De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit"

Transcriptie

1 De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit ir. Lisje Schellen NVvA

2 Inhoud Inleiding Experiment Methoden Resultaten Discussie Conclusie Vervolg

3 Inleiding Volledig geklimatiseerde gebouwen leiden niet altijd tot optimaal comfort [Jaakkola, 2001; De Dear en Brager, 2001; Olesen en Parsons, 2002; Ye et al., 2006] Dynamisch regelen van een klimaatsysteem kan leiden tot een laag energieverbruik en het verbeteren van het thermisch comfort [De Dear, 1998] Huidige normen en richtlijnen (NEN-ISO 7730 en ASHRAE Std. 55) zijn conservatief Binnen welke temperatuurrange en in welke mate zijn temperatuurfluctuaties thermisch acceptabel? Wat is de invloed op het thermisch comfort, de fysiologische responses, de productiviteit en prestatie van gebruikers?

4 Inleiding (2) Thermisch comfort Thermisch comfort is de gemoedsstaat die tevredenheid met de thermische omgeving representeert [ASHRAE std.55, 2005]. De omgevingscondities die benodigd zijn voor thermisch comfort zijn niet gelijk voor iedereen. Thermische sensatie schaal genormeerd in ISO 7730 (2005) +3 Heet +2 Warm +1 Beetje warm 0 Neutraal -1 Beetje koel -2 Koel -3 Koud

5 Experiment (2) Temperatuur [ o C] Tijd [min] 480 Gewenst temperatuur verloop

6 Methoden Proefpersonen 16 Gezonde mannen; Leeftijd jaar & jaar; BMI 20-28; Gestandaardiseerde kleding (100% katoen, clo±1,0); Aanpassen kleding is niet toegestaan; Vaste lunch Drinken gedurende dag: water Eten gedurende dag: niet toegestaan, enkel volkoren koekjes Activiteitenniveau is geschat op: 1,2 met (70 W/m²) Lichaamskenmerken werden voorafgaand aan experiment bepaald

7 Methoden (2) Fysiologische parameters Conform ISO 9886: Vasomotie Kerntemperatuur

8 Methoden (3) Vragenlijsten Remote Performance Method (RPM) [Toftum et al., 2005] Comfortonderzoek L.Schellen Opteltaak Teksttaak

9 De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit 2/32

10 De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit 2/32

11 Methoden (4) Protocol Controle sessie, constante temperatuur (21,5 C, PMV=0) Experimentele sessie met temperatuurvariatie (temp. range: C, temp. verloop: eerste 4 uur: +2K/h, laatste 4 uur: -2K/h, duur 8 uur) De volgorde van de meetsessies werd beurtelings afgewisseld. Lichte exercitie vasodilatatie Acclimatisatieperiode: 0,5 uur.

12 Resultaten Verschillen jong-oud

13 Resultaten Verschillen jong-oud (2)

14 Resultaten Verschillen jong-oud (3) Thermische sensatie

15 Discussie Steekproef populatie ouderen Complexiteit productiviteitstaken Laboratoriumomgeving Proefpersonen te gemotiveerd [Olesen, 1982]

16 Conclusie De temperatuurveranderingen zijn waarneembaar voor de proefpersonen Duidelijke relatie tussen ruimtetemperatuur en thermische sensatie Verklarende parameters TS niet gelijk voor jong en oud Variërend temperatuurverloop leidt niet tot onacceptabele situaties Variërend temperatuurverloop kan een invloed hebben op de productiviteit Ouderen voelden zich minder comfortabel dan jongeren Verminderde thermoregulatorische respons ouderen [Anderson et al., 1996; Someren, 2007; De Groot and Kenny, 2007] Significante correlatie tussen TS and vasomotie (ouderen) [House and Tipton, 2002; Wang et al., 2007]

17 Vervolg Traditional heating [Van Oeffelen, 2007] Low temperature heating

18 Vervolg

19 Dit onderzoek werd verricht binnen het EOS Lange Termijn onderzoek: Onderzoek Exergetische Systeembenadering gefinancierd door SenterNovem. 3 TU s (LowEx.nl): TU Delft: Planet (energy) TU Eindhoven: People (comfort) Focus on the accomplishment of thermal comfort in relation to applied low-exergy systems. TU Twente: Profit (financial) In samenwerking met Universiteit Maastricht

20 De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit ir. Lisje Schellen NVvA

meten is weten (wat Te doen)!

meten is weten (wat Te doen)! 009 Bouwfysica 8 meten is weten (wat Te doen)! gezondheid in woningen, SCholen en kinderdagverblijven ir. Henk Versteeg, Lichtveld Buis & Partners BV (LBP) In de afgelopen vijf jaar zijn door LBP een drietal

Nadere informatie

De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit een onderzoek met proefpersonen onder laboratoriumcondities

De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit een onderzoek met proefpersonen onder laboratoriumcondities Eindhoven University of Technology MASTER De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit een onderzoek met proefpersonen onder laboratoriumcondities Schellen, L. Award

Nadere informatie

Bewoners ervaringen & energiemetingen Poorters van Montfoort

Bewoners ervaringen & energiemetingen Poorters van Montfoort Bewoners ervaringen & energiemetingen Poorters van Montfoort BBA Binnenmilieu ir. Eline Vermeulen ev-bba@binnenmilieu.nl 1 ACTIVE HOUSE RADAR (bron: ActivehouseNL.info) Berekende prestatie voor de renovatie

Nadere informatie

Microklimatisering en meer: Comfortabel en gezond; kan dat? Inhoud. Doelstelling. Impuls Microklimatisering. Sterkte/zwakte analyse

Microklimatisering en meer: Comfortabel en gezond; kan dat? Inhoud. Doelstelling. Impuls Microklimatisering. Sterkte/zwakte analyse Inhoud Microklimatisering en meer: Comfortabel en gezond; kan dat? Microklimatisering Impuls werkgroep microklimatisering Lopende initiatieven Comfortabel, gezond en energiezuinig; contradictie of niet?

Nadere informatie

De winst van een gezond binnenklimaat

De winst van een gezond binnenklimaat De winst van een gezond binnenklimaat Wat hebben 5.000.000.000 en de huisstofmijt met elkaar te maken? Dat ontdekt u in het komende half uur! Het spel De prijs Proefvraag 1. Heeft u thuis een gezond binnenklimaat?

Nadere informatie

UCER User Centered Energy Reduction

UCER User Centered Energy Reduction UCER User Centered Energy Reduction Ontwikkeling van een individueel comfort systeem Eric van den Ham Faculteit Bouwkunde Afdeling Architectural Engineering + Technology Sectie Climate Design & Sustainability

Nadere informatie

Thermisch comfort onder nietuniforme

Thermisch comfort onder nietuniforme 2 2 2012 Bouwfysica www.nvbv.org Thermisch comfort onder nietuniforme omgevingscondities De invloed van individuele thermofysiologie, dynamische en niet-uniforme omgevingscondities, de verschillen tussen

Nadere informatie

Adaptief thermisch comfort verklaard met Fanger-model

Adaptief thermisch comfort verklaard met Fanger-model Adaptief thermisch comfort verklaard met Fanger-model Over thermisch comfort is de Predicted Mean Vote (PMV; Predicted Percentage of Dissatisfied (PPD)) een alom bekende en veel gebruikte prestatie-indicator

Nadere informatie

Thermische comfortonderzoek nabij de balie in Flux Technische Universiteit Eindhoven van Aarle, M.A.P.; Diepens, J.F.L.

Thermische comfortonderzoek nabij de balie in Flux Technische Universiteit Eindhoven van Aarle, M.A.P.; Diepens, J.F.L. Thermische comfortonderzoek nabij de balie in Flux Technische Universiteit Eindhoven van Aarle, M.A.P.; Diepens, J.F.L. Gepubliceerd: 17/04/2015 Document Version Uitgevers PDF, ook bekend als Version of

Nadere informatie

PERSOONLIJKE CONDITIONERING MET REGELTECHNISCHE HUMAN IN THE LOOP -BENADERING

PERSOONLIJKE CONDITIONERING MET REGELTECHNISCHE HUMAN IN THE LOOP -BENADERING thema: Ventilatie PERSOONLIJKE CONDITIONERING MET REGELTECHNISCHE HUMAN IN THE LOOP -BENADERING De behoefte aan individueel comfort heeft geleid tot de ontwikkeling van persoonlijke klimaatsystemen. Deze

Nadere informatie

Effect van binnenklimaatbeïnvloeding

Effect van binnenklimaatbeïnvloeding In een laboratoriumsetting Effect van binnenklimaatbeïnvloeding Onderzoeken in kantoorgebouwen hebben aangetoond dat het hebben van persoonlijke controle over het binnenklimaat een positieve invloed heeft

Nadere informatie

Openbaar eindrapport. User Centered Energy Reduction (UCER)

Openbaar eindrapport. User Centered Energy Reduction (UCER) Openbaar eindrapport User Centered Energy Reduction (UCER) Energieverbruik in utiliteitsgebouwen reduceren door het concept van een individueel comfortsysteem praktisch toepasbaar te maken en de invoering

Nadere informatie

Persoonlijke beïnvloeding van het binnenklimaat: effect op comfort, gezondheid & productiviteit

Persoonlijke beïnvloeding van het binnenklimaat: effect op comfort, gezondheid & productiviteit Bouwfysica Kennisdag NVBV 14 juni 2017 Persoonlijke beïnvloeding van het binnenklimaat: effect op comfort, gezondheid & productiviteit dr.ir. Atze Boerstra HOE HET BEGON IN AUTO S BIJNA NOOIT BINNENKLIMAATKLACHTEN,

Nadere informatie

Thermisch Binnenklimaat als Gebouwprestatie

Thermisch Binnenklimaat als Gebouwprestatie Thermisch Binnenklimaat als Gebouwprestatie Kees (ir. A.C.) van der Linden Matthijs (M.) Kerssemakers Technische Universiteit Delft 1 Atze (ir. A.C.) Boerstra Arjen (ir. A.K.) Raue Boerstra Binnenmilieu

Nadere informatie

Prof. Dr. H.A.M. (Hein) Daanen. Warm Aanbevolen. Defensie en Veiligheid. Faculteit Bewegingswetenschappen, VU Amsterdam

Prof. Dr. H.A.M. (Hein) Daanen. Warm Aanbevolen. Defensie en Veiligheid. Faculteit Bewegingswetenschappen, VU Amsterdam Prof. Dr. H.A.M. (Hein) Daanen Warm Aanbevolen Defensie en Veiligheid Faculteit Bewegingswetenschappen, VU Amsterdam Overzicht TNO Thermoregulatie Warmtebalans Problemen met kou en hitte Normen 2 TNO is

Nadere informatie

THERMISCH COMFORT VAN TUFSTENEN LEEFRUIMTES IN CAPPADOCIË

THERMISCH COMFORT VAN TUFSTENEN LEEFRUIMTES IN CAPPADOCIË THERMISCH COMFORT VAN TUFSTENEN LEEFRUIMTES IN CAPPADOCIË Petra Briggen en Lisje Schellen, Technische Universiteit Eindhoven, unit Building Physics and Systems Binnen dit onderzoek is het thermisch comfort

Nadere informatie

Samenvattig. Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties

Samenvattig. Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties Samenvattig Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties Duursportprestaties worden negatief beïnvloed in een warme omgeving. Deze invloed kan worden verminderd door het toepassen

Nadere informatie

Homelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen

Homelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen Energie en exergie in de gebouwde omgeving Door Sabine Jansen (TU Delft) 7 April 2015 Homelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen Exergie voor de gebouwde omgeving Statements

Nadere informatie

Thermisch comfort in relatie tot laag exergetische HVAC systemen

Thermisch comfort in relatie tot laag exergetische HVAC systemen 2 4 2011 Bouwfysica www.nvbv.org Thermisch comfort in relatie tot laag exergetische HVAC systemen Het ontwerp van een nieuwe klimaatkamer aan de TU Eindhoven en het gebruik van een thermofysiologisch model

Nadere informatie

NIEUWE VISIE OP ZONREGELING

NIEUWE VISIE OP ZONREGELING NIEUWE VISIE OP ZONREGELING Zon en daglicht regeling als deel van de energieprestaties in gebouwen Peter Winters President of the European Solar Shading Organization Director Shading & Building Dickson

Nadere informatie

Actief en passief geklimatiseerde gebouwen

Actief en passief geklimatiseerde gebouwen Temperatuur, thermische beleving en prestaties Actief en passief geklimatiseerde gebouwen De afgelopen jaren zijn er regelmatig resultaten gepubliceerd uit onderzoeken naar het empirisch verband tussen

Nadere informatie

COMODAIR. luchtverdeelsysteem voor kanaalinbouwunits

COMODAIR. luchtverdeelsysteem voor kanaalinbouwunits COMODAIR luchtverdeelsysteem voor kanaalinbouwunits COMODAIR luchtverdeelsysteem voor kanaalinbouwunits Doubleflux Roosters RC(T)200 / RC(T)2 Airjet Module RC(T)125 Formaat 60x60 cm met 4 uitblaaszijden

Nadere informatie

Samenvattend eindrapport LowEx

Samenvattend eindrapport LowEx Samenvattend eindrapport LowEx EOS-LT Lowex Datum Juli 2013 Sabine Jansen (TU-Delft), Lisje Schellen (TU-Eindhoven), Bram Entrop (Universiteit Twente) In opdracht van Agentschap NL (nu Rijksdienst voor

Nadere informatie

Presentatie CFD-simulatie

Presentatie CFD-simulatie Presentatie CFD-simulatie Raadhuis Gemeente Castricum Martin Eimermann en Robert Rodenburg maandag 1 oktober 2007 Inleiding Vintis installatieadviseurs BV Het ontwerp Doel simulatie 2 Agenda Wat is comfort?

Nadere informatie

M. (Marjon) van Harten Masterproject 4 Studentnummer: 0635439

M. (Marjon) van Harten Masterproject 4 Studentnummer: 0635439 NATUURLIJKE VENTILATIE TOEVOER IN COMBINATIE MET EEN LAAG TEMPERATUUR VERWARMINGSYSTEEM NATUURLIJKE VENTILATIETOEVOER IN COMBINATIE MET EEN LAAG TEMPERATUUR VERWARMINGSYSTEEM DE INVLOED VAN GECOMBINEERDE

Nadere informatie

ONTWERPRICHTLIJNEN TER VOORKOMING VAN KOUDEVAL

ONTWERPRICHTLIJNEN TER VOORKOMING VAN KOUDEVAL 8 4 2011 Bouwfysica www.nvbv.org ONTWERPRICHTLIJNEN TER VOORKOMING VAN KOUDEVAL Beoordeling van thermisch comfort nabij glasgevels ir. S. (Suzan) Timmers, TU/e, Bouwkunde, Unit Building Physics and Systems

Nadere informatie

Nieuwe Nederlandse comfortnormen nader bekeken

Nieuwe Nederlandse comfortnormen nader bekeken Nieuwe Nederlandse comfortnormen nader bekeken Normen en richtlijnen voor thermisch comfort, waaronder ISO 7730, worden voortdurend bijgewerkt en aangepast. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van

Nadere informatie

Binnenklimaat in de zorg wie z n zorg?! Roberto Traversari TNO Centrum Zorg en Bouw

Binnenklimaat in de zorg wie z n zorg?! Roberto Traversari TNO Centrum Zorg en Bouw Binnenklimaat in de zorg wie z n zorg?! Roberto Traversari TNO Centrum Zorg en Bouw Heeft u het warm? Wellicht wel na het beantwoorden van de volgende vragen voor uw situatie Wat is volgens U het binnenklimaat?

Nadere informatie

OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE

OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 1.4 Comfortcriteria LENTE 2013 Stéphan Truong Beheerder van de opleiding voor rekening van Leefmilieu Brussel TRAINING.IBGEBIM@ecorce.be 2

Nadere informatie

1. Inleiding. D TRECO Vergelijkingsapplicatie. 15 juni 2018 Jeffrey van den Heuvel Loes Visser

1. Inleiding. D TRECO Vergelijkingsapplicatie. 15 juni 2018 Jeffrey van den Heuvel Loes Visser D5.2.4. TRECO Vergelijkingsapplicatie 15 juni 2018 Jeffrey van den Heuvel Loes Visser 1. Inleiding De in TRECO ontworpen en geproduceerde sensormodules in de woningen van de proefpersonen zijn door middel

Nadere informatie

Binnenklimaateisen: waar gaat het binnen Europa naar toe?

Binnenklimaateisen: waar gaat het binnen Europa naar toe? Binnenklimaateisen: waar gaat het binnen Europa naar toe? ir. Atze Boerstra BBA Binnenmilieu www.binnenmilieu.nl IBPSA TVVL TUE 14 september 2006, Eindhoven Richting ADAPTATIE alias met de buitentemperatuur

Nadere informatie

Trends in duurzaam bouwen

Trends in duurzaam bouwen Trends in duurzaam bouwen De ontwikkeling naar energie neutraal bouwen en duurzaam materiaalgebruik auteur ir. W.D. Wormgoor ZOETERMEER - MOOK - GRONINGEN - ROERMOND - DÜSSELDORF - BONN - BERLIJN - PARIJS

Nadere informatie

PRAKTIJKONDERZOEK THERMISCH COMFORT

PRAKTIJKONDERZOEK THERMISCH COMFORT PRAKTIJKONDERZOEK THERMISCH COMFORT VERGELIJKING VAN DE ATG-METHODE MET DE GTO-METHODE IN DE PRAKTIJK ir. M. van Beek, TU Delft faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, momenteel werkzaam bij Peutz

Nadere informatie

Contouren van de Value Case EET-café 27 mei 2014 Machiel Karels Lid van het EET

Contouren van de Value Case EET-café 27 mei 2014 Machiel Karels Lid van het EET Contouren van de Value Case EET-café 27 mei 2014 Machiel Karels Lid van het EET Value Case 2 Value Case 3 Value Case 4 Value Case 5 Value Case 6 Value Case 7 Status: VALUE CASE Van ambitie naar realisatie

Nadere informatie

Het meten van luisterinspanning met cijfers in ruis

Het meten van luisterinspanning met cijfers in ruis Het meten van luisterinspanning met cijfers in ruis NvA-wintervergadering 27 januari 2012 Maaike van Doorn R. Houben, W.A. Dreschler Achtergrond Klinische praktijk Hoortoestelaanpassing Informatie van

Nadere informatie

Voorbij isolatie met fase overgang

Voorbij isolatie met fase overgang Voorbij isolatie met fase overgang Harry Schmitz 18-juni-2013 Beyond insulation Increasing the thermal mass of buildings is one of the most overlooked solutions to our global energy crises. In this sense,

Nadere informatie

Peter Ruiter, AAF International BV Director of Filtration Technology. Presentatie Eurovent energieberekening ISO 16890

Peter Ruiter, AAF International BV Director of Filtration Technology. Presentatie Eurovent energieberekening ISO 16890 Peter Ruiter, AAF International BV Director of Filtration Technology Presentatie Eurovent energieberekening ISO 16890 EUROVENT CERTITA CERTIFICATION classificatie standaard voor de certificatie van luchtfilters

Nadere informatie

Adaptieve thermisch comfort richtlijnen in het buitenland

Adaptieve thermisch comfort richtlijnen in het buitenland Adaptieve thermisch comfort richtlijnen in het buitenland ir. Atze Boerstra, BBA Boerstra Binnenmilieu Advies ISSO symposium Thermisch Binnenklimaat 10 november 2005 Rigide eis oude normen: Winter binnen:

Nadere informatie

Klimaatinstallaties met wko beoordeling op functioneren bij 38 kantoren

Klimaatinstallaties met wko beoordeling op functioneren bij 38 kantoren Klimaatinstallaties met wko beoordeling op functioneren bij 38 kantoren Project uitgevoerd door: Innuvate B.V. : R. Krijger Energy Retrofit : P.W. Rolf In opdracht van: Gemeente Den Haag Omgevingsdienst

Nadere informatie

Omgevingsfactoren op de arbeidsplaatsen De temperatuur

Omgevingsfactoren op de arbeidsplaatsen De temperatuur Omgevingsfactoren op de arbeidsplaatsen De temperatuur Dr. Maurits De Ridder D.G. Humanisering van de arbeid, FOD WASO Vakgroep maatschappelijke gezondheidkunde, Universiteit Gent Belgian Society for Occupational

Nadere informatie

20 JAAR BOUWFYSICA EN VERDER

20 JAAR BOUWFYSICA EN VERDER bouwfysica Kwartaalblad van de Nederlands Vlaamse Bouwfysica vereniging themanummer 20 JAAR BOUWFYSICA EN VERDER KENNISDAG BOUWFYSICA 2009 22009 32008 jrg 19 2 2 2009 Bouwfysica TERUGBLIK OP DE 3 E KENNISDAG

Nadere informatie

Adaptieve Temperatuurgrenswaarden (ATG)

Adaptieve Temperatuurgrenswaarden (ATG) Adaptieve Temperatuurgrenswaarden (ATG) Deel 1: Theoretische achtergronden van de nieuwe richtlijn voor de beoordeling van het thermisch binnenklimaat S.R. Kurvers, 1,2, A.C. van der Linden 1, A.C. Boerstra

Nadere informatie

Warmte en Koude Opslag in PCM materialen

Warmte en Koude Opslag in PCM materialen Warmte en Koude Opslag in PCM materialen Praktijkvoorbeelden Ing. Walter van Kampen 1 De praktijk : Renoveren en verhuren 2 De praktijk : Gebouwen zonder aardgas? 3 Er is geen plan(eet) B 4 Onze klanten

Nadere informatie

Warm en koud. 8/26/2013 Leen Peeters

Warm en koud. 8/26/2013 Leen Peeters Warm en koud 8/26/2013 1 Overzicht Inleiding Thermisch comfort Hoe? Conclusie 8/26/2013 2 Inleiding Warm en koud?! Binnenklimaat Verwarmen, koelen, ventileren Buitenklimaat 8/26/2013 3 Inleiding Binnenklimaat

Nadere informatie

Nieuwe wegen in comfort van kantoorgebouwen. Door: ir. E.N. t Hooft

Nieuwe wegen in comfort van kantoorgebouwen. Door: ir. E.N. t Hooft Nieuwe wegen in comfort van kantoorgebouwen Door: ir. E.N. t Hooft 1 INHOUD PRESENTATIE Inleiding Binnenmilieu Thermisch comfort Beoordelingsmethoden Consequenties ATG-methode Conclusie 2 FASEN IN BOUWPROCES

Nadere informatie

Het gebruik van de Wigli tijdens kantoorwerk

Het gebruik van de Wigli tijdens kantoorwerk TNO Kwaliteit van Leven TNO-rapport R09433/031-20074 Het gebruik van de Wigli tijdens kantoorwerk Arbeid Polarisavenue 151 Postbus 718 2130 AS Hoofddorp www.tno.nl/arbeid T 023 554 93 93 F 023 554 93 94

Nadere informatie

ONE. Simulations. Onderzoeksrapport CFD Simulaties. Klimaat in een klaslokaal voorzien van een Easy-Klima klimaatplafond. Datum: 17 oktober 2012

ONE. Simulations. Onderzoeksrapport CFD Simulaties. Klimaat in een klaslokaal voorzien van een Easy-Klima klimaatplafond. Datum: 17 oktober 2012 Onderzoeksrapport CFD Simulaties Klimaat in een klaslokaal voorzien van een Easy-Klima klimaatplafond Datum: 17 oktober 2012 BV T: +31 (0)715680900 Schipholweg 103 F: +31 (0)715289559 2316 XC Leiden E:

Nadere informatie

NETWERK LEDEN EN HUN ONDERSTEUNING AAN OUDERS MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING FORMEEL OF INFORMEEL NETWERK? JOS DE KIMPE

NETWERK LEDEN EN HUN ONDERSTEUNING AAN OUDERS MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING FORMEEL OF INFORMEEL NETWERK? JOS DE KIMPE NETWERK LEDEN EN HUN ONDERSTEUNING AAN OUDERS MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING FORMEEL OF INFORMEEL NETWERK? JOS DE KIMPE SABINA KEF; CARLO SCHUENGEL INTRODUCTIE 1500-2000 met een verstandelijke beperking

Nadere informatie

Low-Energy woningen en hun gebruikers

Low-Energy woningen en hun gebruikers Low-Energy woningen en hun gebruikers Voorspeld energiegebruik vs. Werkelijk energiegebruik P 5 Presentation Msc 4 Graduation Studio _ Green Building Innovation Anne Cowan 1502492 1st Mentor: M. Tenpierik

Nadere informatie

ATLAS - TU/E DUURZAAMHEID EN GEZONDHEID 27 SEPTEMBER 2016

ATLAS - TU/E DUURZAAMHEID EN GEZONDHEID 27 SEPTEMBER 2016 ATLAS - TU/E DUURZAAMHEID EN GEZONDHEID 27 SEPTEMBER 2016 VOORSTELLEN Olaf Oosting Peter van Mierlo ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE GEBOUWEN ONGEZONDE

Nadere informatie

Van inspanningsverplichting naar prestatiecontract nieuwbouw MFG Kaatsheuvel

Van inspanningsverplichting naar prestatiecontract nieuwbouw MFG Kaatsheuvel Bijlage 1 Van inspanningsverplichting naar prestatiecontract nieuwbouw MFG Kaatsheuvel Door Sunburst B.V. Ing. Joost de Roij en Ing. Joost Vermeer januari 2014 Inhoudsopgave Blz Inleiding 3 1. Van inspanningsverplichting

Nadere informatie

Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid

Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid Workshop Prestatiecontracten 7 december 2009 Albert Hulshoff, programma-adviseur adviseur Utiliteitsbouw SenterNovem Albert Hulshoff innovatie, energie, klimaat,

Nadere informatie

lezing ventilatie & luchtkwaliteit

lezing ventilatie & luchtkwaliteit 902.317 lezing & luchtkwaliteit Nederlands Vlaamse Bouwfysica Vereniging elphi nelissen 30 maart 2006 nelissen ingenieursbureau bv lezing NVBV maart 2006 1 inhoudsopgave lezing & luchtkwaliteit introductie

Nadere informatie

Verwarming in functie van het monument of van zijn gebruikers?

Verwarming in functie van het monument of van zijn gebruikers? Verwarming in functie van het monument of van zijn gebruikers? Marc Vanderauwera Ir. architect, Ms in conservation Bestuurder Architectenvennootschap Studio Roma Inleiding Monumentenzorg en duurzaamheid

Nadere informatie

Adaptieve Temperatuurgrenswaarden

Adaptieve Temperatuurgrenswaarden Adaptieve Temperatuurgrenswaarden Praktijkonderzoek naar de nieuwe Nederlandse richtlijn voor de beoordeling van het thermische binnenklimaat in kantoorgebouwen Marco van Beek Augustus 2006 Adaptieve Temperatuurgrenswaarden

Nadere informatie

TO CONTROL OR NOT TO CONTROL, THAT S THE QUESTION

TO CONTROL OR NOT TO CONTROL, THAT S THE QUESTION NVVA symposium 2013, Zeist TO CONTROL OR NOT TO CONTROL, THAT S THE QUESTION ir. Atze Boerstra, TU/e + BBA Binnenmilieu BV Eerste resultaten van (deeltijd) promotie-onderzoek aan de TU/e, getiteld Personal

Nadere informatie

Duurzaam, mvo, energiezuinig & klimaatneutraal

Duurzaam, mvo, energiezuinig & klimaatneutraal Duurzaam, mvo, energiezuinig & klimaatneutraal Huidge situatie aarde Het klimaat verandert, de aarde warmt op Huidge situatie energie Energievoorraad stagneert Huidge situatie bevolking De arbeidsmarkt

Nadere informatie

PERSOONLIJKE BEINVLOEDING VAN HET BINNENKLIMAAT alias POWER TO THE PEOPLE!

PERSOONLIJKE BEINVLOEDING VAN HET BINNENKLIMAAT alias POWER TO THE PEOPLE! NVVA, 14 april 2016 PERSOONLIJKE BEINVLOEDING VAN HET BINNENKLIMAAT alias POWER TO THE PEOPLE! Atze Boerstra BBA Binnenmilieu Powerrrr Promotie-onderzoek TU Eindhoven Primair doel: het onderzoeken van

Nadere informatie

Lang leven het Smart Grid! Nu het gebouw nog! Wim Zeiler

Lang leven het Smart Grid! Nu het gebouw nog! Wim Zeiler Lang leven het Smart Grid! Nu het gebouw nog! Wim Zeiler Context 40% van alle energie wordt in de westerse wereld gebruikt in gebouwen [1] Elektriciteit is een duurzame energie drager Een nieuw type elektriciteitsnet

Nadere informatie

Binnenlucht kwaliteit in verpleegtehuizen en het effect op de verspreiding van infectieziekten

Binnenlucht kwaliteit in verpleegtehuizen en het effect op de verspreiding van infectieziekten Binnenlucht kwaliteit in verpleegtehuizen en het effect op de verspreiding van infectieziekten Marije te Kulve BEZO 14-10-2013 Supervisors: Prof.dr. H.S.M. Kort, TU/e Dr.ir. M.G.L.C. Loomans, TU/e Ir.

Nadere informatie

Architecture building and planning, Technische Universiteit Eindhoven

Architecture building and planning, Technische Universiteit Eindhoven Gebruikersinvloed op Intelligent Building klimaatsystemen Psychisch comfort als extra ontwerpparameter voor het ontwerpen van zelfregulerende klimaatsystemen Gielen, J.T.J., Kitslaar, K.P.H.M., Zimny,

Nadere informatie

Duurzaamheid. en jij, wij en iedereen! Door Dr. ir. Igor Nikolic TU Delft Versie: /12/2018

Duurzaamheid. en jij, wij en iedereen! Door Dr. ir. Igor Nikolic TU Delft Versie: /12/2018 Duurzaamheid en jij, wij en iedereen! Door Dr. ir. Igor Nikolic TU Delft i.nikolic@tudelft.nl Versie: 1.0 21/12/2018 1 Wie ben ik? Professor Igor Technische Universiteit Delft 2 Wat doet een professor?

Nadere informatie

Eindhoven University of Technology

Eindhoven University of Technology Eindhoven University of Technology MASTER Thermisch comfort bij toepassing van een ventilatiesysteem met natuurlijke toevoer in combinatie met lage temperatuur verwarming onderzoek met proefpersonen onder

Nadere informatie

Prelaq Energy Voorgelakt plaatstaal met uitstekende thermische eigenschappen

Prelaq Energy Voorgelakt plaatstaal met uitstekende thermische eigenschappen Prelaq Energy Voorgelakt plaatstaal met uitstekende thermische eigenschappen Lagere energiekosten, langere levensduur van het gebouw Wanneer het om voorgelakt stalen bekledingen gaat van gevels, daken,

Nadere informatie

Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis 1e fase 23 woningen Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de eerste fase met

Nadere informatie

Highlights Nationale Studenten Enquête 2015

Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 De Nationale Studenten Enquête (NSE) is een grootschalig landelijk onderzoek waarin jaarlijks alle Bachelor en Master studenten in het hoger onderwijs gevraagd

Nadere informatie

bouwfysica ZOMERCOMFORT LAGE ENERGIE SCHOLEN Kwartaalblad van de Nederlands Vlaamse Bouwfysica vereniging BINNENMILIEU

bouwfysica ZOMERCOMFORT LAGE ENERGIE SCHOLEN Kwartaalblad van de Nederlands Vlaamse Bouwfysica vereniging BINNENMILIEU bouwfysica Kwartaalblad van de Nederlands Vlaamse Bouwfysica vereniging Thermisch comfort in relatie tot laag exergetische HVAC systemen ZOMERCOMFORT LAGE ENERGIE SCHOLEN DYNAMISCHE VOORKOMING VERSIE KOUDEVAL

Nadere informatie

Gezondheid en Energie in 2020: toekomstperspectief?

Gezondheid en Energie in 2020: toekomstperspectief? Gezondheid en Energie in 2020: toekomstperspectief? ir. Marc M.F. Ammerlaan Werkgroepslid Werkgroep gezondheid & energiezuinigheid Houdt zich bezig met gezond binnenklimaat in gebouwen én energiezuinigheid

Nadere informatie

Naar een gezonde school? Naar een gezonde school?

Naar een gezonde school? Naar een gezonde school? Naar een gezonde school? Naar een gezonde school? Gert Harm ten Bolscher DWA installatie- en energieadvies Binnenmilieu en gezondheid (1) Binnenmilieu en gezondheid (2) Steeds meer mensen met luchtwegklachten

Nadere informatie

Klantonderzoek: vraagstelling!

Klantonderzoek: vraagstelling! Klantonderzoek: vraagstelling! Vraagstelling bij klantonderzoek Om de juiste resultaten uit een klanttevredenheidsonderzoek te halen is het belangrijk dat de juiste vragen gesteld worden. Bij een klanttevredenheidsonderzoek

Nadere informatie

Verbetering Thermische Omgevingskwaliteit

Verbetering Thermische Omgevingskwaliteit Verbetering Thermische Omgevingskwaliteit installatietechniek Wil Roulaux 27 juni 2013 1 Waarom? Gebouwen als productiemiddel Functionaliteiten van gebouwen o Kwaliteit o Imago o Kostenbesparing Veranderde

Nadere informatie

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Hitte en ruimtelijke adaptatie. Lisette Klok 5 april 2017

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Hitte en ruimtelijke adaptatie. Lisette Klok 5 april 2017 DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Hitte en ruimtelijke adaptatie Lisette Klok 5 april 2017 HITTE OP CLIMATESCAN? 2 HITTE OP RUIMTELIJKEADAPTATIE.NL 3 WATEROVERLAST OP RUIMTELIJKEADAPTATIE.NL

Nadere informatie

Zaal ATELIER Slim ontwerp in de duurzame wijk: case Waregem

Zaal ATELIER Slim ontwerp in de duurzame wijk: case Waregem Zaal ATELIER +1 3.5. Slim ontwerp in de duurzame wijk: case Waregem Slim ontwerp in de duurzame wijk Case Waregem Namens Wienerberger Scope Consulting Innovation Solar Grids & markets Wind Buildings &

Nadere informatie

Herontwikkeling van monumenten

Herontwikkeling van monumenten Herontwikkeling van monumenten (PhD) Maarten C. Vieveen MSc. m.c.vieveen@pl.hanze.nl 14 mei 2014 Introductie PhD onderzoek Achtergrond: eerder onderzoek Benadering uitwerken Resultaten Sint Petruskerk

Nadere informatie

Effectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu

Effectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu Effectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu SAMENVATTING dr. L.A. Plugge 1, drs. J. Hoonhout 2, T. Carati 2, G. Holle 2 Universiteit Maastricht IKAT, Fac. der Psychologie Inleiding Het

Nadere informatie

Oververhitting THERMISCH COMFORT. Seminarie Duurzame gebouwen. 21 juni 2019

Oververhitting THERMISCH COMFORT. Seminarie Duurzame gebouwen. 21 juni 2019 Seminarie Duurzame gebouwen Oververhitting 21 juni 2019 THERMISCH COMFORT Van subjectieve definitie naar objectieve benadering Muriel BRANDT Studiebureau écorce INLEIDING Sedert het begin van de jaren

Nadere informatie

Sportief verduurzamen

Sportief verduurzamen Sportief verduurzamen Stelling Er zijn wel argumenten om niet te verduurzamen Deelnemers workshop Michel de Boer (GSF): Green Liz en de GSF Peter Smit (Green Liz): toelichting concept Guido Beijer (BAM):

Nadere informatie

Persoonlijke conditionering met regeltechnische 'human in the loop'-benadering Zeiler, W.; Vissers, D.R.; Boxem, G.; Vesely, M.; Verhaart, J.C.G.

Persoonlijke conditionering met regeltechnische 'human in the loop'-benadering Zeiler, W.; Vissers, D.R.; Boxem, G.; Vesely, M.; Verhaart, J.C.G. Persoonlijke conditionering met regeltechnische 'human in the loop'-benadering Zeiler, W.; Vissers, D.R.; Boxem, G.; Vesely, M.; Verhaart, J.C.G. Published in: VV+ Gepubliceerd: 01/01/2014 Document Version

Nadere informatie

Project: Duurzaamheid

Project: Duurzaamheid : Project Wat is duurzaamheid? Vanuit dit project gaan we kijken naar wat duurzaamheid is. Het klinkt eigenlijk best wel sjiek! Het klinkt als iets dat heel lang mee gaat. Maar wat is duurzaamheid nu eigenlijk?

Nadere informatie

Literatuurstudie thermisch comfort

Literatuurstudie thermisch comfort Literatuurstudie thermisch comfort EOS-LT DP 2015 WP1 Datum Februari 2012 TU Delft, Faculteit Bouwkunde, afd. Bouwtechnologie, sectie Climate Design and Sustainability, ing. S. Kurvers, ir. K. van der

Nadere informatie

Natuurlijke toevoer en comfort Een samenvatting van nationaal en internationaal onderzoek

Natuurlijke toevoer en comfort Een samenvatting van nationaal en internationaal onderzoek Natuurlijke toevoer en comfort Een samenvatting van nationaal en internationaal onderzoek W.F.de Gids TNO Bouw en Ondergrond Symposium 12 november 2008 Etten Leur Tocht Te koude relatief hoge luchtsnelheid

Nadere informatie

Introductie 4/25/2013. Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings Klimaatadaptatiemaatregelen op

Introductie 4/25/2013. Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings Klimaatadaptatiemaatregelen op 4/25/2013 Kennisconferentie Deltaprogramma 2013 Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings op Part of Climate Proof Cities consortium of the gebouwniveau:

Nadere informatie

Het effect van een goede geluidsomgeving

Het effect van een goede geluidsomgeving Het effect van een goede geluidsomgeving Activiteit gerelateerd akoestisch design Yvette Tietema Concept Developer Office Wat kunnen we horen? 35-80dB A O U E B M R V Y P F S T 125-8000 Hz Wanneer is

Nadere informatie

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop

Nadere informatie

HOOFDRAPPORTAGE ONDERZOEK TEVREDENHEID 2017 WMO VERVOER - VLISSINGEN.

HOOFDRAPPORTAGE ONDERZOEK TEVREDENHEID 2017 WMO VERVOER - VLISSINGEN. ONDERZOEK TEVREDENHEID 2017 WMO VERVOER - VLISSINGEN HOOFDRAPPORTAGE www.klantok.nl O Inhoudsopgave Æ Inleiding 3 Æ Samenvatting 4 Æ Een overall beeld 5 Het onderzoek 5 Toegekend eindcijfer vervoer 6 Beoordeling

Nadere informatie

Zet m op 70! De Vruchtenbuurt

Zet m op 70! De Vruchtenbuurt Zet m op 70! De Vruchtenbuurt 1 24 mei 2019 Valentijn Grapperhaus Gemeente Den Haag Student Technische bestuurskunde/ TU Delft Inhoud Onderzoeksvragen Introductie onderzoek "Zet m op 70! Resultaten Conclusie

Nadere informatie

Verhoogt automatisering van de werkomgeving rendement van een organisatie?

Verhoogt automatisering van de werkomgeving rendement van een organisatie? Verhoogt automatisering van de werkomgeving rendement van een organisatie? Optimaliseren op de mens bepaalt het succes van een bedrijf. ir Gerarda Nierman Omgevingspsycholoog & Adviseur Gebouwinstallaties

Nadere informatie

De invloed van ruisonderdrukking op luisterinspanning

De invloed van ruisonderdrukking op luisterinspanning De invloed van ruisonderdrukking op luisterinspanning NVA vergadering 27 september 2013 Maj van den Tillaart-Haverkate 1,2 Inge Brons 1 Wouter A. Dreschler 1 Rolph Houben 1 1 Klinische en Experimentele

Nadere informatie

Energieverbruik Thema Onderwerp Leeftijd Vervoer Verwarming/Koeling Warm & koud water Verlichting. Algemene duurzame ontwikkeling Hernieuwbare energie

Energieverbruik Thema Onderwerp Leeftijd Vervoer Verwarming/Koeling Warm & koud water Verlichting. Algemene duurzame ontwikkeling Hernieuwbare energie ZONNEOVEN Energieverbruik Thema Onderwerp Leeftijd Vervoer Verwarming/Koeling Warm & koud water Verlichting Algemene duurzame ontwikkeling Hernieuwbare energie Wiskunde Wetenschap Aardrijkskunde Taalvaardigheid

Nadere informatie

Persoonlijke controle van installaties op de werkplek

Persoonlijke controle van installaties op de werkplek Conferentie Gebouwautomatisering 2016 Persoonlijke controle van installaties op de werkplek dr.ir. Atze Boerstra TU Eindhoven & BBA Binnenmilieu HOE HET BEGON 2 Persoonlijke controle van installaties op

Nadere informatie

GECENTRALISEERD BALANCEREN & COMMISSIONEN VAN VARIABEL DEBIET SYSTEMEN

GECENTRALISEERD BALANCEREN & COMMISSIONEN VAN VARIABEL DEBIET SYSTEMEN GECENTRALISEERD BALANCEREN & COMMISSIONEN VAN VARIABEL DEBIET SYSTEMEN Rendez-vous de l Atic 21.09.2011 Philip Vandenheuvel Niek Van Dierdonck Inhoudstafel 1. Basisprincipes en voordelen variabel debiet

Nadere informatie

Adaptief thermisch comfort in de praktijk

Adaptief thermisch comfort in de praktijk Veldonderzoek naar de ATG-richtlijn, deel 1: theorie en praktijk vergeleken Adaptief thermisch comfort in de praktijk In eerdere nummers van TVVL Magazine (1, 2, 3, 4) zijn de achtergronden van de Adaptieve

Nadere informatie

Meer (dan) warmte onder Delft

Meer (dan) warmte onder Delft MV KIVI Caspar lezing 2012: Meer (dan) warmte onder Delft Chris den Boer Stichting Delft Aardwarmte Project 25 April, 2012 DAP 3-O s bijvangst Injectiviteit Introductie stichting DAP Opgericht door Mijnbouw

Nadere informatie

Cognitieve prestaties in de werkomgeving. Atze Boerstra Kasper Janssen Wim Pullen

Cognitieve prestaties in de werkomgeving. Atze Boerstra Kasper Janssen Wim Pullen Cognitieve prestaties in de werkomgeving Atze Boerstra Kasper Janssen Wim Pullen Hebt u al zo n spiegel? Zo werkt het www.semeoticons.eu Gezondheid & vitaliteit zijn hot Het Nieuwe Werken was hot Waar

Nadere informatie

I IJN T RV KO IN. BEOORDELING VAN THERMISCH COMfORT NABIJ GLASGEVELS

I IJN T RV KO IN. BEOORDELING VAN THERMISCH COMfORT NABIJ GLASGEVELS 8 4 2011 BOUWFYSICA WWW.NVBV.ORG I IJN T RV KO IN AL BEOORDELING VAN THERMISCH COMfORT NABIJ GLASGEVELS ir. S. (Suzan) Timmers, TU/e, Bouwkunde, Unit Building Physics and Systems ir. L. (Lisje) Schellen,

Nadere informatie

BINNENKLIMAATBELEVING, GEDRAG EN BEïNVLOEDING

BINNENKLIMAATBELEVING, GEDRAG EN BEïNVLOEDING NVVA symposium 2014, Woudschoten, Zeist BINNENKLIMAATBELEVING, GEDRAG EN BEïNVLOEDING ir. Atze Boerstra, TU/e + BBA Binnenmilieu BV Resultaten (voorlopig) van (deeltijd) promotieonderzoek aan de TU/e,

Nadere informatie

Lage temperatuur verwarming. Low-H2O DBE t.o.v. Staalpaneel radiator Live test LTV The Netherlands

Lage temperatuur verwarming. Low-H2O DBE t.o.v. Staalpaneel radiator Live test LTV The Netherlands Lage temperatuur verwarming Low-H2O DBE t.o.v. Staalpaneel radiator Live test LTV The Netherlands 13-03-2007 Live test Lage temperatuur verwarming - Visualisatie van de energieprestatie van Low-H2O - Vergelijk

Nadere informatie

Investeren in energie efficiëntie van gebouwen

Investeren in energie efficiëntie van gebouwen KDG studiedag Van constant naar variabel debiet Antwerpen, 11 september 2013 Investeren in energie efficiëntie van gebouwen Aviel Verbruggen, Universiteit Antwerpen www.avielverbruggen.be Verbruggen, A.,

Nadere informatie

nieuwe woning in Austerlitz

nieuwe woning in Austerlitz KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Austerlitz EPC0 7 woningen Thuis in het Loo De energie van morgen vandaag in huis EERB ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale

Nadere informatie

c Voorbeeldvragen, Methoden & Technieken, Universiteit Leiden TS: versie 1 1 van 6

c Voorbeeldvragen, Methoden & Technieken, Universiteit Leiden TS: versie 1 1 van 6 c Voorbeeldvragen, Methoden & Technieken, Universiteit Leiden TS: versie 1 1 van 6 1. Iemand kiest geblinddoekt 4 paaseitjes uit een mand met oneindig veel paaseitjes. De helft is melkchocolade, de andere

Nadere informatie