J. den Dekker. Mondzorg in sociaal perspectief

Transcriptie

1 J. den Dekker Mondzorg in sociaal perspectief

2 J. den Dekker Mondzorg in sociaal perspectief Houten 2012

3 ISBN Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 2012 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 887 Ontwerp omslag: A-Graphics Design, Apeldoorn Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune, India Eerste druk, 2008 Tweede, herziene druk, 2012 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 V Inhoud Woord vooraf... XIII 1 Mondzorg en de samenleving Zorg in een veranderende wereld Werken in een systeem Ontwikkeling van de relatie patiënt-zorgverlener Professionals in de mondzorg Kenmerken van een professie Beroepscodes Autonomie en verantwoordelijkheid Professionele autonomie en vertrouwen Toetsing en verantwoordelijkheid Medisch-tandheelkundige ethiek Verantwoord medisch handelen Beroepsethiek Bedreigingen Sociaal-tandheelkundige vraagstukken Ontwikkeling van public health Gezondheidszorg en volksgezondheid Van verlichting en hygiënisten Sociale geneeskunde en public health Sociale tandheelkunde en dental public health Sociale tandheelkunde als vakgebied Dental public health : de drinkwaterfluoridering Preventieve gezondheidszorg Vraag naar en aanbod van zorg Invloed van patiënt en zorgverlener Gezondheidsverschillen Informele zorg Marktwerking in de zorg Evaluatie van zorg Effectevaluatie Economische evaluatie Gezondheidszorgbeleid Sturing door de overheid Toegankelijkheid en kwaliteit Financiering en betaalbaarheid Beleidsinstrumenten Wet- en regelgeving... 27

5 VI Inhoud Andere instrumenten Preventiebeleid Uitvoeringsorganen De Nederlandse Zorgautoriteit Het College voor zorgverzekeringen Het Nederlands Zorginstituut Adviesorganen De Gezondheidsraad De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg Andere informatiebronnen De rol van partijen Organisaties van partijen Netwerken en afspraken Ontwikkeling van de tandheelkundige zorgverlening De periode tot De plaats van de tandmeester Eenheid van stand Begin van het tandheelkundig onderwijs Bevoegdheidskwesties Het sociale vraagstuk Verantwoordelijkheid van tandartsen Georganiseerde jeugdtandverzorging Menskrachtproblematiek Werkdruk en uitbreiding Beperking en bijsturing Verdieping en verbreding Tandartsen Mondhygiënisten Tandprothetici Naar taakherschikking in de mondzorg Capaciteit Mondzorg Innovatie Mondzorg Het veld van mondzorg Tandartsen Kenmerken en beroepsuitoefening Opleiding en deskundigheid Tandarts-specialisten Mondhygiënisten Kenmerken en beroepsuitoefening Opleiding en deskundigheid Tandprothetici Andere zorgverleners... 55

6 Inhoud VII 5.5 Samenwerking in de mondzorg Collectieve preventie Gemeente en GGD Het Ivoren Kruis Het NIGZ Financiering en marktordening Systematiek van zorgfinanciering Zorgverzekeringswet en AWBZ Financiering Kosten van zorg Marktordening in de zorg NZa en NMa Taken van de NZa Toetsingskader van de NZa De markt voor mondzorg Analyse van de markt De rol van de verzekeraars Herziening bekostigingsstructuur mondzorg Advisering NZa Vrije prijsvorming Ontwikkeling van de sociale zorgverzekering Voorlopers van de zorgverzekeringen De periode van de sociëteiten De opkomst van de ziekenfondsen Naar een wettelijke regeling Ziekenfondsenbesluit Ziekenfondswet Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten De particuliere sector Meer sturing door de overheid Naar een basisverzekering Van aanbod- naar vraagsturing Invoering van de Zorgverzekeringswet Zorgverzekeringswet en AWBZ Zorgverzekeringswet Verzekerden en verzekerde prestaties Financiering Uitvoering Wanbetalers, onverzekerden, illegalen Gemoedsbezwaarden Aanvullende verzekering... 89

7 VIII Inhoud Evaluatie Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Verzekerden en aanspraken Indicatiestelling Financiering Evaluatie Mondzorg in de zorgverzekering Het Ziekenfondsenbesluit Ontwikkeling van de aanspraak De hulp voor jeugdigen De hulp voor volwassenen Tandheelkundige hulp ter discussie De stelselwijziging van Verandering van de aanspraak sinds De volledige prothese Jeugd en volwassenen Zorgverzekeringswet Bijzondere tandheelkundige hulp De adviserend tandarts Aanvullende verzekeringen voor mondzorg Evaluatie Mondzorg in de AWBZ Ontwikkeling Aanspraken Uitvoering De situatie in de praktijk Problemen bij de uitvoering Voorzieningen Verzorging en communicatie Zorgvraag Recente ontwikkeling Evaluatie De Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg Uitgangspunten Lichte en zware regeling Beroepen Gemeenschappelijke kenmerken Beroepen in de zware regeling Voorbehouden handelingen Opdracht aan niet-zelfstandig bevoegden Functionele zelfstandigheid

8 Inhoud IX Registratie Toezicht Specialisaties Uitvoering van de wet Evaluatie Patiëntenwetten Ontwikkeling Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst Uitgangspunten Inhoud van de wet Normstelling informed consent Vertrouwelijkheid Wilsonbekwamen Plichten van de patiënt Evaluatie Wet klachtrecht cliënten zorgsector Uitgangspunten Inhoud van de wet Uitvoering van de wet Evaluatie Kwaliteitswet zorginstellingen Uitgangspunten Inhoud van de wet Uitvoering van de wet Evaluatie WTZi en de Wmcz Wet cliëntenrechten zorg Beginselenwet AWBZ-zorg Andere wetgeving Wet bescherming persoonsgegevens Persoonsgegevens Verplichtingen Verstrekken van gegevens Arbowet Kernenergiewet Beginselen Deskundigheid en opleiding De rol van de tandarts Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen Wet maatschappelijke ondersteuning Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen Strafwetgeving Strafrecht

9 X Inhoud Medische strafzaken Wet op de economische delicten Kwaliteit van zorg Wat is kwaliteit van zorg? De Leidschendam-conferenties Systematische kwaliteitsbevordering Kwaliteitssystemen Kwaliteitsborging Prestatie-indicatoren Evidence-based geneeskunde Begripsbepaling Het verkrijgen van evidence Onderdelen van het kwaliteitssysteem Richtlijnen Intercollegiale toetsing Accreditatie Certificering Ketenkwaliteit Kwaliteitsmanagement Kwaliteitsbeleid Evaluatie Kwaliteitsborging in de mondzorg Ontwikkeling van een kwaliteitssysteem door tandartsen Onderdelen van het kwaliteitssysteem Accreditatie nascholing Richtlijnontwikkeling Intercollegiaal overleg Certificering Kwaliteitsinformatiesysteem Kwaliteitsregister Kwaliteitsborging door mondhygiënisten Ontwikkeling Voorwaarden scheppen Toetsen Borgen Kwaliteitsborging door tandprothetici Voortgang van de systeemopbouw Ketenzorg in de tandheelkunde Evidence-based tandheelkunde Productkwaliteit Evaluatie

10 Inhoud XI 16 Toezicht Kenmerken en mogelijkheden De Inspectie voor de Gezondheidszorg Plaats van de IGZ Handhavingsinstrumenten Bestuursrechtelijke maatregelen IGZ en mondzorg Tuchtrecht Regels, normen en sancties Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid Civielrechtelijke aansprakelijkheid De NMT-rechtspraak Toezicht binnen de zorgverzekering Toezicht op de zorgverzekeraar Verzekeraar en zorgaanbieder Verstrekkingengeschillen Andere vormen van toezicht Evaluatie Resultaten van mondzorg Het meten van prestaties in de mondzorg Kosten van mondzorg Bezoekfrequentie en behandelingen De toestand van de gebitselementen Jeugdigen Volwassenen Ouderen De toestand van het parodontium Tandeloosheid Evaluatie Zorg in Europees perspectief De Europese Unie Gezondheidszorg in de EU Het beleid van de EU Vrij verkeer van personen en diensten Rechtspraak van het Europese Hof Financiering van zorg Organisatie van zorg Evaluatie Mondzorg in Europa Mondzorgverleners Het systeem van mondzorgverlening

11 XII Inhoud Scholing en specialisatie Praktijkvoering en financiering Belangenbehartiging Enkele lidstaten nader bekeken België Duitsland Verenigd Koninkrijk Denemarken Italië Mondgezondheid Evaluatie Mondzorg in de samenleving Constanten in de beroepsuitoefening Tandartsen en de overheid Mondzorg in de sociale zorgverzekering Marktwerking Verdeling van taken Mondzorg en de patiënt Doelmatigheid van mondzorg Kwaliteit van mondzorg Mondzorg in de toekomst Literatuur Gebruikte afkortingen Register

12 XIII Woord vooraf De mondzorg wordt geleverd in een kleine wereld, met zijn eigen dynamiek en traditie. Voor buitenstaanders is het soms moeilijk te begrijpen wat erin gebeurt, en waarom. Met dit boek beoog ik inzicht te geven in de structuur van de mondzorg, en in de werking van het systeem in de praktijk. Het gaat er niet alleen om hoe de structuur nu is. Zeker in de afgelopen jaren hebben wij kunnen ondervinden hoe snel die verandert. Het gaat er ook om hoe deze structuur tot stand is gekomen, in welk maatschappelijk kader en op basis van welke argumenten. En hoe de mondzorg is ingebed in het veld van gezondheidszorg en in de samenleving als geheel. En ook hoe het systeem functioneert, welke problemen optreden en tot welke punten van discussie dat leidt. Het doel van dit boek is de lezer de mogelijkheid bieden te leren van het verleden van de mondzorg, en mede daardoor de actuele situatie in de mondzorg te analyseren vanuit de invalshoek van diverse actoren in het veld. Hoe komt het dat zaken geworden zijn zoals ze zijn? Zo kan de lezer tot een beredeneerd en gefundeerd oordeel komen over de vraag hoe de mondzorg er in de toekomst uit zou moeten zien. Het boek is in de eerste plaats bestemd voor studenten tandheelkunde en mondzorgkunde, maar kan ook nuttig zijn voor tandartsen, mondhygiënisten en anderen die belang stellen in (de ontwikkeling van) de mondzorg. Kennis van de in dit boek beschreven materie is van groot belang om in de samenleving volwaardig te functioneren als mondzorgverlener. Deze tweede editie is geheel herzien en geactualiseerd. Vanzelfsprekend ontvang ik graag commentaar, correcties en aanvullingen van de lezer. J. den Dekker Amsterdam, juni 2012