Inhoud 1 Inleiding (gezondheids)recht 23 2 Structuur en organisatie gezondheidszorg 59

Transcriptie

1 Inhoud 1 Inleiding (gezondheids)recht Inleiding Recht Positief recht Rechtsbronnen Functies van het recht Rechtsgebieden Gezondheidsrecht Rechtstheorie en rechtsbeginselen Domein van het gezondheidsrecht Scholenstrijd in het gezondheidsrecht Gezondheidsrecht als verwerkelijking van een grondrecht Een nieuwe theorie van gezondheidsrecht Recht op zorg voor de gezondheid Recht en gezondheidszorg 56 Literatuur 57 2 Structuur en organisatie gezondheidszorg Inleiding Wet toelating zorginstellingen Voorgeschiedenis Deregulering van WZV en wetvoorstellen Relatie tot recente stelselveranderingen Van aanbod- naar vraagsturing WTZi en gereguleerde marktwerking Inhoud van regeling WTZi Private initiatieven in de zorg en ZBC s Achtergronden WTZi, ZBC s en privéklinieken 73

2 2.4 Introductie van winstoogmerk Kapitaallasten en bouw Aanleiding Hoofdlijnen Wet op bijzondere medische verrichtingen Inleiding Regulering van bijzondere voorzieningen Overige bepalingen Gezondheidswet Inleiding De Gezondheidsraad Staatstoezicht op de Volksgezondheid Provinciale Raad voor de Volksgezondheid Wet ambulancezorg 89 Literatuur 90 3 Mededinging en aanbesteding in de zorg Inleiding Verboden kartelafspraken en vrijstellingen in de zorg Kartelverbod en vrijstellingen Combinatieovereenkomsten Misbruik van machtsposities Inleiding Voorbeeld van mogelijk misbruik van machtspositie in de zorgpraktijk Fusies en concentraties in de zorg Inleiding Wijziging Mededingingswet met verlaging omzetdrempel voor concentraties Spelregels bij concentratie Voorbeelden van fusietoetsing in de zorgpraktijk Beoordeling van samenwerking in de zorg door NMa Richtsnoeren voor samenwerking voor ondernemingen Richtsnoeren voor de zorgsector Visiedocument van NMa over concurrentie in ziekenhuissector Visiedocument van NMa over concurrentie in AWBZzorgmarkten Toegestane vormen van samenwerking Verboden samenwerking Specifieke vormen van samenwerking Brancheorganisaties en Mededingingswet Algemene voorwaarden 117

3 Gedragscodes Gemeenschappelijke inkoop Kwaliteitsafspraken Taken en bevoegdheden van Nederlandse Zorgautoriteit Inhoud van NZa-taken Taken van minister van VWS Informatie-uitwisseling met andere toezichthouders Toepassing van aanmerkelijke marktmacht door NZa Aanmerkelijke marktmacht Bevordering van marktwerking Zijn zorgverzekeraars en zorginstellingen aanbestedingsplichtig? Aanbestedingsplichtige diensten Publiekrechtelijke instellingen Toepasselijke aanbestedingsregels in de zorgsector De nieuwe mogelijkheden uit de richtlijn Circulaire van College bouw zorginstellingen Hoe moet worden aanbesteed? Rechtspraak Europees aanbesteden in de zorgsector (algemeen) Aanbesteden en Wmo Inleiding Overgangsregeling in de Wmo Toepasselijke aanbestedingsprocedure Uitzondering op aanbestedingsregels Onderscheid tussen 2A- en 2B-diensten Voorbeelden van rechtspraak aanbesteden in de Wmo Beleidsmatige ontwikkelingen 151 Literatuur Financiering van de gezondheidszorg Inleiding Zorgverzekeringswet Verzekeringsplicht Inhoud van zorgverzekering Financiering Zorgverzekeraars Vereveningsbijdrage Beheer Toezicht Wet op de zorgtoeslag Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Wet marktordening gezondheidszorg 176 Literatuur 177

4 5 Kwaliteitsregulering Inleiding Kwaliteitsregulering zorginstellingen Voorgeschiedenis van KZI Doel, reikwijdte en inhoud van KZI Kwaliteitsnormen van KZI Handhaving en toezicht Kwaliteitsregulering beroepsbeoefenaren Achtergrond van Wet BIG Hoofdlijnen Tuchtrecht Maatregelen wegens ongeschiktheid Strafbepalingen Toekomst van Wet BIG Zelfregulering in de gezondheidszorg Inleiding Protocollen, richtlijnen, standaarden en gedragsregels Kwaliteit van richtsnoeren voor artsen Richtsnoeren in de rechtspraak: context en consequenties Wenselijkheid van richtsnoeren Eigenschappen van gewicht Richtsnoeren, rechters en medisch-professionele autonomie De zaak-menzis Conclusie Medezeggenschap in de zorg Inleiding Reikwijdte Inhoud WMCZ in de praktijk Toekomst 224 Literatuur Patiëntenrechten: de WGBO Inleiding Zelfbeschikking en rechtsbescherming Rechtspositie van de patiënt Eenzijdige beëindiging van behandelingsovereenkomst door hulpverlener Opzegging van behandelingsovereenkomst door patiënt Eenzijdige opzegging door patiënt Beëindiging met wederzijds goedvinden 233

5 6.6 Informed consent (recht op weloverwogen toestemming) Informatierecht Inhoud van voorgenomen onderzoek of behandeling Risico s van onderzoek en behandeling voor patiënt Doel van onderzoek of behandeling Aard van onderzoek of behandeling Alternatieven voor onderzoek of behandeling Staat en vooruitzichten van gezondheidstoestand van patiënt Patiënt wil geen informatie Therapeutische exceptie Rechtspraak en redelijkheid met betrekking tot informatieverstrekking Samenvatting Toestemming Wilsonbekwaamheid en handelingsonbekwaamheid Wilsbekwaamheid Wie geeft toestemming bij wilsonbekwaamheid? Beroepsstandaard Privacy en patiëntendossier Recht op inzage in patiëntendossier Verstrekking van gegevens uit patiëntendossier Zeggenschap over patiëntendossier Zwijgplicht en beroepsgeheim Behandelend team Verzekerings- en keuringsarts: blokkeringsrecht Huisarts Afgeleid beroepsgeheim Inspectie voor de Gezondheidszorg/opsporingsambtenaren Voorwaarden voor doorbreking van geheimplicht Wettelijke doorbreking van beroepsgeheim: deskundigenonderzoek in burgerlijke procedure Wettelijk beroepsgeheim: redelijk vermoeden van kindermishandeling Plaatsvervangend beslissen/vertegenwoordiging van patiënt 255 Literatuur Bijzondere patiëntenrechten in de gezondheidszorg Inleiding Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen Inleiding Vertrekpunten van Wet Bopz 260

6 7.2.3 Begripsbepalingen Opneming Rechten van onvrijwillig opgenomen patiënten Verlof en ontslag Vastlegging van gegevens Patiëntenvertrouwenspersoon Pychogeriatrische patiënten en verstandelijk gehandicapten Orgaantransplantatie Inleiding Begripsbepalingen Orgaandonatie bij leven Postmortale orgaandonatie Vaststelling van de dood Donorregister Verdeling van postmortale donororganen Strafbepalingen Masterplan orgaandonatie en kabinetsstandpunt Medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen Geschiedenis Materiële normen Toetsingscommissies Toetsingsprocedure 297 Literatuur Medische aansprakelijkheid Inleiding Medische aansprakelijkheid Kernbegrippen in civiele aansprakelijkheid Open systeem: karaktertrekken van civiele aansprakelijkheid Aansprakelijkheid bij gebrekkig of niet-nakomen van een overeenkomst Centrale aansprakelijkheid van ziekenhuis Schadebegrip in het civiele recht Soorten schadevergoeding Omvang en hoogte van schadevergoeding Ander nadeel : affectieschade en shockschade Aantasting van fundamenteel recht Affectieschade en shockschade Immateriële schade algemeen Causaal verband Buitencontractuele aansprakelijkheid: onrechtmatige daad 321

7 Soorten buitencontractuele aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen Zorgvuldigheidsvereiste: maatstaf van redelijk bekwaam hulpverlener Aansprakelijkheid wegens gebrekkige informatieverstrekking en instructiefouten Aansprakelijkheid bij niet medisch geïndiceerde esthetische behandeling Aansprakelijkheid bij ketenzorg (transmurale zorg) Productenaansprakelijkheid Aansprakelijkheid wegens gebrekkige zorg in het ziekenhuis Aansprakelijkheid voor schending van veiligheidsnormen en medische protocollen Aansprakelijkheid van ziekenhuis bij schending van veiligheidsnormen Bewijs Zaak-Implanon: aspecten van civiele aansprakelijkheid belicht Omkering van de bewijslast Verband tussen medisch-tuchtrechtelijke uitspraak en civielrechtelijke claim Ethiek in aansprakelijkheidsrecht: de zaak-kelly, wrongful life, wrongful birth, schadeposten Maatschappelijke gevolgen van civielrechtelijke uitspraak Civiele vorderingen en medisch zinloos handelen 352 Literatuur Begin van het leven Inleiding Begin van leven Betekenis van internationaal recht EVRM Biogeneeskundeverdrag (Verdrag van Oviedo 1997) Medische wenselijkheid Menselijke waardigheid Ethisch beladen ontwikkelingen in medische wetenschap Embryoselectie omwille van genezing Transplantatie Instrumenteel gebruik van menselijk leven Ethische status van het embryo Juridische status van het (pre-)embryo Afbreking van zwangerschap 370

8 9.13 Afzwakking van rechtspositie van ongeborene? Late zwangerschapsafbreking Wettelijke bepalingen NVOG-richtlijn voor late zwangerschapsafbreking Voortplantingstechnieken: kunstmatige bevruchting en selectie Kunstmatige voortplanting Draagmoederschap Selectie van leven Prenatale diagnostiek Erfelijkheidsonderzoek Extreme gevoeligheid en gevolgen voor derden van genetische gegevens Embryowet Activiteiten die buiten Embryowet vallen Verplicht protocol voor handelingen met geslachtscellen en embryo s Vier verschillende situaties Verboden Niet verboden Toestemming van donor en CCMO Donatie en zeggenschap over geslachtscellen Donatie van restembryo s en toestemming Toestemming voor onderzoek met embryo s waarmee zwangerschap beoogd is Toestemming voor onderzoek met foetussen Onderzoeksprotocollen en toetsing Wet foetaal weefsel (WFW) Doel van WFW Definitie Samenhang met andere wetgeving Informatie, toestemming en privacy Reglement verplicht Verwachtingen van gebruik van foetaal weefsel Wet veiligheid en kwaliteit lichaamsmateriaal (WVKL) Geneeskundig gebruik van lichaamsmateriaal en gevaren 403 Literatuur Levensbeëindigend handelen Inleiding Het begrip levensbeëindigend handelen Het begrip euthanasie 408

9 10.4 Respect voor leven als kern: positie van zelfbeschikkingsrecht Het pijnpunt van behandeling niet gericht op levensbehoud Politiek en emoties rond levensbeëindigend handelen Praktijk rond levensbeëindigend handelen Strafrecht Strafuitsluitingsgronden bij actieve levensbeëindiging Ontbreken van materiële wederrechtelijkheid Medische exceptie Noodtoestand (overmacht) Gewetensnood als overmacht Rechtsdwaling Euthanasie bij de wilsbekwame patiënt Hulp bij zelfdoding Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Vijf belangrijke arresten van de Hoge Raad WTL Zorgvuldigheidseisen van WTL Kinderen en WTL Meldingsprocedure Gemeentelijk lijkschouwer en OM Waarvoor WTL niet geldt Bestaansreden van WTL Regionale toetsingscommissie euthanasie; SCEN-artsen Zelfdodingsconsulent Geen recht op actieve levensbeëindiging; doorverwijzing Actieve levensbeëindiging bij wilsonbekwame patiënt Actieve levensbeëindiging bij pasgeborenen Meldingsprocedure levensbeëindiging bij pasgeborenen en wilsonbekwamen Gronings protocol Centrale deskundigencommissie beoordeling late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen Medisch zinloos handelen bij pasgeborenen en zeer jonge kinderen Rol van de ouders; strafrecht Kwaliteit van leven als enig criterium Hellend vlak CAL en NVK-rapport Doen of laten Wilsonbekwaamheid bij levensbeëindiging Actieve levensbeëindiging bij meerderjarige wilsonbekwame patiënten; wilsverklaring 447

10 Actieve levensbeëindiging zonder medische indicatie Overzicht van medisch handelen niet gericht op levensbehoud Normaal medisch handelen en actieve levensbeëindiging Medisch zinloos handelen 453 Literatuur Openbare gezondheid en preventie Inleiding Het begrip openbare gezondheid Ontwikkelingen in Nederland Milieuhygiëne en openbare gezondheid Deelgebieden van openbare gezondheidszorg Domein van de openbare gezondheidszorg Preventiewetgeving Betrokken instanties en hulpverlening Een nieuwe wet GGD RIVM Inspectie voor de Gezondheidszorg: toezicht Huisarts Tandarts en mondhygiëniste Andere beroepsbeoefenaren Instellingen voor gezondheidszorg Private initiatieven Collectieve preventie Infectieziekten Inleiding Bestrijding van infectieziekten Quarantaine Voorbeelden Rijksvaccinatieprogramma (RVP) Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Jeugdzorg Reguliere jeugdgezondheidszorg Consultatiebureaus en CB-arts Elektronisch kinddossier Interventiezorg Wet op de jeugdzorg (WJZ) Bureau Jeugdzorg Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) Zorgaanbieder jeugdzorg 508

11 Planning Toezicht Wet op het bevolkingsonderzoek (WBO) Inleiding Wat is bevolkingsonderzoek? Definitie van het begrip bevolkingsonderzoek Vergunningplicht Casus: borstkankeronderzoek Warenwet en voedselveiligheid Inleiding Warenwet en eet- en drinkwaren Ontwikkeling van hygiënecodes HACCP Betekenis van HACCP Hygiënecodes geformaliseerd Tabakswet Kaderovereenkomst Fiscale en andere financiële prikkels Bescherming tegen blootstelling aan tabaksrook Rookvrije werkomgeving en rookverbod in horeca Verpakking en etikettering van tabaksproducten Verkoopverboden Verkoopbeperkingen Tabak en jongeren Beeldvorming rond roken Reclame en sponsoring Drank- en Horecawet Verkoop- en reclamebeperkingen Drank en jongeren Sociale hygiëne en veiligheid 542 Literatuur Europa en de gezondheidszorg Inleiding Raad van Europa en mensenrechten in de gezondheidszorg EVRM Biogeneeskundeverdrag Europese Unie en gezondheidszorg Achtergronden Volksgezondheid Gezondheid en vrijverkeerbepalingen 562

12 Mededinging en gezondheidszorg Besluit 590 Literatuur Rechtshandhaving in de gezondheidszorg Inleiding Civielrechtelijke handhaving Soorten aansprakelijkheid Wanprestatie en onrechtmatige daad Causaliteit en schade Bewijs en procedure Strafrechtelijke handhaving Inleiding Strafbaarheid Strafuitsluiting Procedure en sancties Bestuursrechtelijke handhaving Inleiding Procedure en sancties Tuchtrechtelijke handhaving Inleiding Werkingssfeer Tuchtnormen Tuchtmaatregelen Tuchtcolleges Tuchtprocedure Tuchtrecht in de praktijk Klachtrecht in de gezondheidszorg Inleiding Wet klachtrecht cliënten zorgsector (WKCZ) Klachtrecht in de praktijk Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) 615 Literatuur 617 Afkortingen 619 Register 625