TeraKnowledge Bureau voor Onderzoek

Transcriptie

1 TeraKnowledge Onderzoeksrapport Koopkracht senioren 2015 (versie 1.0) Opdrachtgever Unie KBO Ter attentie van mevr. A. de Rooij Inkomen, Koopkracht en Pensioenen, Unie KBO Auteur: P. van der Meer, TeraKnowledge

2 Inhoudsopgave Inleiding p Beschrijving van de steekproef p De belangrijkste onderzoeksresultaten p Centrummaten (numerieke items) p De frequentieanalyse resultaten (gesloten vragen) p De bijlagen met de antwoorden op de open vragen p. 30 Pagina 2 van 76

3 Inleiding Om een goed beeld te krijgen van de manier waarop senioren hun huidige financiële situatie ervaren, heeft de Unie KBO het koopkrachtonderzoek 2015 laten uitvoeren. Een jaar geleden is een vergelijkbare versie van dit onderzoek voor de eerste keer gehouden onder 650 senioren. De Unie KBO beoogt met de resultaten de belangen van haar leden beter te kunnen behartigen. Door het verkrijgen van inzicht in de beleving en ervaring van de huidige koopkracht, kunnen de gevolgen die de nieuwe plannen van de regering zullen hebben, beter worden begrepen. Het onderzoek is uitgevoerd onder de leden van het KBO-panel, door middel van online interviews en heeft plaatsgevonden in de maand juni. Het primaire doel is inzicht te krijgen in de manier waarop senioren op dit moment in 2015 hun koopkracht ervaren en wat hun verwachtingen hieromtrent zijn voor de toekomst. Het secundaire doel is vast te stellen of en in hoeverre er veranderingen zijn op te tekenen met de resultaten van vorig jaar. De volgende onderzoeksvragen worden besproken. 1. Wat zijn de ervaringen over het afgelopen jaar? 2. Aanvullend pensioen en spaargelden 3. Hoe hoog waren de eigen bijdragen voor de ziektekosten verzekering? 4. Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst? 5. Hoe moeten financiële lasten worden verdeeld in Nederland? 6. Het verschil met het KBO Koopkrachtonderzoek van 2014 Na de beschrijving van de steekproef, hieronder wordt in deel 2 de belangrijkste onderzoeksresultaten per afzonderlijk onderzoeksonderwerp behandeld. Dit deel 2 wordt afgesloten met de onderzoeksverantwoording. Deel 3 bevat de centrummaten die zijn berekend over de numerieke items uit de enquête en in deel 4 worden de resultaten van de frequentieanalyse weergegeven per gesloten vraag (meerkeuze items). Aan het eind in deel 5 zijn de bijlagen opgenomen met de reacties op de open vragen. Pagina 3 van 76

4 1. Beschrijving van de steekproef In totaal hebben 600 Nederlandse senioren meegedaan aan dit onderzoek. Er is gebruikgemaakt van het online KBO Seniorenpanel. De panelleden zijn benaderd via de standaard procedure waarbij de enquête geopend kan worden door het aanklikken van de URL in het bericht. Hierbij zijn panelleden benaderd. De openingsgraad was 76% en de click through rate 61%. De gemiddelde leeftijd is 74 jaar en de oudste deelnemer is 94 jaar. Verder is 52% vrouw (48% man), 35% heeft géén relatie en 63% is getrouwd, 4% samenwonend en 3% heeft een latrelatie, 83% heeft kinderen, gemiddeld tussen de twee en drie kinderen. En 30% heeft een laag opleidingsniveau, 37% een midden niveau en 33% een hoog opleidingsniveau. En tot slot heeft 58% een geloofs- of levensovertuiging Pagina 4 van 76

5 2. De belangrijkste onderzoeksresultaten De belangrijkste resultaten van het onderzoek worden hieronder per onderzoeksonderwerp gerapporteerd, in volgorde: Wat zijn de ervaringen over het afgelopen jaar? Aanvullend pensioen en spaargelden. Hoe hoog waren de eigen bijdragen voor de ziektekosten verzekering? Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst? Hoe moeten financiële lasten worden verdeeld in Nederland? Het verschil met het KBO Koopkrachtonderzoek van 201. En aan het eind van dit deel is de onderzoeksverantwoording opgenomen. Voor meer details wordt verwezen naar deel 4 (centrummaten) en deel 5 (frequentieanalyses) en de bijlagen met de antwoorden op de open vragen. 1. Wat zijn de ervaringen over het afgelopen jaar? Minder inkomsten voor 48% In vergelijking met een jaar geleden zegt 48% minder geld maandelijks op hun bankrekening te krijgen, gemiddeld een bedrag van 97 euro per maand. Bij zeven van de 10 senioren is de koopkracht gedaald in het afgelopen jaar 68% ervaart over het afgelopen jaar een verminderde koopkracht. De belangrijkste redenen daarvoor zijn hogere kosten ziektezorg, hogere prijzen consumptieproducten (boodschappen), hogere vaste lasten (energie, water, televisie, internet, verzekeringen) en minder inkomsten. 56% heeft ergens op bezuinigd Sinds juli vorig jaar heeft 56% bezuinigd. Het meest op (in volgorde) vakantie, uit eten, abonnementen, donaties en uitjes. Zes van de tien letten meer op hun uitgaven in vergelijking met een jaar geleden 59% heeft het gevoel dat ze op dit moment meer op hun uitgaven letten dan een jaar geleden. Omdat er minder binnenkomt en hogere kosten zijn, moet er op alle uitgaven gelet worden. Van boodschappen tot vakantie uitgaven. Vier van de tien senioren zijn creatiever geworden met hun uitgaven 41% geeft aan creatiever te zijn geworden, zij hebben trucs om meer met de zelfde hoeveelheid geld te kunnen doen, zoals in het buitenland boodschappen doen en tanken, aanbiedingen en kortingbonnen gebruiken, vooraf prijzen vergelijken, zuiniger zijn met energie (stoken, douchen, licht), minder of goedkoper eten kopen, koken voor meerdere dagen, kleding vermaken of herstellen, beter budgetteren of kasboekje bijhouden en zuiniger autorijden. 3% heeft te maken gehad met een betalingsachterstand Drie van elke 100 senioren hebben in het afgelopen jaar een of meer facturen niet kunnen betalen binnen de gestelde termijn, het meest rekeningen van de zorgverzekeraar. Pagina 5 van 76

6 Het gevoel van de senioren 80% van de Nederlandse senioren heeft het gevoel dat zij op dit moment méér inleveren dan andere groepen uit de Nederlandse bevolking. En slechts 1% denkt dat de senioren minder inleveren. De rest (19%) is van mening dat dit gelijk verdeeld is. Volgens 71% heeft de overheid de groep senioren in Nederland ontdekt als melkkoe om het financieringstekort te slechten. En 28% is van mening dat de meeste senioren het financieel eigenlijk best wel goed hebben, 29% is het daar mee ons en de rest 43% kiest een middenpositie. 2. Aanvullend pensioen en spaargelden Aanvullend pensioen 86% van de senioren van 65 jaar en ouder geeft aan een aanvullend pensioen te hebben. Van de groep senioren die de pensioengerechtigde leeftijd nog niet hebben bereikt, heeft 31%% een aanvullend pensioen. Dit is naar alle waarschijnlijkheid een prepensioenregeling. Binnen de groep 80-jarigen en ouder komen de meeste senioren voor zonder aanvullend pensioen. Segment senioren Aanvullend (pre-) pensioen Geen aanvullend pensioen Jonger dan 65 jaar 31% 69% jaar 87% 13% jaar 87% 13% jaar 90% 10% 80 jaar en ouder 83% 17% Spaargeld Van de senioren van 65 jaar en ouder heeft gemiddeld 81% spaargeld en van de senioren jonger dan 65 jaar heeft 72% spaargeld. Van de groepen jarigen en 80 jaar en ouder, hebben de meeste senioren spaargeld en de hoogste spaartegoeden. Segment senioren Spaargeld Meest voorkomende categorie Jonger dan 65 jaar 72% (22%) jaar 71% (22%) jaar 89% Meer dan (25%) jaar 84% (29%) 80 jaar en ouder 86% Meer dan (28%) Pagina 6 van 76

7 3. Hoe hoog waren de eigen bijdragen voor de ziektekosten verzekering? 91% heeft een bijdrage moeten betalen in het kader van het eigen risico in de gezondheidszorg. En 74% weet nog hoeveel ze hebben moeten betalen, dat was gemiddeld een bedrag van 398 euro over het gehele afgelopen jaar. 4. Wat zijn de verwachtingen? In totaal liggen vier op de 10 senioren wakker van hun financiële situatie. Dat wakker liggen is gedurende het laatste jaar alleen maar meer geworden voor 45%. Voor 52% is het gelijk gebleven en bij 3% is het minder geworden. Volgens 67% gaat de koopkracht voor senioren er volgend jaar op achteruit, 28% gaat er vanuit dat de koopkracht voor senioren gelijk blijft en 5% verwacht een verhoging. Het vertrouwen in het huidige kabinet is niet groot waar het de koopkracht betreft: 8% is het eens met de stelling Ik heb volledig vertrouwen in het huidige kabinet dat er van alles aan wordt gedaan om de koopkracht van senioren te handhaven. 25% is het er niet mee eens of ons en de meerderheid (67%) is het daarmee ons. 5. Hoe moeten financiële lasten worden verdeeld in Nederland? Om een idee te krijgen van de mening van senioren omtrent de verdeling van eventuele financiële tegenvallers in de begroting, is een hypothetisch probleem voorgelegd. Wanr er sprake zou zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen dat aangevuld moet worden, dan zouden de Nederlandse senioren de lasten als volgt willen verdelen over de verschillende bevolkingsgroepen. Bevolkingsgroep Percentage dat het tekort moet dragen Gepensiorden 19 Werknemers van 50 tot en met 64 jaar 24 Werknemers van 35 tot en met 49 jaar 30 Werknemers van 34 jaar en jonger 27 Pagina 7 van 76

8 Het lijkt erop dat de senioren zich niet aan een dergelijk begrotingsprobleem willen onttrekken, zij zijn van mening dat ook zíj moeten bijdragen aan dit tekort. Het zijn nog het meest de senioren die nog niet de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt, die het tekort het minst willen laten aanvullen door senioren, namelijk 15%. Segment senioren Percentage bijdrage senioren Percentage overige groepen Jonger dan 65 jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Het verschil met het KBO Koopkrachtonderzoek van 2014 De resultaten van het Unie KBO koopkrachtonderzoek van 2014 komen in grote lijnen overeen met de resultaten van het huidige onderzoek. Bij een aantal onderwerpen is sprake van een significant verschil. Zo hebben dit jaar meer senioren, namelijk 80%, het gevoel dat zij meer inleveren dan andere groepen uit de Nederlandse bevolking dan vorig jaar. Toen was 67% die mening toegedaan. En hetzelfde geldt voor het gevoel dat de overheid de Nederlandse senior heeft ontdekt als melkkoe. Vorig jaar was 64% het daarmee eens, nu is dat gestegen naar 71%. Verder letten er dit jaar minder senioren op hun uitgaven. Dit jaar is 59% daarmee bezig en vorig jaar was dit nog 72%. Daarbuiten heeft een geringer aantal senioren (48%) maandelijks minder op hun bankrekening gestort gekregen dan vorig jaar (52%). Maar het bedrag dat deze groep minder ontving op hun rekening is daarentegen hoger. Vorig jaar was dit gemiddeld 56 euro per maand en nu is dat 97 euro per maand. Onderzoeksverantwoording Dit onderzoek is uitgevoerd door bureau TeraKnowledge in de maand juni onder 600 Nederlandse respondenten, allen Unie KBO-panelleden, door middel van online interviews. In dit online onderzoek is geen gebruik gemaakt van incentives. Voor de verwerking en statistische analyse van de onderzoeksdata is gewerkt met het statistische pakket SPSS. De netto gerealiseerde steekproef is statistisch gewogen (propensity weighting) op de variabelen geslacht, leeftijd, religie, woongebied en stedelijkheid en geeft een representatief beeld van de Nederlandse bevolking van 65 jaar op deze variabelen. Het onderzoeksrapport is geschreven door Drs. P.A.M. van der Meer bc. (Hons). Pagina 8 van 76

9 3. Centrummaten (numerieke items) Descriptive Statistics N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Welk bedrag in euro s krijgt u in vergelijking met een jaar geleden per maand minder op uw rekening? Welk bedrag in euro s ontvangt u maandelijks bij uw aanvullend pensioen? Een heel getal Hoe hoog was dit bedrag, in hele euro's? Wanr u het niet precies weet,,geeft u dan een benadering. Een heel getal Gepensiorden rating We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen Werknemers van 50 tot en met 64 jaar rating (We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen Werknemers van 35 tot en met 49 jaar rating (We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen. 4. Werknemers van 34 jaar en jonger rating (We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen Hoeveel kinderen hebt u? Hoeveel kleinkinderen hebt u? Sinds welk jaar bent u al lid? Leeftijd Valid N (listwise) 61 Pagina 9 van 76

10 4. De frequentieanalyse resultaten (gesloten vragen) Merkt u dat u in vergelijking met een jaar geleden (dus sinds juni 2014) minder geld op uw bankrekening krijgt? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Welk bedrag in euro s krijgt u in vergelijking met een jaar geleden per maand minder op uw rekening? Wanr u het niet precies weet, geeft u dan een schatting. Een heel getal Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Pagina 10 van 76

11 Total Missing System Total Hebt u al de AOW-leeftijd bereikt? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Is uw koopkracht het afgelopen jaar gedaald? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Belangrijkste reden koopkrachtdaling Percentage Hogere kosten ziektezorg 84% Hogere prijzen consumptieproducten (boodschappen) 60% Hogere vaste lasten (energie, water, televisie, internet, verzekeringen) 58% Minder inkomsten 56% Hogere vervoerskosten (eigen auto, openbaar vervoer) 37% Minder toeslagen (huur/zorg) 31% Hogere woonlasten (huur/hypotheek) 31% Een andere reden 8% Het geheel is meer dan 100, in verband met meer keuzemogelijkheden. Hebt u hypotheeklasten? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System 2.3 Total Hebt u huurlasten? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Pagina 11 van 76

12 Hebt u een aanvullend pensioen? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Welk bedrag in euro s ontvangt u maandelijks bij uw aanvullend pensioen? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Pagina 12 van 76

13 Pagina 13 van 76

14 Total Missing System Total Hebt u spaargeld? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System 1.2 Total Pagina 14 van 76

15 Hoeveel spaargeld hebt u ongeveer? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid minder dan meer dan Total Missing System Total Hebt u overige bezittingen, zoals kostbaarheden (kunst, antiek, juwelen), tweede woning en aandelen of waardepapieren. Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Hebt u het afgelopen jaar (dus sinds juli 2014) ergens op bezuinigd? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System 2.3 Total Pagina 15 van 76

16 Bezuinigingsposten Percentage Vakantie 74% Uit eten 63% Abonnementen (zoals tijdschriften, de krant, sportschool, muziekles) 60% Donaties aan goede doelen 59% Uitjes (zoals pretparken, muziek- en dansvoorstellingen, bioscoop) 51% Kleding en schoenen 47% Duurzame consumptiegoederen (auto, elektronische apparaten, meubels) 41% Dagelijkse boodschappen 31% Kapper, pedicure, schoonheidsalon 24% Onderhoud aan het huis of tuin 22% Elektriciteit/gas 21% Tandarts/mondhygiëne 12% Medische zorg 7% Iets anders 4% Het geheel is meer dan 100, in verband met meer keuzemogelijkheden. Hebt u het afgelopen jaar (dus van juli 2014 tot nu) geld moeten betalen voor uw eigen risico in de gezondheidszorg? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Weet u nog hoe hoog dit bedrag was? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Pagina 16 van 76

17 Hoe hoog was dit bedrag, in hele euro's? Wanr u het niet precies weet,,geeft u dan een benadering. Een heel getal Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Pagina 17 van 76

18 Total Missing System Total Hebt u in het afgelopen jaar te maken gehad met een betalingsachterstand?dat wil zeggen dat u een schuld, zoals een rekening niet op tijd kon voldoen? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Hebt u leningen of schulden (buiten een eventuele hypotheekschuld)? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Waar hebt u deze leningen of schulden? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid bank commerciele dienstverlener anders Total Missing System Total Zijn deze leningen of schulden hoger dan een jaar geleden (juli 2014)? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid hoger gelijk lager Total Missing System Total Pagina 18 van 76

19 Hebt u het idee dat ouderen op dit moment méér inleveren dan andere groepen van de Nederlandse bevolking, of juist mínder? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ouderen veel meer ouderen meer gelijk ouderen minder ouderen veel minder Total Missing System Total Moet u meer op uw uitgaven letten dan een jaar geleden? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Bent u ondertussen creatiever geworden in uw bestedingen? Hebt u bepaalde trucs of ideeën om méér met hetzelfde geld te kunnen doen? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Ligt u wel eens wakker van uw huidige en/of toekomstige financiële situatie? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid nooit ja, wel eens ja, wat vaker ja, vaak Total Missing System 3.5 Total Pagina 19 van 76

20 Is dit meer geworden of minder het afgelopen jaar? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid minder gelijk meer veel meer Total Missing System Total Wat zijn uw verwachtingen voor de koopkracht van senioren voor het komende jaar in vergelijking met het afgelopen jaar? Dus wat zullen de zogenaamde koopkrachtplaatjes laten zien voor de senioren in Nederland? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid fors omhoog omhoog gelijk dalen fors dalen Total Missing System Total Pagina 20 van 76

21 1. Gepensiorden rating (We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen. En dat tekort dient aangevuld te worden. Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Pagina 21 van 76

22 2. Werknemers van 50 tot en met 64 jaar rating (We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen. En dat tekort dient aangevuld te worden. Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Pagina 22 van 76

23 3. Werknemers van 35 tot en met 49 jaar rating (We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen. En dat tekort dient aangevuld te worden. Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Pagina 23 van 76

24 4. Werknemers van 34 jaar en jonger rating (We leggen u het volgende probleem voor. Stel, er blijkt sprake te zijn van een groot tekort in de pensioenfondsen. En dat tekort dient aangevuld te worden. Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Pagina 24 van 76

25 Wilt u aangeven of u het eens bent met de volgende uitspraken? De overheid heeft de groep senioren ontdekt als melkkoe om het financieringstekort te slechten. Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zeer mee eens mee eens niet mee eens, niet mee ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total De meeste senioren hebben het financieel eigenlijk wel goed Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zeer mee eens mee eens niet mee eens, niet mee ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total Ik heb volledig vertrouwen in het huidige kabinet dat er van alles aan wordt gedaanom de koopkracht van senioren te handhaven. Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zeer mee eens mee eens niet mee eens, niet mee ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total Journalisten zijn vaak geïnteresseerd naar voorbeelden. Mag de afdeling Communicatie van de Unie KBO u bellen of en voor een vraag van de pers naar aanleiding van deze enquête? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja, telefoon ja, , liever niet Total Missing System Total Pagina 25 van 76

26 Wat is uw geslacht? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid vrouw man Total Hebt u een relatie? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid getrouwd samenwonend relatie, niet samen geen relatie Total Hebt u kinderen? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Hoeveel kinderen hebt u? (een heel getal) Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Hebt u kleinkinderen? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Pagina 26 van 76

27 Hoeveel kleinkinderen hebt u? (een heel getal) Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Wat is uw hoogste opleidingsniveau? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid laag midden hoog Total Wat is het bruto gezinsinkomen per jaar (dus van u en uw eventuele partner samen)? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Tot Tot of meer Total Missing System Total Total Pagina 27 van 76

28 In wat voor een gebied woont u? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zss ss ms ws ns Total Hebt u een geloofs- of levensovertuiging? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Bent u lid van een KBO-afdeling? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Pagina 28 van 76

29 Sinds welk jaar bent u al lid? (een jaartal in vier cijfer, zoals 1993 of 2009) Frequency Percent Valid Percent Percent Total Missing System Total Pagina 29 van 76

30 5. Antwoorden op de open vragen Wat zijn de belangrijkste redenen voor die koopkrachtdaling? (meer antwoorden mogelijk) Een andere reden Namelijk Wtcg regeling afgeschaft en eigen bijdrage voor thuiszorg (CAK) verhoogd Waterschap, gemeente, provincie, e.d. waardering pensioen (geen aanpassing) verlaging pensioen en hoge tandartsrekeningen. Veel noodzakelijke uitgaven, veel dingen tegelijk moeten vervangen Specifieke zorgkosten die niet meer aftrekbaar zijn bij de belasting. Hierdoor wordt het "administratief inkomen" veel hoger, terwijl de medische kosten nog steeds voor eigen rekening zijn. Er is geen compensatie meer via de belastingaftrek. Pensioen is lager door regeringsmaatregelen. niemand doet in een economie gerichte maatschappij nog iets gratis. Overal prijskaartjes wordt ook al bij de jeugd gepromoot. minder pensioen en hogere zorguitgaven minder kunnen sparen mijn man is in mei 2014 overleden Mijn man is gestorven Mijn man heeft nu ook het volle eigen risico van de zorg gebruikt, terwijl hij normaal maar hooguit 1/4 ervan gebruikt. meer belasting man met prepensioen kosten kinderen Ik ben Weduwe geworden... hogere Inkomstenbelasting Hogere belastingen geen vergoeding opladen accu scootmobiel geen rente van de spaar rekening is bijna geen geen pensioenindicatie geen indexering pensioen Fiscaal een opeenstapeling van maatregelen, waardoor ik veel meer belasting (naheffing) betaal. eigen bijdrage ziektekosten CAK Ben op een zwaar dieet, gluten en lactose vrij, en dat is heel erg duur. belastingtarieven zowel landelijk als gemeentelijk Achteraf aanslag belastingen Waar hebt u op bezuinigd? (meer antwoorden mogelijk) Anders, namelijk vaste lasten totaalpakket van minderen Over de hele lijn iets minder uitgegeven Leven zo eenvoudig mogelijk Cadeaus en geschenken. Cadeautjes,zeker bij kleinkinderen. Geen doorlopende reisverzekering meer. Familie en vrienden bezoek contanten in couvert bij sinterklaas en verjaardagen van (klein)kinderen te verminderen Uitjes met kleinkinderen en jaarlijks familieweekend versoberen benzine Abonnement Kanaal digitaal voor tv op vakantie Pagina 30 van 76

31 Kunt u kort iets over die bezuinigingen zeggen? zuinig leven is ons aangeleerd, nog meer schrappen is beperkend Zelf bezuinig je en de overheid laat kosten stijgen, voor ons beide weinig leef plezier Ze plukken je kaal. Door mijn scheiding 7 jaar terug moest ik opnieuw beginnen, maar op deze leeftijd lukt dat bijna niet. ze hangen mij de keel uit winkelen wordt niet leuk meer wij hebben altijd gezegd leven moet je thuis Weet niet te beantwoorden we zullen wel moeten met deze regering We moeten toch wat We kijken goed naar onze financiën en geven beslist niet meer uit dan kan. We hebben getracht realistisch te bezuinigen We hebben gekeken of we wel goed bezig waren dus onze uitgave onder de loep genomen en een hoop geschrapt omdat we er weinig mee deden of niet nodig vonden. We hebben bewust gekeken waarop we konden bezuinigen! We gaan nauwelijks meer naar theater, film etc. Wat niet strikt noodzakelijk is koop ik niet. wat niet perse nodig is kan ook wel eens worden overgeslagen Wat niet nodig is niet kopen. wat kunnen wij eraan doen Wat er niet is kan je niet uitgeven Wanr je minder te besteden hebt, is er geen keuze. Theater bezoek en schouwburg kan helemaal niet meer en op vakantie naar bijv. Frankrijk is voor goed over. LEVE HET ABP dat al jaren pensioen steelt Waarop mijn vrouw en ik bezuinigen zijn nog steeds "luxe" zaken. Bij de overige zaken nog geen problemen, maar bij het nieet indexeren van de pensioenen dreigen wel problemen te gaan ontstaan de komende jaren. voortgekomen uit de drogreden dat het noodzakelijk is. Wie nu nog op Rutte of Samson stemt is het ook zelf schuld. voornamelijk om gewicht te verliezen Vooral meer bewust geld uitgegeven vooral de uitgaven op het gebied van zorg hebben tot gevolg dat op overige uitgaven moet worden beknibbeld. Voor ons is er geen geld meer over om wat leuks te doen. Voor al die dingen is minder geld beschikbaar wil je niet in de rode cijfers komen te staan. Vervelend veel dingen zijn niet meer mogelijk Vaste lasten blijven gelijk of iets hoger vakantie overgeslagen, wel dagtrips Uitstellen van medische zorg ivm eigen bijdrage uitstellen van aanschaf;lagere verwarming; zelf klussen, geen vakantie of uitjes, behalve familiebezoek. uitstellen inruil auto en schilderen woning verder vooral bezuinigen op dingen die niet strikt nodig zijn. uitkijken wat je uitgeeft liefst in de opruiming kleding kopen. Uitkienen Uitgaven die niet direct nodig zijn worden uitgesteld. uit voorzorg/zuinigheid Sinds kort alleenstaand Opletten met wat je uitgeeft Op meerdere plaatsen besparen doet minder pijn dan een iets helemaal weg. op alles de kaasschaafmethode Ongemerkt worden die zaken duurder Om in de toekomst niet in financiële problemen te komen nu reeds aan het bezuinigen Nvt Nu ik op leeftijd ben moet ik me veel ontzeggen. Nr 1,4,6,7,8,en 10 waren al een luxe die ik me 30 jaar niet kon veroorloven. Op alle andere niet luxe- maar noodzakelijke uitgaven moest ik het afgelopen jaar ook fors bezuinigen. noodzakelijk kwaad bezuinigen noodzakelijk kwaad Noodzaak Niet meer uit eten of bioscoop. Geen vakantie. Pagina 31 van 76

32 niet echt Neen Neen n n n n m het eigen risico : je moet zorgen dat je dat hebt/kunt betalen; gewoon alles kritisch vooraf beoordelen;kleding 2de hands etc. Gelukkig kan je ook sober leven in Nederland. Ook niet uitgaan en niet uit eten danwel heel goedkoop kan in Nederland. Inkomen gelijk bij oplopende inflatie: dan heb je minder te besteden., ben tevreden Nee n.v.t. Moet tegenwoordig voor iets sparen. Moet ergens vandaan komen eerst de dingen waarop je daadwerkelijk op kan bezuinigen mn abonnementen Minder met de auto rijden naar familie buiten de stad minder inkomsten, dus minder gaan uitgeven minder inkomsten meer bezuinigen minder inkomsten en meer uitgaven,dankzij Rutte, Samson en gedoog partijen. minder inkomsten dus minder uitgaven minder inkomen en probeer toch de vaste lasten te betalen minder geld is minder uitgeven Minder gekocht. Meer gespaard minder Mensen die gespaard hebben worden gestraft meer thuis blijven en daar de gezelligheid maken meer tering naar nering zetten, niet altijd prettig, wel noodzakelijk Meer actie kaarten trein gekocht in plaats van te reizen met je ov-chip kaart. Luxe dingen moeten wijken,doordat de pensioenen sinds 2010 niet meer zijn verhoogd. lijkt mij vrij duidelijk Lijkt me duidelijk, je moet toch een kleine buffer houden kranten en tijdschriften te duur, kleding en schoenen kon allemaal wel iets minder knibbel overal wat af als het gaat kleding koop ik als het noodzakelijk is en uit eten ga ik niet meer Kijk eerst of het echt nodig is Je word steeds meer op jezelf en thuis blijven aangewezen. Creatiever met geld omgaan en zuur om nu over je AOW en Pensioen belasting te betalen. je moet wel bezuinigen Je moet keuzes maken aan waar je je geld aan uitgeef. Je moet constant rekenen.... Je leert het om op de kleintjes en op alle andere uitgave te letten. Ik moet zeggen dat het me meevalt. Maak er een sport van je kunt je geldmaar een keer uitgeven Je kunt je geld maar 1 x uitgeven. Jammer,na zoveel jaar werken nu toch minder kunnen doen!! Ja, hebben van nature een consumptiepatroon wat overdaad zeer beperkt it weiger ROOD te staan en dus pas ik uitgaven aan is tijdelijk noodzakelijk Pagina 32 van 76

33 in totaliteit voorzichtiger In principe ben ik altijd zuinig en dat er een buffer is voor mindere tijden inkomsten en uitgave probeer ik zoveel mogelijk in evenwicht te behouden Ik zoek steeds een balans tussen "wat ik heb" en "wat ik voor iets over heb". Ik zoek steeds een balans tussen "wat ik heb" en "wat ik voor iets over heb". Ik zag het niet als bezuinigen. Genoeg is genoeg wat kleding en schoenen. ik vind het gebruik van gas /elektriciteit,je Ik vind het meer als overdaad,genoeg is genoeg. elektriciteit /gas moet je gewoon verstandig mee omgaan uit principe en opvoeding. ik wil nu zoveel mogelijk sparen, zo kort voor ons pensioen Ik voel mij steeds verder uitgekleed! ik rijd minder kilometers Ik probeer rond te komen van mijn maandelijkse inkomsten. Ik let gewoon erg goed op hoeveel geld ik uit geef. En waaraan. ik leef altijd zuinig omdat ik een laag inkomen heb Ik heb voortgezet, wat ik al eerder begonnen was: bij alle uitgaven me afvragen of het nodig is/was. Mijn inkomen is dit jaar niet lager, maar heel veel dingen zijn duurder! ik heb nooit extra zoals buiten eten,kapper etc Nu geen vakantie spaart veel ik heb een spaarpotje voor een begrafenis, ik ben voor 2000,00 gulden verzekerd!! Dus geen dure vakanties en DURE diners in restaurants, uitgaan is erg duur. ik heb alleen maar AOW ik ga nu bewuster met mijn geld om en we leven gewoon zuiniger. Een extraatje is er niet meer vanzelfsprekend bij. Ik ga bewuster met mijn geld om Ik doe zo zuinig mogelijk Ik bezuinig waar ik kan ik bezuinig overal op ik bezuinig niet op kosten voor mijn gezondheid, auto wordt nog gebruikt( kapper en boodschappen en elektriciteit ook)en voor de rest maak ik er al geen gebruik van. de rest Ik ben erg zorgvuldig om zo goed mogelijk mijn financiën op orde te houden Hierdoor vaker alleen! hier kan ik op korten Het zijn de leuke dingen die afvallen Het wordt een sport om rond te komen het totale plaatje aangepast Het kan ook iets minder Het is zo duidelijk als wat, wat ze tegenwoordig van je inhouden Het is verschrikkelijk hoe de ziekenfondsen en apothekers. Gel weggooien het is opletten Het is nodig,maar laat ons ook mee profiteren als het beter gaat Het is niet leuk. Het is allemaal wat minder van meer. Niet iets om je zorgen over te maken Het gaat over het inleveren m.n ook over de jaren ervoor,dus in zijn totaliteit Helaas, gaat het met deze kl.. in Den haag steeds slechter. Heel jammer dat ik geen dagblad meer kan betalen, geen onverwachte boodschappen kan doen. Ik vind het nogal frustrerend dat ik op deze leeftijd zo moet rekenen, vooral verjaardagen zijn een probleem om iets te geven maar ook om zelf traktaties in huis te halen. Een sportactiviteit zou belangrijk zijn voor de gezondheid, helaas zit dat er niet in. Googlen Goed uitkijken voor ik wat koop Goed bekijken,om goede keuze te maken. gezien leeftijd minder behoeften gewoon minderen gewoon goed opletten en bij aankoop prijsbewust zijn;ivm reserveringen (15000,-)voor mogelijk extra onkosten ( woningaanpassing, ziekte etc. geen nieuwe auto is vrij vervelend Gebruik ik voor reparaties Er zijn teveel bezuinigingen doorgevoerd Een oude koelkast/diepvriezer vervangen. door te vergelijken en overstappen hebben we op diverse onderdelen kunnen besparen (verzekeringen, telefoon, etc) Door ontslag bijna 40 procent minder inkomen Pagina 33 van 76

34 Door onderhoud woning, moet er ergens op worden bezuinigd Door hoge medische kosten moet ik op andere dingen bezuinigen door alle bezuinigingen verminderen ook de sociale contacten Dit zijn luxe dingen De tering naar de nering zetten De overheidslasten worden te duur De leuke dingen worden je als oudere afgenomen op deze manier De kaasschaaf methode de hele rij is al jaren geminderd, nu doen we bijna niets meer aan het onderhoud van het huis en de kapper (ik knip zelf echtgenoot) van mij is alleen knippen eens in de 7 a 8 weken geworden. daar waar mogelijk bezuinig ik daar onze oude woning, dank aan de banken, 6 jaar in de verkoop heeft gestaan. verlies 100 duizend euro inclusief 6 jaar onnodig rente doorbetalen en kosten, moeten we op alles bezuinigen. rotzakken die banken. Bijzondere gezondheidsproblemen en hoge lasten eigen bijdrage Bij elkaar allemaal kleine beetjes. Bij deze regering blijkbaar noodzakelijk kwaad. Bij boodschappen nog meer op prijzen letten, twee keer in de week geen vlees eten, thermostaat CV iets lager gezet. Maar echt veel zoden zet dit niet aan de dijk. We deden met andere dingen al behoorlijk zuinig. Bij alles wat je uit moet geven kijken waar het eventuele goedkoper is, dus goed opletten Bezuinigingen worden aangewend om minder inkomsten te compenseren, hypotheek af te lossen, spaargeld op te hogen Bezuinigingen waren nodig, maar het is te ver doorgegaan bezuinigingen vallen nog mee Bewust omgaan met je geld Beter opletten wat nodig is en aanbiedingen Beter er op letten of uitgaven wel nuttig/nodig zijn Besteedbaar inkomen lager. je legt andere prioriteiten Besteding inkomen aan uitsluitend noodzakelijke dingen, beslist noodzakelijk Bepaal wat je minimaal nodig hebt en ga dan kijken hoeveel je kunt besparen en verdeel dat over de onderwerpen. Het is lastig maar het went. bekijk alles van te voren of iets kan of niet. Als je koopkracht bijna 20 procent minder is, merk je dat bij alles. Als je geen schulden wilt en elke maand iets opzij wil zetten voor onvoorzien is het geen vetpot, maar ik ben gezond en gelukkig! Als het zo doorgaat, aanvullend pensioen klein metaal, is ruim 7% in mindering gebracht vanwege de dekkingsgraad, gaat er wel afg en komt er nooit meer bij, je kunt je geld maar een keer uitgeven, dan is eten toch wel het belangrijkste om je geld aan uit te geven, en dan maar kijken wat er overblijft. Als het inkomen minder is heb je geen andere KEUS als dit zo doorgaat is pensioen in 10 jaar NUL Alles wordt duurder zonder compensatie alles moet iets minder Alles langer gebruiken en repareren Allemaal kleine beetjes, goedkoop gsm abonnement, niet bellen maar skypen, fietsen ipv auto, zelf haar knippen etc. Alleen daarvoor gekozen uit bezorgdheid voor de toekomst alle beetjes helpen aanprijzingen van eten enz pas met 50% kopen afgeprijsde artikelen kopen ABP pensioen al meer dan 10 jaar niet geïndexeerd; belasting en andere kosten stijgen wel aanpassingen vinden geleidelijk plaats, maar merkbaar is het toch aankopen worden uitgesteld Wij leven in een graai en corrupte maatschappij Pagina 34 van 76

35 Hebt u in het afgelopen jaar te maken gehad met een betalingsachterstand? Dat wil zeggen dat u een schuld, zoals een rekening niet op tijd kon voldoen? Kunt u hier kort iets meer over vertellen? Bij wie of welke organisatie had u die schuld? En is er bijvoorbeeld een betalingsregeling getroffen. Zorgverzekering zorgverzekeraar, Ov-kaartinning, belastingaanslag zilveren kruis regeling getroffen ziektekostenverzekering uitblijven van betalingen voor werkzaamheden regelingen niet voor ouderen beschikbaar. ja, hypotheek, crises dubbele lasten hypotheek aflossen garage. regeling Bij een Tandarts Ja belasting Hebt u leningen of schulden (buiten een eventuele hypotheekschuld)? Waar hebt u deze leningen of schulden? Anders Namelijk Provincie lening kinderen kinderen is privé financiering maatschappij familie familie familie Moet u meer op uw uitgaven letten dan een jaar geleden? Waar merkt u dat aan? zuiniger zijn Zorg voor broer na hartstilstand brengt veel kosten met zich mee en minder tegemoetkomingen (Wtcg en eigen risico) zoals gezegd omdat ik meer wil sparen nu ziekte kosten Zie de vorige antwoorden zie de opsomming bij eerder gestelde vragen wat overblijft wat je kunt besteden voordat het op is. voorzichtiger met consumptiegoederen voorzichtiger en effectiever bij aankopen Vooral duur stijging van de overheidslasten o.a. gemeentelijke, Waterschap en proviciale heffingen vooral aan ziekte kosten en vaste lasten vooral aan de ziektekosten en voeding Vooral aan de boodschappen Voor sparen is minder besteden nodig Veel zaken worden duurder. veel te veel z.g. ëigen bijdrage aan ziekenfonds Veel bewuster aankopen doen vaste maandelijkse afschrijvingen op bankrekening vaste lasten gaan omhoog o.a. huishuur vaker geld opnemen Vakantie, uitjes, cadeautjes etc uitstellen van aankoop kleding enz. uitgaven boodschappen, gemeentelijke heffingen uitgaven aan voeding en kleding en benzine enz Pagina 35 van 76

36 uitgaven Uitgaan, vakantie, geen nieuwe auto Twee keer nadenken voor het kopen Tja op de dagelijkse en maandelijkse uitgave tekorten sta vaker rood sparen gaat moeilijk Spaarsaldo loopt langzaam terug. Soms kun je dingen niet meer of pas met uitstel kopen. spaargeld wordt minder terwijl ik bezuinig spaargeld wordt minder sneller rood sneller op Sneller geld op service kosten duurder Selectiever saldo betaalrekening rood staan Rekening is eerder leeg regelmatig rood staan regelmatig proberen niet rood te staan op mijn bankrekening prijzen hoger prijzen overal aan Over de hele linie wordt alles duurder terwijl je inkomen daalt oude en versleten compu8ter is erg aan vervanging toe opletten op aanbiedingen opletten dat elke maand nog iets overblijft om wat te sparen voor kleinkinderen op is op, er komt minder binnen en hogere eigen uitgaven Op het einde van de maand is het geld sneller op. op alles letten omdat onverwachte kosten zo hoog waren Omdat je precies moet weten wat je nog kan kopen omdat je geen schuld wilt maken omdat ik minder besteden kan Omdat ik maandelijks moet bijvullen van spaargeld Omdat er minder binnenkomt op de rekening omdat er minder binnenkomt kan er ook minder uitgegeven worden Omdat er minder binnenkomt omdat de maand erg lang duurt o.a. door de huurverhoging houd ik minder over nog meer uitkijken om rond te komen! niet zomaar iets kopen Niet direct aan te geven. In het algemeen de gewone dagelijkse uitgaven, kleding enz. in de gaten houden. netto gelijk maar alles wordt duurder Net of alles duurder wordt Moeten weer meer overhouden voor aow gat Moeite met geld opzij leggen voor onverwachte uitgaven moeilijker rond komen mindergeld te besteden Minder vakantie - minder uit eten Minder uitstapjes minder uit te geven Minder te besteden. minder te besteden lasten worden zwaarder minder te besteden alles wordt duurder maar je inkomen gaat minimaal omhoog Minder te besteden minder te besteden Pagina 36 van 76

37 Minder sparen minder spaarsaldo en vrijwel geen rente minder om uit te geven minder luxe Minder kunnen sparen,goed op je uitgaven letten. minder kopen kunnen minder kans om te sparen. minder inkomsten en hogere eigen bijdragen minder belastingaftrek hogere ziektekosten premie minder inkomsten minder inkomsten minder inkomsten minder inkomsten minder inkomen minder inkomen minder gemakkelijk uitgeven minder geld te besteden minder geld overhouden aan het eind van de maand minder geld om uit te geven minder geld in de knip minder financiële ruimte minder contanten Minder boodschappen voor 50,00 euro dan 2 jaar geleden, minder de auto gebruiken dan 2 jaar geleden, alles weer minder dan 2 jaar geleden. minderen in kledingaankoop Mijn uitgave patroon is aangepaster Mijn lijfrente is afgelopen, en dat is goed merkbaar. mijn beurs is sneller leeg Mijn bankrekening mijn bankafrekening eind van de maand met alle uitgaven meer ziekenkosten en boodschappen meer wekelijks huishoudgeld nodig meer op aanbiedingen letten, soberder leven meer kosten meer geld kwijt aan vaste lasten maandelijks inkomen eerder op is maandelijks budget slinkt eerder hh hulp Let daar al altijd op Lege portemon Lege portemon lager saldo Lager inkomen en stijgende lasten kritischer zijn Kostenstijging onevenredig met het inkomen kostenstijging gemeente/rijk en semi overheid kosten zijn beduidend meer geworden denk bv ook aan medicatie die nu zelf betaald moet worden kosten levensonderhoud. Koop niet zomaar iets en kijk meer naar aanbiedingen Koop goedkoper merk,of stel de aankoop nog even uit kom net rond Kom iedere maand tekort en sta rood kijk steeds naar aanbiedingen Kijk naar je inkomsten en wat je tegenwoordig moet (meer) moet betalen Kan niet meer sparen kan niet meer sparen kan niet meer sparen kan niet meer iets onverwachts doen Pagina 37 van 76