Verantwoorde ambulancezorg; veilige zorg

Transcriptie

1 Verantwoorde ambulancezorg; veilige zorg De ontwikkeling van een patiëntveiligheidsprogramma voor de ambulancezorg; Plan van aanpak, april Inleiding Voor de overheid is het van cruciaal belang dat vermijdbare onbedoelde schade aan cliënten tot een minimum beperkt is. Hiervoor richt de overheid veiligheidsprogramma s in (referentie: Veiligheidsprogramma Voorkom schade, werk veilig, VWS, 2007; Vanzelfsprekende veiligheid in de eerstelijnszorg, 2009). Er zijn nationale programma s voor de ziekenhuissector, de eerstelijn, de GGZ en de care (V&V en gehandicaptenzorg). De programma s gaan uit van de eigen verantwoordelijkheid van zorginstellingen voor het implementeren van patiëntveiligheid. De Inspectie in de Gezondheidszorg ziet toe op het behalen van de doelstellingen. Het waarborgen van een veilige omgeving voor patiënten is van zeer groot belang; óók binnen de ambulancezorg. Een goede basis om dit te garanderen vormt een veiligheidsmanagementsysteem (VMS) voor de zorg. Dit systeem bundelt op unieke wijze veilige bouwstenen en interventies. Een VMS onderscheidt zes basiselementen: beleid en strategie; cultuur, veilig incidenten melden, prospectieve risico-inventarisatie, continu verbeteren en patiëntenparticipatie. Ook voor de ambulancezorg is het leveren van veilige zorg een issue. Een van de pijlers van verantwoorde ambulancezorg is professioneel, kwalitatief hoogwaardig en veilig (Nota Verantwoorde ambulancezorg, 2009). RAV-en vinden het van groot belang dat tijdens de ambulancezorgverlening de veiligheid van cliënten optimaal gewaarborgd is. Het gaat daarbij om het voorkomen van onveilige situaties en onnodige gezondheidsrisico s tijdens de zorgverlening ter plaatse, tijdens het vervoer van de cliënt en bij de overdracht van cliënten door of aan andere zorgverleners. Het kwaliteitssysteem dat RAVen binnen hun organisatie hebben ontwikkeld, bevat onderdelen dat er op gericht is veilige zorg te bieden. Zo beschikt elk HKZ-gecertificeerde RAV over een MIP-systeem (melding incidenten patiëntenzorg). De systematische werkwijze die de overheid voorstaat, is echter nog niet binnen de ambulanceorganisaties geïmplementeerd. Voor de ambulancesector, die het bieden van verantwoorde zorg zeer serieus neemt, is het wel een 1

2 logische vervolgstap om een patiëntveiligheidsprogramma op te zetten en invulling te geven. Hoewel het inrichten en onderhouden van een patiëntveiligheidssysteem de verantwoordelijkheid is van de organisaties zelf, ziet Ambulancezorg Nederland een faciliterende en stimulerende rol voor de sectororganisatie weggelegd. eerste oriënterende gesprekken met hierover gesproken met dr. Harry Molendijk, kinderarts Isala klinieken en directeur van het Centrum Patiëntveiligheid. De Isala is een van de zogenaamde koploperziekenhuizen binnen het tweedelijnsprogramma patiëntveiligheid. Deze ziekenhuizen lopen voorop waar het gaat om patiëntveiligheid en vervullen daarmee een voorbeeldfunctie voor collega-ziekenhuizen. Zij kunnen hun expertise natuurlijk ook inzetten ten behoeve van ketenpartners, zoals ambulanceorganisaties. De Isala heeft hiervoor het Centrum Patiëntveiligheid opgericht. Overdrachtsmomenten tussen ziekenhuis en ambulance zijn per definitie risicovol, waar het de veiligheid van patiënten betreft. Reden te meer om bij het opzetten van een patiëntveiligheidsprogramma de samenwerking te zoeken met ziekenhuizen. 2. De ontwikkeling van een oatiëntveiligheidsprogramma voor de ambulancezorg In november 2009 is Ambulancezorg Nederland gestart met een gespreksronde met deskundigen op het gebied van patiëntveiligheid en ketenpartners. In de periode december 2009 februari 2010 hebben gesprekken plaatsgevonden met het Centrum van Patiëntveiligheid van de Isala, het Ministerie van VWS, de Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ), het Nederlands Patiënten en Consumenten Platform (NPCF) en Stichting HKZ. Deze gesprekken hebben geleid tot een plan van aanpak. Het Ministerie van VWS, de Inspectie en de NPCF juichen de ontwikkeling van een patiëntveiligheidsprogramma voor de ambulancezorg toe. Men onderkent dat het voor de ambulancezorg lastig is om aan te sluiten bij een van de twee lopende programma s (eerste of tweede lijn). De inrichting van een apart programma voor de ambulancezorg lijkt daarmee het meest aannemelijk. De ambulancezorg kenmerkt zich als mobiele schakel binnen de zorgketen. Het is wel van belang dat er een verbinding wordt gelegd met zowel het tweedelijns- als het eerstelijnsprogramma. RAV-en werken immers nauw samen met zorgpartners uit zowel de eerste als de tweede lijn. Er kan gebruik worden gemaakt van instrumenten die beschikbaar zijn vanuit de programma s, er kan worden aangesloten bij de overlegstructuren, en ook in de vorm van projecten kan de samenwerking vorm krijgen. Het Ministerie, IGZ en de NPCF hebben aangegeven de ontwikkeling van het programma te willen ondersteunen. Over de wijze waarop dit plaatsvindt, vindt nader overleg plaats. Zo moet besproken worden met het Ministerie van VWS, op welke wijze financiële steun aan de ontwikkeling van het programma kan worden geboden. 3. Plan van aanpak Er is voor de ontwikkeling en uitvoering van het patiëntveiligheidsprogramma een globaal plan van aanpak opgesteld. In 2010 staat de voorbereiding van het programma centraal. In de periode zal het programma worden uitgevoerd. Eind 2013 geldt als streefdatum voor de certificering van het veiligheidsmanagementsysteem. Het plan van aanpak ziet er schematisch als volgt uit: 2

3 2009 Overleg met relevante externe partners over het plan om een 4 e kwartaal patiëntveiligheidsprogramma voor de ambulancesector te ontwikkelen: Beroepsvereniging V&VN Ambulancezorg (V&VN AZ) Nederlandse Vereniging van Medisch Managers Ambulancezorg (NVMMA) NPCF Ministerie van VWS IGZ 2010 Nadere uitwerking plan van aanpak 1 e kwartaal Bestuurlijk vaststellen plan van aanpak Installatie projectgroep Patiëntveiligheid Opstellen werkplan e 4 E kwartaal Communicatie Informatiebijeenkomst patiëntveiligheid Informatiebijeenkomst voor RAV-directeuren, MMA s en professionals. Doelstellingen bijeenkomst: Betrokkenen informeren/prikkelen Input krijgen voor het patiëntveiligheidsprogramma; Organisaties werven voor de pilots Themabijeenkomsten themabijeenkomsten Patiëntveiligheid voor o.a. middenkaderfunctionarissen, kwaliteitsfunctionarissen Informatiemateriaal ontwikkeling informatiemateriaal Onderzoek 2 e 4 E kwartaal Huidige stand van zaken Inventarisatie naar de huidige stand van zaken. Hoe veilig wordt er gewerkt binnen de ambulancezorg? Identificeren veiligheidsrisico s binnen ambulancezorg Identificeren veiligheidsrisico s binnen de ambulancesector. (dmv onderzoek) tbv bepalen inhoudelijke thema s voor het landelijk programma 2 E - 4 e kwartaal Ontwikkeling instrumenten Pilots Pilot projecten, uitgevoerd in samenwerking met RAV-en. Doelstelllingen van de pilots: Instrumenten ontwikkelen/testen tbv het landelijke programma. De pilots hebben betrekking op de verschillende basiselementen van het VMS De inhoudelijke thema s voor het landelijke programma indentificeren. Het veld betrekken bij de ontwikkeling van het landelijke programma Ontwikkelen HKZ-schema Kwaliteit en Veiligheid (gereed eind 2010) 2 E - 4 e kwartaal Concretisering Landelijk programma Ambulancezorg Patiëntveiligheidsprogramma wordt, in samenwerking met vertegenwoordigers van partnerorganisaties verder uitgewerkt 3

4 De resultaten uit de pilots worden verwerkt in het landelijke programma 4 e kwartaal Definitieve vaststelling van het programma START LANDELIJK PROGRAMMA PATIENTVEILIGHEID AMBULANCEZORG 2011 Concrete start programma 1 e kwartaal Startconferentie patiëntveiligheid, als kick off voor de start van het programma Activiteiten ter ondersteuning en informatie Doorlopend Tussenevaluatie: wat hebben we tot nu toe bereikt? 2011 Werkconferentie patiëntveiligheid, presentatie uitkomsten evaluatie 4 e kwartaal en communiceren mijlpalen/aandachtspunten Vervolg programma Activiteiten ter ondersteuning en informatie Tussenevaluatie: wat hebben we tot nu toe bereikt? 2012 Werkconferentie patiëntveiligheid 4 e kwartaal Presentatie resultaten tot nu toe en communicatie doelstellingen Vervolg programma Activiteiten ter ondersteuning en informatie 2013 Slotconferentie 4 e kwartaal Eind 2013 beschikt elke vergunninghouder over een gecertificeerd VMS systeem (via herzien HKZ-schema Ambulancezorg gereed eind 2010). 4

5 4. Activiteiten 2010 Voor de periode is een globaal plan van aanpak opgesteld. Hieronder volgt een nadere toelichting op de activiteiten Bestuurlijke vaststelling Plan van aanpak Het is van belang dat het plan van aanpak door de besturen van V&VN Ambulancezorg, de NVMMA en de Vereniging AZN worden vastgesteld. Bestuurlijk draagvlak aan het begin van het traject is belangrijk voor de borging van de nadere invulling van het plan. Het plan is door de besturen binnen de sector vastgesteld. Opmerkingen uit de besturen zijn in dit plan van aanpak verwerkt Projectgroep Patiëntveiligheid De voorbereiding van het programma Patiëntveiligheid Ambulancezorg wordt belegd bij een projectgroep. De projectgroep is als volgt samengesteld: Piet Huizinga, directeur RAV IJsselland en AmbulanceOost, voorzitter programmaraad Kwaliteit Pierre van Grunsven, MMA RAV Gelderland Zuid, lid programmaraad Kwaliteit Ina Bolt, ambulanceverpleegkundige UMCG Ambulancezorg, afvaardiging V&VN Ambulancezorg. Gerard Berendschot, beleidsmedewerker RAV IJsselland, lid programmaraad Kwaliteit Margreet Hoogeveen, programmamanager AZN Liesbeth Prins, beleidsondersteunend medewerker AZN Harry Molendijk, Centrum voor Patiëntveiligheid Isala, externe ondersteuning 4.3. Werkplan 2010 Op basis van het plan van aanpak stelt de projectgroep een concreet werkplan 2010 op. Over (onderdelen van) het werkplan 2010 vindt afstemming plaats met VWS, NPCF, IGZ en andere ketenpartners van de ambulancezorg. Het werkplan 2010 dient tevens ter onderbouwing van de financiering van het plan Informatiebijeenkomst Het is van belang dat RAV-en in een vroeg stadium worden geïnformeerd over het belang van veilig werken en het voornemen om een programma Patiëntveiligheid op te zetten en betrokken worden bij de invulling daarvan. Op 28 april 2010 vindt een bijeenkomst plaats voor directeuren, medisch managers en professionals. Doelstellingen van de bijeenkomst zijn: Informatievoorziening over VMS en de basiselementen Prikkelen en motiveren om met patiëntveiligheid aan de slag te gaan Input krijgen uit het veld voor de verdere ontwikkeling van het programma Werven van regio s die willen participeren in de pilots (zie 4.9.) Vertegenwoordigers van de verschillende partijen, beroepsvereniging, medisch managers, patiënten, VWS en de inspectie zullen hun bijdrage leveren aan deze bijeenkomst Themabijeenkomsten Er zijn meer dan bij 4.3. genoemde functionarissen betrokken bij patiëntveiligheid, zoals middenkaderfunctionarissen en staffunctionarissen Kwaliteit. Deze functionarissen worden via themabijeenkomsten geïnformeerd over patiëntveiligheid en het veiligheidsprogramma ambulancezorg. 5

6 4.6. Informatiemateriaal Ter ondersteuning van het traject wordt informatiemateriaal ontwikkeld om RAV-en, maar ook externe relaties te informeren over patiëntveiligheid binnen de ambulancezorg en het patiëntveiligheidsprogramma. In communicatie richting RAV-en dient vooral ook de eigen motivatie om aan veiligheid te willen werken gestimuleerd te worden. Het landelijk patiëntveiligheidsprogramma is bij uitstek een netwerkprogramma. Bij informatievoorziening worden de mogelijkheden van nieuwe media benut (digitale media, fora, etc) 4.7. Onderzoek; stand van zaken en identificeren veiligheidsrisico s binnen de ambulancezorg Het programma patiëntveiligheid voor de Ambulancezorg is er op gericht veiligheidsrisico s tot een minimum te beperken. Als startpunt is het van belang te weten wat de huidige stand van zaken is. Hoe veilig wordt er gewerkt binnen de ambulancezorg? Onderzoek geeft tevens inzicht in waar de risico s zitten. Op basis van de andere landelijke programma s, gesprekken met inhoudsdeskundigen binnen en buiten de sector, komen thema s naar voren als: triage, overdracht, medicatie, transport van patiënten, kwetsbare groepen (zoals baby s en ICpatiënten), de werkomgeving van ambulancezorgverleners, materiaal. Onderzoek deze thema s nader uitdiepen en levert waarschijnlijk ook andere, minder zichtbare risico s op Ontwikkeling landelijke instrumenten Het VMS bestaat uit 6 basiselementen. AZN wil de RAV-en binnen het landelijke programma instrumenten aanreiken om het VMS binnen de organisatie vorm te geven. Vanzelfsprekend wordt gebruik gemaakt van instrumenten die binnen de andere programma s reeds zijn ontwikkeld. Om de instrumenten zo goed mogelijk te laten aansluiten op het veld, worden de instrumenten via regionale pilots ontwikkeld en/of getest HKZ schema Kwaliteit en Veiligheid Ambulancezorg In 2010 wordt het huidige HKZ-schema Ambulancezorg (2007) herzien. In het nieuwe schema worden de HKZ normen voor patiëntveiligheid opgenomen. Daarmee wordt het schema toepasbaar voor certificatie. Om de normen voor patiëntveiligheid zo goed mogelijk aan te laten sluiten op de branche, zal HKZ een interpretatiedocument ontwikkelen. Dit document kan aanvullend zijn op Concretisering Landelijk programma Ambulancezorg De uitkomsten van de activiteiten die in 2010 worden geïnitieerd worden opgenomen in het landelijk programma patiëntveiligheid voor de ambulancezorg. Eind 2010 dienen de contouren van het programma helder te zijn. 6