Lokaal Opleidingsplan Longziekten 2015 Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch

Transcriptie

1 Lokaal Opleidingsplan Longziekten 2015 Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 1

2 Voorwoord De vakgroep longziekten van het JBZ draagt binnen onze STZ- omgeving bij aan hoogwaardige, patiëntgerichte zorg. In het streven de kwaliteit van ons werk ten minste op dit niveau te houden en daar waar kansen zijn te verbeteren, zijn wij steeds kritisch op ons eigen handelen. Ingebed in ons dagelijkse praktijkvoering zijn structurele momenten van persoonlijke en intercollegiale reflectie. Werken volgens geldende standaarden en richtlijnen van onze beroepsvereniging ( NvALT) en afspraken met betrekking tot good governance en veiligheid binnen de STZ in het algemeen en het JBZ in het bijzonder, waarborgt de best mogelijke kwaliteit van zorg. Deze manier van werken en denken over (longgeneeskundige) gezondheidszorg, dragen wij graag over op de komende generatie, door te participeren in coassistenten onderwijs, paramedische opleidingen en het verzorgen van een opleiding voor het specialisme Longziekten en Tuberculose. Na een geschiedenis van fusies, lateralisaties en nieuwbouw zijn wij nu optimaal geoutilleerd voor een kwalitatief en kwantitatief hoogwaardige bijdrage in de opleiding van aanstaande beroepsgenoten, de AIOS in de longziekten. In goede samenspraak met het Sint Antonius ziekenhuis te Nieuwegein, het Diaconessen ziekenhuis te Utrecht en het UMC Utrecht bieden wij hier ons opleidingsplan aan, integraal passend in het regionale opleidingsplan OOR Utrecht. In dit regionale plan bieden wij de stages, voor in het 3e of 4e jaar ( van de vervolgopleiding), AIOS longziekten aan. Elke komende AIOS zal hierin de mogelijkheid vinden de benodigde kennis en vaardigheden op te doen, passend bij de persoon en de fase van de opleiding. Voor elke module zal de bekwaamheid getoetst en vastgesteld worden, waarbij gedurende evaluatie momenten zo nodig bijstelling plaats kan vinden om zo optimaal mogelijk de AIOS te ondersteunen in zijn of haar ontwikkeling. Als maatschappelijk verantwoordelijke beroepsgroep hechten wij eraan te benadrukken dat een specialisme vele mogelijkheden, maar per definitie ook beperkingen kent. Om de samenhang van zorg rondom de patiënt, met andere partners zoals collega-specialisten, verwijzers en paramedici, vorm te geven bieden wij naast de hiervoor aangehaalde modules, de mogelijkheid kennis te nemen en te verdiepen in intercollegiale samenwerking, organisatie van bedrijfsonderdelen en de structuur van onze JBZ organisatie. Hiervoor bieden wij interdisciplinaire onderwijsmomenten, participatie in (aanpalende) AIOS opleidingen en deelname in stafen ziekenhuiscommissies. Voorts wordt geboden een voortrekkersrol en voorbeeldfunctie te vervullen in kwaliteit- en veiligheidmanagement. Deze aspecten worden vorm gegeven in het onderdeel management en developmenttraject aios. Hiermee zijn wij ervan overtuigd een gedegen en breed palet in een boeiende, lerende omgeving te bieden voor toekomstige collega s. De vakgroep longziekten JBZ staat hiervoor klaar en garant. Dit document betreft het opleidingsplan Longziekten en Tuberculose van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). In dit opleidingsplan Longziekten en Tuberculose JBZ is een vertaling gemaakt van het landelijke opleidingsplan naar de lokale situatie. Dit plan is in samenspraak met de stafleden en aios afdeling longziekten JBZ tot stand gekomen en geactualiseerd na de verhuizing naar de nieuwbouw en vervolgens voor de visitatie Het plan bestaat uit drie delen. In hoofdstuk 1 wordt in het kort de achtergrond geschetst van de opleiding tot longarts in het JBZ, inclusief de taken en verantwoordelijkheden van de opleidingsgroep voor de opleiding tot longarts. Vervolgens wordt in hoofdstuk 2 een toelichting gegeven op de opleiding zelf en de verschillende onderdelen daarin. Een overzicht van de opleiding is hierin opgenomen. Hoofdstuk 3 is het portfolio van de aios. Hierin staan per opleidingsjaar de stages uitgewerkt. Hierin is opgenomen een toelichting op het gebruik van toetsinstrumenten, het voeren van gesprekken en een overzicht van het cursorisch onderwijs. Aan het eind zijn de overzichtsdocumenten ingevoegd van onder andere de te ontwikkelen vaardigheden, etc. Tot slot in de bijlagen staan het competentieprofiel van de longarts en formulieren van gebruikte toetsinstrumenten. Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 2

3 Voor de samenstelling is gebruik gemaakt van - Het Landelijke opleidingsplan Longziekten en tuberculose - Opleidingsdocumenten opleiding longziekten en tuberculose JBZ - Documenten JBZ Versie 3.0 september 2015 Auteurs: Dr. A.J.M. Schreurs, opleider Dr. M.E.A.C. Broeders, beoogd opleider 2015 Drs. C. den Rooyen, opleidingskundige JBA Overige leden van de opleidingsgroep longziekten JBZ: Dr. B. Biesma ( plaatsvervangend opleider), Drs. Th. Macken, Drs. H.N.A.J. van Rijswijk en Dr. S.A. Smulders Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 3

4 Opleidingsgroep longgeneeskunde JBZ Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 4

5 Opleidingsgroep longziekten JBZ Bonne Biesma Marielle Broeders Thomas Macken Rein van Rijkswijk Ad Schreurs Sietske Smulders Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 5

6 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Maatschap Longgeneeskunde en Tuberculose Jeroen Bosch Ziekenhuis 4 Hoofdstuk 1 Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose JBZ De afdeling Longziekten en Tuberculose in het JBZ in toekomstperspectief De opleidingsgroep De vooropleiding en stages Overlegstructuren 8 Hoofdstuk 2 De opleiding De functie van het specialisme en de opleiding L&T in het JBZ De opbouw van de opleiding Stages Thema s, competenties en kenmerkende beroepsactiviteiten Beheersingsniveaus Opleidingsactiviteiten Voortgang en beoordeling Wetenschap De aios en wetenschap Cursorisch onderwijs Toelichting verschillende besprekingen Overzicht opleiding Toetsmatrix Overzicht leerjaren Stagebeschrijvingen 23 Hoofdstuk 3 Portfolio Overzicht begeleiding individuele aios tijdens zijn opleiding Individueel opleidingsplan versus opleidingsschema Begeleiding individuele aios tijdens zijn opleiding Overzicht vaardigheden en bekwaamheden Toelichtingen werkwijzen diverse gesprekken en instrumenten Aanbevolen literatuur Formulieren 70 Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 6

7 1 De afdeling Longziekten en Tuberculose van het JBZ 1.1 De afdeling Longziekten en Tuberculose van het JBZ in toekomstperspectief Het JBZ is een groot opleidingsziekenhuis deel uitmakend van de stichting topklinische ziekenhuizen ( STZ ). Na verhuizing naar de nieuwbouw in 2011 is de patiëntentoestroom verder toegenomen en de regiofunctie verder uitgebreid. Het adherentiegebied voor de maatschap longartsen is ongeveer mensen. Dit waarborgt dat het vakgebied in de volle breedte en in al zijn aspecten uitgeoefend kan worden. Het meest uitgesproken aandachtsgebied is de oncologie, waarbij dit ook past in het speerpuntenbeleid van het JBZ. Vanuit Bernhoven worden alle patiënten voor longchirurgie, chemotherapie en endo-echoscopie verwezen naar het JBZ, waarmee het JBZ zich geprofileerd en ontwikkeld heeft tot een van de grotere longoncologische centra in den lande, waarbij voldaan wordt aan alle SONCOS normen Ook in het wetenschappelijk onderzoek zijn een aantal lijnen in ontwikkeling. Er wordt geparticipeerd in alle NVALT studies en zoveel mogelijk chemotherapiepatiënten worden in trial verband behandeld. De lokale implementatie van gangbare moleculaire diagnostiek is gerealiseerd en onderzoeksvragen zijn geformuleerd. Er is nauwe samenwerking met de longchirurgie en een post-thoracotomie revalidatieprogramma is in ontwikkeling. Er zijn sneldiagnostiek paden en zorgpaden in ontwikkeling. Het palliatieve zorg advies team is met inbreng van longartsen, oncologen en verpleegkundig specialisten oncologie geëffectueerd en functioneert goed. Op palliatief gebied is er samenwerking met het Radboud UMC ( Prolong studie en MILON studie (mindfullness)) In het nieuwe ziekenhuis is er een dependance van het radiotherapeutisch instituut Verbeeten geopend en kunnen alle radiotherapeutische interventies, inclusief stereotactische behandelingen op locatie uitgevoerd worden. Voor de gamma- knife behandeling wordt verwezen naar het gamma-knife centrum in Tilburg. De combinatiebehandelingen zijn veel beter te stroomlijnen en gemeenschappelijk onderzoek wordt geambieerd. Er bestaat een wens tot het opzetten van een oncologische database om diverse onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden, dit in samenhang met de ontwikkelingen op landelijk niveau ten aanzien van registratie en de implementatie van kwaliteitsindicatoren. In samenwerking met andere Noord- Brabantse ziekenhuizen is er een programma voor risicofactorenmanagement in de oncologie ontwikkeld. Er is een uitgebreide multidisciplinaire samenwerking voor het onderzoek en behandeling van slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen, waarbij de ambitie wordt uitgewerkt om dit voor geselecteerde patiëntenpopulaties ook als directe eerstelijnsdiagnostiek aan de huisarts aan te bieden In samenwerking met het Sint Antonius ziekenhuis te Nieuwegein en het UMCU wordt er samengewerkt op het gebied van de interstitiele longafwijkingen en wordt er een regiofunctie onder andere in samenwerking met het Twee Steden ziekenhuis te Tilburg geambieerd. Geneesmiddelenonderzoek op het gebied van astma, COPD, bronchiëctasiën en pneumonieën zijn in opstart en worden uitgevoerd 1.2 De opleidingsgroep In het JBZ werken zes longartsen met een totaal van 5,5 fte s ( daarnaast in 2014 ook een chef de clinique en jonge klaren ) Alle specialisten zijn vakinhoudelijk breed georiënteerd op alle aspecten van de eindtermen van de opleiding en daarnaast specifiek verantwoordelijk voor hun aandachtsgebied zoals; - Dr. B. Biesma: oncologie en research - Dr. M. Broeders: astma en COPD, inhalatietechnologie, revalidatie - Drs. Th. Macken: slaapgebonden stoornissen en management van zorg - Drs. R. van Rijswijk: interstitiele longafwijkingen en neuromusculaire aandoeningen - Dr. A. Schreurs: oncologie en farmacotherapie - Dr. S. Smulders: oncologie en slaapgebonden stoornissen Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 7

8 De opleidingsgroep is verantwoordelijk voor de kwaliteit, inhoud en vormgeving van de opleiding tot longarts in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Alle specialisten werken actief samen voor een kwalitatief hoogstaande opleiding. Hierin hebben een aantal specialisten extra taken en verantwoordelijkheden. Organisatie, taken en verantwoordelijkheden: Dr. A.J.M. Schreurs, is de opleider. Hij is primair verantwoordelijk voor alle zaken die de opleiding betreffen: - aanvragen en coördinatie van de opleidingsvisitatie. - aannemen van aio s - implementeren van het nieuwe opleidingscurriculum - ontwikkelen en implementeren van nieuwe kwaliteitsinstrumenten - bewaking van de voortgang van de opleiding - samenstelling onderwijsrooster - coördinatie refereeravonden - monitoren en bijhouden van de voortgang van de opleiding van de individuele aios door: o controle portfolio s aios o houden van voortgangsgesprekken en toetsingsmomenten conform regelgeving CCMS/MSRC Met ingang van oktober 2015 is er het voornemen te continueren als plaatsvervangend opleider en te wisselen ten aanzien van een aantal taken en verantwoordelijkheden met: Dr. M.E.A.C. Broeders: Beoogd opleider Daarnaast is zij verantwoordelijk voor: - het coördineren samen met collega Macken van de longfunctiestage, waarbij vaardigheden worden aangeleerd betrekking hebbende op de longfysiologie en inspanningsfysiologie. Zij coördineren samen de fietsergometrieën en slaaponderzoeken zoals polygrafie en polysomnografie. - entameert en begeleidt wetenschappelijk onderzoek op deze terreinen en is met de huidige plaatsvervangend opleider Biesma verantwoordelijk voor de wetenschappelijke vorming van de assistenten en het voldoen aan de opleidingseisen in deze. Dr B. Biesma: Tot oktober 2015 plaatsvervangend opleider. - neemt de verantwoordelijkheid van de opleider over waar deze niet in staat is deze in te vullen door afwezigheid of ziekte. Superviseert de aio s. - organisatie en voorzitterschap polikliniekbesprekingen en chirurgische/oncologische besprekingen - tezamen met Schreurs en Smulders inhoudelijk verantwoordelijk voor de oncologie stage. - Samen met Broeders verantwoordelijk voor het wetenschappelijk onderzoek in de opleiding van de aios. Drs. Th. Macken: Hij is specialistmanager en betrekt de aios bij deze specifieke vakgroepoverstijgende aspecten van de opleiding. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor: - organisatie, inhoud en beoordeling van de longfunctiestage, inclusief slaapgebonden ademhalingsstoornissen. - supervisie van aios Dr. S.A. Smulders: - superviseert aio s. - is samen met collega Broeders verantwoordelijk voor de roostering van de arts-assistenten conform arbeidstijdenbesluit en opleidingseisen. - verantwoordelijk voor de co-assistenten begeleiding en beoordeling - Begeleidt en superviseert de stage longziekten voor de SEH artsen in opleiding Drs. H.N.A.J. van Rijswijk: - superviseert aios. - entameert wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de interstitiele long afwijkingen en coördineert de uitwisselingsstage op dit gebied met prof J. Grutters ( Nieuwegein) - organiseert de ILD/PA-bespreking en de multidisciplinaire bespreking met de reumatologen/interstitiele longafwijkingen. - Is TBC coördinator in het JBZ, betrekt de assistenten bij deze taak. Geeft invulling aan een eventuele Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 8

9 uitwisselingsstage op dit gebied en organiseert de periodieke besprekingen met de GGD en consulenten vanuit Nijmegen ( Dekkerswald). Teach the Teachers programma s zijn door alle vakgroepsleden gevolgd. De opleidingsgroep bewaakt de (individuele) medisch inhoudelijke en professionele voortgang van de aios en begeleidt hem/haar tijdens de gehele opleiding. Alle longartsen superviseren en iedere aios heeft 1 supervisor toegewezen gekregen. De supervisor begeleidt de aios in zijn /haar persoonlijke ontwikkeling, fungeert als aanspreekpunt bij niet patiënt gebonden zaken en neemt de assistent waar bij afwezigheid, ziekte of vertrek ten aanzien van de poliklinische patiëntenzorg zodat een bepaalde mate van continuïteit hierin is gegarandeerd. De supervisor wordt door de opleider betrokken bij de beoordelingen en toetsmomenten van de aios. Op individuele basis kan door de aios gevraagd worden om een vertrouwenspersoon aan te wijzen binnen de opleidingsgroep niet zijnde de opleider of supervisor. De opleidingsgroep is verantwoordelijk voor het curriculum. Dit opleidingsplan is afgeleid van het landelijk opleidingsplan van de opleiding tot longarts. Het voldoet aan de daarin gestelde eisen en aan de regelgeving met betrekking tot het specialisme Longziekten en Tuberculose (kaderbesluit en specifiek besluit CCMS, KNMG, 2010). 1.3 Vooropleiding en stages: Tijdens de vooropleiding Interne Geneeskunde valt de aios onder verantwoordelijkheid van de betreffende opleider met eigen erkenning en curriculum (inclusief de stage cardiologie met eigen stagebegeleider). De vooropleiding Interne Geneeskunde wordt door de aios in het JBZ gevolgd onder verantwoordelijkheid van dr. W. Smit, opleider. - De cardiologiestage wordt verzorgd door: dr. M. Daniëls - De stage Intensive Care wordt verzorgd door: dr. P. de Jager De inhoud en vormgeving van de stages in het JBZ wordt in gezamenlijk overleg vastgelegd. De inhoud van de stages zijn opgenomen in de bijlagen. Tijdens de stageperioden stuurt de stagebegeleider de aios vakinhoudelijk aan. 1.4 Overlegstructuren: Om de organisatie, de uitvoering en de kwaliteit van de opleiding vorm te geven is het noodzakelijk om met verschillende partijen te overleggen en af te stemmen. Hieronder staan de verschillende overlegmomenten genoemd, inclusief doel, aanwezigen, frequentie, deelnemers en plaats waar notulen zijn te vinden. Regionaal Opleidersoverleg Doel: - Toetsing en afstemming opleidingsschema s regionale opleidingsinstellingen - Toetsing en afstemming lokale opleidingsplannen aan regionaal opleidingsplan - Toetsing en aanscherping regionaal opleidingsplan aan landelijke kaders - Evaluatie en afstemming opleidingszaken (organisatorisch en inhoudelijk) in regionaal verband - Organisatie en afstemming regionale refereeravonden - Afstemming en bewaken regio overstijgend onderwijs (met OOR ON en OOR Utrecht) - Verdeling aios longziekten binnen de OOR Utrecht Frequentie: 2-4 maal voorafgaand aan de regionale refereeravond. Voorbereiding: Op onderwerpen moeten stukken worden voorbereid en ideeën worden aangedragen (o.a. regionaal opleidingsplan, cursorisch onderwijs, opleidingsroosters, verdeling instroom longartsen i.o., voortgang aios, selectie aios voor wetenschappelijk onderzoek, programma s profileringsstages). Notulen en vergaderstukken worden elektronisch verspreid en digitaal gearchiveerd. Voorts vindt op regionaal niveau afstemming plaats over de selectie/aanname van nieuwe aios. Rol regiocoördinator: is in de regio nog niet ingevuld Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 9

10 Centrale Opleidings Commissie (COC) van het JBZ Doel: Evaluatie en afstemming opleidingszaken (organisatorisch en inhoudelijk) in JBZ-verband met als doel om met elkaar de kwaliteit van de opleiding tot medisch specialist vorm te geven, te bewaken en te bevorderen conform de regelgeving CCMS (Kaderbesluit 2010). Frequentie: 5x per jaar op maandag van uur. Twee bijeenkomsten betreffen de zogenaamde ZIN-bijeenkomsten waarbij met elkaar een inhoudelijk thema wordt uitgediept. Deelnemers: Opleiders JBZ en/of plaatsvervangend opleiders JBZ, afgevaardigde aios, afvaardiging Raad van Bestuur, manager Jeroen Bosch Academie (JBA) en afhankelijk van de agenda inhoudsdeskundigen (op uitnodiging). Voorbereiding: Op onderwerpen moeten stukken worden voorbereid en ideeën worden uitgedragen (o.a. lokaal generiek opleidingsplan, discipline overstijgend onderwijs). Notulen: door secretariaat Leerhuis, die ook zorg draagt voor de archivering. Opleidingsvergadering Doel: Lopende opleidingszaken (organisatorisch en inhoudelijk) worden besproken. Frequentie: 6 x per jaar (op donderdag voorafgaand aan de refereeravond, van ) Deelnemers: a(n)ios, opleider, plv. opleider, leden van het opleidingsteam cq supervisoren, manager afdeling longziekten (poli, secretariaat, behandelkamer, functie afdelingen en kliniek). Complicatiebespreking maakt vast deel uit van de bespreking. Relevante casuïstiek wordt mee geagendeerd en door assistent of staflid voorbereid en besproken. Notulen: worden gestuurd naar alle a(n)ios en supervisoren. Archivering door aios en opleider digitaal. Maatschaps- cq vakgroepsvergadering Doel: Alle relevante zaken betreffende de organisatie, taakuitvoering en kwaliteitsaspecten van de maatschap/ vakgroep longziekten worden besproken, inclusief opleidingszaken als vast agendapunt. Frequentie: 8 x per jaar Deelnemers: alle maatschapsleden. Voorbereiding: Op onderwerpen moeten stukken worden voorbereid en ideeën worden uitgewerkt. Relevante stukken worden tevoren rondgestuurd en toegevoegd aan de notulen. De agenda wordt vastgesteld door de voorzitter van de maatschap. Opleidingszaken vormen hierin een vast agendapunt, evenals calamiteiten, klachten en complicaties. Notulen, archivering door secretaris maatschap ( jaarlijks roulerend). Informeel overleg Doel: informeel overleg tussen aios en opleider/plv opleider over lopende opleidingsactiviteiten. Ad hoc. Tevens 4-6x per jaar aansluitend aan de refereeravond wordt er gemeenschappelijk gedineerd. Het streven is eenmaal per jaar met de assistenten een avond bij een van de stafleden thuis te organiseren. Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 10

11 2 De opleiding 2.1 De functie van het specialisme Longziekten en Tuberculose en de opleiding tot longarts in het JBZ De aanwezigheid van longartsen in opleiding en het opleiden van longartsen in het Jeroen Bosch Ziekenhuis wordt gezien als een belangrijke meerwaarde voor de kwaliteit van zorg in het algemeen en voor de afdeling Longziekten in het bijzonder. Het specialisme longziekten en tuberculose is dat onderdeel van de geneeskunde dat zich richt op voorkomen, herkennen, diagnosticeren en behandelen van ziekten van het respiratoire systeem. De longarts is daarmee een specialist die, in tegenstelling tot de andere medische specialismen, bij uitstek getraind is in het diagnosticeren en behandelen van patiënten met longziekten. Dit doet hij op basis van gedegen kennis van de fysiologie en pathofysiologie van het respiratoire systeem. De longarts betrekt belangrijke sociale -, omgevings-, en arbeidsfactoren die van invloed kunnen zijn op de gezondheid van patiënten in zijn overwegingen. Daarnaast heeft hij een belangrijke rol in ethische besluitvorming en de preventie van ziekten. (competentieprofiel van de longarts is opgenomen in bijlage D). De longarts 1 werkt direct of indirect samen met verpleegkundigen, functieassistenten, administratief medewerkers, alle in het ziekenhuis aanwezige specialisten en huisartsen. Continuïteit en coördinatie van medische zorg zijn sleutelbegrippen als het om de rol en positie van de longarts gaat. De longarts is hoofdbehandelaar van de aan zijn zorg toevertrouwde patiënten en coördineert de contacten met alle andere hulpverleners, medisch en paramedisch, in het ziekenhuis en daarbuiten. Hij is daarmee verantwoordelijk voor de coördinatie en continuïteit van zorg voor de longpatiënt. De longarts handelt volgens de in het Jeroen Bosch Ziekenhuis vastgestelde medische kaders (anamnese, lichamelijk onderzoek, aanvullend onderzoek, diagnose, therapie, ATLS/APLS principes en reanimatieprotocollen) en houdt rekening met de specifieke omstandigheden van de patiënt en zijn begeleiders. De longarts ziet erop toe dat hij zich bekwaamt en blijft bekwamen in kennis en vaardigheden die van hem in de uitoefening van zijn functie worden verwacht. Hij participeert in de voor hem relevante overlegstructuren. Voorts zorgt hij voor onderlinge afstemming en overleg met collega longartsen en draagt bij aan de ontwikkeling van het vakgebied. De longarts draagt zorg voor regelmatig overleg met specialistische vakgroepen en huisartsen. In onderling overleg worden richtlijnen voor behandelingen opgesteld. 2.2 Opbouw van de opleiding De totale opleiding, inclusief vooropleiding interne geneeskunde, duurt 6 jaar. Gedurende de eerste twee jaren dienen de aios zich alle basiscompetenties zoals verwoord in de beschrijving van de common trunk te verwerven, zodanig dat de taken die hieruit voortvloeien na twee jaar onder globale supervisie kunnen worden uitgevoerd. In de fase longziekten krijgen de aios de gelegenheid zich de competenties van de longarts eigen te maken. In deze fase bestaat er ook de gelegenheid voor de aios nader te specialiseren op één van de deelgebieden van de longziekten door het volgen van verdiepingsstages. In het JBZ kunnen aios zich verdiepen in de volgende aandachtsgebieden: - Verdiepingstage oncologie ( inclusief EUS/EBUS) - Verdiepingsstage slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen en respiratoire fysiologie/inspanningsfysiologie Bovengenoemde activiteiten dienen ertoe te leiden dat aios aan het eind van de opleiding zelfstandig kunnen functioneren voor tenminste 90% van de gedefinieerde competentiegebieden die samen de longgeneeskunde omvatten. 1 Overal waar hij staat, wordt uiteraard ook zij bedoeld. Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 11

12 2.3 Stages De opleiding is opgebouwd uit stages (structuur) die variëren van 3 tot 6 maanden (gemiddeld 4 maanden). De inhoud van de opleiding wordt bepaald door thema s (inhoudsstructuur) of onderdelen uit thema s. De stages hebben een vorm van lijnleren en blokleren. Dit betekent dat sommige thema s gedurende meerdere stages aan bod komen (lijnleren) en sommige thema s binnen een bepaalde stage worden afgerond op eindniveau van de opleiding (blokleren). Aan het eind van dit onderdeel is een totaal overzicht van de in de opleiding te volgen stages opgenomen. De opbouw van de opleiding per individuele aios kan op onderdelen hiervan afwijken. Per opleidingsjaar staat beschreven welke stages gevolgd worden en welke thema s dat jaar centraal staan. De thema s worden op niveau 4/5 afgerond. Een aantal specifieke stages worden nader uitgewerkt. De beschrijvingen zijn in het desbetreffende opleidingsjaar opgenomen. Iedere stageomschrijving omvat een overzicht van wat er tijdens de stage ontwikkeld moet worden. In een stageoverzicht zijn opgenomen: thema s (met uitwerking van eindtermen en competenties), beheersingsniveau (BN), opleidingsactiviteiten, toetsen en portfolio. Hiermee trachten we op overzichtelijke wijze aan te geven waaraan tijdens een opleidingsjaar/stage gewerkt moet worden. De thema s vormen daarmee een leidraad voor het dagelijks handelen. Niet alle onderwerpen uit een thema zullen tijdens het opleidingsjaar/ stages aan bod komen aangezien ze afhankelijk zijn van het patiëntenaanbod. Per individuele aios worden hierover afspraken gemaakt (leerdoelen voor een volgende periode vastgelegd in het Individuele Opleidings Plan (IOP). Aan het eind van de opleiding beheerst de aios de thema s voor 90% op niveau 4/5. Aan het einde van de opleiding wordt van de aios verwacht dat hij aan alle opleidingseisen voldoet. 2.4 Thema s, competenties en kenmerkende beroepsactiviteiten Het vakgebied van de longarts wordt in het opleidingsplan beschreven aan de hand van 19 thema s. Deze thema s geven de opleider, supervisoren en de aios de mogelijkheid om kennis, vaardigheden en gedrag te ontwikkelen en te (laten) toetsen. De thema s drukken de eigenheid van de longarts uit en laten zien dat het een apart vakgebied is. De inhoud van een thema is onderverdeeld in competenties. De operationalisatie van de voor het desbetreffende thema relevante competenties en eindtermen is beschreven. Het merendeel van de thema s heeft naast medisch handelen nog tenminste twee andere competenties aan zich gekoppeld gekregen. Dit maakt het aanleren en toetsen van de competenties in de praktijk beter mogelijk. De aan een thema gekoppelde competenties dienen in dit thema aangeleerd en getoetst te worden. Hiertoe zijn als voorbeelden voor ieder thema kenmerkende beroepsactiviteiten (KBA) benoemd, die bij uitstek geschikt zijn om deze competenties te toetsen. Deze praktijksituaties dienen als een houvast om in de praktijk te leren en het toetsen in de dagelijkse praktijk te integreren. Het is niet verplicht om alleen deze KBA voor de toetsing te gebruiken, andere klinische situaties kunnen ook gebruikt worden, mits de aan de KBA gekoppelde competenties getoetst worden. 2.5 Beheersingsniveaus Bij het vaststellen van het overall functioneren van de aios op de verschillende thema s, zal na het afsluiten van een thema, mede gelet op de resultaten van de verschillende Korte Praktijk Beoordelingen (KPB s) die met betrekking tot dit thema bij de aios zijn afgenomen, het bereikte bekwaamheidsniveau van de aios worden aangegeven. Hierbij zal worden gerefereerd naar de mate van supervisie die de aios bij de uitvoering van de verschillende taken vallende binnen dit thema nog nodig heeft. Op dezelfde wijze zal ook het functioneren van de aios met betrekking tot de verschillende vaardigheden vastgesteld worden. Voor de beoordeling hiervan zal mede gelet worden op de resultaten van de afgenomen Objective Structured Assessment of Technical Skills (OSATS) en Bronchoscopy Skills and Assessment Tool (BSTAT). Dit betekent dat er voor de verschillende thema s en voor de verschillende handvaardigheden uiteindelijke 5 niveaus van competentie kunnen worden aangegeven: 1. de aios heeft adequate kennis van het onderwerp; 2. de aios kan de bij dit thema behorende taken uitvoeren, maar onder strikte supervisie; 3. de aios kan de bij dit thema behorende taken onder beperkte supervisie uitvoeren; 4. de aios kan de bij dit thema behorende taken zonder supervisie uitvoeren; Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 12

13 5. de aios superviseert en onderwijst anderen adequaat bij de bij dit thema behorende taken. Gedurende de opleiding zal de aios in elke stage getoetst dienen te worden op een aantal themagebonden taken. Per periode van 6 maanden worden door de aios en de opleider tenminste 3-6 thema s benoemd waarop de aios in de komende periode vooral getoetst zal gaan worden. Per thema dient een minimaal bekwaamheidsniveau bereikt te worden (zie tabel). Mede omdat 90% van de longartsgeneeskundige praktijk bepaald wordt door een beperkt aantal diagnosen, dient de aios aan het einde van de opleiding tenminste 90% van de thema s te kunnen afhandelen op een bekwaamheidsniveau 4-5. Belangrijk bij de toetsing van thema s is dat binnen een thema alleen de meest essentiële taken getoetst worden. De KBA s kunnen dit toetsen sturen. Het is niet de bedoeling om thema s uitputtend en gedetailleerd te toetsen. Om de groei van de aios te monitoren is een zogenaamd dashbord ontwikkeld waarin de niveaus per opleidingsperiode op niveau van bekwaamheid wordt vastgelegd (zie bijlage voor een voorbeeld). Te bereiken competentieniveau per thema THEMA Bekwaamheidsniveau Analyse dyspnoe 5 Analyse hemoptoe 5 Analyse thoracale pijn 5 Analyse chronische hoest 5 Astma 5 COPD 5 Pneumonie 5 Recidiverende luchtweginfecties 4 Tuberculose 5 Thoracale oncologie 5 Interstitiële longziekten 5 Beroepsgerelateerde longziekten 4 Acute longgeneeskunde en intensive care 4 Pleurale aandoeningen 5 Longfunctie 5 Respiratoire allergie 4 Slaapgebonden ademhalingsstoornissen 4 Mediastinale pathologie 4 Vasculaire pathologie 3 Van de aios wordt verwacht dat er een toename plaatsvindt in het zelfstandig functioneren (afname supervisie) in steeds complexere situaties. Het kennen van eigen grenzen (en daarmee tijdig inschakelen van hulp) zijn belangrijke competenties die gedurende de opleiding ontwikkeld worden. Per stage is aangegeven op welk niveau een thema (of onderdeel daaruit) beheerst moet worden. 2.6 Opleidingsactiviteiten Het opleiden vindt met name op de werkplek plaats, tijdens de patiëntenzorg. Op elk moment kan er dan ook geleerd worden. De aios neemt tijdens de stages deel aan de relevante opleidingsmomenten waar hij op dat moment stage loopt. De planning hiervan is verschillend per stageperiode (zie ook desbetreffende stageomschrijvingen). Sommige activiteiten zullen specifiek aandacht aan het leren besteden, dit zijn m.n. de onderwijsmomenten (besprekingen, MDO, etc.). Tijdens deze opleidingsactiviteiten komen verschillende taken aan de orde die door een supervisor beoordeeld kunnen worden. Met behulp van een feedbackinstrument wordt overzichtelijk de ontwikkeling van de aios gevolgd. Toetsinstrumenten zijn dagelijkse feedback (niet geformaliseerd in formulieren), Korte Praktijk Beoordelingen (KPB s) en 360 graden feedback. Voor de ontwikkeling van kennis en wetenschap wordt o.a. gebruik gemaakt van referaten en CAT. In Deel D worden de verschillende instrumenten toegelicht. Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 13

14 Tabel 1 Overzicht leermiddelen en toetsen Leermiddelen Introductie Leerhuis / opleider Ochtendoverdracht Statusvoering Interdisciplinaire bespreking Gesprek met patiënten / familie Multi disciplinair overleg (MDO) Dienst Probleempatiënt bespreking Critically Appraised Topic (CAT) Refereerbijeenkomst Artikel/voordracht Protocollen maken/bijstellen Lokaal onderwijs Onderwijs Regionaal onderwijs Landelijk onderwijs Discipline overstijgend onderwijs JBA/BMS/PAOG Voortgangstoetsen/jaarlijkse Hermes examen Bijeenkomsten wetenschappelijke vereniging Toetsen aanwezigheid KPB KPB KPB KPB KPB KPB KPB /CAT / referaat / Probleempatiënt / PA bespreking KPB /CAT / referaat / Probleempatiënt / PA bespreking KPB/ CAT / referaat / Probleempatiënt / PA bespreking Acceptatie/uitvoering Beoordeling resultaat en werkwijze Aanwezigheid Uitvoering Certificaat Certificaat Certificaat Uitvoering en bespreking met de opleider Certificaat 2.7 Voortgang en beoordelen Om de ontwikkeling en voortgang van de aios tijdens de stages te monitoren en bij te stellen zullen regelmatig gesprekken worden gevoerd. In de volgende tabel zijn deze overzichtelijk opgenomen. Activiteit Instrument Actie Voor aanvang opleiding en voor stage longfunctie ( cardiologie en IC tijdens IG) Introductiegesprek Introductieformulier in portfolio voegen. aios Elk half jaar, halverwege en aan het einde van de stages longfunctie en oncologie ( cardiologie en IC tijdens IG) Geschiktheidsbeoordeling, ieder jaar en 3 maanden voor einde opleiding Voortgangsgesprek, formuleren doelen voor de volgende periode Beoordeling opleidingsgroep Themakaarten, KPB, 360 o feedback, zelfreflectie, briefbeoordelingen, CAT, OSAS, BSTAT, kennistoets, gegevens portfolio. Thema s afspreken voor de komende periode. Beoordelingsformulier. Kennistoets, KPB s, BB en, OSATS, BSTAT, 360 o feedback, portfolio. aios opleider cq plv opleider stagebegeleider supervisor Opleider, plv opleider en supervisoren Aparte aandacht verdient de aios die excellent dan wel ondermaats presteert. Degenen die excellent presteren, zullen op grond van hun prestaties sneller de vastgestelde beheersingsniveaus bereiken dan de gemiddelde aios. Om te voorkomen dat een excellent presterende aios zich niet op eigen tempo kan door ontwikkelen valt het gebruik van een (lokaal vast te stellen) bekwaamverklaringsschema te overwegen. In een dergelijk schema kan een aios op individuele basis per thema worden bekwaam verklaard tot het zelfstandig werken (beheersingsniveau 4). Aios die bovengemiddeld presteren hebben de mogelijkheid om een verdieping te volgen in de verdiepingsfase. Willen aios hiervoor in aanmerking komen dan betekent dat, dat zij sneller de vereiste beheersingsniveaus bereiken op de competenties wat tot uitdrukking moet komen in de voorgeschreven toetsmethoden. Concreet moet hierbij wordt gedacht aan bovengemiddelde scores op Korte Praktijk Beoordelingen, 360 graden beoordelingen, OSATS en het op basis hiervan in staat zijn om goede en te verbeteren punten op zijn of haar competentieontwikkeling te formuleren. Het voorgaande neemt de aios op in zijn portfolio en wordt besproken tijdens het voortgangsgesprek. Het verrichten van extra, dan wel externe Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 14

15 stages moeten ook in dit kader worden gewogen. Evenals een verkorting van de opleiding, conform de nieuwe regelgeving CCMS anno Het omgekeerde geldt voor de ondermaats presterende aios. Goede en volledige dossiervorming is van groot belang. Bij het vermoeden van een niet functionerende aios op de afdeling dient men dit zo vroeg mogelijk te bespreken met de desbetreffende aios. Vervolgens is het in de meeste gevallen raadzaam een traject van intensieve begeleiding en planmatige beoordeling af te spreken al dan niet gecoördineerd door een door de aios zelf aan te wijzen mentor ( supervisor of vertrouwenspersoon) In de praktijk betekent de intensivering van de beoordeling dat een ondermaats presterende aios frequenter formeel getoetst zal worden. De wijze van beoordeling en de keuze van de instrumenten hangt af van het probleem. Mocht het zo zijn dat ondanks alle begeleiding de aios onder de maat blijft presteren, dan wordt de opleiding voor deze aios beëindigd. Dat mag formeel na ieder opleidingsjaar en vlak voor afronding van de opleiding. Verbeteren de prestaties echter, dan kan het voorkomen dat er vertraging is opgelopen zodat de aios niet binnen 6 jaar de opleiding kan voltooien. Voor deze groep aios is het mogelijk de opleidingsduur maximaal met 1 jaar te verlengen (kaderbesluit CGS). Verlenging van de opleiding is niet mogelijk wanneer alle competenties voldoende zijn aan het einde van de te voren vastgestelde opleidingstermijn. Voor meer informatie wordt verwezen naar het kaderbesluit. 2.8 Wetenschap Het JBZ is een STZ ziekenhuis waarin naast opleiden, wetenschap een belangrijke rol speelt in het verzorgen van topklinische zorg. Naast topklinische zorg met een bovenregionale functie ambiëren STZ ziekenhuizen een prominente positie in patiëntgebonden en klinisch relevant ( zorg) onderzoek. Daar hoort ook onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen bij. Van belang is een goede kwaliteit van de onderzoeksinfrastructuur, die op de longafdeling is gerealiseerd met onder andere adequaat ondersteund personeel (onderzoeksverpleegkundigen en trial assistentes) en ervaren onderzoekers. Arts assistenten in opleiding tot medisch specialist worden hierbij betrokken en voorbereid op hun latere positie als zorgprofessional ten aanzien van deze aspecten. De afdeling longziekten van het JBZ is van mening dat wetenschappelijke vorming onmisbaar is voor het functioneren als medisch specialist. Het zelf verrichten van wetenschappelijk onderzoek door aios is hierbij noodzakelijk, maar geen doel op zichzelf. Basaal onderzoek in samenwerking met verschillende academische centra wordt zoveel mogelijk gestimuleerd, zonder dat daarbij de medisch vakinhoudelijke opleiding in het gedrang komt. Voor onderzoeksthema s van de afdeling longziekten zie ook hierboven onder het hoofdstuk Afdeling Longziekten JBZ in toekomstperspectief. 2.9 De aios en wetenschap Naast de stages maakt wetenschappelijk onderzoek dus deel uit van de opleiding. We streven ernaar iedere assistent vroegtijdig ( in het eerste jaar van de vervolgopleiding) een onderzoeksproject te laten starten. Het onderzoeksproject loopt als rode draad door de opleiding. Het onderzoeksproject wordt geïnitieerd door de aios en wordt afgestemd met de opleider en supervisor van de aios. Het is voor de afronding van de opleiding vereist dat de aios het onderzoeksproject afrondt met tenminste één publicatie in een peer- reviewed tijdschrift. Indien dit niet haalbaar blijkt kan gekozen worden voor een presentatie of poster op een internationaal congres of een presentatie op de wetenschappelijke vergadering van de NvALT. Dr. B. Biesma en Dr. M. Broeders coördineren in de opleiding van de aios het onderdeel wetenschap. Naast het doen van onderzoek wordt van de aios tevens een actieve rol verwacht in het wetenschappelijk denken en werken ten behoeve van de dagelijkse patiëntenzorg. Richtlijnontwikkeling en protocollen worden aan de literatuur getoetst en lokaal geïmplementeerd. Recente literatuur wordt gerefereerd, beoordeeld en bediscussieerd ten aanzien van consequenties voor het dagelijks functioneren. Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 15

16 2.10 Cursorisch onderwijs Cursorisch onderwijs is onderwijs dat zich buiten de patiëntenzorg afspeelt, maar wel een duidelijk verband heeft met de patiëntenzorg. Het gaat hierbij om onderwijs op het gebied van algemene kennis, vakinhoudelijke kennis, vaardigheden en gedrag (waar mogelijk te realiseren deels met behulp van e- learning). Het discipline overstijgend onderwijs (Woensdag Middag Onderwijs, JBZ-breed georganiseerd door de Jeroen Bosch Academie en PAOG Nijmegen) is toegankelijk voor de aios (zie hiervoor ook het generiek opleidingsplan JBZ). In overleg met de opleider plant de aios de thema s die hij gaat volgen. Dit wordt vastgelegd in het IOP. Over de thema s die door aios worden gevolgd vindt terugkoppeling plaats in het onderwijs: met onder andere aandacht voor wat is er geleerd waar de afdeling zijn voordeel mee kan doen. Van de aios wordt verwacht dat de volgende thema s worden gevolgd: Eerste helft van de opleiding: Thema 1 Kennis en Wetenschap basis Thema 2 Patiëntveiligheid basis Thema 7 Bestuur en organisatie basis In tweede helft van de opleiding wordt van thema 1, 2 en 7 de verdieping gevolgd. Over de opleiding verdeelt Thema 3 (patiëntgerichtheid), 4 (balans in werk en opleiden), 5 (juridische zaken) en 8 (medische topics relevant voor longziekten). Daarnaast zijn de Journal clubs, wetenschapsmiddag en KNMG conferenties verplicht. Deelnamecertificaten en behaalde resultaten worden opgenomen in het portfolio. Gedurende de eerste 3 jaren van het onderdeel longziekten en tuberculose zullen de aios in de gelegenheid gesteld worden het volgende landelijke cursorisch onderwijs te volgen: - Longfunctie: duur 3 dagen - Tuberculose: duur 4 dagen - Oncologie: duur 3 dagen - Respiratoire allergie en immunologie: 2 dagen - Infectieziekten: duur 2 dagen - Beeldvormende technieken: duur 2 dagen - Genetica: duur 1 dag In de laatste twee jaar van de opleiding volgt de aios de verplichte cursus stralingshygiëne en wordt hij in de gelegenheid gesteld deel te nemen aan Bronkhorst colloquia ( In Nederland in november of in België in februari) en tenminste 1 internationaal congres. De aios worden daarnaast in de gelegenheid gesteld deel te nemen aan niet- verplichte, maar wel kennis verruimende symposia of nascholingen, zoals de longartsendagen, georganiseerd door de beroepsvereniging. Een en ander in samenspraak met de opleider en roosteraar. Het overzicht van alle cursorisch onderwijs is opgenomen in het portfolio Toelichting verschillende besprekingen In de volgende paragrafen worden de verschillende overlegmomenten/besprekingen toegelicht en hoe deze optimaal gehanteerd kunnen worden voor het leerproces van de aios. Het betreft de volgende activiteiten: 1. Ochtendrapport 2. Patiëntenbesprekingen / Grote visite 3. Incidentbespreking 4. Complicatiebespreking 5. Referaat/ CAT/refereeravonden Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 16

17 1 Ochtendrapport/onderwijs Met de vernieuwing van de vervolgopleidingen medische specialismen vastgelegd o.a. in het Kaderbesluit en het specifiek besluit longziekten en tuberculose worden steeds meer onderwijsvormen gedefinieerd en verplicht gesteld. Al langdurig is een dagelijks generaal rapport, waarbij aios, anios, co-assistenten en leden van de opleidingsgroep aanwezig zijn een kwaliteitseis en een voorwaarde voor erkenning. Daarom hebben we ochtend overdracht en dagelijks plenair onderwijs gecombineerd. Het generaal ochtendrapport vindt iedere dag plaats om 8.00 op het kenniscentrum C1, ruimte C en wordt voorgezeten door de kliniekarts van die week ( wisselend volgens rooster). Er vindt een overdracht plaats van de relevante gegevens van alle patiënten die in de voorafgaande avond- en nachtdienst door de arts assistenten zijn beoordeeld op de SEH, zijn opgenomen in de kliniek, waarbij de longarts door een ander specialisme in consult is gevraagd en van problemen die zich hebben voorgedaan bij opgenomen patiënten. Van alle bovengenoemde casussen wordt kort en bondig de werkdiagnose, relevante voorgeschiedenis met aandacht voor prognosestelling, anamnese, lichamelijk onderzoek, afwijkende laboratoriumonderzoeken en bloedgassen en radiologie besproken. Voorts het ingestelde en therapeutisch beleid. Zonodig wordt er door de overdragende arts assistent in overleg met de supervisor een volgorde aangebracht en sommige casussen kort en andere meer uitvoerig besproken. Aansluitend aan deze overdracht vindt het lokale cursorisch onderwijs plaats: Op maandag: weekendoverdracht en bespreking weekrooster, knelpunten in de bezetting van die week, afwezigheid in verband met onderwijs, nascholing, bijzondere omstandigheden of ziekte. Op dinsdag: interpretatie van longfunctie, ergometrie of slaaponderzoeken. Op woensdag: Cursorisch onderwijs door de kliniekarts ( volgens rooster). Op donderdag: Interpretatie van beeldvormend onderzoek. Op vrijdag: Referaat door de ( nacht) dienstdoende arts assistent. Literatuur refereren, probleem patiënt bespreking of CAT. Op woensdag kan het onderwijs ook bestaan uit het gezamenlijk bespreken van een richtlijn of protocol gezamenlijk door arts assistent en stafleden voorbereid. 2 Patiëntenbespreking/Grote visite De grote visite ( GV) vindt iedere woensdag plaats van uur tot uur op het kenniscentrum C1, ruimte C en wordt voorgezeten door de kliniekarts van die week ( wisselend volgens rooster). Bij de bespreking zijn in beginsel alle aios, anios, co-assistenten en leden van de opleidingsgroep aanwezig. Tevens is bij deze bespreking de medisch microbioloog ( MMB) aanwezig. Allereerst worden volgens een vaste volgorde probleem patiënten besproken met infectieproblematiek. Primair de opgenomen patiënten. De lijst met te bespreken patiënten wordt s morgens voor door de arts assistent die de casus gaat voordragen doorgebeld aan de MMB. De voorzitter bewaakt de structuur van de vergadering, bewaakt de tijd, en leidt de discussie. De voorzitter stelt vragen die uitnodigen te reflecteren over diagnostiek en behandeling. Gezamenlijk met de MMB wordt het antibiotisch beleid besproken en naderhand door de arts assistent vastgelegd in de decursus van de klinische patiënt. Nadien kunnen door arts assistenten en stafleden nog bijzondere poli klinische patiënten casussen ingebracht worden met moeilijke of bijzondere infectieproblematiek. In principe worden ook alle tuberculose patiënten hier tenminste eenmaal besproken. Vervolgens worden in een tweede ronde niet- infectieuze probleem patiënten besproken. Eerst de klinische patiënten en vervolgens bijzondere poli klinische probleem patiënten. Deze kunnen worden ingebracht door de hoofdbehandelaar ( zowel aios als stafleden). In principe kunnen problemen van iedere aard besproken worden, maar hoofdzakelijk met betrekking tot diagnostiek en behandeling. De voorzitter bepaald de urgentie en kan met het oog op de tijd patiënten door schuiven naar een volgende bijeenkomst. Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 17

18 3 Incidentbespreking De incidentbespreking is een vorm van intervisie met de aios. Tijdens deze besprekingen worden werkgerelateerde problemen en vraagstukken bespreekbaar gemaakt. Het gaat hierbij niet om medische zaken, maar om ervaringen op het terrein van communicatie, samenwerking, etc. Het zijn vooral de emotionele ervaringen, die aan bod komen. Hierdoor betreft het dan ook het professioneel handelen van de aios. De besprekingen worden gevoerd onder begeleiding van een staflid samen met een communicatietrainer volgens de incidentmethode. Deze methode zorgt ervoor dat iedereen actief deelneemt. Werkwijze - Elke aios meldt een voorval wat hij/zij de afgelopen periode heeft meegemaakt (actuele problemen/gebeurtenissen gaan voor) - Keuze van het incident; de groep maakt een keuze welk incident wordt besproken - Informatiefase: de inbrenger vertelt de feitelijke inhoud van het incident en de reden waarom hij het inbrengt - Vragenronde: open vragen om een duidelijker beeld van de situatie te krijgen en de relatie met de inbrenger: wat is zijn rol, wat zijn de beweegredenen en achterliggende gedachten? Iedereen komt aan de beurt. - Standpuntbepaling door de groep: wat speelt hier en waarom? De inbrenger luistert - De inbrenger: wat deed/doet hij? - Afsluitende discussie - Afronding: welke inzichten en adviezen heeft deze bespreking opgeleverd? Voorbeelden van situaties: reanimatie, VIM, slecht nieuwsgesprekken, ontevreden of agressieve patiënten of familie, samenwerking medisch specialismen (aanvragers), problemen tijdens overleg met andere werknemers in de zorg, moeilijke patiënten, etc. Eén maal per 2 jaar wordt er in het kader van deze incidentbespreking een communicatiecursus gehouden. Hierbij wordt er ingegaan op alle aspecten van (non-) verbale communicatie, en ieders rol hierin. Frequentie: 2 x per jaar Gezien de grootte van de groep sluit de afdeling Longziekten met deze besprekingen aan bij de cardiologie, waarbij de moderator afwisselend komt vanuit een van deze vakgroepen. Na het opstarten van deze besprekingen in 2013 is er om organisatorische redenen in 2014 gestopt met de intentie dit in 2015 te hervatten. 4 Complicatiebespreking Tijdens de twee maandelijkse opleidingsvergadering met alle assistenten worden alle relevante complicaties geagendeerd besproken ( eventueel ook VIM meldingen). Doel hiervan is in een veilige omgeving lering te trekken van de opgetreden complicaties. Zo nodig wordt op basis hiervan het beleid bijgesteld. Naast de kennisoverdracht en het voorkomen van herhaling na analyse van het probleem, staat het bespreekbaar maken van complicaties centraal. We vinden het belangrijk dat jonge artsen (a(n)ios, Co-assistenten) in aanraking komen met een open, veilige en toetsbare cultuur, waarin over fouten in termen van wat ging er mis en wat kan er beter met elkaar kan worden gesproken. Naast vakinhoudelijke zaken wordt ook de logistiek in de analyse betrokken en besproken. Dit kan bijvoorbeeld ook de mate van supervisie betreffen. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om betrokkenen te veroordelen. Voorbereiding: complicaties worden gemeld bij de specialist manager of bij de (plv) opleider en digitaal opgeslagen. Op basis van de lijst worden de complicaties geselecteerd voor de bespreking. Sommigen worden kort behandeld en een aantal uitgebreider. Zo nodig maakt de assistent een korte presentatie/dia Werkwijze tijdens de bespreking: complicaties worden besproken aan de hand van de volgende vragen: 1. Zet de gebeurtenissen in een tijdlijn Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 18

19 2. Benoem de complicatie (de hoofdgebeurtenis) 3. Stel zoveel mogelijk vragen hierover 4. Benoem alle mogelijke oorzaken (feiten) hiervoor 5. Benoem mogelijke achterliggende oorzaken van stap 4 6. Herhaal dit tot de basisoorzaken duidelijk zijn 7. Formuleer verbeteracties Leren van incidenten, kwaliteitcyclus - Context awareness - Protocollen bijstellen - Organisatieverandering - Problemen van change management 5 Referaat/ CAT/refereeravonden 1. Op tevoren geplande dagen wordt 3-4 maal per jaar een regionale refereeravond gehouden, roulerend georganiseerd door een van de opleidingsafdelingen uit de Noord-Brabantse regio ( s Hertogenbosch, Eindhoven en Breda, NBLV). Drie aios ( één uit elk der opleidingsklinieken) bespreken een onderwerp of artikel rondom een thema, dat in overleg met de supervisor wordt gekozen. De avond staat onder voorzitterschap van de opleider waar de refereeravond wordt gehouden. De supervisor begeleidt eveneens de voorbereiding hiervan en vult na afloop ook een KPB formulier (KPB referaat) in en bespreekt dit kort na met de aios. Alle aios worden geacht bij deze refereeravonden aanwezig te zijn. 2. Op tevoren geplande dagen wordt 3-4 maal per jaar een refereeravond gehouden, roulerend georganiseerd door een van de opleidingsafdelingen van de OOR Utrecht ( s- Hertogenbosch, Nieuwegein, Diaconessen ziekenhuis Utrecht en UMCU). Door de lokale voorzitter wordt een programma samengesteld met inbreng van stafleden, lokale aios en externe sprekers. De avonden zijn in principe geaccrediteerd door de beroepsvereniging. De thema s worden afgestemd op het landelijke nascholingsaanbod en besproken tijdens de regionale opleidingsvergaderingen. Alle aios worden geacht bij deze refereeravonden aanwezig te zijn. 3. Door de opleider wordt er een half jaarlijks programma vastgelegd van lokale refereeravonden. Deze avonden worden verzorgd door stafleden, externe sprekers en bij bepaalde thema s al of niet met externe sprekers gesponsord door de farmaceutische industrie. De frequentie is 6-8 x per jaar, in het algemeen gevolgd door een informele bijeenkomst. Afhankelijk van dienstrooster en persoonlijke omstandigheden worden stafleden, aios en anios geacht zoveel als mogelijk aanwezig te zijn. 4. Literatuur refereren vindt plaats op vrijdag ochtend in het kader van het cursorisch onderwijs. Voorts op ziekenhuis niveau met de georganiseerde Journal club en eenmaal per jaar samen met de Interne geneeskunde over een onderwerp de longziekten betreffende. Format literatuur presentatie algemeen - Begin met een beknopte inleiding en stem deze af op die van je voorganger of opvolger. - Formuleer de vraagstelling helder in vragende vorm (zelfs al doen de auteurs dit niet). Bespreek methoden, patiëntenselectie, design van de studie en resultaten (durf wat weg te laten!). o Methodologie Is de theorievorming goed uitgewerkt? Is/zijn de hypothese(n) duidelijk beschreven? (onderstreep die in het artikel) Hoe zijn de te meten begrippen geoperationaliseerd? Zijn de condities goed beschreven en duidelijk onderscheiden? Hoe is de afname van de meetinstrumenten beschreven? o Patiëntenselectie Hoe is de selectie van de onderzochten tot stand gekomen? Voldoende proefpersonen aan de doelgroep in de hypothese? Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 19

20 o Is er geen bias in de selectie? Is de uitval van onderzochten vermeld, hoeveel en waardoor? Is er geen selectie dropout. Design Is duidelijk beschreven hoe het onderzoek verloopt? Is er controle op neveninvloeden (andere behandelingen e.d.)? Is er controle op neveneffecten (bijwerkingen)? - Houd de grote lijnen aan, wie het precies wil weten moet het artikel maar lezen! - Geef aan wat de auteurs concluderen en wat jij ervan vindt. o Conclusie; Zijn de resultaten in lijn met de hypothese Zijn de conclusies terecht Sluiten de conclusies aan bij de hypothese en theorievorming? Is generalisatie mogelijk? - Bediscussieer de resultaten. o Wordt de hypothese bevestigd en is deze juist? o Welke omstandigheden worden genoemd die het onderzoek hebben beïnvloed o Welke omstandigheden (bias) kun je zelf noemen o Wat is je oordeel over het onderzoek in het algemeen o Hoe zou het beter opgezet en uitgevoerd kunnen worden. Opleidingsplan Longziekten en Tuberculose Jeroen Bosch ziekenhuis 20