Programmabegroting Meerjarenbegroting

Transcriptie

1 Programmabegroting 2005 en Meerjarenbegroting

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Missie Samenvatting van de begroting Gericht resultaten boeken Samenvatting begroting Samenstelling van het bestuur Kerngegevens van de stad De opbouw van de begroting (leeswijzer) Beleidsperspectief Inleiding Speerpunten van beleid Werk en scholing Ondernemersklimaat en bereikbaarheid Wonen en leefbaarheid Veiligheid Vertrouwen van de burger Grotestedenbeleid en nieuw convenant Begrotingsprogramma s Inleiding Leeswijzer begrotingsprogramma s Programma Beheer van de stad Programma Veiligheid en Handhaving Programma Jongeren Programma Welzijn Programma Cultuur en Vrije tijd Programma Werk en economie Programma Wonen Programma Ruimte voor de toekomst Programma Burger en Bestuur Programma Algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Overzicht algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Algemene uitkering uit het Gemeentefonds Ontwikkeling accres (volume ontwikkeling) Beleidsmaatregelen rijk Saldo compensabele BTW en uitkering uit het BTW compensatiefonds Lokale heffingen waarvan besteding niet gebonden is Saldo van de financieringsfunctie Dividend Onvoorzien Paragrafen Lokale heffingen Overzicht gemeentelijke belastingopbrengsten Woonlasten (lokale lastendruk) Kwijtschelding Onbenutte belastingcapaciteit Risicomanagement en weerstandsvermogen (Proactief) risicomanagement Normale bedrijfsrisico's Majeure risico's Weerstandscapaciteit Weerstandsvermogen (conclusie) Onderhoud kapitaalgoederen...108

3 5.4 Financiering en treasury Algemeen Risicobeheer Financieringspositie Kasbeheer Informatievoorziening Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Financiële begroting Overzicht van baten en lasten (exploitatie) Financiële positie en toelichting Meerjarenbegroting Geprognosticeerde balans en overzicht uit te voeren investeringswerken Ontwikkeling reservepositie Ontwikkeling voorzieningen Investeringen Overzicht beleidswijzigingen (lokaal en rijksbeleid) Strategische Investeringen (SI) en Investeringsreserve Stedelijke Vernieuwing (ISV) Strategische Investeringen Investeringsfonds Stedelijke vernieuwing A Strategische Investeringen: toegekende kredieten t/m juni 2004 en restant reserveringen B Strategische Investeringen: afgeronde projecten a Verdeling Brede Doel Uitkering Fysiek b Verdeling Brede Doel Uitkering SIV c Verdeling Brede Doel Uitkering Economie Overzicht gemeentelijke producten Meerjarenprogrammabegroting Autorisatie overzicht routine investeringen...183

4 1. Inleiding 1.1 Missie Wij werken aan Dordrecht. Niet zomaar een stad. Een eiland. Een stad met verborgen kwaliteiten. Een stad waar bijzondere dingen gebeuren, maar waarover Dordtenaren niet opscheppen. Een stad waar je moeite voor moet doen. Om te zien wat er is en te weten wat er allemaal kan. Voor wie dat ziet en wie dat weet is Dordrecht een inspirerende stad. Dordrecht is een springlevende oude stad aan het water. Een stad waar de spanning tussen historie en vernieuwing tot mooie dingen leidt. Een gastvrije stad die er aan de buitenkant uitgesproken goed uitziet en waar elke Dordtenaar telt. Actieve inwoners, mensen in bedrijven, in voorzieningen, in het ambtelijke apparaat; zij vormen het hart van de stad. En daarvoor geeft het gemeentebestuur ze volop ruimte. Dat is de stad die wij steeds voor ogen houden. Bij de regels die wij bedenken. Bij de beslissingen die we nemen. Bij de dienstverlening die wij organiseren. Betrouwbaarheid, overleg en openheid, dat vinden wij belangrijk. Zoals we met de stad en de inwoners van de stad omgaan, precies zo gaan we om met onze eigen organisatie en met elkaar. Daarbij geloven wij in initiatief nemen, in zelf het voorbeeld geven. Betrouwbaar, wendbaar en innovatief. Zo werken wij aan Dordrecht. Niet zomaar een stad. Een stad die het verschil maakt. Omdat wij het verschil maken.

5 1.2 Samenvatting van de begroting Gericht resultaten boeken Wij willen van Dordrecht een leefbare, aantrekkelijke en unieke stad maken. Dat is de ambitie die wij hebben neergelegd in het Meerjarenbeleidsprogramma (MJP) In juni 2004, halverwege de looptijd van het MJP, hebben wij vastgesteld welke extra beleids en financiële impulsen het MJP nodig heeft om gericht resultaten te kunnen boeken in de resterende collegeperiode. Dat is gebeurd in de Kadernota 2005, die hoe kan het anders de ondertitel mee kreeg Gericht resultaten boeken. Wij willen resultaten boeken op de leefbaarheid van de stad. Voor dit doel zetten wij aanzienlijke bedragen in die in het kader van het Grotestedenbeleid beschikbaar komen. Onze inzet om de veiligheid in de stad te versterken blijft gehandhaafd. Ook welzijnsprogramma s en programma s gericht op inburgering en integratie, taalverwerving en vermindering van schooluitval worden voortgezet. Ten slotte blijft de inzet van kracht die wij plegen voor de schone en hele stad, met goed onderhouden wegen en groen en fleurige accenten. Aan dit alles blijven wij vasthouden ondanks de moeilijke economische situatie. Wij willen gericht resultaten boeken op de verbreding van de economische structuur van de stad. De relatief hoge (jeugd) werkloosheid en de eveneens relatief eenzijdige economische structuur maken dat dit een belangrijk speerpunt is voor het college. Wij gaan door met onze inspanningen voor Shipping Valley, zullen nieuwe bedrijvigheid aantrekken in de sectoren zakelijke dienstverlening, toerisme, horeca, detailhandel en zorg en zullen ons inzetten voor versterking van de kennisinfrastructuur. De bereikbaarheid en parkeerfaciliteiten van de stad voor bewoners, toeristen en bedrijven hebben onze aandacht, niet in de laatste plaats in regionaal verband. Op deze manier willen wij bereiken dat Dordrecht een aantrekkelijke stad is voor bewoners en bezoekers. Tot slot willen wij een aantal impulsen geven aan de inspanningen om van Dordrecht een unieke stad te maken. Meer nog dan op dit moment het geval is willen wij de unieke kenmerken van de stad benutten: zijn ligging aan het water en in het groen en de aanwezigheid van een aantrekkelijke historische binnenstad. Hier liggen kansen om bezoekers aan te trekken, maar ook om onze eigen inwoners een stad te geven waarop zij trots zijn. Wij zullen doorgaan met het organiseren van aansprekende evenementen. Daarnaast willen wij een aantal hoogwaardige culturele voorzieningen realiseren die de centrumpositie van Dordrecht in de regio zullen versterken Samenvatting begroting De programmabegroting 2005 bevat de inhoudelijke en budgettaire uitwerking van het beleid dat is ingezet in de Kadernota 2005 om een aantal impulsen te geven aan de realisatie van een leefbaar, aantrekkelijk en uniek Dordrecht. Deze begroting is daarmee een integraal document waarin staand beleid en beleidsintensiveringen 2

6 vanuit het herijkte MJP in onderlinge samenhang worden gepresenteerd. Het is een hele opgave om de ambities uit het herijkte Meerjaren(beleids)programma te realiseren op het moment dat de financiële werkelijkheid ons dwingt tot besparingen. Het economische tij heeft zijn weerslag op de begroting; ook in 2005 is sprake van verdere bezuinigingen op de rijksbegroting die effect hebben op onze begroting. Wij prijzen ons gelukkig dat we zij het met forse inspanningen van de organisatie in staat zijn om een reële sluitende (meerjaren) begroting te presenteren. De daartoe in de nota Investeren in Dordrecht vastgestelde oplossingen en aanvullende maatregelen uit de Kadernota 2005 zijn meerjarig verwerkt in deze begroting. Op het terrein van de lokale lasten voert Dordrecht een terughoudend tarievenbeleid. De lokale lastendruk wordt grotendeels gevormd door de woonlasten. Tot de woonlasten worden gerekend de tarieven van de OZB, rioolrechten en afvalstoffenheffing, welke zich ten opzichte van 2004 als volgt hebben ontwikkeld (* 1): OZB eigenaar 157,84 161,39 OZB gebruiker 134,01 137,03 Rioolrecht eigenaar 59,63 63,97 Rioolrecht gebruiker 77,04 82,56 Afvalstoffenheffing 211,20 231,24 Totaal 639,72 676,19 % stijging tov vorig jaar 3,6% 5,7% Uit bovenstaande tabel volgt dat de woonlasten in Dordrecht in 2004 met 3,6% zijn gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. Voor 2005 wordt een stijging van de woonlasten van 5,7% geraamd. Grafisch is de ontwikkeling van de woonlasten als volgt: % stijging woonlasten tov vorig jaar 10% 8% 6% 4% 2% 0% 9% 8,0% 8,0% 8,0% 8,0% 8,0% 5,5% 7% 2,0% 2,0% 4,2% 0,0% 4,5% 3,5% 3,7% 3,2% 0,3% 2,3% OZB Rioolrecht Afvalstoffen In de Kadernota 2005 is besloten tot het kostendekkend maken van tarieven. Dit is in de voorliggende begroting verwerkt. Hierbij zijn de tarieven gebaseerd op het Kadernota besluit om de tarieven kostendekkend te maken, de trendmatige verhoging van deze tarieven, de verwerking van de gevolgen van de wijzigingen in de BTW systematiek (BTWcompensatiefonds) en de efficiencykorting op Netwerk. Op dit moment vindt onderzoek plaats naar de mogelijkheden van verdere kostenreductie in het onderhoud en beheer van het riool en de afvalinzameling (inclusief handhaving). Indien 3

7 relevant zullen de uitkomsten van het onderzoek betrokken worden bij de definitieve vaststelling van de tarieven via de legesverordening. Voor meer informatie en relevante uitgangspunten over de lokale heffingen wordt verwezen naar de paragraaf Lokale heffingen (5.1). Tot slot wordt een overzicht gegeven de ontwikkeling van het budgettaire beeld voor de gemeente. De belangrijkste budgettaire ontwikkeling die zich na vaststelling van de Kadernota 2005 heeft voorgedaan is de verdere structurele verslechtering van de gemeentelijke inkomsten (algemene uitkering / Junicirculaire 2004) met 1,5 miljoen. Deze inkomstendaling is het gevolg van verdere bezuinigingen op de Rijksbegroting en is door verschillende maatregelen opgelost (zie paragraaf 6.2.1). * Saldo's meerjarenbegroting Begroting staand beleid (Investeren in Dordrecht) Budgettaire problematiek Investeren in Dordrecht Oplossingen: Opbrengst uit innovatiethema's Incidentele opbrengsten en toerekening sectoren Overige oplossingen (vrijval stelposten, dividend) Uitname (+) en toevoeging () reserve Saldo primitieve begroting Kadernota 2005 Budgettaire problematiek Oplossingen: Afwijzen afweegbare claims Verlaging omslagrente van 6% naar 4% % kostendekkend afvalstoffen en rioolrecht Overige oplossingen (oa vrijval stelposten) Uitname (+) en toevoeging () reserve Saldo primitieve begroting Aanvullende budgettaire problematiek Junicirculaire 2004: Daling algemene uitkering Besluit Kadernota 2005 toekenning budget communicatie Griffie 54 Saldo meerjarenbegroting Oplossingen: Waarde ontwikkeling WOZ (hogere OZB opbrengst) Lagere bijdrage regio ZHZ Lagere kapitaallasten Onderwijshuisvesting door verlaging omslagrente van 6% naar 4% Afstoten gemeentelijke taak Regionaal Indicatie Orgaan Lagere onderhoudskosten wegen buiten bebouwde kom Einde restvergoeding WVG Septembercirculaire 2004 Eenmalige meevaller algemene uitkering 354 Eenmalige inzet van het structurele voordeel in de algemene uitkering door de hertaxatie van de WOZ 210 Toevoegen reserve () Saldo meerjarenbegroting

8 1.3 Samenstelling van het bestuur Gemeenteraad en raadscommissies De gemeenteraad van de gemeente Dordrecht telt 39 raadsleden. De zetelverdeling per 1 januari 2004 is als volgt. Zetelverdeling Christenunie / SGP; 4 Groenlinks; 4 AOV/Unie 55+; 2 D66; 2 CDA; 6 Katif; 1 PvdA; 7 ECO Dordt; 6 VVD; 7 Met ingang van deze raadsperiode is landelijk de Wet Dualisering Gemeentebestuur ingevoerd. Op grond van deze wet zijn wethouders niet meer zoals vroeger lid van de gemeenteraad. Wel vormen zij samen met de burgemeester en gemeentesecretaris het college van burgemeester en wethouders (dagelijks bestuur van de gemeente). College van Burgemeester en Wethouders R.J.G. Bandell, burgemeester Portefeuille: algemene en kabinetszaken, politie, brandweer, integrale veiligheid, communicatie, stadspromotie, public affairs, SGB en burgerzaken. A.T. Kamsteeg (Christen Unie/SGP), wethouder Portefeuille: Volkshuisvesting, stadsvernieuwing, bouw en woningtoezicht, monumentenzorg, wijkgericht werken, zorg (waaronder volksgezondheid, verslavingszorg, algemeen maatschappelijk werk en vrouwenopvang, ouderenbeleid en gehandicaptenbeleid) F.J. van den Oever (VVD), wethouder Portefeuille: Economische zaken, Grondbedrijf, Havenbedrijf, Regionale Ontwikkelingsmaatschappij, zeehavenbeleid, werkgelegenheidsbeleid, middenstandszaken, detailhandel en Stadsmarkten. 5

9 C. Sas (PvdA), wethouder Portefeuille: ruimtelijke ontwikkeling, verkeer en vervoer, coördinatie binnenstad en stichting De Biesbosch J.W. Spigt (PvdA), wethouder Portefeuille: Cultuur, sociale zaken, arbeidsmarktbeleid, asielzoekers, jeugdbeleid, welzijn (waaronder samenlevingsopbouw, sociaal culturele zaken, kinderopvang, integratiebeleid) en mediabeleid G. Veldhuijzen (CDA), wethouder Portefeuille: Milieu (waaronder Gevudo, Netwerk en water), onderwijs, educatie, recreatie en toerisme (inclusief Binnenstad als beleving), regionale samenwerking (waaronder bestuurlijke betrekkingen Drechtsteden en Zuid Holland Zuid), Grotestedenbeleid, bestuurlijke vernieuwing en participatie, personeel, organisatie en automatisering en internationale samenwerking B.A. van der Zwaan (VVD), wethouder Portefeuille: Financiën, strategische investeringen, stadswerken (openbare ruimte), Kiltunnel, Sport en Sportvoorzieningen, Bedrijven (waaronder Essenhof, Ingenieursbureau, Drechtwerk, Waterbus en Fast Ferry) 6

10 1.4 Kerngegevens van de stad Deze paragraaf geeft de ontwikkeling weer van een aantal kerngegevens van de gemeente Dordrecht per 1 januari van het jaar. Sociale structuur Aantal inwoners Waarvan: Inwoners < 20 jaar Inwoners van 20 tot 64 jaar Inwoners > 64 jaar 2003 werkelijk begroot begroot Aantal bijstandsgerechtigden Waarvan: ABW IOAW IOAZ Fysieke structuur Aantal woonruimten Waarvan: Woningen Recreatiewoningen Wooneenheden Bijzondere woongebouwen Aantal koopwoningen Aantal huurwoningen Aantal éénsgezinswoningen Aantal meergezinswoningen Oppervlakte gemeente (in hectare) Waarvan: Oppervlakte land Oppervlakte binnenwater Financieel (* 1000) WOZ waarde woningen WOZ waarde nietwoningen Meer statistische gegevens over Dordt op Aantal inwoners per 1 januari < 20 jaar 2064 jaar > 64 jaar Aantal woonruimten per 1 januari

11 1.5 De opbouw van de begroting (leeswijzer) De begroting is opgebouwd rond de programma s en thema s zoals deze met uw raad in 2003 zijn afgesproken en is de tweede duale begroting. Het dualisme heeft geleid tot een scheiding in posities en bevoegdheden tussen gemeenteraad en college, wat gevolgen heeft voor de inrichting en invulling van de begroting. In dit kader ondersteunt de programmabegroting de raad in zowel zijn kaderstellende als controlerende rol. Als uitvloeisel van de gewijzigde verhoudingen zijn de wettelijke verslagleggingsvoorschriften vanaf 1 januari 2004 aangepast (Besluit Begroting en Verantwoording). De programmabegroting 2005 volgt deze voorschriften en is daartoe opgebouwd uit de beleidsbegroting en de financiële begroting. De beleidsbegroting wordt gevormd door het beleidsperspectief, de begrotingsprogramma s en de paragrafen. De financiële begroting bestaat uit het overzicht van baten en lasten en de uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting daarop. Ten opzichte van de vorige programmabegroting zijn de gewijzigde voorschriften vooral zichtbaar op het terrein van de financiële begroting. De veranderingen ten opzichte van vorig jaar zullen bij het betreffende begrotingsonderdeel worden toegelicht. Conform de door u bij de behandeling van de begroting 2004 ingediende motie over de indeling van de programmabegroting (motie 22) is in de programmabegroting 2005 de indeling gevolgd die u hebt vastgesteld op 1 juli In hoofdstuk 3 van de begroting is per programma aangegeven: welke thema's tot het programma behoren; wat we met het programma willen bereiken; wat we daarvoor gaan doen; en wat het budgettaire beslag is van het programma. Vervolgens wordt per thema een verdieping of detaillering aangebracht in de doelen, prestaties en middelen. Hiermee is een eerste invulling gegeven aan het door u gewenste doel en meetinstrumentarium in de programmabegroting. Verder is nu per product het resultaat vóór en na resultaatbestemming vermeld en zijn de beleidsparagrafen verder ontwikkeld. Graag bezien wij met u op welk niveau autorisatie van de programmabegroting 2005 kan plaatsvinden. 8

12 2. Beleidsperspectief 2.1 Inleiding Dordrecht heeft ervoor gekozen om samen met de Drechtsteden een regionaal Meerjaren Ontwikkelings Programma (rmop) op te stellen. Wij benadrukken hiermee het belang van regionale samenwerking. Markten, zoals de woningmarkt, recreatiemarkt en arbeidsmarkt, ontgroeien de lokale grenzen. In het rmop komen drie strategische beleidsprocessen samen: 1. Manden Maken Drechtsteden 2004; 2. Meerjaren(beleids)programma ; 3. Convenant GSB en (regionaal) ISV. Het rmop dient als strategisch kader voor Dordrecht en de Drechtsteden voor de periode Het rmop Dordrecht/Drechtsteden is door ons college gebruikt als basis voor het beleidsperspectief van deze begroting. 2.2 Speerpunten van beleid Werk en scholing Dordrecht (en de regio) is van oudsher een industriestad(gebied) met activiteiten in de deels internationaal concurrerende metalelectro en maritieme clusters (scheepsbouw en binnenvaart). De werkgelegenheid in de sector industrie is relatief hoog (21%). Keerzijde van de medaille is dat de eenzijdige economische structuur het gebied kwetsbaar maakt. Zeker nu de industriesector zich versmalt en verdiept als gevolg van (inter)nationale ontwikkelingen is het van belang kansen te zoeken die de economische structuur verbreden. Kansen liggen er in de sectoren zakelijke dienstverlening, zorg, detailhandel en toerisme. Maatregelen worden genomen die de werkgelegenheid moeten stimuleren. Dit gebeurt onder andere door inzet van het ondernemersloket, gerichte promotie en acquisitie. Voor bestuur en organisatie ligt in 2005 het absolute zwaartepunt bij de verbetering van de economische sector. Onze hoofdinzet is daarop gericht. In dat kader wordt de komende jaren ook geïnvesteerd in het cluster toerisme. Om de aantrekkelijkheid als vestigingslocatie voor de zakelijke dienstverlening te vergroten profileren we ons met de ontwikkeling van de Spoorzone. Het Masterplan Maasterras geeft aan dat de Spoorzone volop kansen heeft om uit te groeien tot een strategisch knooppunt voor zakelijke dienstverlening in de Drechtsteden. Daarnaast is en blijft Amstelwijck beschikbaar als hoogwaardige kantorenlocatie. Ten slotte zullen wij in dit kader onderzoek verrichten onder startende en innovatieve ondernemers. De regio heeft een sterk aanbod aan hoogwaardige (V)MBO opleidingen. Echter het aanbod HBO is beperkt en WO bevindt zich buiten de regio. Bovendien kiezen steeds minder mensen voor het technisch onderwijs (landelijke tendens). Probleem is dat de in de stad 9

13 en regio aanwezige clusters juist steeds meer vragen om (technische) HBOers en WOers. Een sterke inzet op kennisinfrastructuur is onmisbaar om deze mismatch te verkleinen en op de lange termijn onze regio concurrerend te houden. Ook vanuit het bedrijfsleven wordt dit benadrukt. Overheden en bedrijfsleven hanteren een gezamenlijke agenda. O.a. via het Leerpark, Technocentrum Metalelectro en Revival Technisch Onderwijs worden beroepspraktijk en beroepsonderwijs beter op elkaar aangesloten. Daarnaast zetten Dordrecht en de regio sterk in op de vestiging van hoger beroepsonderwijs in de Drechtsteden, wat leidt tot het behoud van huidige opleidingen en de uitbouw van opleidingen in kansrijke sectoren. Goed onderwijs grijpt ook direct in op de ontwikkelingskansen van jongeren. Het hebben van de juiste onderwijspapieren vergroot de kansen op werk en dus op het hebben van een eigen inkomen. Ook in 2005 zullen wij onze inzet om ontwikkelingskansen van jongeren te vergroten continueren. Onze inzet is er op gericht dat voortijdig schoolverlaten wordt voorkomen, het aantal jongeren met startkwalificatie wordt vergroot en dat het aantal deelnemers aan educatieve trajecten wordt vergroot. Wij zetten extra in op de inzet van Multidisciplinaire teams ter ondersteuning van het onderwijs. De werkloosheid in Dordrecht ultimo december 2003 is 10.3% (Niet Werkende Werkzoekende). In de overige Drechtsteden is dit percentage lager, namelijk 4.8% (NWW). In de kaartenbakken van de sociale dienst komen relatief veel bijstandsgerechtigden voor in de categorieën lager opgeleiden, allochtonen en jongeren. Wij zullen daarom maatregelen doorvoeren die de werkloosheid terugdringen, waarbij wij uitgaan van een sterkere eigen verantwoordelijkheid van de bijstandsgerechtigde. De sociale dienst richt zich op het aan het werk krijgen en zelfredzaamheid van de werkzoekende en verleent financiële ondersteuning (bijstandsuitkering) in het traject daar naar toe. De Dordtse visie is De kortste weg naar Werk. Kern van de visie is dat reïntegratie naar werk centraal staat (Workfirst). Evenals in de Wet Werk & Bijstand wordt in de visie de eigen verantwoordelijkheid van de werkzoekende (bijstandsgerechtigde) benadrukt. Concreet betekent dit dat de werkzoekende zich moet inspannen om, al dan niet met behulp van instrumenten van de sociale dienst, zo snel mogelijk werk te vinden en te behouden. Belangrijk onderdeel van de aanpak is de Werkplaats waar elke nieuwe werkzoekende 20 uur per weekdirect aan de slag gaat. Hier krijgt de werkzoekende de gelegenheid om te laten zien wat hij of zij kan en vindt ondersteuning plaats bij het vinden van regulier werk, bijvoorbeeld in de vorm van sollicitatietraining. Een speciale aanpak is er voor jeugdwerkloosheid: project Route 23. Het bestrijden van jeugdwerkloosheid vinden wij een regionale opgave, die samen met onze partners vanuit maatschappelijke instanties, het bedrijfsleven en het onderwijs aangepakt moet worden. Project Route 23 pakt de hoge jeugdwerkloosheid in onze stad aan en is te beschouwen als een pilot van de werkplaats Ondernemersklimaat en bereikbaarheid Dordrecht heeft een historische binnenstad, is door de ligging aan multimodale hoofdtransportassen over weg (A15, A16 en N3), water 10

14 en spoor goed bereikbaar en beschikt over voldoende uitgeefbare bedrijventerreinen tot Dit zijn kenmerken die bijdragen aan een goed vestigingsklimaat voor bedrijven en ondernemers. Een knelpunt is de congestie op de hoofdwegen. Die neemt toe. In toenemende mate blokkeert dit economisch noodzakelijke ontwikkelingen zoals de ontwikkeling van Dordtse Kil 4. De positie van de Binnenstad in de regio kan en moet beter. Met de realisering van het Statenplein is het bezoek aan het centrum fors gestegen. Maar er is zeker ruimte voor verdere (substantiële) groei van bezoekers. Alleen met voldoende bezoekers kunnen de kwaliteitswinkels en horeca in stand blijven. In 2005 en verder zullen wij maatregelen treffen die de economische concurrentiepositie versterken, de bereikbaarheid verbeteren en de aantrekkingkracht van Dordrecht en de regio vergroten. Wij herstructureren verouderde bedrijventerreinen (AmstelwijckWest, Zeehavengebied en Dordtse Kil 1+2) en geven nieuwe bedrijventerreinen uit (Dordtse Kil 3+4 en Amstelwijck). Naast ontwikkeling en herstructurering van bedrijventerreinen zullen we ook in 2005 e.v. doorgaan met versterking van de historische binnenstad. Dit doen we samen met ondernemers en bewoners. De gemeente zal investeren in een herontwikkeling van het winkelgebied Achterom/Bagijnhof, herinrichting van de ruimte Grote Markt en de aanleg van parkeergarages en terreinen. De realisatie van hoogwaardige culturele voorzieningen in de stad wordt ter hand genomen. Daarnaast continueren we de talrijke evenementen die voor levendigheid in de binnenstad zorgen. En last but not least houden we de binnenstad schoon. Graffiti wordt binnen 48 uur verwijderd, prullenbakken worden regelmatig geleegd en straten en pleinen worden geveegd. Zoals gezegd is een goede bereikbaarheid een belangrijke vestigingsfactor. Verwacht wordt dat de mobiliteit in de Drechtsteden de komende jaren nog fors zal toenemen. De bereikbaarheid van de Drechtsteden onderling en met Rotterdam komt daardoor steeds meer onder druk te staan. Aan een betere bereikbaarheid is de laatste jaren hard gewerkt, denk aan de waterbus, de fast ferry, de parkeergarages en fietsenstallingen. Om het westelijke industriegebied (Dordtse Kil 1+2+3, Louterbloemen, Amstelwijck en AmstelwijckWest) voor de korte termijn op niveau te houden worden infrastructurele maatregelen genomen. Voor de lange termijn zal onderzoek naar de ontsluiting van het westelijke industriegebied (inclusief knooppunt A16/N3) tot nieuwe oplossingen moeten leiden. Ten slotte investeren wij en de Drechtsteden in het openbaar vervoer. Het toeristische imago van Drechtsteden kan en moet beter. Het toerisme is een van de grootste groeisectoren in werkgelegenheid in deze regio en de kwaliteiten van de regio zowel binnenstedelijk als de ligging in het groen en aan het water worden nog onvoldoende benut. De sector is relatief arbeidsintensief en kan een motor zijn voor werkgelegenheid, niet in de laatste plaats voor laaggeschoolden. De Drechtsteden hebben vele toeristische, culturele en historische mogelijkheden en er wordt gewerkt aan de verbinding Kinderdijk en binnenstad Dordrecht en Mercon Kloos terrein, als schakel tussen de historische binnenstad Dordrecht en het molengebied. 11

15 2.2.3 Wonen en leefbaarheid De inwoners van de Drechtsteden zijn tevreden over de eigen woonomgeving. Het gebied biedt dan ook uitzonderlijke locaties die hoogwaardige woonkwaliteit kunnen garanderen. Zowel aan de groene randen als aan het water zijn prachtige woonmilieus te realiseren. Echter, mede door het industriële verleden van de regio is het bestaande woningaanbod en het aanbod aan soorten woonmilieus op dit moment nog onvoldoende gedifferentieerd. Daarnaast spelen demografische factoren een rol, zoals vergrijzing en de komst van nieuwe culturen, die leiden tot nieuwe eisen aan het woningaanbod en de woonomgeving. Het aanbod in de regio voldoet nu niet aan de vraag uit de markt. Hogere inkomens lijken hiervan de dupe. Zij vestigen zich bovengemiddeld buiten de regio en hollen zo het draagvlak voor regionale en stedelijke voorzieningen uit. Het creëren van woonmilieus voor deze groep heeft prioriteit. De plannen die nu in ontwikkeling zijn vragen om krachtige uitvoering. Voor Dordrecht staat een aantal projecten aan de vooravond van de uitvoering (Stadswerven, Golf en wonen, Jagers en Windhondpolder, de Hoven). Hieraan houden wij onverkort vast en zien toe op een voortvarende uitvoering. Bovendien is het de vraag of het niet wenselijk is nieuwe locaties te ontwikkelen. Daarbij is veel aandacht nodig voor flexibele woonvormen, levensloopbestendige woningen en woningen die voor bijzondere doelgroepen te gebruiken zijn. Daarnaast is in Drechtstedelijk verband de discussie gevoerd over de inzet van sociale woningbouw, zodat op de langere termijn de bevolkingssamenstelling meer in balans komt. Deze afspraken zijn vastgelegd in de prestatieafspraken lange termijn, kortweg PALT. Kwetsbare groepen concentreren zich voornamelijk in Dordrecht. In Wielwijk, Oud Krispijn en Crabbehof/ Zuidhoven is het aandeel bewoners dat behoort tot deze groepen relatief hoog. De woningvoorraad in deze wijken is er sterk eenzijdig en bestaat vooral uit goedkope meergezinshuurwoningen van matige kwaliteit. Dit vertaalt zich ook in sociaal opzicht. Het gemiddelde inkomen is er aanmerkelijk lager en de werkloosheid is er hoger. Wij staan een voortvarende aanpak voor van de herstructurering van Dordrecht West, als onderdeel van de PALT afspraken. Het tempo waarin de herstructurering plaats vindt, varieert en is mede afhankelijk van de financiële middelen van corporaties en van de mogelijkheden voor bewoners om te verhuizen. Ook al hapert de economie, het blijft noodzakelijk om vast te houden aan kwaliteit boven kwantiteit. Herstructurering van DordrechtWest betekent een afname van de sociale woningvoorraad tot 2010 met woningen (bruto), door sloop. Daarnaast gaat het om de realisatie van een wijkaanpak. De onderdelen van deze aanpak zijn: Het mobiliseren van de eigen kracht van bewoners; De methodiek Buurt in beweging met een inzet op intensief beheer; De vormgeving van een goede basisstructuur op het gebied van voorzieningen en veiligheid; De inzet van staand sociaal beleid op het gebied van jeugd (Jong zijn in Dordt West); Zorg, werk en economie. Dat deze strategie effectief is blijkt uit de monitor Leefbaarheid en Veiligheid Inwoners van de wijk Wielwijk, waar nu volop wordt 12

16 gebouwd, beoordelen de leefbaarheid positiever dan twee jaar geleden. Dordrecht heeft de afgelopen periode in Drechtstedenverband gewerkt aan de ontwikkeling van een visie op sociaal beleid op regionaal niveau. Het doel van sociale ontwikkeling is het verhogen van de kwaliteit van samenleven in de Drechtsteden. Het gaat daarbij om het verhogen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer, het bevorderen van de samenhang in de samenleving en het delen van verantwoordelijkheid door overheid, burgers en instellingen. Speerpunten die goed aansluiten op het uitvoeringsprogramma Integratie en Interculturalisatie. Steeds meer Dordtenaren zijn van allochtone afkomst (per 1 januari 2003: 15%). In Dordrecht wonen momenteel meer dan honderd verschillende bevolkingsgroepen. Ons streven is er enerzijds op gericht om de kansen van de nieuwe bewoners en oudkomers die onvoldoende Nederlands spreken en in een maatschappelijke achterstandspositie verkeren te vergroten. Anderzijds willen we de participatiegraad van de nieuwe bewoners met de Nederlandse samenleving vergroten en zullen we actief burgerschap stimuleren. De Dordtse inzet ten aanzien van maatschappelijke opvang, jeugdbeleid, sociaalculturele (sport) activiteiten in de wijken, integratieprojecten wordt voortgezet Veiligheid Het gaat goed met de veiligheidsbeleving. Het aantal burgers dat zich veiliger voelt stijgt. Positief is ook dat het aantal jongeren onder 12 jaar dat recidiveert, aanzienlijk is afgenomen en dat het aantal slachtoffers van straatroof en geweld vermindert. Ook positief, ook al lijkt dat een contradictio in terminus, is dat het aantal aangiften van huiselijk geweld stijgt. Dit betekent immers dat geweld achter de voordeur steeds meer bespreekbaar wordt. Helaas zijn er ook enkele negatieve ontwikkelingen te melden, zoals de toename van de aan drugs gerelateerde overlast en de stijging van het aantal aangiften van woninginbraak. Op het gebied van veiligheid hebben wij een goede integrale aanpak die wij ook in 2005 continueren. Wij verwachten dat wij op het gebied van de objectieve resultaten nog verbeteringen kunnen bereiken. Hierover zullen wij dan ook in de veiligheidsketen verdere afspraken maken. In ons programma Integraal Veiligheidsprogramma is een 6tal thema s benoemd: jeugd, geweld, overlast, diefstal, verkeer en fysieke veiligheid. Aan al deze thema s zijn maatregelen gekoppeld om de doelstellingen per thema te realiseren. In 2005 gaan we hier mee door. Daarnaast brengen we nieuwe accenten aan. We zetten nadrukkelijk in op de aanpak van veelplegers en op de aanpak van huiselijk geweld. Voor veelplegers werken we met een persoonsgebonden aanpak. Dat wil zeggen dat voor iedere veelpleger een plan van aanpak wordt opgesteld dat geheel is toegesneden op het profiel van de veelpleger. Gemeente, justitie en politie werken hierin samen. De gemeente zal waar nodig voor elk veelplegerstraject een inspanning leveren op het gebied van huisvesting, arbeid, scholing, schuldhulpverlening en (verslavings)zorg. Hierdoor ontstaat tussen justitie en gemeente een sluitende aanpak van veelplegers. 13

17 We gaan door met het versterken van het toezicht in de wijken. In 2004 is hier al een begin mee gemaakt en is de inzet van stadswachten uitgebreid naar alle Dordtse wijken. Ook zullen in 2005 de stadswachten vraaggericht worden ingezet. 25% van de beschikbare uren van de stadswachten in de wijken wordt op basis van de wensen en behoeften van de wijkbewoners bepaald. Ten aanzien van onze gemeentelijke brandweer is de komende jaren de ontwikkeling naar een regionale brandweer in één integrale veiligheidsregio een belangrijk onderwerp. De organisatieontwikkeling die hiermee gepaard gaat wordt ter hand genomen, waarbij het kwaliteitsniveau van de brandweerdiensten minimaal gehandhaafd blijft. Ten slotte de externe veiligheid. Dordrecht behoort tot de vijftien meest risicovolle gemeenten in Nederland. Dit komt door de ligging van de stad aan een druk knooppunt van weg, spoor en waterverbindingen, met gevaarlijke transporten en industriële risico s vlakbij woonwijken en de oude Binnenstad. Veiligheid is in toenemende mate ook een belemmering voor de kwalitatieve groei van het stedelijke gebied. Veel van onze nieuwe plannen, zoals Gezondheidspark/Sportboulevard en Leerpark en de ontwikkeling van de Spoorzone bevinden zich binnen de vrijwaringzone rond de spoorlijn. Het project Veiligheidsstudie spoorzone Dordrecht/Zwijndrecht heeft een systematische aanpak opgeleverd hoe kan worden omgegaan met de spanning die er is tussen enerzijds economisch en ruimtelijk beleid en anderzijds veiligheid. Dordrecht en Zwijndrecht hebben hiermee een voortrekkersrol in Nederland vervuld Vertrouwen van de burger In het coalitieakkoord en het in februari 2004 vastgestelde actieplan Bouwen aan vertrouwen geven we uiting aan onze verontrusting over de verwijdering tussen burgers en de (lokale) overheid en de daling van het vertrouwen in maatschappelijke instituties. Een aantal lange termijn en landelijke factoren die dit veroorzaken, zoals de fragmentarisering van maatschappelijke verbanden en de invloed van de media, zijn door de (lokale) politiek niet te beïnvloeden. Andere zaken kunnen we en moeten we wel beïnvloeden. Wij werken aan vertrouwen langs twee lijnen. De eerste weg is door aan de samenleving te werken; hierbij hoort het stimuleren van maatschappelijke participatie. Bij deze weg naar vertrouwen proberen we de ontwikkeling van de steeds losser wordende maatschappelijke verbanden in stad en wijk te keren. In ons programma voor 2005 worden extra activiteiten opgenomen om de maatschappelijke participatie te bevorderen. Dit varieert van participatie in de door de overheid gesubsidieerde organisaties zoals het reguliere sociaalculturele werk, het vrijwilligerswerk of sportverenigingen tot participatie in nieuwe verbanden die van onderop ontstaan. Wij gaan hiervoor ook flexibele budgetten inzetten. Om concentratie van groepen burgers die weinig of niet participeren te voorkomen, zetten we bij ons beleid ten aanzien van wonen en 14

18 leefbaarheid ook het herstructureringsbeleid gericht op spreiding van sociale problematiek voort. De tweede weg naar vertrouwen is werken aan de manier waarop we werken: resultaatgericht, met een heldere koers, interactief, zichtbaar en betrouwbaar. We hebben aangekondigd nog nadrukkelijker resultaatgericht te werken. In 2004 is deze verbetering al te zien: onze projecten en productie liggen vrij goed op schema. Voor 2005 vraagt dit weer extra inspanningen, onder meer omdat we dezelfde resultaten met minder middelen moeten realiseren als gevolg van forse bezuinigingen. In 2004 hebben we samen met de regio, een heldere koers geformuleerd, met een beperkt aantal meetbare doelstellingen en een goed systeem om de voortgang te meten. Het is zaak om dit voor 2005 goed uit te werken in uitvoeringsprogramma s en hierop nauwgezet te sturen en te monitoren. We zijn in 2004 gestart met de Dordtse aanpak voor beleidsvorming, waarin we het samenspel met burgers en organisaties bij beleidsvorming en uitvoering willen intensiveren. We streven hierbij naar vitale coalities. Met een leertraject voor onze organisatie gaan we onze aanpak, vooral onze rol in interactieve processen verder professionaliseren. Het leertraject loopt door in 2005 en we verwachten dit jaar ook duidelijke verbeteringen te zien in onze processen. Ook werken we aan het versterken van de zichtbaarheid van de overheid: door heldere communicatie over koers en doelen, door ons bij de communicatie steeds bewust te zijn van wat we willen uitstralen en door de zichtbaarheid van de afzonderlijke wethouders te vergroten. In het verlengde van de Dordtse aanpak zal ook de strategische communicatie in 2005 meer impact krijgen. Ook ons wijkgericht werken en de wijkcampagnes dragen ertoe bij dat de overheid zichtbaar is voor burgers en dat burgers beter ervaren waar wij aan werken en wat we presteren. Zowel het model van wijksturing als de campagnes zijn in 2004 geëvalueerd en in 2004 en 2005 wordt gewerkt aan de daarbij gesignaleerde verbeterpunten. Ten slotte richten we ons op adequate en betrouwbare dienstverlening en tevredenheid over de zogenaamde kleine kwaliteit (bijvoorbeeld het snel afhandelen van brieven). Klanttevredenheidsmetingen in 2004 wijzen erop dat we het vrij goed doen in Dordrecht. Maar er zijn ook voorbeelden van zaken die niet goed gaan. We blijven structureel werken aan verbetering van onze dienstverlening. Inmiddels hanteren we een monitor dagelijkse kwaliteit en in 2005 willen we een kwaliteitshandvest invoeren. 2.3 Grotestedenbeleid en nieuw convenant Het grotestedenbeleid wordt veel krachtiger dan tot nu toe: vermindering van bureaucratie, sturing op resultaten, bundeling van geldstromen en meer maatwerk in de 30 grote steden zijn de belangrijkste nieuwe doelstellingen van het grotestedenbeleid voor de periode Dit heeft ook directe gevolgen voor de financiële benadering van het grotestedenbeleid. Waar eerst het GSB gezien kon worden als een containerbegrip, waarin tal van 15

19 rijksregelingen extracomptabel werden gebundeld, heeft het nu een eigenstandige control nodig via de zogenaamde doeluitkeringen. Deze doeluitkeringen vormen de budgettaire basis voor de uitvoering van het nieuwe convenant met de rijksoverheid. De inhoud van het Dordtse grotestedenbeleid is in deze begroting op verschillende plekken terug te vinden. Vanzelfsprekend is er in eerste instantie de inzet van het Investeringsfonds Stedelijke Vernieuwing (ISV). Daarnaast verwijzen wij naar de sociale en economische programma s waarin onze doelstellingen achter het grotestedenbeleid staan beschreven. De budgettaire omvang van het nieuwe convenant wordt voor Dordrecht geraamd op 78,5 miljoen. Dit betreft 5 jaren. Deze middelen zijn als volgt verdeeld naar drie Brede Doel Uitkeringen (BDU s): BDU economie 2,1 miljoen BDU fysiek 16,3 miljoen BDU sociale investeringen en veiligheid (SIV) 60,1 miljoen De eerste twee doeluitkeringen betreffen investeringsbijdragen. De BDU fysiek dient als voeding voor de reserve ISV (zie paragraaf 6.3). De BDU SIV is ter dekking van exploitatie uitgaven over de planperiode. Dit betekent grofweg 12,2 miljoen per jaar. De BDU s zijn opgebouwd uit een of meerdere specifieke rijksregelingen. De middelen van die regelingen zijn ontschot in de BDU ingezet. Binnen bepaalde kaders kunnen steden schuiven met de BDU middelen, waardoor het GSB beter aansluit op de stedelijke en regionale prioriteiten. Tussen de BDU s mag niet worden geschoven. Bij het totstandkomen van de begroting bestaat nog een aantal onzekerheden. Inburgering. Er komt een nieuw stelsel voor inburgering. De bedragen die nu zijn opgenomen voor inburgering / oudkomers zijn indicatief, gebaseerd op huidige uitgaven; Indexering. In de BDU SIV is geen rekening gehouden met de indexering van loon en prijsstijgingen/accres; Impulsbudget. Het rijk heeft voor de bestrijding van knelpunten voor stedelijke vernieuwing en veiligheid voor de G26 en G30 twee budgetten beschikbaar van elk 20 miljoen. De verdeling hiervan is nog niet bekend. Over deze onzekerheden wordt bij het uiteindelijk afsluiten van het convenant definitieve besluiten verwacht van de kant van de rijksoverheid. 16

20 3. Begrotingsprogramma s 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk vindt de vertaling plaats van de uitkomsten van de verschillende strategische beleidstrajecten die de Gemeente Dordrecht in 2004 heeft doorlopen naar de exploitatiebegroting Concreet gaat het om de gevolgen van de herijking van het Meerjarenbeleidsprogramma (MJP), het rmop/gsb en het regionaal mandenmaken. De gevolgen van deze drie strategische beleidsprocessen voor de exploitatiebegroting zijn vastgesteld in de Kadernota In dit hoofdstuk van de begroting wordt duidelijk hoe deze besluiten neerslaan in begrotingsprogramma s, thema s en producten. De programmabegroting 2005 is ingedeeld volgens de door de Raad vastgestelde indeling naar programma s en thema s. De gemeentelijke producten zijn beleidsmatig gecategoriseerd naar de thema s waaraan zij bijdragen. Bij de presentatie van de begrotingsprogramma s en de daaronder vallende thema s is een belangrijke stap gezet in de kwaliteit van de doelformulering en het benoemen van daarvoor te leveren prestaties. Bij de thema s wordt tevens een meetinstrumentarium gepresenteerd. Dit meetinstrumentarium is nog niet voor alle thema s compleet, maar vertoont toch een duidelijke ontwikkeling ten opzichte van de begroting Per programma wordt inzicht geboden in de zogenaamde 3 W vragen; wat willen we bereiken, wat gaan we daarvoor doen en wat mag het kosten. Vervolgens wordt per programma aangegeven via welke thema s deze doelstellingen worden gerealiseerd. Daarbij worden per thema de doelstelling, enkele relevante te leveren prestaties, meetgegevens en productbudgetten getoond die daaraan bijdragen. Aanvullende informatie over zowel de doelen als de meetgegevens van de producten van een thema kunt u vinden op de productbladen die zijn bijgevoegd op de cd. In de financiële overzichten bij de thema s zijn daartoe de productnummers vermeld. Bij elk thema worden per product voor 2005 de lasten, baten en het saldo daarvan gepresenteerd. Daarbij zijn de financiële effecten van de keuzes waarover bij Kadernota 2005 is besloten de beleidswijzigingen weergegeven. Als het saldo op een product negatief is moet de gemeente uit de algemene middelen dekking vinden voor de lasten van dat product. Een positief saldo betekent dat de gemeente baten verwerft. Het laatste is bijvoorbeeld het geval bij de verschillende belastingen en het product algemene uitkering. In tegenstelling tot voorgaande begrotingen zijn in het overzicht van lasten en baten de bedragen exclusief onttrekkingen uit en stortingen in de reserves vermeld. Op deze wijze wordt een begrotingssaldo voor en na bestemming uit de reserves gepresenteerd. Deze presentatiewijze is vanaf 2004 voorgeschreven door het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV). 17

21 De volgende tabel geeft de programmabegroting op het niveau van de programma s weer (inclusief nieuw beleid). (* 1.000) Begroting 2005 Saldo's meerjarenbegroting Thema's Lasten Baten Saldo* Ongewijzigd beleid: Beheer van de stad Veiligheid en handhaving Jongeren Welzijn Cultuur en vrije tijd Werk en economie Wonen Ruimte voor de toekomst Burger en bestuur Algemene dekkingsmiddelen Begroting voor bestemming Mutaties reserves Begroting na bestemming Waarvan beleidswijzigingen: Algemene uitkering (rijksbeleid) Toegewezen Kadernota Totaal nieuw beleid * = Nadelig saldo / + = Voordelig saldo 3.2 Leeswijzer begrotingsprogramma s Bij elk begrotingsprogramma wordt grafisch de verhouding weergegeven van de lasten van het programma en de daaronder vallende thema s ten opzichte van de totale gemeentelijke lasten. Vervolgens wordt op het niveau van het programma antwoord gegeven op de drie W vragen: Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Wat mag dat kosten? Omdat deze doelformulering met bijbehorend meetinstrumentarium in ontwikkeling is, zijn deze vragen nog niet bij elk programma volledig beantwoord. Vervolgens wordt per binnen het begrotingsprogramma vallend thema opnieuw ingegaan op de drie W vragen. Op het meer concrete niveau van het thema wordt aldus aangegeven wat het te bereiken effect is (outcome), wat de te leveren prestaties (output) zijn en wat de omvang is van de in te zetten exploitatiemiddelen (input). 18

22 3.3 Programma Beheer van de stad Aandeel programma Dagelijks beheer van de Stad op totale lasten Dagelijks Beheer 10% Beheer van de Stad 11% Milieu 1% Wat willen we bereiken? De tevredenheid van de woonomgeving wordt in belangrijke mate bepaald door de staat van onderhoud van vooral het groen, de wegen de verlichting, speelvoorzieningen en het zwerfvuil. De afgelopen periode is hier extra geld voor uitgetrokken en de resultaten daarvan zijn zichtbaar in de stad. De aandacht voor het beheer en onderhoud van de stad mag niet afnemen. De inspanning van de afgelopen jaren wordt voortgezet. Wat gaan we daarvoor doen? Evenals vorig jaar wordt het reguliere onderhoud van groen en grijs voortgezet. Daarbij worden accenten gelegd op de MJP speerpunten als fleur in de stad (aanbrengen bloemperken en dergelijke), het thema schoon (graffiti verwijdering, verwijdering onkruid en aanbrengen ondergronds containers), het uitvoeren van de Stedelijk waterplan en spelvoorzieningen. Daarbij wordt ook gewerkt aan het betrekken van de bewoners bij het onderhoud van de woonomgeving via wijkcampagnes. Wat mag dat kosten? Budget programma Beheer van de Stad naar thema s (* 1.000) (* 1.000) Begroting 2005 Saldo's meerjarenbegroting Thema's Lasten Baten Saldo* Ongewijzigd beleid: Dagelijks beheer Milieu Begroting voor bestemming Mutaties reserves Begroting na bestemming Waarvan beleidswijzigingen: Toegewezen Kadernota ' Totaal nieuw beleid * = Nadelig saldo / + = Voordelig saldo 19

23 Thema Dagelijks beheer Wat willen we bereiken? De openbare ruimte van de stad is schoon, heel en veilig met fleurige accenten en dit wordt door de bewoners als zodanig beleefd. Wat gaan we daarvoor doen? Uitvoeren van het regulier onderhoud. Onder ander van de wegen, het groen, de verlichting en riolen; Schoonhouden van de stad door onder ander het vegen van straten en pleinen, verwijderen onkruid, verwijderen graffiti binnen 48 uur (in de binnenstad); Er wordt een aanvang gemaakt met het plaatsen van ondergrondse huisvuilcontainers in woonomgeving (buiten de binnenstad); Het stedelijke waterplan wordt uitgevoerd; Doorontwikkelen wijkgerichte aanpak door bewoners bij het dagelijks beheer en onderhoud te betrekken; Voor een eenduidig beheer van de stad wordt op basis van beeldkwaliteiten een Beheervisie Openbare Ruimte opgesteld. Wat mag het kosten? Budget 2005 Thema Dagelijks Beheer (* 1.000) Dagelijks Beheer Begroting 2005 Producten Lasten Baten Saldo * 150 Openbare wegen Gladheidsbestrijding Schoonhouden verharding Wegschap Kiltunnel Groen Dierverzorging Onderhoud openbare verlichting Stadsmeubilair Constructies (bruggen, viaducten) Peilbeheer oppervlaktewater Onderhoud speelvoorzieningen Inzameling huishoudelijk afval Afvalstoffenheffing Onderhoud vuilwaterriolen en gemalen Rioolrecht kleinverbruik Rioolrecht eigendom Rioolrecht grootverbruik (Grond) waterbeheer Begroting voor bestemming Mutaties reserves Begroting na bestemming Waarvan beleidswijzigingen (Kadernota 2005): Areaaluitbreiding (diverse producten) Onderhoud markt (product 152) Bluswatervoorziening (product 160) Kapitaallasten en beheerskosten van het schoonhouden van de stad (product 152) Totaal nieuw beleid * = Nadelig saldo / + = Voordelig saldo 20