. de aios draagt zorg voor een gedegen gevoerde medische status en adequate en snelle schriftelijke rapportage naar de 1 e lijn bij ontslag van de patiënt, inclusief overdracht voor trombosedienst, revalidatieteam en andere betrokken hulpverleners. 8. de aios voert in voorkomende gevallen (en onder supervisie) consulten uit op niet-cardiologische afdelingen. 9. de aios volgt een introductie echocardiografie gedurende 20 dagdelen, bij voorkeur in een aaneengesloten periode van 2 weken; de aios is zelf verantwoordelijk voor het maken van passende afspraken daartoe met het unithoofd van de functie-afdeling en voor het opnemen hiervan in het werk- en dienstrooster van de arts-assistenten. LEERMIDDELEN: Overdrachtsmomenten, gezamenlijk ochtendrapport, grote visite, statusvoering en supervisie daarop, visite aan het bed, gesprek met patiënten en familie. Omgang met co-assistenten en collegae. Schrijven van ontslag-brieven. Daarnaast de diverse onderwijsmomenten en overlegsituaties als probleempatiënt bespreking, referaat en CAT, PA-bespreking. Na de ochtendoverdracht is er een onderwijsmoment, terwijl er tevens cursorisch onderwijs wordt aangeboden door de leden van de vakgroep. Tijdens de introductie echocardiografie is met name het contact met de echo-laborant(e) van belang. KRITISCHE BEROEPSSITUATIES: In de tabel staan de kritische beroepssituaties benoemd zoals zij zijn opgenomen in het landelijke opleidingsplan en zoals zij betrekking hebben op de module ''verpleegafdeling''. Deze situaties bieden een houvast om tijdens de module beoordelingen op de competenties uit te voeren en feedback te geven. Niet alle situaties hoeven beoordeeld te worden; tijdens de module dienen minimaal 2 kritische beroepssituaties besproken te worden; in het portfolio geeft de aios aan welke dat zijn geweest. 18

19 Tabel 7: Kritische beroepssituaties in de module verpleegafdeling. Kritische beroepssituaties THEMA Medisch Handelen Communicatie Samenwerking Organisatie Kennis en wetenschap Maatschappelijk handelen Professioneel gedrag Evaluatie patiënt met angina pectoris I-2 KPB KPB CAT Behandeling patiënt met angina pectoris I-2 KPB KPB KPB Preventieve maatregelen nemen om risico op hart- en I-3.a KPB KPB KPB vaatziekten te verminderen Risico inschatting op ontwikkeling van hart- en I-3 a KPB KPB vaatziekten bij individuele patiënt Patiënt met hypertensie: onderbouwing medicatie I-3.b KPB KPB keuze Patiënt met hypertensie: voorlichting t.a.v. medicatie KPB KPB KPB Patiënt met diabetes en cardiovasculaire complicatie: I-3.c KPB KPB KPB diagnostiek en behandeling Patiënt met acuut hartfalen: behandeling II-1 KPB KPB KPB Patiënt met dyspnoe: evaluatie II-1 KPB KPB KPB Patiënt met chronisch hartfalen: behandeling II-1 KPB KPB KPB KPB Patiënt met hypertrofische cardiomyopathie II-2 KPB KPB KPB Patiënt met dilaterende cardiomyopathie II-2 KPB KPB KPB KPB Patiënt met smal complex tachycardie: diagnose en III-1 KPB KPB KPB behandeling Patiënt met breed complex tachycardie: diagnose en III-1 KPB KPB KPB KPB behandeling Bradyaritmie: diagnose en behandeling III-1 KPB KPB Patiënt met syncope: evaluatie III-2 KPB KPB KPB Patiënt met syncope: informatie verstrekken KPB KPB KPB Nucleaire beeldvorming: LV functie en perfusie IV-4 KPB KPB KPB beoordelen Nucleaire beeldvorming: viability beoordelen IV-4 CAT Patiënt met symptomatische aortaklepstenose en VII-1 KPB KPB KPB patiënt met symptomatische mitralisklepinsufficiëntie: evaluatie en behandeling Patiënt met infectieuze endocarditis van natieve klep: VII-2 KPB KPB KPB evaluatie en behandeling Patiënt met infectieuze endocarditis van kunstklep: VII-2 KPB KPB KPB evaluatie en behandeling Patiënt met claudicatio intermittens VII-6 KPB KPB KPB Patiënt met acute pericarditis: evaluatie en VII-8 KPB KPB KPB behandeling Patiënt met pericarditis constrictiva: evaluatie en VII-8 KPB KPB behandeling Onderbouwing toepassing medicament bij patiënt met VII-12 CAT bepaalde hartziekte Voorlichting patiënt t.a.v. medicatie VII-12 KPB KPB Hartrevalidatie van patiënt na hartoperatie of VII-13 KPB KPB KPB KPB hartinfarct Hartrevalidatie van patiënt met hartfalen VII-13 KPB KPB KPB TOETSING: 1. Directe beoordeling door de superviserende cardioloog, o.a. m.b.v. KPB s. 2. Beoordeling van statusvoering en ontslagbrieven, aangevuld met specifieke bespreking hiervan, door de superviserend cardioloog en de opleider, ook in de vorm van KPB's. 3. Beoordeling door de opleider van patiëntbesprekingen tijdens het ochtendrapport en tijdens specifiek daartoe gereserveerde onderwijsmomenten. 4. Beoordeling door leden van de opleidingsgroep van referaten. 19

20 5. Verslagen van verpleging en patiënten aangaande het functioneren van de aios, uitgebracht op verzoek van de opleider. 6. Aanwezigheid bij echo-introductie De toetsmomenten worden gedocumenteerd; bovendien wordt door de aios het aantal bijgewoonde en met de supervisor besproken fietstesten bijgehouden alsmede de bijgewoonde dagdelen echocardiografie in het kader van de introductie echocardiografie. Daarmee kan een minimaal aantal toetsdocumenten met betrekking tot deze module worden aangegeven: 2 x algemene KPB 2 x KPB briefbeoordeling/statusvoering 1 x KPB referaat/voordracht Lijst bijgewoonde en besproken ergometrische onderzoeken Lijst bijgewoonde dagdelen echocardiografie 1 x zelfreflectie op module 1 x voortgangsgesprek/beoordeling met opleider PORTFOLIO: In het portfolio wordt bijgehouden hoeveel patiënten met welke aandoeningen zijn gezien en welke complicaties tegengekomen zijn bij de diverse ziektebeelden. De casus welke bij het ochtendrapport of patiëntenbesprekingen zelfstandig naar voren werden gebracht worden als zodanig gemerkt. In het portfolio worden tevens de besproken ontslagbrieven, KPB s, referaten en bijgewoonde verrichtingen (waaronder dus ergometrie en echocardiografie) opgenomen. Bovendien reflecteert de aios in het portfolio met enige regelmaat op zijn/haar eigen functioneren. LITERATUUR: 1. Algemeen deel van de JBZ assistentenklapper cardiologie 2. ESC Textbook of Cardiovascular Medicine (en andere tekstboeken) 3. Medische richtlijnen JBZ, NVVC, ESC, AHA-ACC 4. Feigenbaum Echocardiography (of vergelijkbaar tekstboek) 5. Landelijk opleidingsplan cardiologie en specifiek besluit cardiologie 20

21 2.9. BESCHRIJVING MODULE HARTBEWAKING EN CHEST PAIN UNIT Plaats: Locatie: Supervisie: Duur: Jeroen Bosch Ziekenhuis, S-Hertogenbosch Groot Ziekengasthuis vakgroep cardiologie 4 maanden Deze module duurt volgens het landelijk opleidingsplan cardiologie in totaal 6 maanden. In de gecombineerde opleiding zoals aangeboden door het UMC Utrecht en het JBZ s-hertogenbosch wordt deze stage verdeeld (maar niet noodzakelijkerwijs evenredig) over de twee instellingen, dit om te voorkomen dat de aios in het 1 ste jaar van de opleiding reeds voldaan heeft aan de opleidingseisen en gedurende de overige jaren de verkregen vaardigheden niet kan blijven oefenen. De chest pain unit is het Bossche equivalent van een ''Eerste Harthulp'': het betreft een observatie-unit, met name bedoeld om een snelle rule-out strategie te kunnen volgen met betrekking tot acute coronaire syndromen. DE NADRUK LIGT OP DE VOLGENDE THEMA S UIT HET LANDELIJK OPLEIDINGSPLAN CARDIOLOGIE: voor uitleg van de afkortingen: zie tabel 2. I-1, I-3 II-1 III-1, III-2 VII-5, VII-8 LEERDOELEN MODULE HARTBEWAKING EN CHEST PAIN UNIT: De aios dient zich minimaal de volgende competenties eigen te maken: 1. ten aanzien van medisch handelen: a) de aios kan een adequate anamnese afnemen en lichamelijk onderzoek uitvoeren bij de patiënt met een (potentieel) acute cardiale aandoening en is in staat de verkregen gegevens georganiseerd te presenteren en grotendeels te interpreteren, zowel schriftelijk als mondeling. Onder de acute cardiale aandoeningen worden begrepen (maar niet limitatief) de acute coronaire syndromen, het acute hartfalen, en nieuw opgetreden hartritmestoornissen. b) de aios doorziet prioriteiten in de aandacht voor patiënten op de Hartbewaking. c) de aios is in staat de meest voorkomende ECG presentaties van acute cardiale aandoeningen te beschrijven en te herkennen. d) de aios is bekend met de diagnostiek, risicostratificatie en belangrijkste behandelopties bij het acute coronaire syndroom (inclusief reperfusie strategieën en ondersteunende therapieën met zuurstof, nitraten, anti-platelet en anti-trombotische middelen, B-blokkers, ACE remmers, statines etc.) en past deze adequaat toe. e) de aios toont aan bekend te zijn met de indicaties, contraindicaties, toedieningsvorm en dosering van farmacologische behandelingen van acute coronaire syndromen (inclusief fibrinolytica, aspirine, clopidogrel, GPIIbIIIa receptor blokkers, heparine, LMWH, fondaparinux). f) de aios is bekend met de mogelijke complicaties van acute cardiale aandoeningen, weet deze te herkennen en nader te evalueren, en kan deze in overleg met de supervisor behandelen. g) de aios is bekend met de indicaties, contraindicaties, risico s en mogelijke voordelen van hemodynamische monitoring van de acuut zieke cardiale patiënt. h) de aios toont aan patiënten met acuut en/of ernstig hartfalen te kunnen beoordelen en een behandelplan op te kunnen stellen, inclusief de toepassing van vaatverwijders en inotrope middelen. i) de aios kent de belangrijkste indicaties voor het inbrengen van een tijdelijke (uitwendige) pacemaker. 21