Adaptieve Temperatuurgrenswaarden (ATG)
|
|
- Evelien Bosman
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Adaptieve Temperatuurgrenswaarden (ATG) Deel 1: Theoretische achtergronden van de nieuwe richtlijn voor de beoordeling van het thermisch binnenklimaat S.R. Kurvers, 1,2, A.C. van der Linden 1, A.C. Boerstra 3, A.K. Raue 4 Inleiding Dit is het eerste deel van een artikel over de adaptieve temperatuurgrenzen (ATG), behorende bij de voordracht van Kees van der Linden op het ISSO symposium Thermisch Binnenklimaat op 10 november in het WTC te Rotterdam. Het tweede en derde deel wordt gepubliceerd komende uitgaven van Verwarming & Ventilatie. In dit artikel willen we stil staan bij enkele theoretische achtergronden van de nieuwe richtlijn als inleiding op een volgend artikel waarin de GTO- en de ATG-methode met elkaar worden vergeleken aan de hand van simulatieberekeningen. Adaptatie De GTO-methode is gebaseerd op het model van Fanger. Dit model is ontwikkeld in een laboratorium, waarbij onder gecontroleerde omstandigheden de thermische omgeving werd gevarieerd en de thermische waardering van de proefpersonen werd geregistreerd. De proefpersonen konden zelf geen invloed op de thermische omgeving uitoefenen. Fanger heeft ook expliciet in zijn boek Thermal Comfort [3] aangegeven dat zijn model is ontwikkeld voor de toepassing van kunstmatige klimaten in gecontroleerde ruimten. De wereldwijde generalisatie van het PMV-model voor niet geklimatiseerde ruimten is een oneigenlijke toepassing. Recente veldonderzoeken hebben bevestigd dat het model van Fanger ook in de praktijk zou moeten worden beperkt tot het oorspronkelijke toepassingsgebied. In natuurlijk geventileerde gebouwen blijkt psychologische adaptatie een zeer belangrijke rol te spelen. Doordat het binnenklimaat mee fluctueert met het buitenklimaat ervaren mensen meer contact met buiten en hierdoor verwachten ze en hebben ze zelfs een voorkeur voor hogere binnentemperaturen. Verder blijken mensen in de praktijk in natuurlijk geventileerde gebouwen actiever hun kleding en metabolisme aan te passen aan de weersomstandigheden. Gebruikers van airconditioned gebouwen passen zich minder aan (Figuur 1). Dat maakt hen gevoeliger voor temperatuurveranderingen, waardoor de comforttemperaturen in airconditioned gebouwen binnen een kleinere bandbreedte vallen. De gebruikers raken geadapteerd aan het mechanisch gecontroleerd binnenklimaat omdat hun verwachtingspatroon daarop is ingesteld. 1 Technische Universiteit Delft, Faculteit Bouwkunde, Afdeling Bouwtechnologie, Vakgroep Climate Design & Environment 2 Apogeum Indoor Environment Management, Gouda 3 BBA Boerstra Binnenmilieu Advies, Rotterdam 4 Raue IEQ, Rotterdam 1
2 Figuur 1: Kledingisolatie als adaptieve thermoregulatie in mechanisch gekoelde en natuurlijk geventileerde gebouwen. Elk punt is de gemiddelde kledingisolatie in een gebouw in relatie tot de operatieve binnentemperatuur [6]. Figuur 2: Luchtsnelheid als indicator van gedragsmatige adaptatie in mechanisch gekoelde en natuurlijk geventileerde gebouwen [6]. Door het openen van ramen hebben mensen in natuurlijk geventileerde gebouwen daarnaast meer mogelijkheden om de luchtsnelheid in het vertrek te vergroten (Figuur 2). Daardoor wordt bij hogere binnentemperaturen toch een behaaglijke situatie bereikt. Met Fanger s PMV-model worden slechts in beperkte mate de effecten van de adaptieve mogelijkheden, het aanpassen van kleding en activiteitenniveau en het vergroten van luchtsnelheid meegewogen. Wel kunnen bij het maken van berekeningen handmatig andere waarden voor kledingisolatie, metabolisme en luchtsnelheid in het model ingevoerd worden. Zoals gezegd is het model mede daardoor alleen echt geschikt voor gesloten airconditioned gebouwen. Vergelijkt men de resultaten van veldonderzoek in airconditioned gebouwen met voorspellingen met het PMV-model, dan valt de sterke overeenkomst op. 2
3 Kledingisolatie De keuze van kleding die mensen dragen hang af van verschillende factoren. Uit een inventarisatie van factoren die bepalen welke kleding wordt gekozen worden de volgende overwegingen genoemd (in volgorde van belangrijkheid): draagcomfort, buitenklimaat, binnenklimaat, representativiteit, modebewustheid, kledingvoorschriften en activiteit na werktijd. In Figuur 3 is te zien dat de kledingisolatie afneemt met een toenemende binnentemperatuur en valt het op dat de variatie in kledingisolatie voor 25% veroorzaakt wordt door de binnentemperatuur [7]. Figuur 3: Verband tussen de kledingisolatie van binnen gedragen kleding en de gemiddelde operatieve binnentemperatuur in natuurlijk geventileerde en airconditioned gebouwen. Wanneer de kledingisolatie wordt afgezet tegen de buitentemperatuur dan blijkt dat de buitentemperatuur voor bijna 50% verantwoordelijk is voor de verschillen in kledingvariatie. Verder vallen de enorme verschillen in kledingvariatie binnen een gebouw op (de standaarddeviaties rond de gemiddelden), maar ook de grote verschillen in kledingisolatie tussen de verschillende gebouwen bij dezelfde buitentemperaturen. 3
4 Figuur 4: Verband tussen de kledingisolatie van binnen gedragen kleding en de gemiddelde effectieve buitentemperatuur in natuurlijk geventileerde en airconditioned gebouwen. Het verschil in kledingisolatie in geklimatiseerde en niet-geklimatiseerde ruimtes blijkt onder andere ook uit (Figuur 5). Figuur 5: Verband tussen kledingisolatie en temperatuur van de verblijfsruimte in geklimatiseerde en niet-geklimatiseerde ruimten [8]. In een onderzoek naar het verband tussen kledingisolatie en de binnen- en buitentemperaturen [7] wordt de sterkte van het verband tussen de gemiddelde dagelijkse kledingisolatie en de gemiddelde binnen- en buitentemperaturen voor verschillende tijdsintervallen getoond. 4
5 Figuur 6: De sterkte van het verband (R 2 ) tussen de gemiddelde dagelijkse kledingisolatie en de gemiddelde binnen- en buitentemperaturen voor verschillende tijdsintervallen. Dit impliceert dat niet alleen het weer van vandaag, maar ook het weer van de afgelopen dagen bepalend is voor de kledingkeuze, en daardoor de comfortbeleving. Deze running mean outdoor temperature (RMOT), een exponentieel gewogen, gemiddelde buitentemperatuur wordt daarom gehanteerd als inputvariabele bij de adaptieve binnentemperatuurgrenzen. Beïnvloeden van de thermische omgeving De met het buitenklimaat veranderende behaaglijkheidstemperaturen in niet-geklimatiseerde gebouwen worden naast de ruimere bandbreedte van kledingisolatie, de ervaringen en verwachtingen ook beïnvloed door de beïnvloedingsmogelijkheden. Dit werd al eerder door andere auteurs genoemd. Leaman en Bordass [9] noemen op basis van een analyse van onderzoek in tientallen kantoorgebouwen de volgende cruciale factoren die van grote invloed blijken te zijn op de thermische behaaglijkheid, de gezondheid en de productiviteit van werknemers in kantoren: Persoonlijke beïnvloeding. Dit betekent controle over verwarming, koeling, ventilatie, verlichting en geluid. Reactiesnelheid (responsiveness). Dit is de snelheid waarmee aanpassingen van temperatuur, ventilatie, geluid en verlichting in de perceptie van gebruikers tegemoet komen aan hun wensen. Groepsgrootte. Bij grotere werkgroepen wordt het voor een individu steeds moeilijker verlichting, lichtwering, zonwering, temperatuur en ventilatie op zijn of haar behoefte van dat moment af te stemmen. Gebouwdiepte. De kritische gebouwdiepte ligt op 12 tot 15 meter. Bij grotere gebouwdiepte wordt de omgeving als minder comfortabel ervaren en neemt de productiviteit af. Naarmate mensen verder van de gevel zitten hebben ze minder invloed op het binnenklimaat, omdat ze geen te openen ramen tot hun beschikking hebben. Op basis van een groot aantal onderzoeken concluderen Nicol en Humphreys [10] onder andere het volgende: 5
6 Het comfortgebied waarin zoveel mogelijk mensen zich behaaglijk voelen, beslaat in centraal geregelde gebouwen circa 2 C. Als mensen hun omgeving kunnen beïnvloeden, is dit gebied aanmerkelijk ruimer. Ieder gebouw moet zijn gebruikers beïnvloedingsmogelijkheden bieden. Zijn die er niet, of zijn ze ineffectief, ontoereikend of onbruikbaar, dan neemt het ervaren discomfort toe. Het principe van het adaptieve model en de noodzaak om de omgeving te kunnen beïnvloeden wordt onder andere ook door Vroon [11] onderschreven. Hij stelt dat: Zintuigen functioneren alleen goed als ze veranderingen kunnen waarnemen.het waarnemen van veranderingen is belangrijk voor de overleving van mens en dier. Bij een gebrek aan afwisseling wil een organisme zelf veranderingen creëren, anders gaat het stoornissen vertonen. De mens wil mede daarom voortdurend in zijn omgeving ingrijpen. Uit een onderzoek in 8 Nederlandse kantoorgebouwen [12] blijkt dat de mogelijkheden om ramen te kunnen openen afnemen naarmate de groepsgrootte toeneemt. Het percentage mensen dat het raam naar behoefte kan openen neemt af van 79% in eenpersoonskamers tot 27% in kamers met meer dan vier personen (Figuur 7). perceptie te openen raam 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1 persoons 2-3 persoons 4+ persoons groepsgrootte (n=3044) raam te openen naar behoefte raam niet te openen naar behoefte raam niet te openen Figuur 7: Perceptie van de mogelijkheid tot het openen ramen in relatie tot groepsgrootte, in 8 Nederlandse kantoorgebouwen [13]. In een recent onderzoek in een natuurlijk gekoeld kantoorgebouw in de Verenigde Staten [13] bleek dat de neutrale temperatuur ruim 1,5 C hoger lag wanneer de aanwezigen de ramen konden bedienen. Bovendien lag de neutrale temperatuur veel dichter bij de gemiddelde temperatuur, wanneer de ramen konden worden bediend (Figuur 8). De mensen die het dichtst bij de gevel zitten hebben de beste beïnvloedingsmogelijkheden (HI), vergeleken met degenen die verder van de gevel zitten (LO). Van de gebouwgebruikers vond 80% het in de zomer acceptabel en 84% vond het in de winter acceptabel. Wanneer de niet adaptieve grenswaarden uit de ASHRAE Standard werden toegepast, die op het model van Fanger zijn gebaseerd, zou 72% (zomer) tot 78% (winter) het acceptabel hebben gevonden. 6
7 Figuur 8: Gemiddelde temperatuur vergeleken met de neutrale temperatuur voor groepen met hoge (HI) en lage (LO) mate van bedieningsmogelijkheden van te openen ramen. ASHRAE Internationaal gezien wint de adaptieve methode voor niet centraal geklimatiseerde ruimtes steeds meer terrein als alternatief voor de Fanger-benadering. Zo wordt er bijvoorbeeld sinds kort in de laatste versie van de Amerikaanse ASHRAE Standard [14] voor natuurlijk geconditioneerde ruimtes een optionele methode gegeven, gebaseerd op de adaptieve theorie (Figuur 9). Figuur 9: Acceptabele operatieve temperatuurgrenzen voor natuurlijk geconditioneerde ruimtes (ASHRAE ) Tevens worden voorwaarden genoemd om de adaptieve methode te kunnen toepassen. De belangrijkste voorwaarden zijn dat de thermische condities primair worden geregeld door de 7
8 gebruikers door middel van het openen en sluiten van de ramen. De ramen moeten openen naar de buitenlucht en er mag geen mechanische koeling zijn geïnstalleerd. Mechanische ventilatie zonder koeling mag wel als aanvulling op de te openen ramen aanwezig zijn. Merk ook op dat in Figuur 9 de horizontale as de gemiddelde maandelijkse luchttemperatuur weergeeft in tegenstelling tot de oorspronkelijke resultaten van [5], waar de effectieve temperatuur wordt weergegeven. Voor gebruik in de Nederlandse situatie wordt voor de buitentemperatuur ook de luchttemperatuur genomen. Het verband tussen comforttemperatuur en buitentemperatuur is hierop aangepast. Om gelijke pas te houden met internationale ontwikkelingen is onder begeleiding van ISSOkontaktgroep 58 een nieuwe richtlijn ontwikkeld gebaseerd op de adaptatietheorie: ISSO publicatie 74. Nieuwe prestatie-indicator: ATG Evenals bij de nieuwe ASHRAE Standard is de nieuwe Nederlandse richtlijn gebaseerd op de internationale database. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen airconditioned gebouwen zonder gebruikersinvloed en natuurlijk geventileerde gebouwen met gebruikersinvloed. Omdat deze omschrijvingen niet eenduidig zijn en tot verwarring kunnen leiden is in de nieuwe richtlijn gekozen voor een korte en neutrale aanduiding: Alphaen Bètagebouwen (Figuur 10, Figuur 11). maximaal toelaatbare binnentemperatuur C Gebouw/klimaattype Alpha Tmax 65% acceptatie Tmax 80% acceptatie Tmax 90% acceptatie Tmin 90% acceptatie Tmin 80% acceptatie Tmin 65% acceptatie winter herfst / lente zomer warme zomerperiode Gewogen gemiddelde buitentemperatuur (Te,ref) Figuur 10: Gebouw/klimaattype Alpha. Maximaal toelaatbare operatieve binnentemperatuur voor een bepaalde acceptatie, afhankelijk van de buitentemperatuur T e,ref 8
9 maximaal toelaatbare binnentemperatuur C Gebouw/klimaattype Bèta Tmax 65% acceptatie Tmax 80% acceptatie Tmax 90% acceptatie Tmin 90% acceptatie Tmin 80% acceptatie Tmin 65% acceptatie winter herfst / lente zomer warme zomerperiode Gewogen gemiddelde buitentemperatuur (Te,ref) Figuur 11: Gebouw/klimaattype Bèta. Maximaal toelaatbare operatieve binnentemperatuur voor een bepaalde acceptatie afhankelijk van de buitentemperatuur Te,ref In Nederland zijn veel gebouwen een mengvorm van het Alpha- en Bètatype, meestal aangeduid als hybride gebouwen. Deze gebouwen opereren een deel van het jaar als passieve gebouwen, zonder mechanische koeling en bij bepaalde waarden van binnen- en buitentemperatuur wordt de lucht mechanisch gekoeld. De vraag die zich hier opwerpt is of hybride gebouwen als Alpha- of Bètagebouw beoordeeld moeten worden. In de internationale database waren er onvoldoende gegevens verzameld van hybridegebouwen, dus moest er hiervoor een oplossing worden gezocht. Daarvoor gebruiken we de kennis over gedragsmatige adaptatie (persoonlijke en omgevingsadaptatie) en psychologische adaptatie. Wat betreft gedragsmatige adaptatie gaat het om de mate waarin mensen kleding aanpassen aan het klimaat, ramen kunnen openen en temperaturen kunnen regelen. Zeker zo belangrijk is welk binnenklimaat mensen verwachten op basis van hun eerdere ervaringen. Dit is de belangrijkste component voor de voorkeur voor hogere binnentemperaturen. In Tabel 1 is een schema weergegeven dat is ontwikkeld op basis van de beschikbare kennis over de invloed van de verschillende vormen van thermische adaptatie. Met dit schema worden gebouwen of ruimtes op basis van een aantal kenmerken ingedeeld in klimaatklasse Alpha of Bèta om zo de juiste grenswaarden te kunnen toepassen. Tabel 1: Schema voor het bepalen van gebouw/klimaattype Alpha of Bèta Vraag 1 Heeft het gebouw / de werkruimte een geheel gesloten gevel? Ja Gebouw/klimaattype Bèta Nee Ga verder met vraag 2 9
10 Vraag 2 Is er per 2 personen minimaal 1 te openen raam beschikbaar? Per travee dient het te openen oppervlak Ja Ga verder met vraag 5 minimaal 0,5 m 2 te zijn en het raam moet zijn voorzien van een windvaste raamuitzetter met een regelbare kierstand. Nee Ga verder met vraag 3 Vraag 3 Heeft het gebouw / de werkruimte actieve koeling? Nee Ga verder met vraag 5 Vraag 4 Vraag 5 Kan per maximaal 2 personen de temperatuur in de winter (verwarming) én in de zomer (koeling) individueel worden beïnvloed? De temperatuurinstelling moet een regelbereik hebben van ± 3 C rond de instelwaarde en de ingestelde waarde moet na maximaal 30 minuten bereikt zijn. Zijn er mogelijkheden om de kleding af te stemmen op het weer en op het binnenklimaat? (geen dress code ) Ja Ga verder met vraag 4 Ja Ga verder met vraag 5 Nee Ja Gebouw/klimaattype Bèta Gebouw/klimaattype Alpha Nee Gebouw/klimaattype Bèta Hoe nu verder? Hoe zullen nu de GTO- en ATG-methode zich tot elkaar verhouden? Het is goed om zich te realiseren dat de TO- en de GTO-methode empirische methodes zijn, gebaseerd op ervaringen in de praktijk. Daarbij was de GTO-methode gedeeltelijk gebaseerd op het model van Fanger. Dit model is ontwikkeld in een klimaatkamer met 128 Deense studenten, die dezelfde kleding droegen, die kort in de ruimte verbleven, geen ramen konden openen en geen kleding konden uit- of aantrekken. Luchtvochtigheid, luchtsnelheid, geluid, verlichting en luchtkwaliteit werden constant gehouden. Het mag op zijn minst opmerkelijk worden genoemd dat de PMV-vergelijking al 30 jaar wordt gebruikt in alle soorten gebouwen over de gehele wereld. De database waarop de nieuwe Adaptieve Temperatuur Grenswaarden zijn gebaseerd bestaat uit datasets (metingen en oordelen van de mensen op hetzelfde moment) die zijn verzameld in 161 gebouwen. De mensen in deze gebouwen verbleven hier lange tijd, konden (in de Apha-gebouwen) de ramen openen, ze konden veelal hun kleding variëren en luchtvochtigheid, luchtsnelheid, geluid, verlichting en luchtkwaliteit varieerden voortdurend. Dit alles betekent dat de ATG een betere representatie is van de perceptie van thermische omgevingen in de werkelijkheid dan het analytische PMV-model. Dit is geen kritiek op het werk van Fanger, dat in die tijd grensverleggend onderzoek was en erg veel inzicht heeft gegeven in de relatie tussen de mens en de thermische omgeving. Met de nieuwe methode zal nu ervaring moeten worden opgedaan. De uitkomsten zullen in bepaalde gevallen afwijken van beoordelingen die met de GTO-methode zijn uitgevoerd. Architecten, adviseurs, installateurs en andere professionals zullen aan de methode moeten wennen en het in de vingers moeten krijgen. 10
11 Een adequate toepassing van de ATG-methode zou moeten beginnen bij het allereerste ontwerp. Door al in een vroeg stadium keuzes te maken die het passieve gedrag van gebouwen bevorderen kan het binnenklimaat worden ontworpen met behulp van de adaptieve grenswaarden. Te denken valt hierbij aan het beperken van zontoetreding door raamoppervlakte en plaatsing te optimaliseren, het toepassen van buitenzonwering, het vergroten van thermisch accumulerend vermogen van de constructie, het toepassen van goed regelbare te openen ramen, etcetera. Omdat de ATG-methode nu (terecht) minder strenge eisen stelt in vergelijking met de GTO-methode is het toepassingsgebied voor niet centraal geklimatiseerde gebouwen vergroot. Gebouwen die op andere ontwerpoverwegingen zijn gebaseerd, zoals diepe gebouwen, gebouwen met veel glas en een lichte constructie en gesloten gevel zullen beoordeeld moeten worden met de Bètagrenswaarden. Verkennende berekeningen laten bij een gemiddeld klimaatjaar zien dat deze gebouwen strenger worden beoordeeld met de ATGmethode dan met de GTO-methode. Bij een warm jaar zoals 1995 of 2003 zijn de verschillen naar verwachting kleiner omdat de ATG-methode met name bij hogere buitentemperaturen hogere binnentemperaturen toestaan. Daarnaast zal ook de regeling bij Bètagebouwen gewijzigd moeten worden. De binnentemperaturen zullen binnen de gegeven bandbreedte geleidelijk op moeten lopen, gestuurd door de buitentemperatuur. Dit vergt het ontwikkelen van een stooklijnoptimalisatie of adaptief regelalgoritme. Al met al zal er met de nieuwe methode de nodige ervaringen moeten worden opgedaan en is nader onderzoek nodig om de betekenis van afwijkingen tussen de oude en nieuwe methode doorgronden. In een vervolg op dit artikel zullen berekeningsresultaten uitgebreid worden besproken. Literatuur 1. Individuele beinvloeding: lager energiegebruik, gezonder, comfortabeler en productiever binnenmilieu, van der Linden, A.C., Boerstra, A.C., Kurvers, S.R., Verwarming en Ventilatie, juni Nieuwe eisen voor de binnentemperatuur in gebouwen, Weele, A.M. van, Verwarming en Ventilatie, juli/augustus Thermische Behaaglijkheid; eisen voor de binnentemperatuur in gebouwen, publicatie 74, ISSO, Rotterdam, maart Thermal Comfort Analyses and Applications in Environmental Engineering, Fanger, P.O., 1970, McGraw-Hill, London, New York, ISBN Developing an Adaptive Model of Thermal Comfort and Preference, R. de Dear, G. Brager en D. Cooper, Final report, ASHRAE RP/884, The adaptive model of thermal comfort and energy conservation in the built environment, de Dear, R., Schiller Brager, G., Int J Biometeorol (2001) 45: Weather, clothing and thermal adaptation to indoor climate, Morgan, C., de Dear, R., Climate Research, Vol. 24: , Behavioural adaptation in semi-outdoor environment Nakano, J., Tanabe, S., Proceedings of Healthy Buildings 2003, vol. 2, pp Productivity in Buildings: the killer variables, A. Leaman, B. Bordass, in Creating The Productive Workplace Edited by Derek Clements-Croome, ISBN , Adaptive thermal comfort and sustainable thermal standards for buildings, J.F. Nicol, A. Humphreys, Conference Moving Thermal Comfort Standards into the 21 st Century, 5 th 8 th april 2001, Windsor, UK. 11. Psychologische aspecten van ziekmakende gebouwen, P.A. Vroon, ISOR, Utrecht, 1990, ISBN Individuele beïnvloeding: lager energiegebruik, gezonder, comfortabeler en productiever binnenmilieu, S.R. Kurvers, A.C. van der Linden, A.C. Boerstra, TVVL Magazine, jaargang 31, themanummer maart 2002, pp
12 13. Operable Windows, Personal Control and Occupant Comfort, Brager, G., Paliaga, G., de Dear. R., Ashrae Transaction 110, july, ASHRAE-Standard , Thermal Environmental Conditions for Human Occupancy ISSN
PRAKTIJKONDERZOEK THERMISCH COMFORT
PRAKTIJKONDERZOEK THERMISCH COMFORT VERGELIJKING VAN DE ATG-METHODE MET DE GTO-METHODE IN DE PRAKTIJK ir. M. van Beek, TU Delft faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, momenteel werkzaam bij Peutz
Nadere informatieNieuwe wegen in comfort van kantoorgebouwen. Door: ir. E.N. t Hooft
Nieuwe wegen in comfort van kantoorgebouwen Door: ir. E.N. t Hooft 1 INHOUD PRESENTATIE Inleiding Binnenmilieu Thermisch comfort Beoordelingsmethoden Consequenties ATG-methode Conclusie 2 FASEN IN BOUWPROCES
Nadere informatieAdaptief thermisch comfort verklaard met Fanger-model
Adaptief thermisch comfort verklaard met Fanger-model Over thermisch comfort is de Predicted Mean Vote (PMV; Predicted Percentage of Dissatisfied (PPD)) een alom bekende en veel gebruikte prestatie-indicator
Nadere informatieAdaptief thermisch comfort in de praktijk
Veldonderzoek naar de ATG-richtlijn, deel 1: theorie en praktijk vergeleken Adaptief thermisch comfort in de praktijk In eerdere nummers van TVVL Magazine (1, 2, 3, 4) zijn de achtergronden van de Adaptieve
Nadere informatieBinnenklimaat in de zorg wie z n zorg?! Roberto Traversari TNO Centrum Zorg en Bouw
Binnenklimaat in de zorg wie z n zorg?! Roberto Traversari TNO Centrum Zorg en Bouw Heeft u het warm? Wellicht wel na het beantwoorden van de volgende vragen voor uw situatie Wat is volgens U het binnenklimaat?
Nadere informatieNieuwe Nederlandse comfortnormen nader bekeken
Nieuwe Nederlandse comfortnormen nader bekeken Normen en richtlijnen voor thermisch comfort, waaronder ISO 7730, worden voortdurend bijgewerkt en aangepast. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van
Nadere informatieAdaptieve Temperatuurgrenswaarden
Adaptieve Temperatuurgrenswaarden Praktijkonderzoek naar de nieuwe Nederlandse richtlijn voor de beoordeling van het thermische binnenklimaat in kantoorgebouwen Marco van Beek Augustus 2006 Adaptieve Temperatuurgrenswaarden
Nadere informatieLiteratuurstudie thermisch comfort
Literatuurstudie thermisch comfort EOS-LT DP 2015 WP1 Datum Februari 2012 TU Delft, Faculteit Bouwkunde, afd. Bouwtechnologie, sectie Climate Design and Sustainability, ing. S. Kurvers, ir. K. van der
Nadere informatieBesluit MT Dienst Huisvesting
Nummer : Bijlage 26 bij besluitnr. 108 Datum : 9-08-2007 Afzender : Y. de Weerd - Vastgoed Advisering Kenmerk : DH_VA_002 In deze beleidsnotitie wordt het beleid van de Dienst Huisvesting met betrekking
Nadere informatieBinnenklimaateisen: waar gaat het binnen Europa naar toe?
Binnenklimaateisen: waar gaat het binnen Europa naar toe? ir. Atze Boerstra BBA Binnenmilieu www.binnenmilieu.nl IBPSA TVVL TUE 14 september 2006, Eindhoven Richting ADAPTATIE alias met de buitentemperatuur
Nadere informatieTO CONTROL OR NOT TO CONTROL, THAT S THE QUESTION
NVVA symposium 2013, Zeist TO CONTROL OR NOT TO CONTROL, THAT S THE QUESTION ir. Atze Boerstra, TU/e + BBA Binnenmilieu BV Eerste resultaten van (deeltijd) promotie-onderzoek aan de TU/e, getiteld Personal
Nadere informatieThermisch Binnenklimaat als Gebouwprestatie
Thermisch Binnenklimaat als Gebouwprestatie Kees (ir. A.C.) van der Linden Matthijs (M.) Kerssemakers Technische Universiteit Delft 1 Atze (ir. A.C.) Boerstra Arjen (ir. A.K.) Raue Boerstra Binnenmilieu
Nadere informatieDe winst van een gezond binnenklimaat
De winst van een gezond binnenklimaat Wat hebben 5.000.000.000 en de huisstofmijt met elkaar te maken? Dat ontdekt u in het komende half uur! Het spel De prijs Proefvraag 1. Heeft u thuis een gezond binnenklimaat?
Nadere informatie~omazo... l'v Ambachte'ß. j\ Hoofdbedrijfs(hap. TNO: "Zonwering al in bouwontwerp meenemen"
~omazo..... j\ Hoofdbedrijfs(hap l'v Ambachte'ß -c TNO: "Zonwering al in bouwontwerp meenemen" AUTOMATISCHE ZONWERING BESPAART ENERGIE EN VERBETERT BINNENKLIMAAT Automatische zonwering kan op kantoor en
Nadere informatieAdaptieve thermisch comfort richtlijnen in het buitenland
Adaptieve thermisch comfort richtlijnen in het buitenland ir. Atze Boerstra, BBA Boerstra Binnenmilieu Advies ISSO symposium Thermisch Binnenklimaat 10 november 2005 Rigide eis oude normen: Winter binnen:
Nadere informatiePersoonlijke beïnvloeding van het binnenklimaat: effect op comfort, gezondheid & productiviteit
Bouwfysica Kennisdag NVBV 14 juni 2017 Persoonlijke beïnvloeding van het binnenklimaat: effect op comfort, gezondheid & productiviteit dr.ir. Atze Boerstra HOE HET BEGON IN AUTO S BIJNA NOOIT BINNENKLIMAATKLACHTEN,
Nadere informatieir. Atze Boerstra,BBA Binnenmilieu ir. Jaap Hogeling, ISSO COMFORT en KLIMAATPLAFONDS, BKA en VLOER-WAND verwarming/koeling
ir. Atze Boerstra,BBA Binnenmilieu ir. Jaap Hogeling, ISSO COMFORT en KLIMAATPLAFONDS, BKA en VLOER-WAND verwarming/koeling Aldus Senter Novem Lage Temperatuur Verwarming = meer comfort met minder energie
Nadere informatieEffect van binnenklimaatbeïnvloeding
In een laboratoriumsetting Effect van binnenklimaatbeïnvloeding Onderzoeken in kantoorgebouwen hebben aangetoond dat het hebben van persoonlijke controle over het binnenklimaat een positieve invloed heeft
Nadere informatieVerhoogt automatisering van de werkomgeving rendement van een organisatie?
Verhoogt automatisering van de werkomgeving rendement van een organisatie? Optimaliseren op de mens bepaalt het succes van een bedrijf. ir Gerarda Nierman Omgevingspsycholoog & Adviseur Gebouwinstallaties
Nadere informatiePersoonlijke controle van installaties op de werkplek
Conferentie Gebouwautomatisering 2016 Persoonlijke controle van installaties op de werkplek dr.ir. Atze Boerstra TU Eindhoven & BBA Binnenmilieu HOE HET BEGON 2 Persoonlijke controle van installaties op
Nadere informatiePERSOONLIJKE BEINVLOEDING VAN HET BINNENKLIMAAT alias POWER TO THE PEOPLE!
NVVA, 14 april 2016 PERSOONLIJKE BEINVLOEDING VAN HET BINNENKLIMAAT alias POWER TO THE PEOPLE! Atze Boerstra BBA Binnenmilieu Powerrrr Promotie-onderzoek TU Eindhoven Primair doel: het onderzoeken van
Nadere informatieDe rekenresultaten laten zien
Nieuwe beoordelingsmethode thermische binnenklimaat Thermische behaaglijkheid in kantoren Sinds kort is er in Nederland, naast de TO en GTOmethode, een nieuwe methode beschikbaar om het thermische binnenklimaat
Nadere informatieTekst: Cees van de Sande
Het lijkt zo vanzelfsprekend als we zeggen dat klaslokalen zijn gemaakt om optimaal te kunnen leren. Helaas is dat niet altijd het geval. Het klimaat in klaslokalen kan zelfs een negatief effect op de
Nadere informatieActief en passief geklimatiseerde gebouwen
Temperatuur, thermische beleving en prestaties Actief en passief geklimatiseerde gebouwen De afgelopen jaren zijn er regelmatig resultaten gepubliceerd uit onderzoeken naar het empirisch verband tussen
Nadere informatieATLAS - TU/E DUURZAAMHEID EN GEZONDHEID 27 SEPTEMBER 2016
ATLAS - TU/E DUURZAAMHEID EN GEZONDHEID 27 SEPTEMBER 2016 VOORSTELLEN Olaf Oosting Peter van Mierlo ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE
Nadere informatieCLIMATE ADAPTIVE BUILDING SHELLS EEN VOORONDERZOEK
CLIMATE ADAPTIVE BUILDING SHELLS EEN VOORONDERZOEK Leo Bakker 1, Bart de Boer 2, Pieter de Wilde 3 Marinus van der Voorden 1 1 TNO Bouw en Ondergrond, Delft, Nederland 2 Energieonderzoek Centrum Nederland,
Nadere informatieHet concept HPEE in een notendop
M+P Müller-BBM Groep Mensen met oplossingen Gezonde en productieve gebouwen Het concept HPEE in een notendop juli 2018, M+P Concept HPEE Het concept HPEE (Healthy, Productive and Energy Efficient, spreek
Nadere informatieJBo/ /NRe Rotterdam, 29 januari 2003
Notitie 20021236-4: Het ClimaRad ventilatieconcept en het thermische binnenklimaat in de zomerperiode. JBo/20021236-4/NRe Rotterdam, 29 januari 2003 1. Inleiding. In opdracht van Brugman Radiatoren is
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE
OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 1.4 Comfortcriteria LENTE 2013 Stéphan Truong Beheerder van de opleiding voor rekening van Leefmilieu Brussel TRAINING.IBGEBIM@ecorce.be 2
Nadere informatieWat kun je meten én verbeteren bij klimaatklachten in gebouwen?
Wat kun je meten én verbeteren bij klimaatklachten in gebouwen? Pagina 1 van 6 Inhoud Inhoud... 2 Klimaatklachten... 3 Welke klachten zijn het meestal?... 3 Klimaatonderzoek kan klimaatklachten verbeteren...
Nadere informatieBINNENKLIMAATBELEVING, GEDRAG EN BEïNVLOEDING
NVVA symposium 2014, Woudschoten, Zeist BINNENKLIMAATBELEVING, GEDRAG EN BEïNVLOEDING ir. Atze Boerstra, TU/e + BBA Binnenmilieu BV Resultaten (voorlopig) van (deeltijd) promotieonderzoek aan de TU/e,
Nadere informatieKILLERVARIABELEN Binnenmilieu beleving
KILLERVARIABELEN Binnenmilieu beleving De laatste inzichten ir. Atze Boerstra Centrale vraag: Wat zijn nu de ECHT belangrijke factoren (killervariabelen) die bepalen of men een bepaald binnenmilieu als
Nadere informatieDe waardering van het thermische binnenklimaat in de praktijk
De waardering van het thermische binnenklimaat in de praktijk Dennis Faas BSc. 3 4 De waardering van het thermische binnenklimaat in de praktijk De waardering van het thermische binnenklimaat in de praktijk
Nadere informatieLiteratuuronderzoek naar een optimaal binnenmilieu
Literatuuronderzoek naar een optimaal binnenmilieu EOS-Facet Datum September 2011 TU Delft, faculteit Bouwkunde, afd. Bouwtechnologie, sectie Klimaatontwerp, ing. S.R. Kurvers, ir. A.K. Raue, ir. E.E.
Nadere informatieDuurzaamheid en comfort, van ontwerp naar praktijk.
Duurzaamheid en comfort, van ontwerp naar praktijk. Praktijkevaluatie van duurzame kantoren waarbij de relatie tussen het ontwerpproces en de prestatie in de praktijk wordt onderzocht. Afstudeerpresentatie
Nadere informatie25 jaar NVBV gefeliciteerd! THERMISCH COMFORT TOEN EN NU STRENGERE EISEN, BETERE GEBOUWEN? Peter Wapenaar
21 mei 2015 25 jaar NVBV gefeliciteerd! THERMISCH COMFORT TOEN EN NU STRENGERE EISEN, BETERE GEBOUWEN? Peter Wapenaar Hoe was het voordien? Bouwkundig: -Isolatie na oliecrisis -Dubbel glas / Thermopane
Nadere informatieWarm en koud. 8/26/2013 Leen Peeters
Warm en koud 8/26/2013 1 Overzicht Inleiding Thermisch comfort Hoe? Conclusie 8/26/2013 2 Inleiding Warm en koud?! Binnenklimaat Verwarmen, koelen, ventileren Buitenklimaat 8/26/2013 3 Inleiding Binnenklimaat
Nadere informatieNieuwe EPBD gerelateerde binnenmilieunorm
Binnenmilieu Atze Boerstra, Bjarne Olesen, Olli Seppänen Input voor ontwerp en energieprestatieberekening Nieuwe EPBD gerelateerde binnenmilieunorm De Europese Organisatie voor Normalisatie (CEN) heeft
Nadere informatieDe invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit
De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit ir. Lisje Schellen L.Schellen@tue.nl NVvA 27-11-2009 Inhoud Inleiding Experiment Methoden Resultaten Discussie Conclusie
Nadere informatieDuurzame Comfortinstallaties Achtergronden en uitgangspunten voor ontwerp
Duurzame Comfortinstallaties Achtergronden en uitgangspunten voor ontwerp Duurzame comfortinstallaties EOS-LT DP 2015 Datum 2015 Noortje (ir. E.E.) Aalbers, ing. S.R. Kurvers, drs. J.L. Leijten, ir. A.K.
Nadere informatieWat je moet weten over klimaatinstallaties
Wat je moet weten over klimaatinstallaties Het hoe en waarom van klimaatinstallaties in een notendop Philomena M. Bluyssen COLOFON Tekst Deze gids is geschreven door Philomena M. Bluyssen van de Technische
Nadere informatieBBA. Boerstra Binnenmilieu Advies
! BBA Boerstra Binnenmilieu Advies 1 " # $ % "&''( 2 )* * Meten weten? Of is weten meer dan meten? 3 +, -. / 0+ & 1 2 3 4 56 / + 5 5 5 4 ! / 7 8 : 7 9 0 / 3 7 ; 8 00 9 7 0 9 5 ! 0/ : 0 + 0-00 : 6 4 5 Discomfort,
Nadere informatieTHERMISCH COMFORT VAN TUFSTENEN LEEFRUIMTES IN CAPPADOCIË
THERMISCH COMFORT VAN TUFSTENEN LEEFRUIMTES IN CAPPADOCIË Petra Briggen en Lisje Schellen, Technische Universiteit Eindhoven, unit Building Physics and Systems Binnen dit onderzoek is het thermisch comfort
Nadere informatieIs adaptieve thermische behaaglijkheid relevant voor de Nederlandse situatie? 1
Is adaptieve thermische behaaglijkheid relevant voor de Nederlandse situatie? 1 Doc.dr.ir. Jan Hensen 2 en Ing. Lada Centnerova, PhD 3 Samenvatting De oorspronkelijke bedoeling van dit artikel was het
Nadere informatieNatuurlijke ventilatie van leslokalen
Natuurlijke ventilatie van leslokalen Seminar Actiflow - CFD in de bouw 20 mei 2011 ir. Henk Versteeg Inhoud presentatie Introductie LBP SIGHT Binnenmilieu basisscholen Ventilatie basisschool De Schakel
Nadere informatie2. EISEN BINNENKLIMAAT
2. EISEN BINNENKLIMAAT 2.1 Kwaliteit Als veel van het binnenklimaat afhangt, zoals bij de productie van micro-elektronische componenten, teelt van klimaatgevoelige gewassen, conservering van onvervangbare
Nadere informatieInstallaties in gebouwen maken een steeds groter aandeel uit in de totale stichtingskosten
Gebouwgebonden installaties leveren geld op Rob Daams Installaties in gebouwen maken een steeds groter aandeel uit in de totale stichtingskosten van een gebouw, om tegemoet te komen aan de steeds hogere
Nadere informatieROBUUSTHEID VOOR KLIMAATVARIATIES een vergelijking van klimatiseringsconcepten met behulp van gebouwsimulatie
Mw.ir. J.E.J. (Janneke) Verkerk-Evers, TU Eindhoven, Adviesburo Nieman BV Dipl.-Ing. C. (Christian) Struck (FH), TU Eindhoven Ir. R.A.P. (Ruud) van Herpen, Adviesburo Nieman BV Prof.dr.ir. J.L.M. (Jan)
Nadere informatieUCER User Centered Energy Reduction
UCER User Centered Energy Reduction Ontwikkeling van een individueel comfort systeem Eric van den Ham Faculteit Bouwkunde Afdeling Architectural Engineering + Technology Sectie Climate Design & Sustainability
Nadere informatieOp weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen
Op weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen Seminar Swegon Air Academy 11 november 2008 ir. Froukje van Dijken BBA Binnenmilieu 010-2447025 www.binnenmilieu.nl Dagelijks 20.000 leerlingen
Nadere informatieThermische prestatie contracten
10 november 2005 Thermische prestatie contracten Conform ISSO-publicatie 74 Bert Elkhuizen Chrit Cox TNO Bouw en Ondergrond te Delft Contactgegevens: 015 276 33 10 Bert.Elkhuizen@tno.nl Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieNIEUWE VISIE OP ZONREGELING
NIEUWE VISIE OP ZONREGELING Zon en daglicht regeling als deel van de energieprestaties in gebouwen Peter Winters President of the European Solar Shading Organization Director Shading & Building Dickson
Nadere informatieArchitecture building and planning, Technische Universiteit Eindhoven
Gebruikersinvloed op Intelligent Building klimaatsystemen Psychisch comfort als extra ontwerpparameter voor het ontwerpen van zelfregulerende klimaatsystemen Gielen, J.T.J., Kitslaar, K.P.H.M., Zimny,
Nadere informatieDuurzame bouw door zonregulering. Wouter Beck Hunter Douglas Europe
Duurzame bouw door zonregulering Wouter Beck Hunter Douglas Europe Duurzame bouw door zonregulering 1. Uitdagingen in de gebouwde omgeving 2. De kracht van de zon 3. Energie 4. Comfort Binnenklimaat Trend:
Nadere informatiePASSIEVE GEBOUWEN, FEEDBACK EN AANBEVELINGEN. Speciale elementen en aanbevelingen. Luc MEHAUDENS Operations manager Technical installlations n.v.
PASSIEVE GEBOUWEN, FEEDBACK EN AANBEVELINGEN Speciale elementen en aanbevelingen Walshoutem, 8 februari 2018 Luc MEHAUDENS Operations manager Technical installlations n.v. SECO SECO -Activiteitengebied
Nadere informatieInhoud. Het belang van ramen en een aangenaam uitzicht in de werkomgeving
Het belang van ramen en een aangenaam uitzicht in de werkomgeving ir. H.IJ. (Hester) Hellinga Faculteit Bouwkunde, Leerstoel Bouwfysica 17-04-2008 NVvA Symposium, Zeist Inhoud 02 1. Onderwerp van het onderzoek
Nadere informatieOververhitting THERMISCH COMFORT. Seminarie Duurzame gebouwen. 21 juni 2019
Seminarie Duurzame gebouwen Oververhitting 21 juni 2019 THERMISCH COMFORT Van subjectieve definitie naar objectieve benadering Muriel BRANDT Studiebureau écorce INLEIDING Sedert het begin van de jaren
Nadere informatieImpact van natuurlijke ventilatie op comfort, gezondheid en productiviteit
Duco seminar SCOREN MET NATUURLIJKE VENTILATIE - juni 2014 ir. Atze Boerstra, BBA Binnenmilieu / DGMR Impact van natuurlijke ventilatie op comfort, gezondheid en productiviteit Opbouw lezing Deel A / algemeen:
Nadere informatieHet SenseLab. Een Speeltuin voor de Zintuigen. Philomena M. Bluyssen
Het SenseLab Een Speeltuin voor de Zintuigen Philomena M. Bluyssen COLOFON Tekst Dit boekje is geschreven door Philomena M. Bluyssen van de Technische Universiteit Delft, Faculteit Bouwkunde, leerstoel
Nadere informatieBIJLAGE 1 PRESTATIE INDICATOR P (ONDERNEMEND SAMENWERKEN) NORM:
BIJLAGE 1 PRESTATIE INDICATOR P (ONDERNEMEND SAMENWERKEN) TITEL PI: Samenwerking Board DEFINITIE: Het meten van de mate van samenwerking op boardniveau controle op de mate van samenwerking van de onderhoudspartij.
Nadere informatieAnalyse van binnenklimaatmetingen in woningen
Faculteit Ingenieurswetenschappen Vakgroep Architectuur en Stedenbouw Voorzitter: prof. dr. Bart Verschaffel Analyse van binnenklimaatmetingen in woningen door An Vandepitte Promotor: prof. dr. ir.-arch.
Nadere informatielezing ventilatie & luchtkwaliteit
902.317 lezing & luchtkwaliteit Nederlands Vlaamse Bouwfysica Vereniging elphi nelissen 30 maart 2006 nelissen ingenieursbureau bv lezing NVBV maart 2006 1 inhoudsopgave lezing & luchtkwaliteit introductie
Nadere informatieDé oplossing voor schone lucht. Onderzoek naar fijnstofreductie in en om gebouwen
Dé oplossing voor schone lucht Onderzoek naar fijnstofreductie in en om gebouwen Inleiding In 2018 starten TVVL en VCCN met een 3-jarig praktijkonderzoek, waarmee we nieuwe inzichten opdoen om de hoeveelheid
Nadere informatieEnergie Regeneratie Ventilatie. Op EPBD lijst. Energie efficiënte balansventilatie met warmte- én vochtuitwisseling ERV
Energie Regeneratie Ventilatie Op EPBD lijst Energie efficiënte balansventilatie met - én uitwisseling ERV ERV: Energie efficiënte ventilatie voor gezonde binnenlucht Samsung ventilatiesysteem D is erkend
Nadere informatieThermisch comfort onder nietuniforme
2 2 2012 Bouwfysica www.nvbv.org Thermisch comfort onder nietuniforme omgevingscondities De invloed van individuele thermofysiologie, dynamische en niet-uniforme omgevingscondities, de verschillen tussen
Nadere informatie4 mogelijke ventilatieprincipes.
4 mogelijke ventilatieprincipes Systeem C Luchttoevoer: natuurlijk, zelfregelend en eventueel akoestisch Luchtafvoer: mechanisch, minstens kloksturing (IDA-C3) eventueel vraaggestuurd (IDA-C4/5/6) indien
Nadere informatie, Kerkbeheer magazine, Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk beheer in de PKN, December 2014 Download article
List of free downloadable publications: Neuhaus, E., Stappers, M. (2014). Klimaatbeheersing in monumentale kerken, een spanningsveld tussen behaaglijkheid, behoud van monumentale waarden en energiegebruik,
Nadere informatieRgd. Thermohygrisch comfort
Rgd 2 Thermohygrisch comfort Het thermohygrisch comfort in de huisvesting moet zodanig zijn dat de gezondheid van gebruikers en bezoekers niet nadelig beïnvloed wordt en een optimale uitvoering van het
Nadere informatienieuwe woning in Austerlitz
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Austerlitz EPC0 7 woningen Thuis in het Loo De energie van morgen vandaag in huis EERB ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieBijlagen Duurzame Comfortinstallaties
Bijlagen Duurzame Comfortinstallaties EOS-LT DP 2015 Datum 2012 TU Delft en Cauberg-Huygen In opdracht van Agentschap NL (nu Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) Publicatienr RVO-150-1501/RP-DUZA www.rvo.nl
Nadere informatieMaisonette woning links Maisonette woning rechts
Temperatuuroverschrijding berekening Om te bepalen of het in de zomer te warm wordt in de woningen is ervoor gekozen om een temperatuuroverschrijding berekening te maken. Deze berekening geeft aan hoe
Nadere informatieDe beleving van ruimte in de omgeving
De beleving van ruimte in de omgeving Ronald Hamel Introductie De individuele beleving van de omgeving is uiterst complex. De omgevingspsycholoog probeert dit desondanks in kaart te brengen. Ronald Hamel
Nadere informatieVERBETER UW RESULTAAT MET COMFORTABEL BOUWEN
VERBETER UW RESULTAAT MET COMFORTABEL BOUWEN Sept. - Nov. 2015 ir. Atze Boerstra BBA Binnenmilieu ab-bba@binnenmilieu.nl www.binnenmilieu.nl ing. Joost Valk Vital Places jvalk@vitalplaces.eu www.vitalplaces.nl
Nadere informatieEven het CO 2 - niveau op het werk checken
Even het CO 2 - niveau op het werk checken Eenvoudig overal het binnenklimaat monitoren OnlineSensor EENVOUDIG EN OVERAL HET BINNENKLIMAAT MONITOREN Mensen brengen gemiddeld 90% van hun tijd in gebouwen
Nadere informatieDé oplossing voor schone lucht. Onderzoek naar fijnstofreductie in en om gebouwen
Dé oplossing voor schone lucht Onderzoek naar fijnstofreductie in en om gebouwen Inleiding In 2018 starten TVVL en VCCN met een 3-jarig praktijkonderzoek, waarmee we nieuwe inzichten opdoen om de hoeveelheid
Nadere informatieGezonde kantoren Facts and #alternative facts
Cradle to Cradle Café Gezonde kantoren Facts and #alternative facts ir. Tim Beuker, WELL AP BBA Binnenmilieu Introductie BBA Binnenmilieu Adviesbureau gespecialiseerd in binnenmilieu en gezondheid Opgericht
Nadere informatieEen binnenklimaat dat werkt Productieve werkomgeving met energiebesparende ventilatie
Een binnenklimaat dat werkt Productieve werkomgeving met energiebesparende ventilatie werken De ClimaRad Comfort Solution meet en regelt het binnenklimaat per ruimte, zonder dat uw medewerkers hier iets
Nadere informatie(art. 2 der statuten van de Sticht ing Bouwresearch) (art. 3 der statuten van de Stichting Bouwresearch) Copyright SBR, Rotterdam
Het doel van de Stichting is het coördineren, stimuleren en begeleiden van het bouwtechnische en bedrijfstechnische speurwerk in de bouwnijverheid en de verbreiding van de resultaten, zowel ten behoeve
Nadere informatieConcept Ecovision. Il sole come partner. Concept Ecovision. schermature solari Colt
Il sole come partner Concept Ecovision schermature solari Colt Concept Ecovision Verantwoord ondernemen, zorgvuldig omgaan met natuurlijke hulpbronnen en gebruik maken Energie besparen: een visie Energie
Nadere informatieCognitieve prestaties in de werkomgeving. Atze Boerstra Kasper Janssen Wim Pullen
Cognitieve prestaties in de werkomgeving Atze Boerstra Kasper Janssen Wim Pullen Hebt u al zo n spiegel? Zo werkt het www.semeoticons.eu Gezondheid & vitaliteit zijn hot Het Nieuwe Werken was hot Waar
Nadere informatieMeer comfort en minder energiegebruik met intelligente zonlichtregulering. Wouter Beck Hunter Douglas Europe
1 Meer comfort en minder energiegebruik met intelligente zonlichtregulering Wouter Beck Hunter Douglas Europe 2 Onderwerpen Zonlicht de grootste vrije energiestroom op aarde Invloed van zonlicht op comfort,
Nadere informatieHet binnenmilieu van klaslokalen op lagere scholen
Het binnenmilieu van klaslokalen op lagere scholen Prof. dr. ir. Philomena M. Bluyssen Faculteit Bouwkunde Technische Universiteit Delft Tekening van Sebastian Meertins, 7 jaar Kinderen brengen net als
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van 24 woningen Engelenweide in Herwijnen is gestart.
Nadere informatieONE. Simulations. Onderzoeksrapport CFD Simulaties. Klimaat in een klaslokaal voorzien van een Easy-Klima klimaatplafond. Datum: 17 oktober 2012
Onderzoeksrapport CFD Simulaties Klimaat in een klaslokaal voorzien van een Easy-Klima klimaatplafond Datum: 17 oktober 2012 BV T: +31 (0)715680900 Schipholweg 103 F: +31 (0)715289559 2316 XC Leiden E:
Nadere informatieEen nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Comfort System en het DucoTronic System bieden de garantie
Nadere informatieLow-Energy woningen en hun gebruikers
Low-Energy woningen en hun gebruikers Voorspeld energiegebruik vs. Werkelijk energiegebruik P 5 Presentation Msc 4 Graduation Studio _ Green Building Innovation Anne Cowan 1502492 1st Mentor: M. Tenpierik
Nadere informatieComfoFan CO 2 -systeem. Koeling Ventilatie Filtering
-systeem Verwarming Koeling Ventilatie Filtering - systeem nog eenvoudiger ventileren Voor een optimaal binnenklimaat is continue ventilatie onontbeerlijk. Hiervoor wordt verse buitenlucht toegevoerd en
Nadere informatieInvulinstructie Energie Prestatie Gebouwen (EPG) Scholen Concept Klimaatgroep Holland, type CP oktober 2016
Invulinstructie Energie Prestatie Gebouwen (EPG) Klimaatgroep Holland, type CP15 32 Inhoud: - Inleiding pagina 1 - Invulinstructie pagina 2 en 3 Inleiding Klimaatgroep Holland brengt sinds kort de vernieuwde
Nadere informatieBinnenlucht kwaliteit in verpleegtehuizen en het effect op de verspreiding van infectieziekten
Binnenlucht kwaliteit in verpleegtehuizen en het effect op de verspreiding van infectieziekten Marije te Kulve BEZO 14-10-2013 Supervisors: Prof.dr. H.S.M. Kort, TU/e Dr.ir. M.G.L.C. Loomans, TU/e Ir.
Nadere informatie1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd
1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief
Nadere informatieDeze vragenlijst kan daarbij helpen. Checklist binnenklimaat I. Informatie over de werkplek. jaar
Bijlage 2A hoofdstuk 6 Checklist Binnenklimaat Klachten over het binnenklimaat van een werkruimte worden veel gehoord. Een eerste inventarisatie van optredende klachten geeft zelden een eenduidig beeld.
Nadere informatieWonen in een passiefhuis
2 2 2010 Bouwfysica Wonen in een passiefhuis Voor het eerst binnenmilieu in passiefhuizen gemeten Passiefhuizen zijn hot. Passiefhuizen worden de norm in 2015. Passiefhuizen zijn volop in het nieuws. En
Nadere informatieDUURZAAMHEID EN HET IDEALE KANTOOR
DUURZAAMHEID EN HET IDEALE KANTOOR WAT IS HET IDEALE KANTOOR? AKOESTIEK LICHT LUCHTKWALITEIT THERMISCH COMFORT BUSINESS CASE WAT IS EEN IDEAAL KANTOOR? Een ideaal kantoor is een plaats waar op lange termijn
Nadere informatieDaglicht, gebouwen en mensen
Daglicht, gebouwen en mensen NSVV Nationaal Lichtcongres 29 januari 2015 Prof. Dr.-Ing. A.L.P. Rosemann Dr. ir. M.B.C. Aries Natuurlijke verlichting Gebouwen: beschutting voor weersomstandigheden Voorkeur
Nadere informatieCopyright SBR, Rotterdam
Zon en ramen Zon en ramen Regels voor de keuze van raamgrootte en zonwering voor gebouwen zonder mechanische koeling 74 I Stichting Bouwresearch / Kluwer Technische Boeken B.V. - Deventer - Antwerpen
Nadere informatieThermische comfortonderzoek nabij de balie in Flux Technische Universiteit Eindhoven van Aarle, M.A.P.; Diepens, J.F.L.
Thermische comfortonderzoek nabij de balie in Flux Technische Universiteit Eindhoven van Aarle, M.A.P.; Diepens, J.F.L. Gepubliceerd: 17/04/2015 Document Version Uitgevers PDF, ook bekend als Version of
Nadere informatieNatuurlijke toevoer en comfort Een samenvatting van nationaal en internationaal onderzoek
Natuurlijke toevoer en comfort Een samenvatting van nationaal en internationaal onderzoek W.F.de Gids TNO Bouw en Ondergrond Symposium 12 november 2008 Etten Leur Tocht Te koude relatief hoge luchtsnelheid
Nadere informatieVergelijking tussen decentrale klimaatinstallatie systemen
Vergelijking tussen decentrale klimaatinstallatie systemen Onderzoeksrapport Climate design research lab Building Technology Faculteit Bouwkunde TU DELFT 25-06-2010 Bert van Diepen 1367153 Hoofdbegeleider:
Nadere informatievoor een comfortabel en klantvriendelijk winkelklimaat
integrated Retail Comfort voor een comfortabel en klantvriendelijk winkelklimaat TOTAL CLIMATE CONTROL www.daikin.nl Klantvriendelijk winkelklimaat ALS DETAILLIST KENT U HET DILEMMA. HOUDT U DE DEUR DICHT,
Nadere informatie