KOERS053 STAD VAN NU. Programmabegroting (Enschede doet) Gemeente Enschede Ten behoeve van raadsvergadering 7 november

Transcriptie

1 KOERS053 STAD VAN NU Programmabegroting (Enschede doet) Gemeente Enschede Ten behoeve van raadsvergadering 7 november

2 Pagina 2 van 208

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 5 Leeswijzer Koers053 Stad van nu Inleiding Financieel duurzaam en betrouwbaar Innovatieve gemeenschap Stadsdeelgewijs werken en bugerparticipatie Duurzaamheid Financieel middelenkader Inleiding Actualisering van het structurele middelenkader Incidenteel middelenkader Gevolgen van de Miljoenennota en septembercirculaire Bezuinigingen Programma s Economie en Werk Opgroeien en ontwikkelen Wijkontwikkeling, Zorg en Welzijn Stedelijke Ontwikkeling Leefomgeving Dienstverlening Bestuur en Middelen Paragrafen Bestuurlijke projecten, inclusief de Majeure Stedelijke Investeringen Grondbeleid Weerstandsvermogen Treasury Onderhoud kapitaalgoederen Verbonden partijen Bedrijfsvoering Doelmatigheids- en doeltreffendheidsonderzoeken Lokale heffingen Financiële begroting Grondslagen Overzicht van baten en lasten Pagina 3 van 208

4 5.3 Uiteenzetting financiële positie Bijlagen Staat van reserves Staat van voorzieningen Staat van vervangingsinvesteringen Overzicht kredieten / onderhanden werk Subsidies Incidentele baten en lasten Verbonden partijen Maatschappelijke investeringsopgaven (MIO s) Totaaloverzicht Effectdoelstellingen en Indicatoren Meerjaren Prognose Parkeerbeheer Overzicht van beleidsnota s per programma Lijst met afkortingen Overzicht van de Partners Aangenomen amendementen en moties (raadsbehandeling 7 november) Pagina 4 van 208

5 Voorwoord Het Coalitieakkoord Vertrouwen in Enschede is basis voor de opzet van de begroting voor Het college van B&W houdt juist in een tijd van economische recessie vast aan de ambitie om innovatief en ondernemend te besturen. We moeten blijven investeren in stedelijke ontwikkelingsprojecten zoals in de Spoorzone, Stadsweide en de binnenstad. We houden ook de voorzieningen voor onderwijs, cultuur, sport en zorg zoveel mogelijk overeind. Door de rijksbezuinigingen heeft Enschede aanzienlijk minder geld te besteden. De gemeente is niet in staat om alle effecten daarvan te compenseren. We hebben dat zien aankomen en ons voorbereid op bezuinigingen en op slimmer en doelmatiger functioneren. Zo werken we met meer partners en bewoners samen en zijn toch in staat maatschappelijke opgaven aan te pakken. We doen dat zonder substantiële lastenverzwaring voor Enschedeers. Duurzaamheid krijgt in 2012 een forse impuls doordat corporaties met inzet van bedrijven en werklozen een groot aantal woningen energiezuiniger gaan maken. Een aanpak die de inwoners gaan merken en die moet leiden tot een lagere energierekening. Door meerdere budgetten in de wijken samen te voegen tot één wijkbudget moeten bewoners meer zeggenschap krijgen over de besteding ervan en prioriteiten kunnen stellen. We stimuleren het eigen initiatief en ondernemerschap in de wijken en experimenteren met een vernieuwende arbeidsmarktaanpak in Pathmos en Stevenfenne. Samen met werkgevers helpen we zoveel mogelijk mensen aan werk. Maar de werkloosheid is dusdanig hoog, dat dit niet voor iedereen die dat wil gaat lukken. Juist die mensen steunen we met een activerend arbeidsmarktbeleid waarin participatie voor iedereen uitgangspunt is. We zijn een sociale stad en blijven hulp geven (een vangnet bieden) aan mensen die het zonder ondersteuning niet redden. Samenwerking in Twente zal meer dan ooit nodig zijn om de economische structuur te versterken en voorzieningen zoveel mogelijk op peil te houden. Kennispark, Hart van Zuid en de gebiedsontwikkeling van de Luchthaven Twente moeten we met alle kracht doorzetten. Wij rekenen erop dat het aankomt op uithoudingsvermogen om de komende jaren de gemeente gezond te houden én te werken aan versterking van de centrumfunctie van Enschede. Onder het motto Koers053 willen we het beste uit onze organisatie halen; het zijn de mensen die het doen en die ertoe doen! Burgemeester en Wethouders van Enschede, De Secretaris, De Burgemeester, M.J.M. Meijs P.E.J. den Oudsten Pagina 5 van 208

6 Pagina 6 van 208

7 Leeswijzer In de Programmabegroting worden de begroting voor 2012 en de ramingen voor de drie daarop volgende jaren gepresenteerd. De programmabegroting is opgebouwd uit vier delen. Koers053 Stad van nu In het eerste deel, de beleidsbrief, schetsen wij hoe we na de behandeling van de Kadernota verder zijn gegaan. Bovendien geven we kort aan wat het incidentele en structurele middelenkader is en welke bezuinigingen zijn opgenomen. Ook belangrijke onderwerpen die gemeentebreed spelen komen aan bod, zoals duurzaamheid, stadsdeelgewijs werken en innovatie en de daarbij behorende maatschappelijke investeringsopgaven. Deze inleiding biedt daarmee een goed inzicht in de financiële en beleidsmatige situatie van dit moment. De Beleidsbegroting Het tweede deel betreft de Beleidsbegroting. Dit onderdeel bestaat uit het programmaplan en de paragrafen. Het programmaplan bestaat uit zeven begrotingsprogramma s. Hierin is het beleid voor de komende jaren geformuleerd, inclusief de daarvoor benodigde budgetten, waarbij de 3 W-vragen centraal staan: Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Wat mag het kosten? Bij de vraag wat willen we bereiken? zijn per programma een hoofddoelstelling met bijbehorende doelstellingen opgenomen. Bij de Kadernota 2012 zijn deze doelstellingen met bijbehorende indicatoren vastgesteld. Om deze doelen te kunnen realiseren moeten die activiteiten worden uitgevoerd die er voor zorgen dat het doel ook daadwerkelijk bereikt wordt. Aan die activiteiten hangt een kostenplaatje. Deze relatie tussen doelen, activiteiten en middelen is inzichtelijk gemaakt door middel van een doelenboom per programma. Vorig jaar zijn bij de overgang van 14 naar 7 programma s de producten een op een verdeeld over de 7 programma s. Bij het bepalen van de activiteiten die we voor een doelstelling doen, is de productindeling herzien. De nieuwe producten zijn opgenomen in deze programmabegroting. Bij wat gaan we ervoor doen? wordt de nadruk gelegd op de politieke speerpunten. Per doelstelling worden de belangrijkste speerpunten weergegeven. Bij deze speerpunten wordt uitgebreid ingegaan op wat er in 2012 wordt gedaan om de doelstelling te behalen. Bij de reguliere werkzaamheden worden uitsluitend de highlights voor het begrotingsjaar aangegeven. Dat kan de start van een project zijn of het maken van een beleidsnota. Er wordt niet ingegaan op beleid dat terug te vinden is in deze beleidsnota s. Via de begroting op internet zijn deze beleidsnota s makkelijk te raadplegen door de verwijzingen die er zijn gemaakt. Daarnaast zijn door middel van een tabel per product de baten en lasten inzichtelijk gemaakt, bij het onderdeel wat mag het kosten. Tenslotte zijn - conform de verplicht gestelde kaders van het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) - de paragrafen opgenomen waarin nader wordt ingegaan op een aantal beheersmatige aspecten. Deze aspecten kunnen grote financiële gevolgen hebben en/of zijn van belang voor het realiseren van de programmadoelstellingen. Het betreft de paragrafen grondbeleid, weerstandsvermogen, treasury, onderhoud kapitaalgoederen, verbonden partijen, bedrijfsvoering en lokale heffingen. Tevens wordt een paragraaf gewijd aan de onderzoeken doelmatigheid en doeltreffendheid (213a). Hiermee wordt invulling gegeven aan de Verordening onderzoeken doelmatigheid en doeltreffendheid gemeente Enschede Daarnaast zijn de bestuurlijke projecten overzichtelijk in een paragraaf weergegeven. Financiële begroting Het derde onderdeel betreft de financiële begroting, waarin de financiële vertaling van het beleid is vastgelegd. Dit bestaat uit een overzicht van de baten en lasten en de uiteenzetting van de financiële positie van de gemeente. In deze begroting zijn ter vergelijking ook de begrotingscijfers (na wijzigingen) van 2011 en de realisatie 2010 opgenomen. Pagina 7 van 208

8 Bijlagen Tenslotte bevat deel vier de bijlagen. In de bijlagen is gedetailleerde informatie opgenomen die veelal een nadere uitwerking is van onderwerpen uit de beleidsbegroting en de financiële begroting. Het betreft onder meer de te verstrekken subsidies 2012, de indicatoren en de risico-inventarisatie. Ook vindt u een volledig overzicht van de maatschappelijke investeringsopgaven en de verbonden partijen. Pagina 8 van 208

9 1 Koers053 Stad van nu 1.1 Inleiding Het versterken van de sociaal-economische positie van onze stad is ook voor de komende jaren onze belangrijkste opgave. Onze stad beschikt over een sterke uitgangspositie voor een sprong voorwaarts, maar is ook sociaal kwetsbaar, waardoor rijksbezuinigingen hard aankomen. Bewoners, ondernemers en instellingen ervaren de effecten van de economische recessie en rijksbezuinigingen in hun portemonnee. Er is minder geld om mensen aan het werk te helpen, het persoonsgebonden budget wordt afgeschaft, de invoering van het gezinsinkomen betekent voor sommige gezinnen een forse achteruitgang van hun inkomsten en juist een groep kwetsbare burgers als chronisch zieken kan te maken krijgen met meerdere bezuinigingen tegelijkertijd. Als gemeente zijn we niet in staat om al deze effecten te compenseren. In deze programmabegroting presenteren wij daarom een mix van investeringen, van vernieuwing van onze werkwijze, van verdere stappen op weg naar een wendbare en flexibele organisatie en van bezuinigingen op de gemeentelijke uitgaven. We zorgen voor een sociaal vangnet voor wie het echt niet zelf meer redt en voorkomen lastenverzwaring zoveel mogelijk. Investeren Wij vinden het daarbij wenselijk en verantwoord vast te houden aan onze ambities en de grote projecten die daaruit voortvloeien. We zetten in op meer bedrijvigheid en op een groei van het aantal mensen dat werkt. Dit doen we door onze Enschedese aanpak van de arbeidsmarkt, waarbij de werkgevers een belangrijke rol hebben en door talentontwikkeling te stimuleren. Groei kan niet zonder goede bereikbaarheid. Daarom blijven we werken aan een goede ontsluiting van bijvoorbeeld Enschede West en Kennispark. Investeren in onze stad is noodzakelijk om de sociaal-economische positie en innovatiekracht van onze stad te versterken. Voor nu, maar zeker ook voor morgen. sociaal vangnet We vertrouwen op de kracht van onze stad. Het grootste deel van de Enschedeërs is vitaal en kan zonder ondersteuning van de overheid maatscahppelijk functioneren. Maar een deel van de Enschedeërs is (nog) niet in staat zich zelfstandig staande te houden. Voor die burgers die langdurig niet in hun eigen inkomen kunnen voorzien of voor wie zorg niet in het eigen sociale netwerk georganiseerd kan worden, zorgen we voor een vangnet. Zorg op maat én betaalbaarheid is daarbij het uitgangspunt. Bij alles wat we doen hebben we de kwaliteit van onze dienstverlening hoog in het vaandel. Samen in stad en regio We kunnen niet zonder samenwerking met inwoners en partners. Samen willen we tot oplossingen komen hoe we onze ambities kunnen behouden en blijven werken aan een krachtig en vitaal Enschede. Gebouwd op vertrouwen. Inwoners krijgen meer zeggenschap over hun buurt door de wijkbudgetten en de wijkbeheerplannen. Met partners werkt de gemeente samen aan de maatschappelijke investeringsopgaven. Samen zoeken we naar oplossingen voor ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken. Samenwerking met inwoners en partners verbetert de kwaliteit van de samenleving en is daarnaast vaak goedkoper. Hetzelfde geldt voor de samenwerking met andere gemeenten in Twente en met de provincie Overijssel. We gaan verder met het zoeken naar slimme oplossingen voor taken die voor alle gemeenten gelijk zijn. Sluitende begroting Voor alle plannen en ambities is een sluitend huishoudboekje een belangrijke voorwaarde. Dit lukt in Het is duidelijk dat er minder geld te besteden is. Ook wij moeten bezuinigen. Hierbij moeten we ons realiseren dat we eerdere rijksbezuinigingen in voorgaande jaren hebben verwerkt. We kijken Pagina 9 van 208

10 goed waar we investeren en waar het minder kan. We gaan kostenbewust om met de projecten, groot en klein. Kostenbewust zijn we ook als het gaat om onze eigen organisatie die kleiner en wendbaarder wordt. We doen meer met minder. 1.2 Financieel duurzaam en betrouwbaar Het financieel beeld ziet er voor de komende jaren beheersbaar uit. Mede dankzij de gerichte bezuinigingen van rond 30 miljoen euro uit de voorgaande programmabegrotingen kunnen we een meerjarig sluitende begroting presenteren. Maar gelet op de huidige economische omstandigheden en de opgave voor het grondbedrijf om code groen te bereiken, rekenen we ons niet rijk. Waar mogelijk anticiperen we op risico s uit de markt, rijksbezuinigingen en decentralisaties. Ontwikkelingen Zoals ook in de Kadernota 2012 is aangegeven, ligt er een grote uitdaging om de Rijksbezuinigingen op te vangen. Het participatiebudget valt in 2012 terug naar 16,5 miljoen euro ten opzichte van 29 miljoen euro in En ook bij de sociale werkvoorziening, armoedebeleid en de zorg (AWBZ, jeugdzorg, verslavingszorg) moet Enschede de komende jaren forse bezuinigingen vanuit het Rijk verwerken. Enschede heeft niet de middelen om deze Rijksbezuinigingen te compenseren. Het uitgangspunt uit het coalitieakkoord is dat minder Rijksgeld leidt tot minder beleidsinzet. Maar kortingen vanuit het Rijk worden niet ondoordacht doorgegeven aan degenen die erdoor getroffen worden. Waar mogelijk worden de Rijkskortingen aangegrepen om het beleid slimmer in te richten. Dat doen we door de werkgever meer centraal te stellen bij de arbeidsmarktaanpak, door in het armoedebeleid meer uit te gaan van maatwerk dan generieke verstrekkingen en door in de zorg beter aan te sluiten op de eigen verantwoordelijkheid en het netwerk van de burger. Waar taken over komen van andere overheden, anticipeert Enschede in een vroeg stadium op de beleidsmatige en financiële effecten van decentralisaties, bijvoorbeeld als pilotgemeente bij de decentralisatie van de jeugdzorg. Structureel middelenkader en bezuinigingen Bij de Kadernota 2012 hebben we geconstateerd dat er sprake is van een structureel tekort van 0,6 miljoen euro in 2012 oplopend naar een structureel tekort van 4,55 miljoen euro vanaf Sinds de Kadernota hebben we een aantal positieve mutaties in het middelenkader van 1,45 miljoen euro in 2012 oplopend naar 5,35 miljoen euro in 2015 kunnen verwerken. Dit komt vooral, doordat een aantal taakstellingen uit de meicirculaire alsnog aan de programma s doorgegeven konden worden en doordat de afbouw van de suppletieuitkering OZB niet doorgaat. De ontwikkeling van de uitkering uit het Gemeentefonds vertoont in de septembercirculaire een negatieve mutatie ten opzichte van de eerdere circulaires. De bijstelling van de groei- en inflatiecijfers van het Rijk biedt daar een verklaring voor. Hoewel het vanuit het provinciaal toezichtskader niet verplicht is de effecten van de septembercirculaire mee te nemen, heeft het de voorkeur van het College om dit bij de programmabegroting al zo veel mogelijk te doen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het structurele middelenkader bij deze programmabegroting. Nadere toelichting op het structurele middelenkader is te vinden in hoofdstuk 2.2. Bedragen in miljoen euro s Nog te vinden structurele dekking (Kadernota na raadsbehandeling) -0,60-1,05-0,10-4,55 Mutaties sinds Kadernota 1,45 1,45 2,10 5,35 Septembercirculaire 2011 (zie paragraaf 2.4 derde alinea) -1,20-1,10-0,60-0,95 Subtotaal -0,35-0,70 1,40-0,15 Bezuinigingsvoorstellen (zie paragraaf 2.5) 0,35 0,35 0,35 0,35 Saldo 0-0,35 1,75 0,20 Dotatie (-) of onttrekking (+) aan algemene reserve 0 0,35-1,75-0,20 Begrotingssaldo = voordeel, - = nadeel Bezuinigingen Pagina 10 van 208

11 In de Kadernota 2012 is een aantal concrete bezuiningsmaatregelen opgenomen oplopend van euro in 2012 tot circa 2,0 miljoen euro in De bezuinigingen werden gevonden op de terreinen sport, cultuur en spelen. Deze zijn verwerkt in deze programmabegroting. Echter, in aanvulling op deze bezuinigingen uit de Kadernota 2012, moesten er voor een sluitende begroting nog enkele nieuwe bezuinigingen gerealiseerd worden. Het aantal mogelijkheden hiervoor dat snel uitvoerbaar is en niet leidt tot extra lastenverzwaring van de inwoners van Enschede, is beperkt. Dit is logisch, omdat deze bezuinigingsmogelijkheden aan bod zijn gekomen in eerdere bezuinigingsronden. Alleen al bij de programmabegrotingen van 2010 en 2011 zijn bezuinigingen met een omvang van rond de 30 miljoen euro vastgelegd. Om de begroting van 2012 sluitend te krijgen, stellen wij voor toeristenbelasting in te voeren (verwachte opbrengst euro) en de financiering van startersondersteuning te beëindigen (verwachte besparing euro). Het is niet ondenkbaar dat de komende tijd aanvullende bezuinigingen nodig zijn. In de Kadernota 2012 werden daarom al een aantal zoekrichtingen gedefinieerd die mogelijk tot aanvullende besparingen zouden kunnen leiden: maatschappelijke investeringsopgaven, synergievoordelen bij vormen van sport/jongeren/educatie in de wijken, sluiting of samenvoeging van wijkaccommodaties, samenwerking op het gebied van handhaving openbare ruimte en dekking wijkbudgetten. De invulling van deze zoekgebieden leidt op de korte termijn nog niet tot besparingen. Wij stellen voor om de uitkomst van de zoekrichtingen verder in te vullen bij de volgende kadernota. In paragraaf 2.5 van deze programmabegroting is een uitgebreide toelichting per bezuiniging opgenomen en worden ook de zoekrichtingen nader toegelicht. Incidenteel middelenkader en weerstandsvermogen De raad heeft bij de Kadernota 2012 ingestemd met het incidentele middelenkader. Sinds de behandeling van de Kadernota hebben zich een aantal mutaties voorgedaan die betrekking hebben op het jaar Het betreft dan vooral de herijking van het weerstandsvermogen. Sinds de Kadernota is het weerstandsvermogen verslechterd. De optelsom van de risico s en daarmee de benodigde weerstandscapaciteit is gestegen van 21,5 naar 24,8 miljoen euro. Meer informatie over de ontwikkeling van het weerstandsvermogen vindt u in hoofdstuk 4.3. Het resultaat van deze wijzigingen is dat bij ongewijzigd beleid het weerstandsvermogen onder het vereiste minimum niveau van 1,0 zakt. In ieder geval is een toevoeging van 0,3 miljoen euro aan de algemene reserve nodig om weer boven de 1,0 te komen. Daarnaast is het vanwege de onzekere economische omstandigheden raadzaam om een buffer aan te leggen. Bij deze programmabegroting stellen we een maatregelenpakket voor waarmee een weerstandsvermogen van ratio 1,17 bereikt wordt. Onderdeel van het pakket zijn bijvoorbeeld de inzet van het incidentele overschot bij de Kadernota 2012 en onttrekkingen uit het implementatiebudget en innovatiefonds. In hoofdstuk 2.5 van deze programmabegroting wordt het maatregelenpakket nader toegelicht. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het incidentele middelenkader bij deze programmabegroting: Bedragen in miljoen euro s Nog te vinden incidentele dekking bij Kadernota (na raadsbehandeling) Weerstandsvermogen ratio 1,17-4,5 Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg -0,5 Dekkingsmiddelen 4,1 0,9-2,1-1,6 0,5 Saldo 0-2,1-1,6 0,5 Dotatie (-) of onttrekking (+) algemene reserve 0 2,1 1,6-0,5 Saldo = voordeel, - = nadeel Pagina 11 van 208

12 Risicobeheersing: Grondbedrijf en projecten Het is mogelijk dat de schulden- en valutacrisis leidt tot een nieuwe economische recessie. Voor Enschede zou dat tot nadelige effecten op de markten voor woningen, kantoren en bedrijventerreinen kunnen leiden. Op MPG totaalniveau zijn er per 1 juni 2011 ten opzichte van begin 2011geen grote financiële afwijkingen te constateren. De uitfasering van kosten en opbrengsten in 2011 heeft onder andere tot gevolg dat de reserve van het Grondbedrijf verbeterd is met 1,6 miljoen euro. Wel is het weerstandsvermogen van het Grondbedrijf verslechterd met per saldo 0,6 miljoen euro. De afstand tot groen in het MPG 2011 was 1,8 miljoen euro. In de halfjaarlijkse herziening is deze nu 2,3 miljoen euro. Er is nog steeds sprake van code oranje. Op basis van de halfjaarlijkse herziening is er nu geen aanleiding om middelen in de programmabegroting te reserveren. Wel wordt een verslechtering voorzien in het MPG 2012 als gevolg van de bijstelling van de uitgifteprognose voor de woningbouwprojecten t Brunink en de Eschmarke voor de periode en bedrijventerreinen voor het jaar Dit op basis van de verkoopcijfers van de afgelopen jaren en de uitgifte in de loop van dit jaar. Deze verslechtering verwachten wij binnen het MPG 2012 op te kunnen vangen. Naast het reguliere actualisatietraject van het MPG 2012 zullen ook de effecten van de dit jaar te nemen strategische besluiten over een aantal projecten (o.a. Zuiderval en Eschmarke) en een aantal toekomstige projecten worden verwerkt. De nog vast te stellen beleidsuitgangspunten vormen hiervoor een basis. (o.a. woonbeleid, kantoren). Dan zal duidelijk worden hoe het MPG 2012 er inclusief de strategische keuzes uit komt te zien. Deze effecten worden vervolgens betrokken bij de Kadernota Vooruitlopend op de uitkomsten van het MPG 2012 worden alvast de mogelijkheden bekeken voor een verdere financiële optimalistatie van de projecten, waaronder verdergaande versobering en aanvullende subsidiemogelijkheden. De risico s van projecten worden zo veel mogelijk beperkt. Uitgangspunt van het strategisch financieel beleid is dat projecten tegenvallers zelf moeten opvangen. Daarnaast moeten we in de projecten ook scherpere keuzes maken. Nog meer dan voorheen worden de projecten zo doelmatig en kostenbewust mogelijk ingericht. Alleen op die manier kan Enschede de belangrijkste projecten doorzetten en ambities realiseren. 1.3 Innovatieve gemeenschap Complexe maatschappelijke opgaven, terugloop in financiële middelen en rijksbeleid met grote implicaties voor de gemeente. De roep om nieuwe manieren van (samen) werken is groot. Innovatie hebben we daarom hoog in het vaandel staan en vormt de koepel boven onze relatie met stad en partners alsook onze eigen organisatie heen. Zowel qua maatschappelijke kansen als onze werkwijze blijven we inzetten op een open, slimme en creatieve benadering. In de komende periode moet geoogst worden. Door uitvoering van het Actieprogramma Innovatie gaan we innovatieve maatschappelijke investeringsopgaven inzetten voor de aanpak van maatschappelijke vraagstukken rondom zorg, veiligheid en duurzaamheid. Passend bij een overheid die op een andere manier in de samenleving wil staan, is een moderne flexibele organisatie. Het project Slim Werken geeft invulling aan een innovatief werk- en huisvestingsconcept. Onze inzet in de wijken met de wijkcoaches en aanpak van de arbeidsmarktproblematiek zijn andere voorbeelden van een innovatieve inzet als gemeente. We gaan dus door op de ingeslagen weg, vanuit de houding dat innovatie meer dan ooit noodzakelijk is. Een uitwerking van onze specifieke inzet is terug te vinden bij de begroting van de programma s in de volgende hoofdstukken. Uitgelicht: Maatschappelijke Investeringsopgaven De aanpak rondom de Maatschappelijke Investeringsopgaven is een voorbeeld voor een innovatieve werkwijze in samenspraak met partners. De 7 MIO s te weten: Frontlijnsturing, Pathmos/Stevenfenne werkloosheidsvrij, Onderhoud Openbare Ruimte, Duurzame Woningen, Woon-zorgdiensten, Integrale vervoersystemen en de Vitale sportvereniging zijn doorberekend. Op dit moment vindt er overleg plaats met de partners hoe de uitwerking van de MIO's verder wordt vormgegeven. Dat betekent dat Pagina 12 van 208

13 er afspraken worden gemaakt over rollen en verantwoordelijkheden, over financiering en tijdpad. De volgende fase van de MIO Duurzame Woningen is het meest ver uitgewerkt. Daar ligt al een uitgewerkt plan van aanpak voor de volgende fase. Hierin is uitgewerkt hoe de betreffende bewoners geïnformeerd worden. De eerste tender wordt aan het einde van 2011 uitgeschreven, zodat in maart 2012 de biedingen worden gegund en vervolgens een aanvang gemaakt kan worden met de verduurzaming. Zoals aangegeven bij de Kadernota 2012 verwachten wij de structurele financiële gevolgen van de aanpak van de maatschappelijke investeringsopgaven te kunnen verwerken in de begroting van Stadsdeelgewijs werken en bugerparticipatie Stadsdeelgewijs werken Binnen de stadsdelen en het stadsdeelgewijs werken staan de thema s leefbaarheid, veiligheid, participatie en activering centraal. Om bijbehorende doelen te realiseren wordt er samenwerking gezocht binnen de verschillende programma s, met burgers en met verschillende partners in de stad. Een aantal belangrijke uitgangspunten die gehanteerd worden bij het bereiken van deze doelen zijn; het denken en handelen vanuit de bewoner, het leveren van kwalitatief hoogstaand maatwerk en het geven van meer zeggenschap aan bewoners over onderwerpen die vooral in de directe leefomgeving plaatsvinden. Stadsdeelcommissies en burgerparticipatie Binnen de verschillende stadsdeelcommissies wordt door middel van een hernieuwde manier van agenderen en vergaderen de betrokkenheid van bewoners vergroot. Bewoners krijgen in stadsdeel Oost de gelegeheid om in het eerste half uur van de vergadering agendapunten in te brengen. In de stadsdelen Centrum, West en Noord maakt men deelname aan een discussie laagdrempelig door verschillende debatvormen en stadsdeel Zuid gebruikt moderne media als Buurtlink, Facebook, Twitter en Hyves om de bewoners te informeren. Tezamen met de commissies en de griffie wordt er onderzocht welke middelen zich lenen om algemeen ingezet te kunnen worden. Wijkbudgetten In april 2011 is het voorstel wijkbudgetten door uw Raad vastgesteld. Doel is dat de bewoners meer invloed, zeggenschap en verantwoordelijkheid krijgen over hun eigen leefomgeving. In de vitale samenleving zijn burgers maatschappelijk actief en betrokken en dat laat zich vertalen in meer invloed. Daardoor sluiten de maatregelen en activiteiten in de buurten, wijken en dorpen beter aan bij de wensen en behoeften van de bewoners. Tevens is de veronderstelling dat de mensen zelf slimmere en wellicht goedkopere oplossingen kunnen vinden, waardoor de overheidsinvesteringen meer maatschappelijk rendement op gaan leveren. De projecten Buurt in Actie en vergelijkbare projecten hebben dat de afgelopen jaren laten zien. Deze verandering in de richting van meer zeggenschap voor de bewoners rechtvaardigt een lagere inzet op bijvoorbeeld het wijkwelzijn. De impuls van wijkbudgetten wordt tevens benut voor de versterking van wijk- en dorpsraden, met als doel de representativiteit te vergroten. Halverwege 2012 wordt geëvalueerd en indien de ervaringen positief zijn kan het budget worden uitgebreid met andere middelen uit de programma s en van partners. Motie structureel maken dekking wijkbudgetten De motie Wijkbudgetten Veiligstellen is als volgt uitgevoerd: Voor het jaar 2012 is met de ophoging van euro uit de kadernota de beoogde 1,4 miljoen euro veilig gesteld. Voor het ophogen van het wijkbudget heeft overleg plaatsgevonden met de programma s. Dat heeft ertoe geleid dat voor 2013 en 2014 een bedrag van respectievelijk 0,2 en 0,3 miljoen euro aan de wijkbudgetten zal worden toegevoegd. De ophoging van de wijkbudgetten komt uit de GRAP-gelden, budget Wegen en vanuit het budget Wijkwelzijn/ Jongerenwerk (verhouding 50/50). De omvang van het wijkbudget voor 2013 komt daarmee op 1,2 miljoen en vanaf 2014 op 0,9 miljoen euro. Dat is minder dan de beoogde 1,4 miljoen euro. Pagina 13 van 208

14 Bij de Kadernota 2013 komen we tot voorstellen ter grootte van het resterende bedrag (0,2 miljoen in 2013 en 0,5 miljoen vanaf 2014). In het bijzonder wordt daarbij gekeken naar programma s met doelstellingen die overeenkomen met de doelen van de wijkbudgetten. Daarnaast zal worden nagegaan of naast het vrijmaken van budgetten trekkingsrechten aanvullend kunnen zijn, waarbij de wijkbudgetten gedeeltelijk gegenereerd worden door geoormerkt geld. Voorbeelden van trekkingsrechten voor bewoners bij bepaalde budgetten zijn het inzetten van bredeschool regisseurs, consulenten sportactivering en natuureducatie. 1.5 Duurzaamheid Duurzaamheid staat hoog op onze agenda. We zijn uit de startblokken wat betreft de uitvoering van het duurzaamheidbeleid. Maar we realiseren ons ook dat we alle zeilen moeten bijzetten om de door de raad gestelde doelen in 2015 en 2020 uit de nota Nieuwe Energie voor Enschede (NEVE, 2009) daadwerkelijk te halen: 1. in 2020 hebben we in de stad 30% CO2 bespaard ten opzichte van in 2020 wekken we 20% van de energiebehoefte op door middel van duurzame energie 3. in 2015 is de gemeentelijke organisatie klimaatneutraal 4. in 2020 zijn alle scholen klimaatneutraal Uw raad heeft uitgesproken aan het begrip duurzaamheid een bredere invulling te willen geven. In de in voorbereiding zijnde stadsbrede structuurvisie is een duurzame ontwikkeling omschreven als een ontwikkeling, waarbij in de behoeften van de huidige generatie wordt voorzien, zonder voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Daarbij worden de volgende facetten onderscheiden: Energie- en klimaatbeleid; Behoud van biodiversiteit; Kwaliteit van bodem, water en lucht; Zuinig gebruik van grondstoffen. Conform de lijn uit de Kadernota is de uitwerking van de duurzaamheidsthema s in deze programmabegroting vooral gericht op het onderdeel energie- en klimaat. Op onderdelen is dit binnen de programma s reeds verder uitgewerkt. In een separate notitie aan uw Raad zullen we eind 2011 inzichtelijk maken welke activiteiten en inspanningen noodzakelijk zijn om richting 2020 de gemeentelijke duurzaamheidsopgaven te realiseren. Dit resulteert in een uitvoeringsprogramma met concrete maatregelen en projecten over de periode Innovatief en samen met partners in de stad Wij kunnen onze doelen alleen bereiken indien intensief wordt samen gewerkt met partners in de stad. Immers, van het totale energiegebruik in de stad neemt de gemeentelijke organisatie minder dan 5% voor zijn rekening. Het is van belang dat we de duurzaamheidsopgaven delen met onze partners in de gemeente en dat we er afspraken over maken. College van B&W neemt samen met de Raad en de ambtelijke organisatie waar mogelijk initiatieven om deze samenwerking te initiëren en te versterken. Concrete voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld de MIO verduurzaming van de woningvoorraad, de verkenning van de mogelijkheden voor duurzame energie en warmtedistributie, energiezuinige openbare verlichting, onderzoek naar duurzaamheid bij grond-, weg- en waterbouwbouw in netwerkstadverband, en de inzet van het gemeentelijk innovatiefonds om samen met marktpartijen duurzaamheidsinitiatieven van de grond te krijgen. Omdat duurzaamheid iedereen in de stad raakt, is blijvend aandacht nodig voor de gevolgen, kansen en mogelijkheden van specifieke activiteiten. Juist door zichtbaar en concreet te maken hoe duurzaamheid het dagelijks leven beïnvloedt, kun je zorgen voor bewustwording en betrokkenheid. Maatregelen in de vorm van kortingen, subsidies of tegenprestaties kunnen daarbij als stimulans dienen. Aanvullend besteden we nadrukkelijk aandacht aan goede initiatieven, vanuit welke hoek dan ook. Dit vanuit de overtuiging dat zichtbaarheid voor draagvlak zorgt. In de kadernota is geschetst wat de realisatie op de verschillende thema s is en welke projecten in gang gezet zijn. In deze programmabegroting komen per programma de belangrijkste speerpunten op duurzaamheid aan de orde. Elk programma maakt werk van de duurzaamheidsopgaven. Binnen de Pagina 14 van 208

15 afzonderlijke hoofdstukken geeft ieder programma zijn opgaven tot 2020, de huidige stand van zaken en plannen voor 2012 weer. Grafiek: Duurzaamheidsopgave per programma Stedelijke Ontw ikkeling ton 56% Dienstverlening 0% WZW 759 ton <1 % Leefomgeving ton 13% Bestuur en Middelen % Economie en Werk ton 24% Opgroeien en Ontw ikkelen ton 3% Pagina 15 van 208

16 2 Financieel middelenkader 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt het financieel middelenkader voor de komende jaren geschetst. Het financieel beeld ziet er voor de komende jaren beheersbaar uit. Mede dankzij de gerichte bezuinigingen van rond 30 miljoen euro uit de voorgaande Programmabegrotingen en de Kadernota, kan Enschede een meerjarig sluitende begroting presenteren. Maar gelet op de huidige economische omstandigheden en de opgave voor het grondbedrijf om code groen te bereiken, rekent Enschede zich niet rijk. Waar mogelijk anticipeert Enschede op risico s uit de markt en bezuinigingen en decentralisaties vanuit het Rijk. Zoals ook in de Kadernota 2012 is aangegeven, ligt er een grote uitdaging om de Rijksbezuinigingen op te vangen. Het participatiebudget bijvoorbeeld, valt in 2012 terug naar 16,5 miljoen euro ten opzichte van 29 miljoen euro in En ook bij de sociale werkvoorziening, armoedebeleid en de zorg (AWBZ, jeugdzorg, verslavingszorg) moet Enschede de komende jaren forse bezuinigingen vanuit het Rijk verwerken. Enschede heeft niet de middelen om deze Rijksbezuinigingen te compenseren. Het uitgangspunt uit het coalitieakkoord is dat minder Rijksgeld, leidt tot minder beleidsinzet. Maar kortingen vanuit het Rijk worden niet ondoordacht doorgegeven aan degenen die erdoor getroffen worden. Waar mogelijk worden de Rijkskortingen aangegrepen om het beleid slimmer in te richten. Dat doen we door de werkgever meer centraal te stellen bij de arbeidsmarktaanpak, door in het armoedebeleid meer uit te gaan van maatwerk dan generieke verstrekkingen en door in de zorg beter aan te sluiten op de eigen verantwoordelijkheid en het netwerk van de klant. Waar taken overkomen van andere overheden, anticipeert Enschede in een vroeg stadium op de beleidsmatige en financiële effecten van decentralisaties, bijvoorbeeld als pilotgemeente bij de decentralisatie van de jeugdzorg. Net als andere gemeenten moet Enschede rekening houden met de huidige onzekerheden op de financiële markten. Zoals genoemd in de Miljoenennota kan het Rijk de komende jaren geconfronteerd worden met forse tegenvallers, indien de schulden- en valutacrisis doorzet. De Miljoenennota 2012 laat als gevolg van de economische omstandigheden al een verlaging van de uitkering uit het Gemeentefonds (accrès) zien. Indien deze problematiek verergerd, bijvoorbeeld als de schulden van Griekenland worden afgewaardeerd of andere eurolanden de zelfde betalingsproblemen krijgen als Griekenland, kan de stabiliteit van de euro verder onder druk komen te staan. De gevolgen die dat heeft voor de Rijksbegroting slaan in dat geval ook neer bij gemeenten, bijvoorbeeld doordat het accrès verder naar beneden gaat. Het Centraal Planbureau heeft in de Macro-economische Verkenningen de groeicijfers al bijgesteld en gaat ook uit van een toename van de werkloosheid, hogere woonlasten en daling van de koopkracht. Dit kan voor Enschede een impact hebben op het aantal mensen met een bijstandsuitkering en de mogelijkheden om mensen direct naar werk toe te leiden. Enschede probeert hierop zoveel mogelijk te anticiperen. Waar het bijvoorbeeld gaat om de effecten op het Gemeentefonds wordt de negatieve reeks uit de septembercirculaire wél meegenomen in de programmabegroting, ook al is dat vanuit het financieel toetsingskader niet verplicht (zie paragraaf 2.4). Het is mogelijk dat de schulden- en valutacrisis leidt tot een economische recessie. Voor Enschede zou dat tot nadelige effecten op de markten voor woningen, kantoren en bedrijventerreinen kunnen leiden. De halfjaarlijkse herziening van het Meerjaren Perspectief Grondbedrijf (MPG) geeft weliswaar geen directe aanleiding om bij de programmabegroting middelen hiervoor te reserveren, maar voor het MPG 2012 wordt een verslechtering voorzien als gevolg van een bijstelling van de uitgifteprognoses van woningbouwprojecten. Deze verslechtering verwacht het grondbedrijf nog binnen het MPG 2012 op te kunnen vangen. Uit de halfjaarlijkse herziening van het MPG blijkt tevens dat het Grondbedrijf, ondanks de voortvarende toepassing van de korte termijn maatregelen, nog steeds in code oranje verkeert. Nadelige marktontwikkelingen hebben niet alleen gevolgen voor het Grondbedrijf, maar kunnen ook tot extra risico s bij de projecten leiden. Binnen het financieel kader is afgesproken dat Enschede een bedrag reserveert om risico s op te vangen. Dit wordt het weerstandsvermogen genoemd. Volgens het Pagina 16 van 208

17 financieel kader dat in de Raad is afgesproken blijft het weerstandsvermogen binnen een bandbreedte van ratio 1,0 tot 1,4. Minimaal geldt dus een ratio van 1,0 waarbij het totaal gereserveerde bedrag in ieder geval niet lager mag zijn dan de omvang van alle risico s. Gezien de onzekere marktomstandigheden en het feit dat het grondbedrijf nog niet in code groen verkeert, is het aan te raden om een hoger weerstandsvermogen aan te houden. Juist nu Enschede (nog) een beheersbare financiële opgave heeft, is het raadzaam om bedragen opzij te zetten voor mogelijke tegenvallers. Bij de Kadernota heeft de Raad daarvoor 3 miljoen euro gereserveerd. Na de halfjaarlijkse herijking van de risico s is gebleken dat aanvullende maatregelen nodig zijn. In deze programmabegroting wordt een maatregelenpakket gepresenteerd, waarmee het weerstandsvermogen op een ratio 1,17 uitkomt. De risico s van projecten worden zo veel mogelijk beperkt. Uitgangspunt van het strategisch financieel beleid is dat projecten tegenvallers zelf moeten opvangen. Daarnaast moeten we in de projecten ook scherpere keuzes maken. Nog meer dan voorheen worden de projecten zo doelmatig en kostenbewust mogelijk ingericht. Alleen op die manier kan Enschede de belangrijkste projecten doorzetten en ambities realiseren. We willen blijven investeren om Enschede op de kaart te zetten als innovatieve, aantrekkelijke stad. De projecten die hiervoor in gang zijn gezet, zetten we door, omdat Enschede deze impuls nodig heeft om ook in de toekomst voldoende werkgelegenheid te hebben en als stad aantrekkelijk genoeg te zijn om in te wonen. De bijdrage van onze partners daarin is onmisbaar. In onze samenwerking met onze partners is het niet langer vanzelfsprekend dat de gemeente aan het stuur zit. Juist door een vernieuwende werkwijze met partners kunnen we de gezamenlijk beschikbare capaciteit optimaal inzetten voor de stad en daarmee meer ambities waarmaken. Het College zal nog scherper gaan sturen op prioriteiten. Vanuit de Raadswerkgroep is een slag gemaakt om de bestuurlijke prioriteiten te vertalen in doelen en indicatoren op alle programma s van de begroting. Hiermee worden College en Raad nog beter gefaciliteerd om scherpe keuzes te maken. In de bedrijfsvoering zijn er de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet om de organisatie leaner and meaner te maken. De komende jaren gaan we daar mee door, door bij de verdere invulling van de bezuinigingsopgave op de bedrijfsvoering van ruim 7 miljoen euro. In dit hoofdstuk wordt onderscheid aangebracht in het structurele (paragraaf 2.2) en incidentele (paragraaf 2.3) middelenkader. Dit is van belang voor een sluitende meerjarenbegroting. Structurele uitgaven dienen gefinancierd te worden met structurele middelen en incidentele uitgaven met incidentele (of structurele) middelen. Voorts schenken we in hoofdlijnen aandacht aan de gevolgen van de Miljoenennota en de septembercirculaire van het Gemeentefonds (paragraaf 2.4). In paragraaf 2.5 vindt u een overzicht van de voorgestelde bezuinigingen. Toezicht provincie Na vaststelling door de Raad, wordt de programmabegroting door de toezichthouder (provincie) beoordeeld. Om voor het regulier toezichtregime (repressief toezicht) in aanmerking te komen, stelt de wetgever dat de begroting (naar het oordeel van Gedeputeerde Staten) materieel in evenwicht moet zijn, dan wel dat bedoeld evenwicht wordt hersteld uiterlijk in het laatste jaar van de bijbehorende meerjarenraming. Van materieel evenwicht is sprake indien, op basis van het bestaande beleid en het aanvaarde nieuwe beleid, de structurele lasten tenminste worden gedekt door structurele baten en de incidentele baten worden gedekt door incidentele lasten. Daarbij dienen de ramingen volledig en reëel te zijn. De provincie zal in haar beoordeling over de begroting 2012 de gevolgen van de Miljoenennota en de septembercirculaire niet meenemen. Dit betekent, dat voor een materieel sluitende begroting de verwachte effecten van (en de gevolgen van) de Miljoenennota buiten beschouwing kunnen blijven. Wel is het zaak dat gemeenten in de Programmabegroting 2012 zoveel mogelijk op de verwachte situatie anticiperen. Met de wijze waarop wij anticiperen op de gevolgen van de Miljoenennota 2012 voldoen we naar onze mening aan de richtlijnen van de toezichthouder (zie paragraaf 2.4). Pagina 17 van 208

18 2.2 Actualisering van het structurele middelenkader De actualisering van het structurele middelenkader is gebaseerd op de besluitvorming over de kadernota 2012 en de mutaties na de behandeling van de Kadernota Structureel middelenkader bij kadernota De Raad heeft kennis genomen van de Kadernota als geheel en met de volgende onderdelen expliciet ingestemd: de omvang van de onvermijdelijke structurele Enschedese knelpunten en tegenvallers; de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2010; een technische structurele verhoging van de ozb-opbrengst; een bezuinigingstaakstelling die stijgt van 0,6 miljoen euro in 2012 naar 4,55 miljoen euro in De Raad heeft bij de behandeling van de Kadernota een aantal amendementen op de Kadernota aangenomen, die in het structureel en incidenteel middelenkader zijn verwerkt: Een amendement om de geplande bezuiniging op het startersbeleid, ad euro structureel, pas uit te voeren wanneer een visie op startersondersteuning met Raadsleden is gedeeld. Het incidenteel beschikbare bedrag voor continuering van economisch beleid in 2012 is verlaagd van euro naar euro. Mobiliteitsprojecten: Hiervoor is euro vrijgemaakt. Enschede Promotie: Het uitvoeringsbudget wordt op het huidig niveau van 1 miljoen euro gehouden tot en met Vanaf 2015 is (conform de Kadernota) structureel euro beschikbaar voor de activiteiten uit het uitvoeringsbudget. De Raad heeft bij amendement aangegeven dat de Raad eerst de visie op het armoedebeleid wenst te bespreken, voordat er een keuze wordt gemaakt hoe de bezuiniging in het armoedebeleid, als gevolg van de beëindiging van de tijdelijke Rijksmiddelen, wordt ingevuld. Het College heeft hiertoe de blauwe nota Vertrouwen op solidariteit opgesteld die op 12 september in de Stedelijke Commissie is besproken. Op 3 oktober heeft de Stedelijke Commissie de beleidsvisie armoedebeleid besproken Totaal structureel middelenkader Het totale structureel beeld kan als volgt worden weergegeven. Bedragen in miljoen euro s Nog te vinden structurele dekking (Kadernota na raadsbehandeling) -0,60-1,05-0,10-4,55 Mutaties sinds Kadernota 1,45 1,45 2,10 5,35 Septembercirculaire 2011 (zie paragraaf 2.4 derde alinea) -1,20-1,10-0,60-0,95 Subtotaal -0,35-0,70 1,40-0,15 Bezuinigingsvoorstellen (zie paragraaf 2.5) 0,35 0,35 0,35 0,35 Saldo 0-0,35 1,75 0,20 Dotatie (-) of onttrekking (+) aan algemene reserve 0 0,35-1,75-0,20 Begrotingssaldo (+ = voordeel, - = nadeel) Na de kadernota hebben zich de volgende structurele mutaties voorgedaan: Bedragen in miljoen Euro s Effecten nadere analyse meicirculaire 0,30-0,25-0,10 0,20 Taakmutaties lokaal inkomensbeleid en schulddienstverlening 0,85 0,85 0,85 0,85 Taakmutatie vermindering aantal politieke ambtsdragers 1,05 Suppletieuitkering OZB 0,50 1,00 1,50 Treasury actualisatie 0,30 Pagina 18 van 208

19 Bedragen in miljoen Euro s Invulling restant taakstelling dienstverlening 0,35 0,35 0,35 Vrijval structurele middelen vanaf ,40 Totaal 1,45 1,45 2,10 5,35 (+ = voordeel, - = nadeel) Effecten meicirculaire, conform Raadsbrief 1 juli 2011 Nadat de Kadernota was uitgekomen is er nog een nadere analyse uitgevoerd op de effecten van de meicirculaire Dit heeft tot enkele wijzigingen in het middelenkader geleid. De Raad heeft de uitkomst van de nadere analyse op 1 juli 2011 ontvangen. Taakmutaties lokaal inkomensbeleid en schulddienstverlening De korting op het Gemeentefonds bij de meicirculaire voor lokaal inkomensbeleid ( euro) en schuldhulpverlening ( euro) is een onderdeel van het bezuinigingspakket van 1,5 miljoen uit de blauwe nota over armoedebeleid. Bij de Kadernota is deze korting (opgeteld euro) nog niet doorgegeven aan het programma, omdat het een onderdeel van discussie over de blauwe nota vormde. Nu het Rijk bij de Miljoenennota 100 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor bijzondere bijstand, gaat het College ervan uit dat deze taakmutaties binnen het programma opgevangen kunnen worden. Taakmutatie vermindering aantal politieke ambtsdragers Vooruitlopend op de aanname van het wetsvoorstel vermindering aantal politieke ambtsdragers, heeft het Rijk bij de meicirculaire een korting op het Gemeentefonds vanaf 2015 doorgevoerd. Uitgaande van het aantal inwoners van Enschede zou dit een korting van ca. 1,05 miljoen euro betekenen. Conform het strategisch financieel beleid wordt deze vermindering van Rijksmiddelen doorgezet naar minder uitgaven aan politieke ambtsdragers en de daaraan verbonden ondersteuning. Onderzocht wordt nog hoe deze bezuiniging kan worden doorgevoerd. Overigens is het wetsvoorstel vermindering aantal politieke ambtdragers nog niet aangenomen. Suppletieuitkering OZB In de meicirculaire heeft het Rijk een afbouw van de suppletieuitkering OZB aangekondigd. Deze suppletieuitkering ontvangt de gemeente ter compensatie van de afschaf van de OZB-heffing voor gebruikers. Bij de afschaffing van de OZB voor gebruikers in 2006 hebben gemeenten met een nadeel een suppletie-uitkering ontvangen. De afspraak is dat de uitkering wordt afgebouwd zodra de macroeconomische ontwikkeling dit toelaat (dus voldoende accrès om de gevolgen af te dekken). In de meicirculaire 2011 werd echter onverwacht aangekondigd dat hier niet op zou worden gewacht. Enschede ontvangt nu nog een structurele uitkering van ruim 2,6 miljoen die afgebouwd gaat worden. In de septembercirculaire 2011 heeft het Rijk echter afgezien van de afbouw van suppletieuitkering. De geraamde afbouw die bij de berekening van de meicirculaire was meegenomen (zie Raadsbrief nadere calculatie meicirculaire, d.d. 1 juli 2011), kan daardoor vrijvallen. Treasury actualisatie Door de aanhoudende lage rentestand kunnen de geprognostiseerde rentepercentages voor 2012 naar beneden worden bijgesteld. Dit levert een voordeel op in het treasurykader van ca euro. In de treasury paragraaf (4.4) van deze begroting staat een nadere toelichting hierover. Invulling restant taakstelling dienstverlening De taakstelling op dienstverlening van 1 miljoen kan vanaf 2013 volledig gerealiseerd worden. Het restant van de taakstelling ( euro) was in de vorige programmabegroting nog niet administratief verwerkt. Door het restant bij deze begroting wel te verwerken, ontstaat een structureel voordeel van euro vanaf Vrijval structurele middelen vanaf 2015 De incidentele dotaties aan het innovatiefonds (4 x 3 miljoen euro in de periode ) zijn bij het coalitieakkoord met structurele middelen gedekt. De structurele dekking van 3 miljoen bestaat enerzijds uit een bedrag van 1,4 miljoen euro aan financiële ruimte die bij het coalitieakkoord is gecreëerd en anderzijds uit de buffer "Waarmaken en afmaken" van 1,6 miljoen euro. Vanaf 2015 ontstaat er dus ruimte in het structureel middelenkader. Het voorstel van het College is om het bedrag van 1,4 miljoen euro bij deze Programmabegroting te benutten als dekking in het structureel Pagina 19 van 208

20 middelenkader en om het resterende bedrag (de buffer van 1,6 miljoen euro) aan te houden en daarmee ruimte te bieden voor de ambities van het volgende College. Actualisatie loon- prijsontwikkelingen Sinds de Kadernota is er in de lopende onderhandelingen over de CAO gemeenteambtenaren niets gewijzigd. In de begroting houdt Enschede daarom nog steeds vast aan het eindbod dat het College van arbeidszaken heeft gedaan, namelijk maximaal 2% looncompensatie. Volgens de Macro Economische Verkenningen (MEV) bedraagt de prijsstijging 2% in Dit is een kwart procent lager dan waarmee bij de Kadernota 2012 rekening is gehouden. Zoals in de Kadernota gemeld, wordt de prijsstijging in 2012 niet doorgegeven aan de programma s. 2.3 Incidenteel middelenkader In deze paragraaf wordt de actuele stand van het incidentele middelenkader behandeld. Incidentele middelen hebben vooral betrekking op incidentele inkomsten en uitgaven van uiteenlopende aard, zoals bijvoorbeeld het jaarrekeningresultaat en mogelijk incidentele opbrengsten en tegenvallers Incidenteel middelenkader bij kadernota De raad heeft kennisgenomen van de Kadernota als geheel en met een aantal onderdelen daarvan, zoals het middelenkader, expliciet ingestemd. De onderstaande tabel is een samenvatting van de door de Raad geaccordeerde onderdelen van de Kadernota Bedragen in miljoen euro s Nog te vinden incidentele dekking bij Kadernota (na raadsbehandeling) 0,9-2,1-1,6 0,5* (+ = voordeel, - = nadeel) * Bij de Kadernota stond een incidenteel nadelig effect Gemeentefonds van 1,6 in 2015 vermeld, dat na een technische correctie elders verwerkt is in het middelenkader bij de externe effecten (zie Raadsbrief nadere analyse meicirculaire, 1 juli 2011). Na verwerking ontstaat een positief saldo van 0,5 miljoen euro in het incidenteel middelenkader Mutaties na de kadernota Vanaf de Kadernota zijn er alleen mutaties in het incidenteel middelenkader voor het jaar Het betreft vooral de herijking van het weerstandsvermogen: Omschrijving Bedrag (x 1 miljoen euro) Benodigd/tekorten: Weerstandsvermogen naar ratio 1,0-0,3 Weerstandsvermogen van ratio 1,0 naar 1,17-4,2 Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg -0,5 Totale tekort -5,0 Dekking: Overschot 2012 bij Kadernota 0,9 Vermindering knelpunt toezicht gastouderopvang 0,1 Implementatiebudget 2,0 Innovatiefonds 2,0 Totale dekking 5,0 Saldo 0 (+ = voordeel, - = nadeel) Toelichting Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is bedoeld om risico s op te kunnen vangen. Daarbij gaat het om externe risico s die niet of slecht beïnvloedbaar zijn. Rijksbezuinigingen die op ons afkomen waarbij we nog een beleidskeuze hebben, worden bijvoorbeeld niet als risico aangemerkt. Sinds de Kadernota is het weerstandsvermogen verslechterd. De omvang van de risico s en daarmee de benodigde weerstandscapaciteit is gestegen naar 24,8 miljoen euro. De beschikbare Pagina 20 van 208