Stimuleren van leven lang leren: een regionale aanpak

Transcriptie

1 Stimuleren van leven lang leren: een regionale aanpak Workshop, 10 maart 2011, Provincie Drenthe, Assen Loek Nieuwenhuis & Patricia Gielen, IVA, Universiteit van Tilburg Leve Lang leren in Drenthe

2 Opzet workshop 1. Sectorale leercultuur (vier sectoren) 2. Internationale leercultuur (vier EU landen) 3. Vertaling naar regionale leercultuur (how to do in Drenthe)? Varianten van leven lang leren 1. Voorwaardelijk leren: reparatie van hiaten dan wel behalen van nieuwe toegangsbewijzen voor verdere loopbaan. Voorspelbaar: KS voldoet als richtsnoer 2. Reactief leren: leren om bij te blijven bij veranderingen. Maatwerk vereist. 3. Proactief leren: leren om veranderingen en innovaties in gang te zetten. Onvoorspelbaar. 4. Recreatief leren: persoonlijke ontwikkeling

3 Beleidslijnen Lissabon: opscholen beroepsbevolking Flexicurity: ondernemende werknemer, verantwoordelijk voor eigen competenties en human capital, mobiliteit, ondernemerschap Onderdeel van deeltijd WW: komt niet van de grond! Innovatie: competitieve economie Burgerschap: participatie en sociale inclusie Historie Nationale historie motieven voor een leven lang leren Jaren 50 en 60: (tweede kans) onderwijs Jaren 80 en 90: (bedrijfsgerichte) scholing en employability Omslag Van mogelijkheid tot noodzaak! Van sociaal cultureel naar economische en individuele motieven OECD (2004): 4 kenmerken 1. Belang van systeembenadering 2. Centraliteit van de lerende 3. Motivatie om te leren. 4. Meerdere doelstellingen voor beleid.

4 Analyse historie (2007) Motieven: parallel aan internationale trends, focus op economische motieven zonder dat conjunctuurschommelingen daar invloed op hebben Functie: Voorwaardelijk en reactief leren accent in beleid. Niveau: Accent op het lerende individu. Lerende organisatie en regio minder in beeld. Systeemarrangementen: aanbod als knelpunt (ondoorzichtig, onvolledig, weinig vraaggericht en maatwerk) Verbeterde afstemming: beleid meer geïntegreerd, afgebakend en consistent Beleid gericht op aanbodkant: optimaliseren educatieve systeem (onderwijs), weinig aandacht voor niet-economische motieven, aanzet verschuiving doelgroepen. Onevenredigheid: accent op hoger opgeleiden. Output matrix Output variabele Individuele deelnemer Werkgever Branche-regio Maatschappij Cognitief Kennis Vaardigheden Werkproceskennis metacognitie Routines voor productiviteit Innovatiekracht voor vitaliteit Ontwikkeling van professie en vakmanschap Burgerschap voor participatie Economisch Employability Loopbaan Inkomen Productiviteit Innovatie Personeelsvoorziening en -verloop Vestigingsklimaat Personeelsvoorziening Toeleiding naar werk Nationaal inkomen Sociaal Werkzekerheid Persoonlijke ontwikkeling Gemotiveerd en betrokken personeel Woon-werkklimaat participatie Participatie en welvaart

5 Onderzoek op sectoraal niveau Institutionele setting (sectorcultuur t.a.v. scholing) Vakbonden Werkgeversorg. CAO-afspraken rond: Regulier onderwijs Scholing/EVC O&O-fondsen Vraag naar scholing Aard van het productieproces Werking KBB Werking fonds Aard van de arbeidsmarkt Bedrijf werknemers Deelname aan een leven lang leren Bedrijven en werkgelegenheid Metalektro Bouw Bedrijven Werknemers Vast dienstverband Bedrijven Werknemers Vast dienstverband 1313 (80% leerbedrijf) % (51% leerbedrijf, samenwerking) ?, veel ZZP-ers Beroepsgoederen Bedrijven Werknemers Vast dienstverband (82% leerbedrijf) % Vleesindustrie Bedrijven Werknemers Vast dienstverband 785 (?) en 81%

6 Schets leercultuur Metalektro Bedrijven: Groot, technologische innovaties, integraal ontwerp Arbeidsmarkt: Werving problematisch (kwalificatie-, specialisatie-eisen), jongeren. CAO overleg: beperkt aantal partners, meerdere CAO s, regelingen, fondsen Inhoudelijk: ontwikkeling medewerkers, interne mobiliteit (binden) Financiering BOL/BBL. Initiatieven en inzet regulier onderwijs, EVC en scholingsverlof KBB: Kenteq als koepel, visie en projecten gericht op ontwikkeling van Technisch vakmanschap in context bedrijven O&O fonds: Breed takenpakket, ook inhoudelijk (WG, WN, werkzoekenden) Bedrijven: technology push richting scholing (scholing docenten), Induteq Medewerkers:? Leercultuur: gedreven door technologie, nieuwe werkwijzen en arbeidsmarktproblematiek en employability? Schets leercultuur Bouw Bedrijven: Grote bedrijven Arbeidsmarkt: Uitstroom personeel (ivm belasting), beperkte automatisering CAO overleg: Centrale CAO, bundeling krachten Inhoudelijk: in CAO praktijkopleiders en financiering BOL/BBL, in aanvullende regelingen scholingsverlof, en plan, EVC, verplichte scholing, loopbaanadvies KBB: Fundeon sterk verwerven met Branche, visie en projecten gericht Bedrijven, doelstelling gericht O&O fonds: breed takenpakket, uitzetten projecten, reguliere activiteiten. Bedrijven: samenwerkingsverbanden om kwalificatietrajecten te waarborgen Medewerkers:? Leercultuur: gedreven door aard werk (mensafhankelijk), binden personeel

7 Schets leercultuur Beroepsgoederenvervoer Bedrijven: Grote en kleine bedrijven, relatief platte organisatie Arbeidsmarkt: Wervingsproblematiek neemt iets af, 16 jarigen mogen nog niet rijden CAO overleg: Beperkt aantal partijen. Inhoudelijk: Weinig specifiek in CAO, wel scholingsverlof KBB: VTL relatief klein, uitzetten projecten (werving chauffeurs, EVC) O&O fonds: verstrekken gelden Bedrijven: weinig interne doorstroom chauffeurs, cultuurverschil kantoor en buiten Medewerkers: Chauffeurs matige interesse in persoonlijke ontwikkeling, logistiek medewerkers veel variatie, meer mogelijkheden Leercultuur: Gedreven door wettelijke eisen en economie (vakbekwaamheid, specifiek vervoer, rijtijden, zuinig rijden)? Schets leercultuur Vleesindustrie Bedrijven: Paar grote met veel kleine bedrijven, efficiënt werken, omslag van traditioneel vakmanschap naar geautomatiseerde productie. Arbeidsmarkt: personeel instroom niet via onderwijs, internationaal en laag gekwalificeerd CAO overleg: Versnipperd (4 CAO s voor vlees, meer dan 100 in voedingindustrie), gelaagdheid in overleg (WG, WN, productschappen, etc.) Inhoudelijk: Relatie regulier onderwijs staat, NT2 belangrijk KBB: SVO belangrijkst, veel diensten richting bedrijven. Nog 4 KBB s in sector. O&O fonds: Regelingen staan maar ook stil. Bedrijven: Aandacht ontwikkeling personeel varieert enorm, afh. van visie. Automatisering invloed op opleidingsniveau en omvang personeel Medewerkers: Binding aan bedrijven! Leercultuur: Aan het verzwakken? Segmentatie speelt rol? Wettelijke eisen (HACCP)

8 Indicatoren voor leercultuur (CBS) Bedrijven met Metalektro Bouw Vervoer Voeding Cursussen of opleidingen 78% 71% 62% 59% Interne cursus of opleiding 29% 19% 22% 30% Extern cursus of opleiding 73% 67% 60% 52% Opleiding op de werkplek 43% 29% 25% 31% Job rotation / functie roulatie 15% 4% 9% 8% Kwaliteitscirkels, e.d. 10% 10% 6% 7% Zelfstudie 21% 11% 11% 9% Conferentie e.d. 44% 28% 22% 24% Conclusies Leven lang Leren Randvoorwaarde LLL sectorniveau: + Positioneren individuele werknemer als centrale actor + Massa organiseren voor professionele ondersteuning en facilitering, - Fragmentatie - Organisatiebelang prevaleert boven het individueel belang. Wat zien we: - Accent op: Voorwaardelijk leren (diploma s en certificaten, nodig voor behoud van werk of verwerven nieuwe posities) - Reactief leren: in geringe mate - Proactief leren: nauwelijks geobserveerd.

9 Conclusie: LLL in vier sectoren Belangrijke impuls: Het niveau van het werk - Transport en de Vleessector: Arbo en veiligheid - Metalektro en de Bouw: Vakbekwaamheid. Employability: geassocieerd met diploma s en certificaten - Zoeken naar zekerheden bij het investeren van tijd, energie en middelen in leven lang leren. Echter: Leren, gekoppeld aan loopbaanverkenningen blijkt (in de bouw) een motiverende en stimulerende combinatie. Regionaal: Samenwerken loont Doelgroepen: investeren in laagopgeleiden praktijknabij Leercultuur internationaal Denemarken: vergelijkbaar stelsel (BAM), koploper LLL Verenigd Koninkrijk: ander stelsel (IAM), koploper LLL Duitsland: vergelijkbaar stelsel (BAM, duaal), geen koploper LLL Frankrijk: ander stelsel (IAM), geen koploper, wel stelsel LLL BAM: beroepsgerichte arbeidsmarkt (occupational space) IAM: interne arbeidsmarkt (organisational space)

10 Denemarken Samenhang tussen beleid dat een leven lang leren stimuleert en flexibiliteit op de arbeidsmarkt bevordert (bv. flexicurity model, opheffen van belemmering om in het onderwijs opnieuw in te treden) De alternerende overgang van initieel naar postinitieel leren, waarmee voortijdig schoolverlaten gedoogd en opgevangen wordt; Gezamenlijke verantwoordelijkheid en heldere rolverdeling ten aanzien van een leven lang leren tussen individuen, bedrijven, sociale partners en overheid waarbij partners uitgedaagd worden om over de grens van het hier en nu (eigenbelang) te kijken. Flexicurity model waarin inzetbaarheid op de arbeidsmarkt van de beroepsbevolking een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Engeland de vraaggestuurde en rechtstreekse aanpak de (lokale) netwerkaanpak: betrekken van veel relevante partijen dicht bij de lerende (letterlijk!) Inzet van plaats en tijdsonafhankelijke communicatiemiddelen zoals internet en call centers. Benaderen van een beperkt aantal fondsen vanuit diverse kanalen

11 Duitsland het inzetten van onafhankelijke begeleiders die laagdrempelig zijn en naar het individu (met name werknemers in het MKB) toekomen; de lokale netwerkaanpak waarbij zoveel mogelijk relevante partijen die zich richten op het individu met elkaar samenwerken en acties op elkaar afstemmen, waarbij men ook aansluit op de lokale situatie; het expliciteren of formaliseren van kennis en vaardigheden die buiten de formele context zijn verworven. Wat kan Nederland leren? Sociaal pedagogisch vangnet: van voortijdig naar vroegtijdig schoolverlaten (DK) Parallel kwalificatiestelsel (FR) Kleinschalige experimenten, individu als doelgroep (learning reps, UK) Lokale netwerken (DK, DU) Individuele rechten (voorzieningen, tijd, geld) (FR) Flexicurity omgeving (DK) Landelijk: gelijkschakelen van doelen Lokale niveau van belang voor actie (UK, DU, DK) Combinatie van maatregelen (aanbod, erkenning, budget) Samenhang: structuur, dienstverlening, rechten, middelen Leerambassadeurs / scholingsconsulenten

12 Instrumenten EVC: empowerment óf HR óf vrijstelling? ROC/HBO: alleen goed in KS gerelateerd leren (voorwaardelijk): niet flexibel voor reactief of proactief leren Werknemersinstrument (loopbaan in de bouw) of werkgeversinstrument? Sectoroverschrijdend denken? Actuele politiek Wet wederzijdse scholingsaanspraak Onderzoek uitvoeringsmodaliteiten opleidingscheque Stimuleringsregeling lerende organisatie Verkenning loopbaanadvies en begeleiding Onderwijsraad: 7 aanbevelingen rond formalisering en regulering onderwijsaanbod MBO-HBO; privaat en publiek. 30+ NKK SZW (duurzame inzetbaarheid) Sectorale ontwikkeling en mobiliteit

13 Discussie; de regio aan zet Wat kan er werken in Drenthe? Welke rol is er voor regionaal beleid, naast sectoraal beleid? Koppeling aan regionaal economische speerpunten. Contactgegevens Prof. A.F.M. Nieuwenhuis (IVA) of P.M. Gielen (IVA) of