juni 2010 Opleidingsplan klinische geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch

Transcriptie

1 juni 2010 Opleidingsplan klinische geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch

2 Inleiding Dit document betreft het opleidingsplan Klinische Geriatrie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). Het plan is opgedeeld in een tweetal delen. In deel I wordt in het kort de achtergrond geschetst van de medisch specialistische opleidingen in het JBZ, zoals die ondersteund worden door het Leerhuis: een generiek plan geldend voor alle specialistische opleidingen in ons ziekenhuis. Vervolgens wordt in deel II een toelichting gegeven op de opleiding tot klinisch geriater en de verschillende onderdelen daarvan, zoals stagebeschrijvingen, toetsing etc. (deel A) Deel B geeft een toelichting op een belangrijk instrument voor een goede opleiding, het portfolio van de aios. Tot slot deel C, de bijlagen met de nodige formulieren, zoals die gebruikt worden tijdens de opleiding in het JBZ. Daarnaast is er nog een aparte handleiding voor aios klinische geriatrie betreffende de namen van medewerkers, werkafspraken en regels op de afdeling klinische geriatrie. Opleidingsgroep Klinische geriatrie JBZ Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

3 Inhoudsopgave Deel A Opleidingsplan Klinische Geriatrie JBZ Deel B Portfolio Deel C Bijlagen Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

4 Medische DEEL A. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

5 1 INLEIDING De afdeling Klinische Geriatrie van het JBZ in toekomstperspectief Het JBZ is een groot opleidingsziekenhuis met een vakgroep geriatrie dat het vakgebied in de volle breedte en in al zijn aspecten uitoefent. Het adherentie gebied voor de vakgroep is ongeveer mensen en in 2009 bedroeg de productie bij 24 bedden 508 opnames, 1014 dagklinische opnames, 1942 EAC s, 4137 poliklinische contacten en 949 consulten. In april 2011 zal het JBZ nieuwbouw betrekken en zal het aantal klinische bedden geriatrie toenemen van, landelijk al maximaal 24, naar 30 bedden. Dit waarborgt verdere groei van de vakgroep. Momenteel zijn de meest uitgesproken aandachtsgebieden van de vakgroep geheugenstoornissen, met centraal daarin het Geheugen Centrum, een samenwerkingsverband met de Reinier van Arkel groep; de binnen het JBZ ontwikkelde valpolikliniek; en veiligheid van ouderen in het algemeen ziekenhuis. De opleidingsgroep In juni 2010 werken in het JBZ 4 klinisch geriaters (3,8 FTE) en bestaat er een vacature voor 0.6 FT geriater. Alle geriaters zijn vakinhoudelijk breed georiënteerd op alle aspecten van de eindtermen van de opleiding en hebben daarnaast een specifiek verantwoordelijkheid voor - Management + vervangend opleider: Dr. P.L.J. Dautzenberg - Opleider, wetenschappelijk onderzoek: Dr. R. van Marum - Co-assistent opleider Nijmegen: mw T Kamminga Dhr. C.J. Wouters De totale opleidingsgroep is verantwoordelijk voor de kwaliteit, inhoud en vormgeving van de opleiding tot klinisch geriater voor het somatogeriatrisch gedeelte van de opleiding in het JBZ binnen het cluster Midden van de NVKG, in samenwerking met UMC Utrecht. Alle specialisten werken actief samen voor de gewenste kwalitatief hoogstaande opleiding. Hierin hebben een aantal specialisten extra taken en verantwoordelijkheden. Organisatie, taken en verantwoordelijkheden: Dr. R. van Marum is de opleider vanaf augustus Hij is primair verantwoordelijk voor alle zaken die de opleiding betreffen: - aannemen van a(n)io s. - introductie gesprek bij aanvang opleiding op de afdeling - stage rooster cq individueel opleidingsplan aios. - eerst verantwoordelijke en aanspreekpunt bij problemen van aios betreffende de opleiding - coördinatie wetenschappelijk onderzoek van de aios - begeleid aios bij het verrichten van onderzoek en schrijven van een artikel. - stuurt de opleidinggroep aan en bewaakt het nakomen van afspraken gemaakt in het lokaal opleidingsplan. - onderhoud de contacten met regionale en landelijke gremia betreffende de opleiding. - lid centrale opleidingscommissie JBZ - voorzitter opleidingsvergaderingen van de vakgroep - opstellen en implementeren van het nieuwe opleidingscurriculum - ontwikkelen en implementeren van nieuwe kwaliteitsinstrumenten, ter verdere verbetering opleiding - samenstelling onderwijsrooster. - monitoren en bijhouden van de voortgang van de opleiding van de individuele aios door: o controle portfolio s aios o houden van voortgangsgesprekken en toetsingsmomenten cf regelgeving CCMS/MSRC - aanvragen en voorbereiden van de opleidingsvisitatie Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

6 Dr PLJ Dautzenberg, plaatsvervangend opleider, neemt de verantwoordelijkheid van de opleider over waar deze niet in staat is deze in te vullen door afwezigheid of ziekte. Tevens heeft de plaatsvervangend opleider afwisselend met de opleider een taak om voortgangsgesprekken met de AIO te houden op basis van zelfreflectie (zie blz 13). Daarnaast is hij als specialist-manager vanaf najaar 2010, samen met dhr E Smits, cluster-manager, verantwoordelijk voor de aansturing van het cluster en borging kwaliteit van de geleverde zorg. Alle klinisch geriaters superviseren de aios bij (poli) klinische activiteiten en nemen actief deel aan overdrachten en onderwijsmomenten. Hiertoe volgen zij onder meer het Teach the Teachers nascholingsprogramma s. De opleidingsgroep bewaakt de (individuele) medisch-inhoudelijke en professionele voortgang van de aios en begeleiden hem/haar tijdens de gehele opleiding. De directe supervisor wordt door de opleider betrokken bij de beoordelingen en toetsmomenten van de aios. Daarnaast is er binnen de afdeling geriatrie Floor van Bergen, psycholoog als vertrouwenspersoon aangewezen voor de aios. Tevens hebben de aiossen gezamenlijk met haar 4-6 maal per jaar intervisie. De opleidingsgroep is verantwoordelijk voor het implementeren en bewaken van het lokale opleidingsplan. Dit opleidingsplan is afgeleid van het landelijk opleidingsplan van de opleiding tot klinisch geriater. Het voldoet aan de daarin gestelde eisen en aan de regelgeving m.b.t. het specialisme Klinische geriatrie (kaderbesluit en specifiek besluit CCMS, KNMG, 2010). Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

7 2 DE FUNCTIE GERIATRIE Het vakgebied van de geriater richt zich op diagnostiek en behandelen van voornamelijk ouderen (traditioneel met cure aangeduid), maar tegelijkertijd, door het vaak aanwezige falen van de zelfredzaamheid van de geriatrische patiënt gekoppeld aan de acute of chronische aandoeningen, ook gericht op zorgdiagnostiek en het realiseren van goede zorg (aangeduid met care ). De basis van het specialisme is gelegen in een gedegen kennis van verouderingsprocessen. Op hoge leeftijd wordt daarbij, naast de gevolgen van de veroudering, een cumulatie gezien van chronische aandoeningen en het ontstaan van nieuwe aandoeningen. Het samen optreden van deze verschillende factoren (multiproblematiek) maakt dat ziektesymptomen vaak aspecifiek zijn, een grote impact hebben op zelfredzaamheid en tevens resulteren in afwijkend gedrag. Bij achteruitgang van functioneren bestaat het klinisch geriatrisch werken uit relatief snelle, doelgerichte diagnostiek en behandeling, volgens het biopsychosociale model. Kenmerkend voor het geriatrisch handelen is enerzijds een ziekenhuisgeoriënteerde, specialistische invalshoek, met eigen expertise op het gebied van veel voorkomende acute en chronische problemen bij ouderen, rekening houdend met hun biografie, biologische leeftijd en sociale context; anderzijds is het een breed, generalistisch vak, met een stevige basis in de interne geneeskunde, psychiatrie en neurologie. In de loop der jaren hebben klinisch geriaters een op de specifieke doelgroep afgestemde zienswijze, benaderingswijze, werkwijze en manier van samenwerken ontwikkeld, welke binnen de beroepsgroep bekend staat als het geriatrisch model (Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie 2008;39:77-79). Vanuit dit geriatrisch model worden de volgende aanvullende eisen gesteld aan een klinisch geriater. De klinisch geriater is een samenwerker, die opereert als playing captain, allereerst binnen zijn eigen multidisciplinair team, bestaande uit verpleegkundige(n), psycholoog, fysiotherapeut, maatschappelijk werker en ergotherapeut, eventueel aangevuld met andere professionals. Hij is tevens manager en zal in staat moeten zijn om leiding te geven aan een team of een afdeling en om resultaatgericht te werken binnen een ziekenhuis. Tenslotte is de klinisch geriater een communicator. De klinisch geriater moet uitstekend kunnen communiceren met de oudere patiënt, het systeem van de patiënt en de andere professionals waar de patiënt mee te maken heeft, zowel in het algemeen ziekenhuis als daarbuiten in de ketenzorg voor de kwetsbare oudere patiënt. Wanneer de algemene (CanMEDS) competenties, geconcretiseerd door de beroepsspecifieke competenties voor de klinische geriatrie behaald zijn, voldoet de Nederlandse klinisch geriater aan het volgende profiel: 1. het is een bekwaam medisch specialist voor kwetsbare ouderen in het ziekenhuis en bovendien: 2. communicatief en sociaal zeer vaardig; 3. goed functionerend in een team; 4. wetenschappelijk opgeleid en georiënteerd; 5. een goede organisator van zijn werk; 6. gemotiveerd om een arbeidsleven lang verder te leren op het terrein van de klinische geriatrie en hierop te reflecteren; 7. maatschappelijk actief voor de kwetsbare oudere, zodat de kansen op goede zorg zo groot mogelijk worden. Een klinisch geriater specialiseert zich dus in de breedte en moet van vele markten thuis zijn. Dit brede specialisme heeft geresulteerd in een brede opleiding, die zo is ingericht dat de aios uiteindelijk de regie kan voeren over de behandeling van de kwetsbare oudere patiënt. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

8 3 DE OPLEIDING TOT KLINISCH GERIATER Opbouw van de opleiding De opleiding tot klinisch geriater voor een startende aios is een samengestelde opleiding en bestaat uit 2 jaar vooropleiding interne geneeskunde en 3 jaar specialistische opleiding, namelijk 1 jaar geriatrie in de GGZ /Ouderenpsychiatrie en 2 jaar somatische geriatrie. Binnen de 3 jarige specialistische opleiding geriatrie is, na overleg met en goedkeuring van de opleider ruimte voor in totaal 6 maanden stage die de aios, binnen aangegeven grenzen, naar eigen voorkeur kan invullen. Deze stage dient te voldoen aan de CCMS randvoorwaarden voor een stage (zie Kaderbesluit). De aios begint de opleiding met ten minste 12 maanden algemene interne geneeskunde of 12 maanden klinische geriatrie (zogenaamde sandwich constructie), gevolgd door het resterende deel van de vooropleiding - 2 jaar vooropleiding interne geneeskunde Het eerste jaar bestaat uit een zaalstage. Het tweede jaar bestaat uit 2 of 3 stages met aandacht voor deelspecialistische aspecten, waarbij de stages cardiologie, maag-darm-leverziekten, nefrologie, consultenstage en longziekten, in de genoemde volgorde, voorkeursstages zijn. De aios volgt in deze periode landelijk en regionaal georganiseerd cursorisch onderwijs interne geneeskunde en legt de betreffende examens af. Van de competenties van de klinisch geriater verwerft de aios een belangrijk aantal competenties wat betreft het medische handelen op het terrein van acute en chronische ziekten. - 3 jaar specialistische opleiding klinische geriatrie De volgorde van de opleidingsonderdelen geriatrie in de GGZ /Ouderenpsychiatrie en somatische geriatrie staat niet vast, maar er bestaat een grote voorkeur niet met de geriatrie in de GGZ /Ouderenpsychiatrie te starten. De opleidingseisen voor een medisch specialist die klinisch geriater willen worden zijn in 2010 aangepast. Voor een internist bedraagt de opleidingsduur 1 jaar, bestaande uit 6 maanden somatogeriatrie en 6 maanden geriatrie in de GGZ/Ouderenpsychiatrie. Voor een specialist ouderengeneeskunde bedraagt de opleidingsduur 2 jaar, bestaande uit 12 maanden somatogeriatrie en 12 maanden geriatrie in de GGZ/Ouderenpsychiatrie De opleiding wordt aangeboden in 3 opleidingsclusters, West, Midden en Oost en overstijgt daarmee de grenzen van de 8 bestaande Opleidings en Onderwijs Regio s (OOR) (zie NVKG.com). Huidige opleiding tot klinisch geriater De huidige vijfjarige opleiding tot klinisch geriater stelt de aios op efficiënte wijze in staat zich de competenties en eindtermen van de klinisch geriater eigen te maken. De huidige klinische opleiding is al sterk in de intensiteit en de hoeveelheid directe observatie en coaching van de aios door klinisch geriaters, die lid zijn van het opleidingsteam. Er is dus veel training in action voor handen, waar de aios zeer positief over zijn. Tevens is er een positieve opleidingscultuur van laagdrempelig, horizontaal overleg tussen aios en klinisch geriaters, waarin over en weer feedback kan worden gegeven. De opleidingsmethodiek bestaat deels uit lijnleren, met name van competenties die niet themaafhankelijk zijn en deels uit blokleren, voor de thema (module) specifieke leerdoelen. Werkplekleren wordt gecombineerd met cursorisch onderwijsleren, dit laatste zoveel mogelijk in een actieve probleemgeoriënteerde vorm. De verdeling van deze onderwijsvormen over de specifieke competenties en het totaal aan opleidingsdoelen staat het meest gedetailleerd weergegeven in bijlage 1. Modulaire opleidingsstructuur Afhankelijk van de lokale afdelings-/instellingsstructuur en de keuzes die een opleidingscluster maakt, worden de bovengenoemde onderdelen verder opgedeeld in stages of opleidingsmodules. Hiermee Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

9 wordt een afgeronde periode bedoeld, waarin de aios werkt in een bepaalde werksetting en/of aan een bepaalde vorm van geriatrische zorgverlening. De meeste modules kunnen als een apart omschreven periode worden gevolgd, zoals een leerperiode op de valkliniek, op de geheugenkliniek, in de organische psychiatrie en in de functionele psychiatrie. In een bepaald tijdvak kunnen eventueel ook meerdere van deze modules gecombineerd worden (Kliniek en Polikliniekmodule bijvoorbeeld). Hierin worden regionale vrijheidsgraden binnen de verschillende opleidingsconsortia zichtbaar. Opleidingsinhoud: de thema s De opleiding is inhoudelijk opgedeeld in 10 thema s waarin de aios zich voldoende dient te bekwamen (zie Tabel B.1) Tabel B.1: Thema s met per thema kenmerkende of kritische problemen in de opleiding tot klinisch geriater Thema Kritisch probleem 1. acute geriatrie 1.1. De verwarde patiënt 1.2. De gevallen patiënt 1.3. De verwaarloosde patiënt 2. chronische geriatrie 2.1. De patiënt met gewichtsverlies 2.2. De patiënt met functieverlies 2.3. De vermoeide patiënt 2.4. De overbelaste mantelzorger 3. mobiliteitsstoornissen 3.1. De patiënt met duizeligheid 3.2. De patiënt met een wegraking 3.3. De patiënt met vermindering van spierkracht 4. cognitieve stoornissen 4.1. De patiënt met vergeetachtigheid 5. probleemgedrag 5.1. De agressieve of geagiteerde patiënt 5.2. De ontremde patiënt 5.3. De problematische familie 6. ouderenpsychiatrie 6.1. De sombere patiënt 6.2. De angstige patiënt 6.3. De lastige patiënt 7. gerontofarmacologie 7.1. De patiënt met bijwerkingen door medicatie 7.2. De patiënt met polyfarmacie 7.3. De patiënt met een beperkte therapietrouw 8. palliatieve zorg 8.1. De patiënt met chronische pijn 8.2. De terminale patiënt met dyspneu 9. ethiek, recht, management, onderwijs 9.1. Besluitvorming medische dilemma s 9.2. De wilsonbekwame patiënt 9.3. Het leiden van multidisciplinair overleg 10. wetenschap Wetenschappelijke vraagstelling Binnen elk thema is een aantal voor de klinische geriatrie kenmerkende of kritische problemen gekozen. Deze kritische problemen zijn vaak voorkomende voorbeelden van problemen die dienen om de toetsing per thema vorm te kunnen geven. Met de aios worden inhoudelijke doelen met betrekking tot deze thema s gesteld. Bij het volgen van de modules of stages zal de aios zich gedurende een bepaalde periode verdiepen in de problematiek van de thema s die bij de modules horen en hier ook op getoetst worden, zowel formatief als summatief. Deze toetsing is deels theoretisch en vindt dan plaats binnen het LOAG onderwijs, en deels praktisch gekoppeld aan de KPB s die in die periode worden afgenomen. Opleidingsinhoud: de settings De thema s kunnen in verschillende settings (en dus in verschillende modules of stages) gevolgd worden. Het thema acute geriatrie zal door de hele opleiding aan bod komen, vooral tijdens de diensten en op de kliniek. Chronische geriatrie zal eveneens door de hele opleiding aan bod komen en vooral op de kliniek, polikliniek, algemene dagkliniek en consulten. De thema s cognitieve stoornissen en mobiliteitsstoornissen lenen zich goed voor de stage op de geheugen- en valpolikliniek, maar kunnen ook in andere modules bestudeerd worden. Dit geldt mutatis Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

10 mutandis ook voor de thema s probleemgedrag en functionele psychiatrie t.o.v. de stage geriatrie in de GGZ/Ouderenpsychiatrie. De thema s gerontofarmacologie en palliatieve zorg komen eveneens door de hele opleiding aan bod en zullen door het bijhouden van casuïstiek in de portfolio en extra cursussen en/of stages aandacht krijgen. Het thema ethiek, recht en management is een thema dat een goede basis krijgt in het cursorisch onderwijs en verder door meerdere modules en stages verdiept zal worden. Het thema wetenschappelijke vorming moet in de vorm van een leeronderzoek met een duidelijk af te spreken traject en product worden omschreven en uitgevoerd in of een omschreven periode of juist in een langere periode, gekoppeld aan andere stages. De planning van de modules binnen de opleidingsjaren vindt plaats, zoals reeds eerder genoemd, in een overleg tussen opleider en aios. Hieraan wordt ook de fasering van de opleiding aan inhoudelijke thema s gekoppeld. Op die manier is de opleider samen met de aios regisseur van het leertraject. Bijzondere aandacht dient hierbij uit te gaan naar het individuele leerdoel. Deze individuele leerdoelen worden vastgesteld tijdens het voortgangsgesprek met de opleider. Zo wordt niet nodeloos veel energie gestoken in competenties die al op het nodige niveau blijken te zijn ontwikkeld en slechts periodiek onderhoud behoeven, en wordt extra aandacht besteed aan achterblijvende competenties, zodat een evenwichtig competentieprofiel ontstaat tijdens de opleiding. Aangezien de opleiding tot klinisch geriater een samengestelde opleiding is, dienen de opleiders van het gespecialiseerde gedeelte van de opleiding tot een nauwkeurige afstemming te komen per opgeleide aios. Binnen iedere kliniek zullen thema s en settings benoemd moeten worden voor het behalen van de competenties voor iedere fase van de 3 jaar durende gespecialiseerde opleiding. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

11 Opleidingsinhoud: de competenties Per thema zijn de verschillende competenties te benoemen (zie competentie matrix, B.2). Tabel B.2. Competentiematrix Acute geriatrie Chronische geriatrie Mobiliteitsstoornissen Cognitieve stoornissen Probleemgedrag Functionele psychiatrie Gerontofarmacologie Palliatieve zorg Ethiek, recht, management en onderwijs Wetenschap Medisch handelen Communi- Catie Samenwerking Kennis en wetenschap Maatscha handelen Organisatie Professiona liteit ± ± ± ± ± ± Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

12 4 DE OPLEIDING TOT KLINISCH GERIATER IN JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS De opleiding geriatrie JBZ vindt plaats binnen het cluster Midden, voornamelijk gecentreerd in OOR Utrecht. Het onderdeel somatogeriatrie JBZ kan starten in het 3 e t/m het 5 e jaar en maximaal 2 jaar duren en minimaal 6 maanden. Tabel B.3 schema opleiding geriatrie, verdeelt volgens thema s 1 e jaar somatogeriatrie Thema acute geriatrie Stage GAAZ JBZ Stage geriatrie in GGZ/Ouderenpsychiatrie 2 e jaar somatogeriatrie Thema acute geriatrie Stage consulten Thema chronische geriatrie Stage GAAZ JBZ Thema mobiliteits stoornissen Stage valpoli JBZ Thema cognitieve stoornissen Stage geheugencentrum JBZ Thema gerontofarmacologie Stage GAAZ JBZ Thema ethiek/management Iedere stage JBZ Thema wetenschap Iedere stage JBZ Thema palliatieve zorg Stage consulten/gaaz JBZ Thema ethiek/management Iedere stage JBZ Thema wetenschap Iedere stage JBZ Groei en ontwikkeling Van de aios wordt verwacht dat er een toename plaatsvindt in het zelfstandig functioneren (afname supervisie) in steeds complexere situaties. Het kennen van eigen grenzen (en daarmee tijdig inschakelen van hulp) zijn belangrijke competenties die gedurende de opleiding ontwikkeld worden. Per stage is aangegeven op welk niveau een thema (of onderdeel daaruit) beheerst moet worden. Door groei van de aios gedurende de gehele opleiding wordt het niveau van de geriater bereikt voor alle competenties. Deze groei wordt bewaakt in de voortgangsgesprekken tussen opleider en aios. Verslaglegging en documentatie ten aanzien van deze groei is terug te vinden in het portfolio van de aios. Binnen het JBZ wordt ervoor gekozen om de mate van groei naar zelfstandigheid (beheersingsniveau) als volgt te definiëren: 1. de aios heeft adequate kennis van het onderwerp; 2. de aios kan de bij dit thema behorende taken uitvoeren, maar onder strikte supervisie; 3. de aios kan de bij dit thema behorende taken onder beperkte supervisie uitvoeren; 4. de aios kan de bij dit thema behorende taken zonder supervisie uitvoeren; 5. de aios superviseert en onderwijst anderen adequaat bij de bij dit thema behorende taken. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis 2010 versie 2

13 In het laatste gedeelte van de opleiding wordt van de aios verwacht dat hij/zij op het niveau van chef de clinique kan functioneren. De aandacht voor de daarbij behorende competenties (mn samenwerking, organisatie en professionaliteit) zal daarbij navenant zijn. Opleidingsactiviteiten Het opleiden vindt m.n. op de werkplek plaats, tijdens de patiëntenzorg. Op elk moment kan er dan ook geleerd worden. De aios neemt tijdens de stages deel aan de relevante opleidingsmomenten waar hij op dat moment stage loopt. De planning hiervan is verschillend per stageperiode (zie ook desbetreffende stageomschrijvingen). Sommige activiteiten zullen specifiek aandacht aan het leren besteden, dit zijn m.n. de onderwijsmomenten (besprekingen, MDO, etc). Tijdens deze opleidingsactiviteiten komen verschillende taken aan de orde die door een supervisor beoordeeld kunnen worden. Met behulp van een feedbackinstrument wordt overzichtelijk de ontwikkeling van de aios gevolgd. Toetsinstrumenten zijn dagelijkse feedback (niet geformaliseerd in formulieren), Korte Theoretische Toetsen (KTT) en Korte Praktijk Beoordelingen (KPB s). Voor de ontwikkeling van kennis en wetenschap wordt o.a gebruik gemaakt van referaten en CAT. In Deel D worden de verschillende instrumenten toegelicht. Maatschappelijk handelen vindt plaats door te participeren in de voorlichtingsreeks van het geheugencentrum voor patiënten en mantelzorgers dementie zo n 7-8 maal per jaar. Iedere AIO geeft minimaal 1x per jaar een dergelijke voorlichtingsavond, gesteund door een geriater/psychiater. Beoordelen: voortgang opleiding en praktisch handelen De voortgang van de opleiding wordt besproken door de opleider met de AIO en via vorderingen, de feedback en beoordelingen en evaluaties wordt het leertraject van tijd tot tijd bijgesteld en vastgelegd in het portfolio.hiervoor worden de reguliere voortgangs- en beoordelingsgesprekken gebruikt, gehouden door zowel opleider, vervangend opleider en directe supervisor. Na het beëindigen van iedere module bespreekt de directe supervisor met de AIO of de inhoudelijke doelen behaald zijn. Bij de start van iedere module bespreekt de directe supervisor met de AIO de in het portfolio beschreven leerdoelen. Middels zelfreflectie van de AIO vinden tussen door voortgangsgesprekken plaats met afwisselend de opleider en plaatsvervangend opleider. De directe supervisor beoordeelt het praktisch handelen tijdens de stage middels regelmatige gesprekken Bekwaamheidsverklaring In de opleiding tot klinisch geriater worden 5 bekwaamheidsverklaringen afgegeven door de opleider. Als basis voor het werk als klinisch geriater dient het zogenaamde Geriatric Assessment. Dit Assessment bestaat uit anamnese, onderzoek, functie assessment, probleemanalyse en een diagnostiekplan. Het Geriatric Assessment wordt in de 1 e 6 maanden van de opleiding verworven, behalve het functie assessment, dat verschillend is voor respectievelijk de klinische, de consultatieve en ambulante Geriatrie. De bekwaamheidsverklaring Geriatric Assessment wordt aan het einde van de opleiding afgegeven. De bekwaamheidsverklaring voor de klinisch Geriatrische werkwijze, bestaande uit het opstellen van een behandelplan, het oplossen van medische dilemma s, het individualiseren van richtlijnen, het leiden van een MDO en het houden van familiegesprekken, kan al verworven worden in het 1 e jaar van de specialistische opleiding. De bekwaamheidsverklaring voor consultatieve Geriatrie wordt verworven na de consultstage, over het algemeen in het 2 e specialistisch somatisch jaar. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis 2010 versie 4 13

14 De bekwaamheidsverklaring voor ambulante Geriatrie wordt verworven na het succesvol doorlopen van zowel de stage valpoli als stage geheugencentrum, over het algemeen in het 2 e specialistisch somatisch jaar. De bekwaamheidsverklaring Werken als klinisch geriater wordt uiteraard verworven aan het einde van de totale opleiding. Wetenschap Het JBZ is een STZ waarin naast opleiden wetenschap een belangrijke rol speelt in het verzorgen van topklinische zorg. Daarvoor is er een wetenschapsbureau opgericht met een secretaris en epidemioloog. Het is voor de afronding van de opleiding vereist dat de aios het onderzoeksproject tenminste één publicatie in een peer- reviewed tijdschrift heeft op een voordracht houdt op een internationaal congres. Binnen de vakgroep JBZ begeleidt Dr. R. van Marum de aios bij het doen van wetenschappelijk onderzoek. Afhankelijk van het individuele opleidingsschema van de AIO kan in het JBZ de wetenschappelijke vorming verschillen, variërend van het verder uitwerken van elders in het cluster opgestart wetenschappelijk onderzoek, het opstarten van wetenschappelijk onderzoek in het JBZ dat clusterbreed elders wordt uitgewerkt, tot aan maximaal 2 jaar lijnleren van locaal in JBZ opgestart onderzoek. Thematisch zal het in het JBZ opgestarte geriatrisch wetenschappelijk onderzoek aansluiten bij de thema s die in de beleidsvisie van de vakgroep in 2010 zijn verwoord (zie Organisatie in ontwikkelen), namelijk: - Bewegen - Stemming/cognitie - Kwetsbaarheid Voor de geriatrie hebben deze thema s vooral betrekking op de farmacologie en dementie. Cursorisch onderwijs Cursorisch onderwijs is onderwijs dat zich buiten de patiëntenzorg afspeelt, maar wel een duidelijk verband heeft met de patiëntenzorg. Het gaat hierbij om onderwijs op het gebied van algemene kennis, vakinhoudelijke kennis, vaardigheden en gedrag (waar mogelijk te realiseren deels met behulp van e-learning). De gestructureerde onderwijsmomenten, gekoppeld aan de thema s en de competenties, bestaan uit lokaal gestructureerd onderwijs, regionaal onderwijs van het opleidingscluster, van de Opleidings- en Onderwijsregio (OOR) en landelijk onderwijs: het zogenaamde LOAG (Landelijk Onderwijs Artsassistenten Geriatrie). In het OOR-onderwijs komen onderwerpen aan bod die het specialisme overstijgen. Het betreft algemene communicatieve vaardigheden, ethiek en recht, kwaliteit van zorg, hoe om te gaan met medische fouten en dergelijke. Het OOR-onderwijs wordt georganiseerd door de UMC s, cq de OOR-organisatie. De aios klinisch geriatrie wordt geacht samen met zijn opleider een keuze te maken uit dit OOR-onderwijs. Het verplichte LOAG-onderwijs wordt georganiseerd door de Commissie Onderwijs en Wetenschap van de NVKG. Alle genoemde thema s komen aan bod in het LOAG onderwijs. De landelijke cursorische onderwijsdagen bestaan uit actieve onderwijsvormen (werkgroepen, referaten voorbereid door AIOS, werkopdrachten etc.), waardoor het leerrendement groter is. De genoemde thema s en de kritische problemen zullen allen worden onderwezen in cursorisch onderwijs. Deze problemen vormen immers samen 90% van de geriatrische praktijk. De inhoud van het locaal cursorisch onderwijs wordt afgestemd op het landelijk cursorisch onderwijs Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis 2010 versie 4 14

15 (LOAG). Binnen cluster Midden wordt vanaf 2010 op iedere samenwerkende opleidingsafdeling op hetzelfde moment hetzelfde cursorisch onderwijs gegeven in een 3 jarige cyclus. Daarnaast bestaat casuïstiek cursorisch onderwijs en CAT referaten, als onderdeel van de opleiding. Het discipline overstijgendonderwijs (DOO, JBZ-breed, georganiseerd door het Leerhuis en Brabant Medical School) is toegankelijk voor de aios. In Deel D Bijlagen is een overzicht van het DOO Deelname certificaten en behaalde resultaten worden opgenomen in het portfolio. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis 2010 versie 4 15

16 Overzicht opleidingsjaar, stages, thema s, etc Overzicht jaar 1 somatogeriatrie Stage Thema s BN Focus leermiddel Toetsing Focus Kritische problemen/ kernleerdoelen Portfolio (jaar 3 of 4) GAAZ~JBZ - acute geriatrie - chronische geriatrie - probleemgedrag - farmacologie - mobiliteitsstoornis - cognitieve stoornissen - palliatieve zorg - ethiek - maatschappelijk handelen ½ 2/3 ½ ½ ½ ½ ½ 2 - overdracht - visite met directe supervisor - grote visite/papieren visite - statusvoering - ontslagbrief - voorlichtingsavond geheugencentrum dementie -KTT -KPB KP -KPB probleempatiënt/cat -Probleempatientbespreking GAAZ -De verwarde patiënt -De verwaarloosde patiënt -De patiënt met gewichtsverlies -De patiënt met functieverlies -De vermoeide patiënt -De overbelaste mantelzorger -De agressieve patiënt -De ontremde patiënt -De problematische familie -De patiënt met bijwerkingen door medicatie -De patiënt met polypharmacie -De patiënt met beperkte therapietrouw -De patiënt met chronische pijn -De patiënt met dyspneu -Besluitvorming medische dilemma s -De wilsonbekwame patiënt -Het leiden van een multidisciplinair overleg - 12 KPB s - 2 CAT s - 1 x 360 fb - artikel/poster - Certificaat LOAG - Certificaat DOO - Beoordeling stage (half+eind) Bekwaamheidsverklaring: 1. Zelfstandig uitvoeren geriatrische werkwijze Stage geheugencentrum - cognitieve stoornissen - probleemgedrag - maatschappelijk handelen 2/3 2/3 - overdracht - MDO geheugencentrum - Overleg met supervisor - Voorlichtingsavond geheugencentrum dementie - KTT - KPB KP - KPB probleempatiënt/cat -De patiënt met vergeetachtigheid -De verwarde patiënt -Besluitvorming medische dilemma s -De wilsonbekwame patiënt Lijnleren - management - wetenschap ½ 2/3 - afdelingsoverleg - Onderzoek/EBM - KPB KP - CAT gekoppeld aan thema - Poster/artikel/ -wetenschappelijke vraagstelling BN: Beheersingsniveau: 1. de aios heeft adequate kennis van het onderwerp; 2. de aios kan de bij dit thema behorende taken uitvoeren, maar onder strikte supervisie; 3. de aios kan de bij dit thema behorende taken onder beperkte supervisie uitvoeren; 4. de aios kan de bij dit thema behorende taken zonder supervisie uitvoeren; 5. de aios superviseert en onderwijst anderen adequaat bij de bij dit thema behorende taken Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis 2010 versie 4

17 Overzicht jaar 2 somatogeriatrie Stage Thema s BN Focus leermiddel Toetsing Focus Kritische problemen/kernleerdoelen Portfolio (eind jaar 4/5) Consulten - acute geriatrie - chronische geriatrie - probleemgedrag - farmacologie - mobiliteitsstoornis - cognitieve stoornissen - palliatieve zorg - ethiek Stage valpoli - mobiliteitstoornissen - cognitieve stoornissen - acute geriatrie - chronische geriatrie - farmacologie GAAZ~JBZ 1 - acute geriatrie - chronische geriatrie - probleemgedrag - farmacologie - mobiliteitsstoornis - cognitieve stoornissen - palliatieve zorg - ethiek - management - maatschappelijk handelen 4/5 4/5 4/5 3/5 4/ /5 5 4/5 4/5 3/5 4/5 4/5 4/5 4/5 4/5 4/ overdracht -visite met supervisor patiënten op consultafdelingen -overleg overige consulten - overdracht - MDO valpoli - overleg supervisor - statusvoering - ontslagbrief - overdracht - visite met directe supervisor - grote visite/papieren visite - statusvoering - ontslagbrief - Voorlichtingsavond geheugencentrum dementie - KTT - KPB KP - KPB probleempatiënt/cat - Correcties consultformulier - Probleempatientbespre king GAAZ - KTT - KPB KP - KPB probleempatiënt/cat correcties ontslagbrief - Probleempatientbespre king - Fiattering status - KTT - KPB KP - KPB probleempatiënt/cat - Probleempatientbespre king GAAZ Lijnleren Thema wetenschap Onderzoek/EBM CAT gekoppeld aan thema Poster/artikel/ BN: Beheersingsniveau: 1. de aios heeft adequate kennis van het onderwerp; 2. de aios kan de bij dit thema behorende taken uitvoeren, maar onder strikte supervisie; - consulten uitvoeren - vaststellen beslisvaardigheid - De verwarde patiënt - De verwaarloosde patiënt - De agressieve patiënt - De ontremde patiënt - De problematische familie - De patiënt met bijwerkingen door medicatie - De patiënt met polypharmacie - Besluitvorming medische dilemma s - De patiënt met duizeligheid - De patiënt met een wegraking - De patiënt met vermindering van spierkracht - De patiënt met bijwerkingen door medicatie - zie GAAZ-JBZ 1 e jaar -wetenschappelijke vraagstelling - 12 KPB s - 2 CAT s - 1 x 360 fb - artikel/poster - Certificaat LOAG - Certificaat DOO - Beoordeling stage (half+eind) Bekwaamheidsverklaring: Na consultenstage: -consultatieve geriatrie Na valpoli: -ambulante geriatrie (mits stage geheugencentrum doorlopen) Eind opleiding: -Geriatric Assessment -Zelfstandig uitvoeren klinische geriatrie 1 Nadruk op integratie van de eerder verworven competenties en vaardigheden Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis 2010 versie 4

18 3. de aios kan de bij dit thema behorende taken onder beperkte supervisie uitvoeren; 4. de aios kan de bij dit thema behorende taken zonder supervisie uitvoeren; 5. de aios superviseert en onderwijst anderen adequaat bij de bij dit thema behorende taken Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

19 KLINISCHE GERIATRIE JBZ Kliniekstage Plaats: Locatie: Duur: Begeleiders: Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch GAAZ Carolusziekenhuis (tot april 2011); daarna nieuwbouw Jeroen Bosch Ziekenhuis 4 tot 8 maanden 1e jaar specialistische opleiding of 2 e jaar als eerst stage geriatrie in GGZ/ouderenpsychiatrie gevolgd is. Geriaters Thema s: In deze stage ligt het accent op de volgende thema s: - Acute geriatrie - Chronische geriatrie - Probleemgedrag - Farmacologie - Mobiliteitsstoornissen - Cognitieve stoornissen - Palliatieve zorg - Ethiek Naast de thema s ontwikkelt de aios het klinisch geriatrisch denken en werken. In het eerste half jaar van de specialistische opleiding tot klinische geriatrie ligt de nadruk op het geriatrische assesment en de geriatrische werkwijze, vervolgens worden in het tweede en/of derde jaar voor het merendeel van de kritische problemen de toepassing van geriatrische assessment en geriatrische werkwijze getraind (uit lijst bijlage 6b). In het eerste jaar wordt analyse en behandeling van twee van deze kritische problemen getraind. Welke dit zijn uit de lijst van 24 kritische problemen wordt afgesproken tussen opleider en aios. 1 e fase van scholing in Geriatric Assessment: 0-6 mnd 2 Kernleerdoelen die getraind, beoordeeld en behaald moeten worden: Diagnostiek: 1. Anamnese oudere patiënt en naaste/mantelzorger 2. Lichamelijk onderzoek oudere patiënt 3. Functionele assessment oudere patiënt 4. Interpreteren resultaten geriatrisch onderzoek en 5. Opstellen en bijstellen van diagnostiek plan 2 e fase van scholing in Geriatrische werkwijze: 6-12 mnd Kernleerdoelen die getraind, beoordeeld en behaald moeten worden: Behandeling: 6. Behandelplan opstellen 7. Medisch ethisch dilemma oplossen 8. Richtlijnen, ook indien niet opgesteld voor ouderen, toepassen op geriatrische patiënt 9. Behandeling instellen, rekening houdend met relevante wetgeving 10. Visite aan bed 2 Als de aios na de vooropleiding start met ouderenpsychiatrie dan verschuiven de fasen van scholing. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

20 11. Familiegesprek 12. Multidisciplinair teamoverleg leiden 13. Schriftelijk en/of elektronische verslaglegging en bericht aan huisarts/verwijzers e.a. 14. Presentatie patiënt bij bespreking en/of dienst 15. Transmurale zorg rond patiënt organiseren, incl. effectief en verantwoord ontslagbeleid 16. Samenwerking met overige medische specialismen 3 e fase :integratie: in het laatste jaar van de opleiding dient de aios getraind te worden in de integratie van de eerder verworven competenties en vaardigheden. Specifieke leerdoelen kliniekstage geriatrie JBZ De aios: 1. kan het morbiditeitspatroon van de oudere klinisch opgenomen mens op een GAAZ en de daarbij passende zorgbehoefte beschrijven. 2. is in staat rekening te houden met grenzen, zoals de geneeskunde die stelt, maar ook met de grenzen die door andere leden van het multidisciplinaire team, verwijzers en in consult gevraagde medische specialisten en door de patiënt worden bepaald. 3. is in staat een behandelplan op te stellen binnen de grenzen van het mogelijke, andere disciplines op het juiste moment in te schakelen, eventueel in samenwerking met andere leden van het multidisciplinaire team. 4. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk adequaat te communiceren met de patiënt en (eventueel) diens familie. 5. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk (onderdelen van) het geriatrisch onderzoek ter plaatse uit te voeren. 6. is in staat om een aantal voor de geriatrische patiënt relevante vaak gelijktijdig voorkomende problemen en aandoeningen te herkennen, adequaat te (laten) behandelen cq te voorkomen in samenwerking met het multidisciplinaire team, zoals: - Delier - Dementie - Depressie - Incontinentie - Gedragstoornis - Vallen - Decubitus - Neurologische aandoeningen, zoals CVA, M. Parkinson etc. - Dehydratie, infecties en ondervoeding - Cardiale aandoeningen, zoals decompensatio cordis en hartritmestoornissen 7. is in staat de problemen bij de farmacotherapie bij oudere patiënten te hanteren, eventueel in samenspraak met medebehandelaars of de ziekenhuisapotheker. 8. kan de mogelijkheden tot reactivering beschrijven, inclusief de mogelijkheden, beperkingen en werkwijze van de diverse paramedische disciplines op de GAAZ. 9. kan op correcte wijze de kontakten onderhouden tussen de verschillende leden van het multidisciplinaire team, consultenten dan wel medebehandelaars eerste lijn en eventueel instellingen voor chronische zorg. 10. kent de relevante procedures t.a.v. aanmelding binnen het locale geriatrische circuit voor opname verzorgingshuis of verpleeghuis, dagbehandeling, consultatie etc. 11. is instaat om te komen tot een adequate time-management gerelateerd aan de wisselende vraag naar dagelijkse medische interventies, opnames, (ontslag)gesprekken, aanvragen consulten en de eigen (tijd) mogelijkheden en die van het multidisciplinaire team. 12. is in staat tot een adequate vastlegging van geïndiceerde DBC s. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

21 Leermiddelen Overdracht, visite met directe supervisor tijdens grote visite, papierenvisite met gehele vakgroep, statusvoering en ontslagbrief. Onderwijs lokaal (probleempatiëntbespreking) regionaal (KGCOM) en landelijk (LOAG). Eventueel discipline overstijgend onderwijs georganiseerd door Leerhuis, Brabant Medical School en UMC Utrecht. Toetsen - Beoordeling kernleerdoelen klinische geriatrie - KPB Kritische probleem geriatrie - KPB probleempatiënt bespreking / CAT - Correcties ontslagbrief - Fiattering status - probleempatiëntbespreking GAAZ - Certificaat LOAG - Certificaten discipline overstijgend onderwijs. - Halverwege en eindbeoordeling van de stagist. - Voortgangsgesprekken. - Eventueel kennistoets Setting Een startende aios begint haar/zijn werk op de afdeling geriatrie en is verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg voor 8 (nu) 10 (bij betrekken nieuwbouw) opgenomen patiënten op de Geriatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis (GAAZ). Eén vaste supervisor begeleidt de aios en heeft bij het begin, halverwege en aan het eind (evaluatie)gesprekken. In deze gesprekken worden de stagespecifieke en stageonafhankelijke leerdoelen besproken, evenals de individuele leerdoelen, naar aanleiding van het portfolio. Dit wordt schriftelijk vastgelegd. Afhankelijk van voortgang van aios, wordt de klinische fase verlengd. Tevens start met werkzaamheden op geheugencentrum, maximaal 2 dagdelen (zie verder beschrijving stage geheugencentrum). De aios is onderdeel van het multidisciplinair team, bestaande uit superviserende geriater, afdelingshoofd, verpleegkundigen, maatschappelijk werk, fysiotherapeut, voedingsassistente, huiskamerbegeleidende en zonodig psycholoog, ergotherapeut, logopedist en pastoraal medewerker. Een werkdag start om 8.30 uur tot uur, waarna de dienstdoend aio werkzaamheden overneemt. Bij de uitvoering van het werk wordt rekening gehouden met geldende wettelijke bepalingen, zoals werktijdenbesluit en CAO. Het klinisch werk betreft opgenomen patiënten op de afdeling geriatrie (GAAZ). Momenteel zijn bij 24 bedden drie assistenten werkzaam, ieder verantwoordelijk voor 8 patiënten, ieder met een eigen superviserende geriater. In de nieuwbouw in 2012 heeft de GAAZ 30 bedden, zijn 3 aios werkzaam, ieder verantwoordelijk voor 10 patiënten, ieder met eigen superviserende geriater Omdat de op de kliniek werkzame aios ook poli werkzaamheden heeft, kunnen aios voor elkaar waar moeten nemen, daar waar dat nodig is. Dit zal zeker noodzakelijk zijn bij afwezigheid van een van de aios tijdens vakantie of ziekte. In verband met de aan hen toegewezen patiënten is de aios verantwoordelijk voor: - De dagelijkse medische zorg. - Dagelijkse afstemming met superviserende geriater indien noodzakelijk. - De dagelijkse afstemming met leden van het multidisciplinaire team. - De dagelijkse visite, inclusief het bijhouden van de decursus in het dossier. - Minimaal 3x per week face to face contact met patiënt. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

22 - Afstemming beleid in wekelijks Multi Disciplinair Overleg op donderdag. Afhankelijk van ervaring en opleidingsniveau vindt deze afstemming plaats ondersteunt door de tijdens MDO aanwezige superviserende geriater. - Afstemming beleid met verwijzers en in consult gevraagde medisch specialisten. - Familiegesprekken, voor wat betreft zowel het uitdiepen van de anamnese als ook het informeren van familie omtrent medische bevindingen, zowel gedurende het lopende onderzoek als ook bij ontslag. - 2x per week gemeenschappelijke visite met geriater, waarbij de geriater van de A kant op dinsdag superviseert tijdens een grote visite met aansluitend een gemeenschappelijk visite, terwijl op de B kant deze visite op maandag plaats heeft en de geriater van de C kant deze activiteiten zowel op maandag als dinsdag heeft. Op woensdag sprake is van een papieren visite, samen met alle artsen van de klinische geriatrie JBZ. Weekend overdracht op vrijdag tussen de middag. Samenvatting in dossier, geschreven op vrijdag. Ontslagbrief binnen de daarvoor gehanteerde afspraken (zie dicteerafspraken). Begeleiding, scholing en beoordeling (middels KKB) van co-assistent/asaser. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

23 Stage polikliniek geheugencentrum Plaats: Locatie: Duur: Begeleiders: Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch Poli geriatrie Carolusziekenhuis (tot april 2011); daarna nieuwbouw Jeroen Bosch Ziekenhuis 4-6 maanden 1e jaar specialistische opleiding Geriaters Thema s: In deze stage ligt het accent op de volgende thema s: - Cognitieve stoornissen - Probleemgedrag (mits stage in psychiatrie afgerond) Naast de thema s wordt aandacht besteed aan specifiek geriatric assessment bij cognitieve beperking en de (on)mogelijkheden van de ambulante geriatrie: mnd (deze komen eveneens aan de orde tijdens de andere poli- en consultenstage) Kernleerdoelen die getraind, beoordeeld en behaald moeten worden: 17. Analyse patiënt op polikliniek/dagkliniek 18. Analyse geriatrische patiënt op spoedeisende hulp 19. Slecht nieuwsgesprek 20. Evidence based behandel/diagnostiekvoorstel opstellen (PICO vraag opstellen en beantwoorden) Specifieke leerdoelen stage polikliniek geheugencentrum JBZ. De aios: 1. kan de oorzaken van cognitieve stoornissen beschrijven en de daarbij passende behandeling en zorgbehoefte. 2. is in staat een multidisciplinair ambulant behandelplan op te stellen en binnen de grenzen van het mogelijke, andere disciplines op het juiste moment in te schakelen, eventueel in samenwerking met andere leden van het multidisciplinaire team. 3. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk adequaat te communiceren met de patiënt en (eventueel) diens familie. 4. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk zelf (onderdelen van) het neuropsychologisch onderzoek ter plaatse uit te voeren en te interpreteren. 5. is in staat om een aantal voor de patiënt met cognitieve stoornissen relevante vaak gelijktijdig voorkomende problemen en aandoeningen te herkennen, adequaat te (laten) behandelen cq te voorkomen in samenwerking met het multidisciplinaire team, zoals: - Delier - Dementie - Depressie - Gedragstoornis - Neurologische aandoeningen, zoals CVA, M. Parkinson etc. - Intoxicaties - Hoofdtraumata s 6. kan de mogelijkheden tot de verschillende huisvestigingen voor patiënten met cognitieve stoornissen beschrijven. 7. kan op correcte wijze de kontakten onderhouden tussen partijen in de ketenzorg voor patiënten met cognitieve stoornissen, waaronder specialisten ouderengeneeskunde en huisartsen. 8. kent de relevante procedures t.a.v. aanmelding binnen het locale geriatrische circuit voor opname verzorgingshuis of verpleeghuis, dagbehandeling, consultatie etc. 9. is in staat tot een adequate vastlegging van geïndiceerde DBC s. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

24 Leermiddelen Overdracht, multidisciplinair overleg op het geheugencentrum, overleg met de supervisor, statusvoering en ontslagbrief. Onderwijs lokaal (probleempatiëntbespreking) regionaal (KGCOM) en landelijk (LOAG). Eventueel discipline overstijgend onderwijs georganiseerd door Leerhuis, Brabant Medical School en UMC Utrecht. Toetsen - Beoordeling kern-leerdoelen klinische geriatrie - KPB Kritische probleem geriatrie - KPB probleempatiënt bespreking / CAT - Correcties ontslagbrief - Fiattering status - probleempatiëntbespreking GAAZ - Certificaat LOAG - Certificaten discipline overstijgend onderwijs. - Halverwege en eindbeoordeling van de stagist. - Voortgangsgesprekken. Setting De stage begint met een gesprek met de directe begeleider. Besproken wordt de stagespecifieke en stageonafhankelijke leerdoelen, evenals de individuele leerdoelen, naar aanleiding van het portfolio. Dit wordt schriftelijk vastgelegd. Halverwege is er een voortgangsgesprek, de stage wordt afgesloten met een eindgesprek. Ook de resultaten van deze gesprekken worden schriftelijk vastgelegd, gebruikmakend van de formulieren in het portfolio. De aios is onderdeel van het multidisciplinair team, bestaande uit superviserende geriater dan wel psychiater, sociaal psychiatrisch verpleegkundige (spv-er) en neuropsycholoog. Het poliklinisch werk op het geheugencentrum betreft verwezen patiënten in verband met verdenking cognitieve stoornissen, zowel nieuwe patiënten als controle patienten. De aios is verantwoordelijk voor: - Uitvoeren van protocollair vastgelegd anamnese en onderzoek binnen daarvoor vastgestelde tijd. - Het integreren en interpreteren van de anamnese en het geriatrisch en psychiatrisch onderzoek in relatie tot mogelijke cognitieve stoornissen - De afstemming met alle leden van het multidisciplinaire team. - Afstemming beleid in Multi Disciplinair Overleg, aansluitend aan het afronden van het onderzoek van alle leden van het multidisciplinair team, onder leiding van de superviserende geriater dan wel psychiater. - Afstemming beleid met verwijzers en eventueel in consult gevraagde medisch specialisten. - Verslaglegging van onderzoek en afstemming in status. - Poli brief binnen de daarvoor gehanteerde afspraken (zie dicteerafspraken). - Vervolg onderzoek en behandeling bij controle patiënten, eventueel in samenspraak met superviserende geriater dan wel psychiater. - Eventueel begeleiding, scholing en beoordeling (middels KPB) van co-assistent. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

25 Stage consulten Plaats: Locatie: Duur: Begeleiders: Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch Groot Ziekengasthuis Carolusziekenhuis (tot april 2011); daarna nieuwbouw Jeroen Bosch Ziekenhuis GAPZ 4 tot 6 maanden na klinische stage GAAZ, laatste 2 jaar specialistische opleiding Geriaters Thema s: In deze stage ligt het accent op de volgende thema s: - Acute geriatrie - Chronische geriatrie - Probleemgedrag - Farmacologie - Mobiliteitsstoornissen - Cognitieve stoornissen - Palliatieve zorg - Ethiek Naast de thema s wordt aandacht besteed aan het specifiek geriatric assessment voor de consultatieve geriatrie en de (on)mogelijkheden van de consultatieve geriatrie in samenwerking met een consultatief team. (24-36 mnd). Kernleerdoelen die getraind, beoordeeld en behaald moeten worden: 21. Consulten uitvoeren 22. Vaststellen beslisvaardigheid 23. Supervisie/onderwijs aan co-assistent 24. Integratie van eerder behaalde leerdoelen, competenties en kennis tot de zelfstandige werkwijze van de klinisch geriater In het derde en laatste opleidingsjaar klinische geriatrie wordt voor de resterende 10 van de kritische problemen de toepassing van geriatrische assessment en geriatrische werkwijze getraind. Welke dit zijn uit de lijst van 22 kritische problemen (zie bijlage 6b) wordt afgesproken tussen opleider en aios. Zo wordt het mogelijk dat aan het einde van de 36 maanden alle 24 leerdoelen rond deze kritische problemen zijn getraind en behaald. De stages consulten en geheugenpolikliniek kunnen eventueel in de tijd worden omgeruild; dat betekent dat leerdoel 21 naar het 2e jaar en leerdoelen 17 en 18 naar het 3e jaar verplaats worden. Leerdoelen stage consulten klinische geriatrie JBZ. De aios: 1. kan het morbiditeitspatroon van de oudere klinisch opgenomen mens op een niet-geriatrische afdeling en de daarbij passende zorgbehoefte beschrijven. 2. is in staat rekening te houden met grenzen, zoals de geneeskunde die stelt, maar ook met de grenzen die door de hoofdbehandelaar, de niet geriatrische afdeling en door de patiënt worden bepaald. 3. is in staat een behandelplan met de hoofdbehandelaar te bespreken en daar waar geïndiceerd binnen de grenzen van het mogelijke, andere disciplines op het juiste moment in te schakelen, eventueel in samenwerking met andere leden van het geriatrisch consultatief team. 4. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk adequaat te communiceren met de patiënt en eventueel diens familie. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

26 5. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk (onderdelen van) het geriatrisch onderzoek ter plaatse uit te voeren. 6. is in staat om een aantal voor de geriatrische patiënt relevante klinische presentaties te herkennen, adequaat te (laten) behandelen cq te voorkomen, zoals: a. Delier b. Dementie c. Depressie d. Incontinentie e. Gedragstoornis f. Vallen g. Decubitus h. Neurologische aandoeningen, zoals CVA, M. Parkinson etc. i. Dehydratie en ondervoeding j. Cardiale aandoeningen, zoals decompensatio cordis en hartritmestoornissen 7. is in staat de problemen bij de farmacotherapie bij oudere patiënten te hanteren, eventueel in samenspraak met de hoofdbehandelaar of de ziekenhuisapotheker. 8. kan de mogelijkheden tot reactivering beschrijven, inclusief de mogelijkheden, beperkingen en werkwijze van de diverse paramedische disciplines op niet geriatrische afdelingen. 9. kan op correcte wijze de kontakten onderhouden tussen de verschillende leden van het geriatrisch consultatief team, de hoofdbehandelaar, andere medebehandelaren, eerste lijn en eventueel instellingen voor chronische zorg. 10. kent de relevante procedures t.a.v. aanmelding voor opname GAAZ, dagbehandeling, consultatie etc. 11. is instaat om te komen tot een adequate time-management gerelateerd aan de wisselende vraag naar consulten en de eigen (tijd) mogelijkheden en die van het geriatrisch consultatief team. 12. is in staat tot een adequate vastlegging van geïndiceerde DBC s. Leermiddelen Overdracht, visite met supervisor van probleem patiënten op de consultafdelingen, overleg over de overige consulten, statusvoering en beantwoordding consulten. Onderwijs lokaal (probleempatiëntbespreking) regionaal (KGCOM) en landelijk (LOAG). Eventueel discipline overstijgend onderwijs georganiseerd door Leerhuis, Brabant Medical School en UMC Utrecht. Toetsen - Beoordeling kern-leerdoelen klinische geriatrie - KPB Kritische probleem geriatrie - KPB probleempatiënt bespreking / CAT - Correcties consultformulier - Fiattering status - probleempatiëntbespreking GAAZ - Certificaat LOAG - Certificaten discipline overstijgend onderwijs. - Halverwege en eindbeoordeling van de stagist. - Voortgangsgesprekken. - Eventueel kennistoets Setting De stage begint met een gesprek met de directe begeleider. Besproken wordt de stagespecifieke en stageonafhankelijke leerdoelen, evenals de individuele leerdoelen, naar aanleiding van het portfolio. Dit wordt schriftelijk vastgelegd. Halverwege is er een voortgangsgesprek, de stage wordt afgesloten Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

27 met een eindgesprek. Ook de resultaten van deze gesprekken worden schriftelijk vastgelegd, gebruikmakend van de formulieren in het portfolio. De aios is onderdeel van het consultenteam, bestaande uit superviserende geriater, aios en consultatief geriatrisch verpleegkundige (cgv). De aios is bereikbaar middels een eigen telefoon (1745). De cgv s zijn bereikbaar middels telefoon 1724 en Consulten worden uitgevoerd op verzoek van medisch specialisten van het JBZ of de psychiaters van de GAPZ op de GAPZ in kantooruren. Gemiddeld worden per maand ruim 80 consulten en medebehandelingen uitgevoerd door het geriatrisch consultatief team. De aios is verantwoordelijk voor: - het beantwoorden van de consultvraag, conform het protocol Consulten JBZ - de dagelijkse afstemming met de cgv, volgens een vastgesteld rooster x per week face-face contact met patiënt, indien noodzakelijk. - 3x per week gemeenschappelijke visite met begeleidende geriater, waarbij geriater. In principe worden alle nieuwe consulten van de dagen ervoor afgaand kort besproken tijdens de visite met de begeleidende geriater op maandag, woensdag of vrijdag - Dagelijkse afstemming met begeleidende geriater (rollen zie boven) indien noodzakelijk. - Korte schriftelijke rapportage middels een standaard brief bij beëindiging van consult/medebehandeling naar hoofdbehandelaar, huisarts en of (verpleeg)huisarts. - Controle van patiënt altijd, tenzij een patiënt wordt ontslagen naar een verpleeghuis: o bij de geriaters op de polikliniek ongeveer 6-8 weken na ontslag, bij onstabiel somatisch lijden of verdenking cognitief falen bij ontstabiel zorgsysteem. o bij nurse-practisiner bij controle na delier. o op geheugencentrum, bij verdenking cognitieve stoornissen, zonder acute zorgvraag. o Bij een ontslag naar verpleeghuis met als doel revalidatie, wordt aan de verpleeghuisarts geadviseerd voor het maken van een policontrole bij een van de geriaters 1 week voor definitief ontslag naar thuissituatie. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

28 Stage valpolikliniek Plaats: Locatie: Duur: Begeleiders: Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch Carolusziekenhuis (tot april 2011); daarna nieuwbouw Jeroen Bosch Ziekenhuis 4 tot 6 maanden na klinische stage GAAZ, laatste 2 jaar specialistische opleiding Geriaters Thema s: In deze stage ligt het accent op de volgende thema s: - Mobiliteitsstoornissen - Cognitieve stoornissen - Acute geriatrie - Chronische geriatrie - Farmacologie Naast de thema s wordt aandacht besteed aan specifiek geriatric assesment bij valdiagnostiek en de (on)mogelijkheden van de ambulante geriatrie: mnd (deze komen eveneens aan de orde tijdens de andere poli- en consultenstage) Kernleerdoelen die getraind, beoordeeld en behaald moeten worden: 17. Analyse patiënt op polikliniek/dagkliniek 18. Analyse geriatrische patiënt op spoedeisende hulp 19. Slecht nieuwsgesprek 20. Evidence based behandel/diagnostiekvoorstel opstellen (PICO vraag opstellen en beantwoorden) Leerdoelen stage valpolikliniek geriatrie JBZ De aios: 1. kan veel voorkomende oorzaken van mobiliteitstoornissen beschrijven en de daarbij passende behandeling en zorgbehoefte. 2. is in staat een multidisciplinair ambulant behandelplan op te stellen en binnen de grenzen van het mogelijke, andere disciplines op het juiste moment in te schakelen, eventueel in samenwerking met andere leden van het multidisciplinaire team. 3. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk adequaat te communiceren met de patiënt en (eventueel) diens familie. 4. is in staat waar mogelijk en noodzakelijk zelf (onderdelen van) het valonderzoek ter plaatse uit te voeren en te interpreteren. 5. is in staat om een aantal voor de patiënt met mobiliteitstoornissen relevante vaak gelijktijdig voorkomende problemen en aandoeningen te herkennen, adequaat te (laten) behandelen cq te voorkomen in samenwerking met het multidisciplinaire team, zoals: Cardiale ritme stoornissen Neurologische aandoeningen, zoals epilepsie, CVA, M. Parkinson etc. Dementie Depressie Intoxicaties, waaronder medicatie Voet afwijkingen Omgevingsfactoren 6. kan op correcte wijze de kontakten onderhouden tussen partijen in de ketenzorg voor patiënten met mobiliteitstoornissen, waaronder specialisten ouderengeneeskunde en huisartsen. 7. kent de relevante procedures t.a.v. aanmelding binnen het locale geriatrische circuit voor opname verzorgingshuis of verpleeghuis, dagbehandeling, consultatie etc. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

29 8. is in staat tot een adequate vastlegging van geïndiceerde DBC s. Leermiddelen Overdracht, multidisciplinair overleg op de valpolikliniek, overleg met de supervisor, statusvoering en ontslagbrief. Onderwijs lokaal (probleempatiëntbespreking) regionaal (KGCOM) en landelijk (LOAG). Eventueel discipline overstijgend onderwijs georganiseerd door Leerhuis, Brabant Medical School en UMC Utrecht. Toetsen - Beoordeling kern-leerdoelen klinische geriatrie - KPB Kritische probleem geriatrie - KPB probleempatiënt bespreking / CAT - Correcties ontslagbrief - Fiattering status - probleempatiëntbespreking GAAZ - Certificaat LOAG - Certificaten discipline overstijgend onderwijs. - Halverwege en eindbeoordeling van de stagist. - Voortgangsgesprekken. - Eventueel kennistoets Setting De stage begint met een gesprek met de directe begeleider. Besproken wordt de stagespecifieke en stageonafhankelijke leerdoelen, evenals de individuele leerdoelen, naar aanleiding van het portfolio. Dit wordt schriftelijk vastgelegd. Halverwege is er een voortgangsgesprek, de stage wordt afgesloten met een eindgesprek. Ook de resultaten van deze gesprekken worden schriftelijk vastgelegd, gebruikmakend van de formulieren in het portfolio. De aios is onderdeel van het multidisciplinair team, bestaande uit superviserende geriater, verpleegkundige en fysiotherapeut. Het poliklinisch werk op de valpolikliniek betreft verwezen patiënten in verband met vallen of valgevaar. De aios is verantwoordelijk voor: Uitvoeren van protocollair vastgelegd anamnese en onderzoek binnen daarvoor vastgestelde tijd. Het integreren en interpreteren van de anamnese, het geriatrisch onderzoek en het door de samenwerkende medisch specialisten protocollair bepaalde deelonderzoek van de specialismen oogheelkunde, KNO, neurologie, cardiologie, orthopedie, interne geneeskunde en psychiatrie, gericht op valrisico s bij de oudere patiënt. De afstemming met alle leden van het multidisciplinaire team. Afstemming beleid in Multi Disciplinair Overleg, aansluitend aan het afronden van het onderzoek van alle leden van het multidisciplinair team, onder leiding van de superviserende geriater Afstemming beleid met verwijzers en in consult gevraagde medisch specialisten. Verslaglegging van onderzoek en afstemming in status. Poli brief binnen de daarvoor gehanteerde afspraken (zie dicteerafspraken). Vervolg onderzoek en behandeling bij controle patiënten, eventueel in samenspraak met superviserende geriater. Eventueel begeleiding, scholing en beoordeling (middels KPB) van co-assistent. Opleidingsplan Klinische Geriatrie Jeroen Bosch Ziekenhuis

30 Weekindeling Maandag KLINIEK POLIKLINIEK 8.30 Start werkzaamheden Start werkzaamheden Overdracht Overdracht Grote visite Geheugencentrum Lunch Lunch Afdeling Geheugencentrum Dinsdag 8.30 Start werkzaamheden Start werkzaamheden Overdracht Overdracht Afdeling Valpolikliniek Lunch Lunch Geheugencentrum/polikliniek Valpolikliniek Afdeling Woensdag 8.30 Start werkzaamheden Start werkzaamheden Overdracht Overdracht Cursorisch onderwijs Cursorisch onderwijs Papieren visite Papieren visite Lunch Lunch Administratie Geheugencentrum Donderdag 8.30 Start werkzaamheden Start werkzaamheden Overdracht Overdracht Afdeling Valpolikliniek Lokaal onderwijs met lunch Lokaal onderwijs met lunch Afdeling Valpolikliniek Vrijdag 8.30 Start werkzaamheden Start werkzaamheden Overdracht Overdracht Afdeling Administratie Weekendoverdracht met lunch Weekendoverdracht met lunch Afdeling Poli voorbereidingen/bijspringen

31 PORTFOLIO OPLEIDING KLINISCHE GERIATRIE Cluster Midden Cluster West Cluster Zuidoost Versie 6 januari 2010 Portfolio Klinische geriatrie