Rekenkamer Gouda. CJG gouda. Invoering Centrum. Jeugd en Gezin. gemeente Gouda

Transcriptie

1 Rekenkamer Gouda CJG gouda Invoering Centrum Jeugd en Gezin gemeente Gouda

2 Invoering Centrum Jeugd en Gezin gemeente Gouda voorwoord leeswijzer deel I: nota van conclusies en aanbevelingen deel II: nota van bevindingen

3 Rekenkamer Gouda Samenstelling Mw. B.J. Glashouwer RE RI CISA (voorzitter) Dhr. drs. J.G. L. Benner RA RE Dhr. drs. Th.H.A. Jaspers Mw. drs. G. Schreven Contactgegevens Postbus BB Gouda Telefoon: (0182) invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 2

4 voorwoord Voor u ligt het negende rekenkamerrapport van de rekenkamer van de gemeente Gouda. Tot nu toe verschenen rapporten betreffende het re-integratiebeleid van bijstandsgerechtigden (2005), de behandeling van burgerbrieven (2006), het subsidiebeleid van de gemeente Gouda (2007), het verzelfstandigingsproces van een aantal diensten (2008), de aanpak van de elektronische overheid binnen Gouda (2009), de onderwijshuisvesting (2010), het collectief vraagafhankelijk vervoer (2011) en schuldhulpverlening (2012). Wij hopen de raad ook met dit onderzoek terzijde te hebben gestaan. De voorzitter van de rekenkamer Gouda Mw. B.J. Glashouwer RE RI CISA Gouda, juni 2012 invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 3

5 leeswijzer Dit rapport bestaat uit twee delen. Het eerste deel, de Nota van Conclusies en Aanbevelingen, is het bestuurlijke rapport. Hierin zijn de conclusies en aanbevelingen opgenomen die de rekenkamer heeft geformuleerd. In dit deel van het rapport is ook de bestuurlijke reactie van het College van burgemeester en wethouders weergegeven en het nawoord van de rekenkamer. Het tweede deel van het rapport bevat de Nota van Bevindingen. In deze nota zijn de resultaten van het feitenonderzoek opgenomen en toegelicht. De Nota van Bevindingen vormt de basis voor de Nota van Conclusies en Aanbevelingen. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 4

6 inhoudsopgave voorwoord... 3 leeswijzer... 4 inhoudsopgave... 5 deel I: nota van conclusies en aanbevelingen inleiding aanleiding onderzoek doel- en probleemstelling samenvatting bevindingen jeugd- en jeugdbeleid in Gouda rol en functie van het CJG financiering van het CJG samenwerking en prestaties conclusies en aanbevelingen realisatie van het CJG rol en functie van het CJG: stuur meer op effecten financiering van het CJG: zorg voor een goed beeld van de kosten en baten in het CJG samenwerking en prestaties: werk aan de winkel bestuurlijke reactie nawoord deel II: nota van bevindingen inleiding achtergrond aanleiding onderzoek doelstelling en probleemstelling leeswijzer jeugd en jeugdbeleid in Gouda inleiding jeugd in Gouda jeugdbeleid in Gouda samenvatting invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 5

7 3 rol en functie van het CJG inleiding ambities van de gemeente met het CJG gerealiseerd aanbod aan voorzieningen en activiteiten CJG regierol gemeente conclusie financiering van het CJG inleiding uitgangspunten bij financiering en verantwoording inzet middelen knelpunten en verbeteringen inzake financiering conclusie samenwerking en prestaties inleiding samenwerking binnen het CJG wat levert de samenwerking op knelpunten en verbeterpunten inzake doelbereiking conclusie bijlagen bijlage 1 onderzoeksvragen bijlage 2 verantwoordelijkheden en regie bijlage 3 begrippen en afkortingen bijlage 4 onderzoeksaanpak en normenkader invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 6

8 deel I: nota van conclusies en aanbevelingen invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 7

9 1 inleiding 1.1 aanleiding onderzoek Voor u ligt een onderzoek naar de vorming van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) in Gouda. Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van een gezamenlijk onderzoek in meerdere gemeenten van gemeentelijke rekenkamer(commissie)s en de Algemene Rekenkamer. Ieder kind moet de kans krijgen gezond en veilig op te groeien, zijn talenten te ontwikkelen en plezier te hebben en zich goed voor te bereiden op zijn toekomst. 1 In het Bestuursakkoord Samen aan de slag van 7 juni 2007 hebben de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Rijk afgesproken dat opvoed- en opgroeiondersteuning voor ouders en kinderen tot 23 jaar vanzelfsprekend wordt, makkelijk te bereiken en voldoende voorhanden is. Het CJG is een middel om dit doel te bereiken. Zo kan worden voorkomen dat een kleine opvoedvraag verwordt tot een grote zorgvraag, waardoor een beroep op de geïndiceerde (duurdere) jeugdzorg noodzakelijk wordt. In het Bestuursakkoord is afgesproken dat elke gemeente eind 2011 minimaal één laagdrempelig fysiek inlooppunt gerealiseerd moet hebben waar ouders en kinderen terecht kunnen met hun vragen. Om (onder meer) dat te realiseren hebben de gemeenten van het rijk in de jaren een brede doeluitkering ontvangen 1.2 doel- en probleemstelling De Rekenkamer van de gemeente Gouda wil met dit onderzoek bijdragen aan de doeltreffendheid van het lokale jeugdbeleid. In de eerste plaats kan met dit onderzoek de Gemeenteraad zich een oordeel vormen of het CJG 2 voldoet aan landelijke én gemeentelijke beleidsambities en aan wet- en regelgeving. In de tweede plaats verwacht de Rekenkamer Gouda verbetersuggesties voor de effectiviteit van het CJG te kunnen aandragen. De probleemstelling van het onderzoek luidt: Ligt de CJG-vorming in Gouda op koers (zowel in tijd als in kwaliteit) en draagt het CJG als middel bij aan de opvoed- en opgroeiondersteuning voor ouders en kinderen tot 23 jaar en aan de coördinatie van zorg (één gezin, één plan)? 1 Alle kansen voor alle kinderen. Programma voor Jeugd en Gezin , Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr Waar gesproken wordt over het CJG, bedoelt de Rekenkamer niet alleen het CJG als een gebouw/inlooppunt, maar ook het virtuele CJG en alle professionals die werken aan of in het CJG of op andere locaties. Het CJG kan ook meer dan één vestiging of locatie betreffen. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 8

10 2 samenvatting bevindingen 2.1 jeugd- en jeugdbeleid in Gouda De rekenkamer heeft de jeugdproblematiek in Gouda geïnventariseerd en is nagegaan welke ambities de gemeente Gouda heeft in het door haar gevoerde jeugdbeleid. Ongeveer 15% van de Goudse jongeren heeft moeite met participeren in de samenleving. Deze groep krijgt een extra steuntje in de rug door bijvoorbeeld opvoedadvies aan ouders, begeleiding in het verbeteren van schoolprestaties en het bieden van zorg. Voor 10% van deze groep is een extra steuntje in de rug voldoende. 5% heeft echter specifieke hulp nodig: geïndiceerde zorg. Dit vergt een specifieke aanpak. De regie voor deze groep jongeren heeft de provincie door middel van Bureau Jeugdzorg. Tot slot is er een kleine groep jongeren die (dreigen te) ontsporen en veelal een meervoudige problematiek kennen. Deze groep veroorzaakt vaak overlast en is in aanraking (geweest) met de politie en justitie. De regie over deze groep jongeren ligt vaak bij politie en/of justitie. In de gemeente Gouda is een relatief grote groep jongeren (10-19 jaar) vertegenwoordigd, veelal van Marokkaanse afkomst, die zich kenmerkt door een hogere jeugdwerkloosheid en langduriger werkloosheid dan op grond van het aanbod van werk nodig zou moeten zijn. De gemeente Gouda heeft in haar Jeugdbeleid het terugdringen van het aantal voortijdig schoolverlaters, de aanpak van de jeugdwerkloosheid en overlast door jongeren als prioriteiten benoemd. De gemeente streeft ernaar in haar jeugdbeleid, te komen van repressieve maatregelen, vaak culminerend in geïndiceerde jeugdzorg, naar preventie. De ambitie van de gemeente om in 2012 op wijkniveau drie CJG s gerealiseerd te hebben, sluit hierop aan. 2.2 rol en functie van het CJG De staatssecretaris van VWS wil met de ontwikkeling van het CJG bevorderen dat in het lokale jeugdbeleid snel, goed en gecoördineerd advies en hulp op maat voor kinderen en hun ouders/verzorgers vanzelfsprekend zijn. Dit betreft de niet-geïndiceerde (jeugd)zorg. Van gemeenten wordt verwacht dat zij dit organiseren, coördineren en zo nodig afdwingen; zij dienen dit proces met andere woorden - te regisseren. Het hebben van de regie(rol) impliceert dat gemeenten met de partners binnen de jeugdhulpverleningsketen sluitende afspraken maken over samenwerken, ieders inzet, de werkwijze en de te bereiken doelen. Als meerdere partijen zorg en ondersteuning leveren binnen hetzelfde gezin, moet deze zorg en ondersteuning op elkaar worden afgestemd om te komen tot één gezin, één plan. De rol van de gemeente bestaat eruit dat zij ervoor zorgt dát er een beslissing wordt genomen over wie verantwoordelijk is voor de coördinatie van zorg. Beleidsvoorbereiding door de gemeente In het onderzoek is ook gekeken naar de wijze waarop de CJG-vorming is belegd in het beleid: de beleidsdoelen van de gemeente zijn in overeenstemming met de landelijke ambities die, in afwachting van wetgeving, zijn neergelegd in het basismodel CJG; de beleidsdoelen zijn deels SMART geformuleerd. De projectplannen voor de realisatie van het CJG bevatten projectresultaten die beperkt toetsbaar zijn geformuleerd; de gemeente Gouda heeft de behoeften van kinderen, jeugdigen en hun ouders bij de startsituatie in kaart gebracht. De resultaten van een enquête onder ouders van kinderen van 0-23 jaar over het CJG in Korte Akkeren levert een deel van de startfoto. Hierin worden de behoeften en wensen van de doelgroep en demografische gegevens over de doelgroep geschetst. De groep ouders met kinderen tussen de 18 en 23 jaar is echter ondervertegenwoordigd; in de beleidsvoorbereiding zijn de beleidsambities afgezet tegen de beschikbare middelen: de gemeente Gouda heeft een begroting gemaakt voor de ontwikkeling, innovatie- en samenwerkingskosten van het CJG; de gemeente heeft de beleidsambities afgezet tegen de beschikbare tijd door projectplannen op te stellen voor de front- en backoffice van het CJG. Ook is rekening gehouden met de beschikbare mensen door een organisatie- en overlegstructuur vast te leggen in de projectplannen. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 9

11 Realisatie CJG Elke gemeente moest eind 2011 minimaal één laagdrempelig fysiek inlooppunt gerealiseerd hebben waar ouders en kinderen terecht kunnen met hun opgroei- en opvoedvragen. Hoeveel CJG-locaties worden geopend en waar deze worden gevestigd, bepaalt de gemeente zelf. Virtuele (en telefonische) loketten zijn aanvullend, en kunnen het fysieke inlooppunt als zodanig niet vervangen. eind 2011 zijn in Gouda twee CJG s operationeel. Het derde CJG is op 16 februari 2012 geopend. In het CJG worden de functies uit het Basismodel CJG aangeboden: dat wil zeggen dat (a) het Basispakket JGZ een centrale functie heeft in het CJG, (b) 5 Wmo-functies een centrale rol hebben in het CJG (informatie en advies, signalering, toeleiding naar hulp, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg), (c) vanuit het CJG afstemming plaatsvindt met Bureau Jeugdzorg en het onderwijs (met name via de zorg en adviesteams : ZATs) en (d) er een fysiek inlooppunt in de gemeente is samenwerking met de aanpalende functies heeft vorm gekregen via onder meer samenwerking met de Brede School, Jeugd GGZ, en de link met het Veiligheidshuis. Deze aanpalende functies dienen voornamelijk als vindplaatsen voor risico s. Regierol gemeente de gemeente Gouda heeft de regiefunctie helder belegd; vanuit deze functie worden de contacten onderhouden binnen het gemeentelijk apparaat (op bestuurlijk niveau en met aanpalende beleidsdirecties binnen de gemeente) en met het CJG; onder regie van de gemeente Gouda zijn intentieafspraken tussen samenwerkingspartners uit de jeugdketen tot stand gekomen; met die partners worden uitvoeringsafspraken gemaakt over samenwerken, ieders inzet, de werkwijze en de te bereiken doelen; via evaluaties van de front- en backoffice van het CJG Korte Akkeren wordt nagegaan of gewerkt wordt conform de ambities; zonodig wordt bijgestuurd. In de eindevaluatie van de backoffice wordt gemeld dat de gestelde doelen zijn behaald en het CJG voor veel mensen laagdrempelig is gebleken. Aangezien voor het functioneren van het CJG geen prestatie-indicatoren zijn gedefinieerd in de projectplannen, blijft het onduidelijk in welk perspectief de resultaten gezien moeten worden. De gemeente Gouda gaf echter aan dat de evaluaties als een nulmeting gezien moeten worden voor het groeimodel CJG. 2.3 financiering van het CJG Iedere gemeente heeft in 2008 tot en met 2011 van rijkswege een brede doeluitkering BDU Jeugd en Gezin ontvangen. De BDU is bedoeld voor de jeugdgezondheidszorg, de maatschappelijke ondersteuning jeugd en de afstemming jeugd en gezin, alsmede voor het realiseren van tenminste één CJG (inlooppunt). De gemeenten bepalen zelf hoe en in welke verhouding zij de BDU besteden. Vanaf 2012 gaan de BDUmiddelen deel uitmaken van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. In 2008 is afgesproken (Bestuursakkoord Samen aan de slag) dat een deel van het accres in het Gemeentefonds (oplopend tot 100 miljoen in 2011) bestemd is voor jeugd en gezin. Dit geld is niet geoormerkt; in het Bestuursakkoord wordt op de gemeenten een appel gedaan om deze 100 miljoen te investeren in hun CJG en hun lokale jeugdketen. De gemeente Gouda heeft in 2011 een budget van gereserveerd voor het CJG (exclusief de gelden die worden besteed aan de jeugdgezondheidszorg). De gemeente zet hiervoor het Wmo-deel in de BDU in en heeft daarnaast geen gelden uit eigen middelen gereserveerd. Wanneer de begrote kosten voor de jeugdgezondheidszorg hierbij worden opgeteld, gaat het om een bedrag van Afgezet tegen het aantal inwoners in de gemeente ( op 1 januari 2011) betekent dit dat in de begroting is uitgegaan van het gegeven dat het CJG in 2011 per inwoner 23,96 zou gaan kosten. De gemeente stuurt elk jaar een kort inhoudelijk verslag naar het Ministerie van VWS over de ontwikkeling van het CJG. Daarin wordt aandacht besteed aan de bereikbaarheid van het CJG, de samenwerking tussen de kernpartners en met aanpalende instanties en omliggende gemeenten, het aanbod, de doelgroep en de ontwikkeling van een digitaal dossier. Er wordt geen aandacht besteed aan de financiën in het jaarverslag voor het Rijk. De verantwoording naar de gemeenteraad bestaat uit een jaarverslag, waarin de gemeente verslag doet van de activiteiten die zijn uitgevoerd binnen het CJG, de behaalde resultaten en de samenwerking met de ketenpartners. In het jaarverslag wordt gemeld dat de BDU 2010 is besteed aan jeugdgezondheidszorg, invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 10

12 maatschappelijke ondersteuning jeugd, afstemming jeugd en gezin en het realiseren van CJG. Een nadere specificatie van de kosten voor het realiseren van CJG is terug te vinden in het bestedingsvoorstel BDU CJG 2010 dat is voorgelegd aan het college. De interviews hebben bevestigd dat het lastig is om een sluitend totaalplaatje te schetsen van de financiering van de inrichting van het CJG en van de taken die binnen het CJG worden verricht. Er zijn veel partijen die verschillende taken uitvoeren en de financiering is zeer versnipperd. 2.4 samenwerking en prestaties Zorgcoördinatiemodel De coördinatie van zorg is volgens de werkwijze één gezin, één plan opgezet. Via een model van opschaling wordt algemene zorgcoördinatie ingezet en, indien dat in specifieke complexe situaties niet toereikend is, wordt opgeschaald naar specialistische zorgcoördinatie. Daarnaast is een escalatieprocedure beschreven, met daarin de wethouder van de gemeente Gouda als laatste sc hakel. Het aantal aanmeldingen voor de werkwijze één gezin, één plan bedroeg circa vijf per eind augustus In de regio Midden Holland wordt gewerkt met de verwijsindex JeugdMatch. Veel vragen voor de backoffice van het CJG komen via deze route binnen. Casusoverleg vindt plaats wanneer een CJG kernpartner aangeeft dat dat noodzakelijk is. Daarnaast vindt zeswekelijks overleg plaats over de samenwerking tussen de kernpartners van het CJG. Prestatiegegevens Het CJG Korte Akkeren heeft gegevens verzameld over de aanmeldingen bij het CJG, met daarin het aantal en type bezoekers, het aantal en type vragen dat (via alle kanalen) is gesteld en het soort contacten dat met het CJG heeft plaatsgevonden. De gemeente gaf aan dat deze gegevens als nulmeting zullen dienen voor het nieuwe monitoring- en registratiesysteem. Het CJG heeft de gegevens uit de Basisset prestatie-indicatoren CJG nu nog niet beschikbaar, maar op termijn wel. Knelpunten en aandachtspunten/risico s inzake het functioneren en de effectiviteit van het CJG De indicaties uit het onderzoek wijzen erop dat risicojongeren niet bereikt worden. Deze jongeren kloppen niet spontaan aan bij het CJG inlooppunt. Gouda werkt aan een versterking van het bereik van risicojongeren via de inrichting van het derde inlooppunt CJG Thorbeckelaan, met een focus op de leeftijdscategorie 12+ (start in februari 2012). De samenwerking binnen het CJG krijgt vorm in het zeswekelijks overleg op het inlooppunt Korte Akkeren. Aan dit overleg nemen in principe alle CJG kernpartners deel. Dit is niet direct een inhoudelijk casusoverleg, maar meer een vorm van teamoverleg (signalering, afstemming en uitwisseling). Casusoverleg vindt uit efficiency overwegingen alleen plaats als dat nodig is en gebeurt op initiatief van het CJG of de samenwerkende partners. Er bestaat een regionaal samenwerkingsconvenant waarin procedurele afspraken zijn gemaakt over de samenwerking, op operationeel niveau volgen nog afspraken. De geïnterviewden geven aan dat het CJG in de praktijk goed functioneert, niet omdat er veel is vastgelegd maar als gevolg van goed samenwerken. Wat betreft de samenwerking met aanpalende functies is er contact met veel andere organisaties voor de jeugd in Gouda. De geïnterviewden geven aan dat de samenwerking met huisartsen, verloskundigen, kraamzorg, kinderopvang en met de veiligheidssector nog verbeterd kan worden. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 11

13 3 conclusies en aanbevelingen Op basis van de bevindingen (zie de Nota van Bevindingen in deel 2) komt de Rekenkamer tot de volgende conclusies en aanbevelingen: 3.1 realisatie van het CJG conclusies In de gemeente Gouda is de realisatie van het CJG voortvarend opgepakt. Nederlandse gemeenten moesten eind 2011 beschikken over een gemeentelijk CJG. De gemeente heeft gewerkt aan de realisatie van drie fysieke wijkgerichte inlooppunten. Het derde inlooppunt is recent geopend op 16 februari Het overgrote deel van de onderzochte gemeenten voldoet inmiddels aan het rijksbeleid voor wat betreft realisatie van het basismodel. Het beleid zoals de gemeente heeft geformuleerd is conform de landelijke minimumeisen die de Rijksoverheid heeft gesteld. Het staat de gemeente vrij om het CJG naar de eigen wensen en behoeften in te vullen. De Rijksoverheid heeft een minimumpakket aan vereisten vastgesteld waar het CJG aan moet voldoen, namelijk het Basismodel CJG. De beleidsdoelen van de gemeente zijn in overeenstemming met het Basismodel CJG. In de volgende paragrafen komen onze conclusies over de taak van het gemeentebestuur inzake de rol en functie van het CJG, de financiering van het CJG en de door het CJG gerealiseerde samenwerking en prestaties aan de orde. 3.2 rol en functie van het CJG: stuur meer op effecten conclusies De gemeente heeft de regiefunctie helder belegd. Onder de regie van de gemeente Gouda zijn intentieafspraken tussen samenwerkingspartners uit de jeugdketen tot stand gekomen. De concrete werkverdeling tussen CJG kernpartners is echter niet duidelijk vastgelegd. Op uitvoeringsniveau zijn nog geen afspraken vastgelegd tussen bijvoorbeeld Bureau Jeugdzorg en de andere partijen die in het CJG samenwerken. De vastgestelde regionale afspraken en uitgesproken intenties zijn niet SMART geformuleerd. Op regionaal niveau worden op korte termijn werkprocessen en uitvoeringsafspraken beschreven, waarbij veel aandacht zal worden gegeven aan zaken als privacy en de Verwijsindex. De samenwerking met de aanpalende functies heeft vorm gekregen via onder meer samenwerking met de Brede School, Jeugd GGZ, en de link met het Veiligheidshuis. Deze aanpalende functies dienen voornamelijk als vindplaatsen voor risico s. De gemeente Gouda heeft de behoeften van kinderen, jeugdigen en hun ouders bij de startsituatie in kaart gebracht. De resultaten van een enquête onder ouders van kinderen van 0-23 jaar over het CJG in Korte Akkeren levert een deel van de startfoto. Hierin worden de behoeften en wensen van de doelgroep en demografische gegevens over de doelgroep geschetst. De groep ouders met kinderen tussen de 18 en 23 jaar is echter ondervertegenwoordigd. In ruim twee derde van de onderzochte gemeenten is door middel van een onderzoek de startsituatie niet dan wel slechts gedeeltelijk in kaart gebracht. De demografische kenmerken en het hulpaanbod zijn vaak wel goed in kaart gebracht. Er is in het kader van de beleidsvoorbereiding weinig inzicht gezocht in de behoeften en problemen van kinderen, jeugdigen en hun ouders. De Rekenkamer is nagegaan of de ambities van de gemeente Gouda met het CJG toetsbaar zijn geformuleerd: invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 12

14 De gemeente Gouda heeft de ambities met het CJG niet verwoord in concrete prestatie-indicatoren. In het plan van aanpak CJG Gouda zijn wel doelstellingen voor het CJG geformuleerd. Slechts enkele onderzochte gemeenten hebben de outcome doelstellingen SMART geformuleerd. Het merendeel van de onderzochte gemeenten heeft de doelstellingen niet SMART geformuleerd aanbeveling Stel in het kader van jeugdbeleid in algemene zin en in het kader van de ambities met betrekking tot het CJG, SMART geformuleerde maatschappelijke doelen en resultaten vast. Maak daarbij gebruik van de (doorontwikkelde) Basisset indicatoren effectiviteit, zodat een betrouwbare en valide verantwoording op het doelbereik kan worden afgelegd. Monitor periodiek de resultaten en stuur zo nodig de prestaties van de gemeente en/of samenwerkingspartners op basis hiervan bij. Bevorder de samenwerking met aanpalende functies en netwerken en formaliseer ze. 3.3 financiering van het CJG: zorg voor een goed beeld van de kosten en baten in het CJG conclusies De gemeente Gouda legt verantwoording af over de besteding van middelen uit de BDU Jeugd en Gezin. In het jaarlijkse bestedingsvoorstel BDU CJG worden de kosten voor het realiseren van het CJG nader gespecificeerd en aan het college voorgelegd. Het is echter complex gebleken een sluitend totaalplaatje te schetsen van de financiering van de inrichting van het CJG en van de taken die binnen het CJG worden verricht, omdat veel partijen hierbij betrokken zijn en hierdoor de financiering is versnipperd. Er is geen relatie te leggen tussen de geïnvesteerde middelen en de behaalde resultaten. Dit belemmert de sturing door de Raad op kosten, uitgaven en (maatschappelijke) resultaten betreffende het CJG. De voorwaarden, mensen en middelen, om tot doelbereiking te komen zijn tot eind 2011 beschikbaar geweest. Tot en met 2011 zijn er geen knelpunten in de financiering van het CJG geweest. De middelen uit de BDU en de door de gemeente beschikbaar gestelde extra middelen hebben de gemeente Gouda in staat gesteld de plannen met betrekking tot de vorming van het CJG ten uitvoer te brengen. Door rijksbezuinigingen, gemeentelijke bezuinigingen en de decentralisatie van de Jeugdzorg met daarbij gepaard gaande efficiencykorting kunnen vanaf 2012 financiële knelpunten gaan ontstaan aanbeveling Zorg voor een goed beeld van de kosten en de baten van het CJG, zeker als straks de Brede Doel Uitkering als niet geoormerkt geld terecht komt in het Gemeentefonds. 3.4 samenwerking en prestaties: werk aan de winkel conclusies Onder regie van de gemeente is er een zorgcoördinatiemodel tot stand gekomen en is een escalatiemodel ontwikkeld. De gemeente heeft beperkt gegevens beschikbaar over de doelbereiking van het CJG. Via evaluaties van de front- en backoffice van het CJG Korte Akkeren is nagegaan of gewerkt wordt conform de gemeentelijke ambities. In de eindevaluatie van de backoffice wordt gemeld dat de gestelde doelen zijn behaald en het CJG voor veel mensen laagdrempelig is gebleken. Aangezien voor het functioneren van het CJG geen prestatie-indicatoren zijn gedefinieerd in de projectplannen, blijft het onduidelijk in welk perspectief de resultaten gezien moeten worden. Daardoor is een goede verantwoording niet mogelijk, is onduidelijk of het CJG op de goede weg is en kan er niet goed bijgestuurd worden. De gemeente Gouda gaf echter aan dat de evaluaties als een nulmeting gezien moeten worden voor het groeimodel CJG. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 13

15 Ongeveer de helft van de onderzochte CJG s verantwoordt zich jegens de gemeente (nog) niet over de voortgang en realisatie van haar doelstellingen. Evaluaties en voortgangsrapportages, voor zover deze er zijn, hebben vooral het karakter van een verslag van activiteiten. In het jeugdbeleid heeft de gemeente Gouda prioriteiten benoemd om het voortijdig schoolverlaten, jeugdwerkloosheid en de overlast door een relatief kleine groep jongeren aan te pakken. Een zorgpunt volgens de CJG professionals is het bereiken van risicojongeren in de leeftijdscategorie 18 tot 24 jaar. Deze jongeren, die vaak uit multiprobleemgezinnen komen, worden nauwelijks bereikt door het CJG. Deze jongeren kloppen niet spontaan aan bij het CJG inlooppunt. Gouda werkt aan een versterking van het bereik van risicojongeren via de inrichting van het derde inlooppunt CJG Thorbeckelaan, met een focus op de leeftijdscategorie 12+ (is in februari 2012 gestart) aanbevelingen Zorg voor het beschikbaar komen van prestatie-informatie en zorg ervoor dat er een inbreng van doelgroepen komt, bijvoorbeeld in de vorm van een cliëntenraadpleging of tevredenheidsonderzoek. Hiermee kan de raad periodiek geïnformeerd wordt over de resultaten van het CJG en de deelnemende partners. Gelet op de bovenstaande conclusies kan de onderzoeksvraag: Ligt de CJG-vorming in de gemeente Gouda op koers (zowel in tijd als in kwaliteit) en draagt het CJG als middel bij aan de opvoed- en opgroeiondersteuning voor ouders en kinderen van 0 tot 23 jaar en aan de coördinatie van zorg (één gezin, één plan)? als volgt worden beantwoord. De CJG-vorming ligt op koers, maar het is nog te vroeg om een uitspraak te doen over de bijdrage van het CJG aan de opvoed- en opgroeiondersteuning voor ouders en kinderen van 0 tot 23 jaar. De voorwaarden en middelen zijn wel aanwezig om daartoe te komen. Of de middelen vanaf 2012 voldoende aanwezig blijven is twijfelachtig. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 14

16 4 bestuurlijke reactie In juni 2012 heeft het bestuurlijk wederhoor plaatsgevonden op basis van de als deel 2 bijgevoegd nota van bevindingen, waarin de opmerkingen uit het ambtelijke wederhoor zijn verwerkt. Hieronder is de bestuurlijke reactie volledig opgenomen. Het College van burgemeester en wethouders heeft de Nota van Bevindingen en de daarop gebaseerde Nota van Conclusies en Aanbevelingen met betrekking tot het onderzoek invoering van centra voor jeugd en gezin in de gemeente Gouda in goede orde ontvangen. Het College dankt de rekenkamer voor het uitgevoerde onderzoek en stelt het zeer op prijs dat u als Goudse rekenkamer ook medewerking heeft verleend aan het bredere onderzoek bij meerdere gemeenten door de Algemene Rekenkamer, zodat wij ons als Gouda ook kunnen spiegelen aan andere gemeenten op een terrein dat belangrijk voor ons is, namelijk onze jeugd. Met het rekenkameronderzoek is nagegaan of de CJG vorming in Gouda op koers ligt (zowel in tijd als in kwaliteit). Het College is verheugd te vernemen dat de rekenkamer van mening is dat in de gemeente Gouda de realisatie van het CJG voortvarend is opgepakt. Het eerste Centrum voor Jeugd en Gezin opende in december 2009 haar deuren en iets meer dan 2 jaar later zijn er in 3 wijken in Gouda CJG's ingericht en is er een netwerkorganisatie tussen 7 kernpartners, samenwerking met diverse ketenpartners en een regionale samenwerking met 10 gemeenten gerealiseerd. Ondertussen zijn we in de ontwikkeling op een aantal zaken (zoals eenduidige monitoring en registratie binnen de CJG keten) alweer verder dan op het moment van verschijnen van de Nota van Bevindingen die eind 2011 ter verificatie voorgelegd is aan de ambtelijke organisatie. Daarnaast is het beleidsterrein op het gebied van jeugdzorg sterk in beweging. De decentralisatie jeugdzorg is een spannende ontwikkeling en zal voor het Centrum voor Jeugd en Gezin een doorontwikkeling behoeven, maar zal uiteraard ook voor de gemeente een omslag betekenen. In de voorbereidingen op de decentralisatie jeugdzorg wordt op een aanzienlijk deel van de conclusies en aanbevelingen dan ook al geanticipeerd. Op de conclusies en aanbevelingen gaat het College puntsgewijs in: Conclusies 1. Realisatie van CJG voortvarend opgepakt; Het College beaamt dat er voortvarend is gewerkt door professionals en de gemeente, er zijn in korte tijd 3 CJG inlooppunten in Gouda gerealiseerd met daarachter een netwerkorganisatie van instellingen en een regionale samenwerking. Het College is trots op deze prestatie en ook op de mooie gebouwen waar de CJG's in gehuisvest zijn; elk met een ander accent, maar alle drie dichtbij de burger van Gouda en dichtbij andere instellingen zodat de samenwerking rondom kinderen, jongeren en gezinnen gestimuleerd wordt. 2. Regiefunctie helder belegd, concrete werkverdeling tussen CJG kernpartners niet duidelijk, afspraken op uitvoeringsniveau nog niet vastgelegd; Afspraken op uitvoeringsniveau zijn opgenomen in het document werkprocessen en uitvoeringsafspraken. Dit document zal na de zomer door de kernpartners van het CJG ondertekend worden, net als het privacyreglement en het herziene convenant jeugdmatch. 3. Vastgestelde regionale afspraken niet 'smart' geformuleerd en ambities in het CJG niet verwoord in concrete prestatie indicatoren; Het College deelt deze conclusie. Bij de start van de regionale implementatie van het CJG is bewust gekozen voor een groeimodel, vooral vanwege het feit dat er met (toen nog) 13 gemeenten en 7 instellingen een nieuw proces opgestart moest worden. Afgesproken werd om van ervaringen te leren en al werkende bij te sturen en op basis van de ervaringen en evaluaties afspraken voor de toekomst vast te leggen. Er is veel bereikt in de samenwerking tussen partners onderling en met gemeenten. Nu dit jaar in Gouda en in de hele regio Midden Holland alle CJG's ingericht zijn, kan er verder gebouwd worden aan afspraken die meer 'smart' zijn geformuleerd. Het College is van mening dat evaluaties gebruikt kunnen worden als nulmeting voor het bepalen van de ambities in het groeimodel. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 15

17 Overigens zijn vanaf 2012 in de subsidiebeschikkingen naar de GGD, JSO en Kwadraad wel beleidsregels met betrekking tot de doelstellingen van het Centrum voor Jeugd en Gezin en jeugdzorg opgenomen. Ook heeft de gemeente Gouda in de Goudse jeugdagenda 'smart' afspraken gemaakt met o.a. de kernpartners van het CJG over te bereiken doelstellingen (bijvoorbeeld op het gebied van opvoedondersteuning). Op dit moment hebben we niet met elke kernpartner van het CJG een financiële relatie en kunnen we dus nog niet op alle instellingen formeel sturen met financiën, na de decentralisatie zal dit wel het geval zijn, dus dan is het voor de gemeente mogelijk om ook voor die instellingen 'smart' geformuleerde doelstellingen met prestatie indicatoren vastleggen in financiële afspraken. 4. Er is geen relatie te leggen tussen de geïnvesteerde middelen en de behaalde resultaten; Het College deelt deze conclusie niet. Zoals hierboven bij conclusie 3 omschreven zijn in de subsidiebeschikkingen met instellingen waar we een subsidierelatie mee hebben afspraken opgenomen over de te behalen resultaten. Per 2012 zijn deze resultaten, via de beleidsregels, ook gekoppeld aan de maatschappelijke effecten die de gemeente wil bereiken met het investeren van de middelen. Daarnaast wordt ook in de Nota van Bevindingen aangegeven dat de beleidsambities afgezet zijn tegen de beschikbare middelen (3.5 conclusies: beleidsvoorbereiding door de gemeente, laatste 2 punten). Het meer 'smart' formuleren van de resultaten heeft onze aandacht. 5. Door rijksbezuinigingen, gemeentelijke bezuinigingen en decentralisatiejeugdzorg met daarmee gepaard gaande efficiencykorting kunnen vanaf 2012 financiële knelpunten gaan ontstaan; In het jaar 2012 lijken geen financiële problemen te ontstaan, de bestedingen voor 2012 zijn eind 2011 door het College vastgesteld en toen is ook besloten is dat de Decentralisatie Uitkering per 2012 structureel bestemd wordt voor lasten aan het CJG. Na de zomer wordt een bestedingsvoorstel gedaan voor Het College realiseert zich dat er bezuinigd moet worden. Hoe de verrekening, dan wel overheveling, van middelen eruit gaat zien in de toekomstige financiering via de Algemene uitkering van het gemeentefonds zal mede afhangen van de invulling van de implementatie van de decentralisatie jeugdzorg. 6. De gemeente heeft beperkt gegevens beschikbaar over de doelbereiking van het CJG, door ontbreken van prestatie indicatoren in projectplannen is het onduidelijk in welk perspectief de resultaten gezien moeten worden; Het College deelt deze conclusie gedeeltelijk. In Nota van Bevindingen wordt aangegeven dat beleidsdoelen deels 'smart' geformuleerd en projectplannen beperkt toetsbaar zijn. Het College realiseert zich dat dit betekent dat we op weg zijn en dat verdere aanscherping noodzakelijk is. Echter de basisset indicatoren wordt gedeeltelijk wel gebruikt, bijvoorbeeld het aantal en type bezoekers aan het CJG, het soort contacten, het aantal en type vragen, maar ook het aantal jeugdigen waarvoor 1 gezin, 1 plan is gerealiseerd wordt wel bijgehouden per inlooppunt. Het 'smart' formuleren van beleidsdoelstellingen en hieraan gekoppeld prestatie indicatoren heeft onze aandacht, ook in de voorbereidingen voor de in de toekomst gedecentraliseerde taken. In de ontwikkeling van nieuwe afspraken voor de toekomst zal de basisset indicatoren als inspiratie gebruikt worden om nieuwe afspraken te maken. Aanbevelingen 1. Bevorder de samenwerking met aanpalende functies en netwerken en formaliseer ze; Het College neemt de aanbeveling over bevorderen van de samenwerking met aanpalende functies over. Deze samenwerking wordt op verschillende terreinen (zoals onderwijs en veiligheid) al opgepakt, zowel vanuit de doorontwikkeling van het CJG als de voorbereiding op de decentralisatie jeugdzorg. Echter voor het formaliseren lijkt het ons te vroeg, het College wil het lopende en komende jaar gebruiken om te onderzoeken hoe het nieuwe stelsel jeugdzorg het beste vormgegeven kan worden, ook in relatie tot de ontwikkelingen met betrekking tot het passend onderwijs. De voorbereidingen invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 16

18 worden hiervoor al wel getroffen middels pilots op het snijvlak van passend onderwijs en de decentralisatie jeugdzorg. 2. Zorg voor een goed beeld van de kosten en baten van het CJG, zeker als straks de Brede Doeluitkering als niet geoormerkt geld terecht komt in het gemeentefonds; Het College neemt de aanbeveling mee om nog meer inzicht te krijgen in de kosten en de baten van het CJG. De financiering van het CJG is nu nog versnipperd, met de decentralisatie van de jeugdzorg komen de nu nog versnipperde financieringsstromen naar de gemeente, dus dan hebben wij als gemeente de kans om een en ander minder versnipperd te organiseren. 3. Zorg voor het beschikbaar komen van prestatie-informatie en zorg ervoor dat er een inbreng van doelgroepen komt, bijvoorbeeld in de vorm van een cliënt raadpleging of tevredenheidonderzoek. Raad periodiek informeren over resultaten CJG en deelnemende partners; Het College neemt deze aanbeveling over. Gemeenten moeten ter voorbereiding op de decentralisatie jeugdzorg een beleidsplan jeugdzorg ontwikkelen. Hierin wordt aandacht besteed aan beleidsdoelstellingen en beleidsindicatoren en de wijze van rapporteren richting de gemeenteraad. Het meten van klanttevredenheid is ook een onderwerp dat de aandacht heeft van het College. Op dit moment weten we vooral veel over de kwantiteit (bijvoorbeeld hoeveel ouders/kinderen cursussen afnemen en hoe de inloop is geweest op de CJG locaties). We zullen ons samen met de kernpartners van het CJG beraden op het vraagstuk wanneer en hoe deze klanttevredenheid te gaan meten. Aandachtspunt In de Nota van Conclusies en Aanbevelingen (paragraaf 5.4 knelpunten) komt naar voren dat risicojongeren in de leeftijd van 18 tot 24 jaar nauwelijks bereikt worden door het CJG. Het College realiseert zich dat dit een moeilijke doelgroep is. Het is extra lastig dat deze jongeren ook niet in beeld zijn bij het onderwijs en vaak geen baan hebben; ze zijn dus sowieso moeilijk bereikbaar. Vaak spelen er meer problemen bij deze risicojongeren die vaak uit zogenaamde multiproblemgezinnen komen. De aanpak van en coördinatie binnen multiproblemgezinnen heeft de aandacht van het College. Op dit moment wordt bijvoorbeeld in het kader van de voorbereidingen op de decentralisatie jeugdzorg de pilot Future 4 Families uitgevoerd. Future 4 families is een programma dat oplossingen biedt aan gezinnen met kinderen/jongeren die langdurig in multi-probleemsituaties verkeren. In de Nota van Conclusies en Aanbevelingen staat overigens dat het inlooppunt 12+ is ingericht om de doelgroep risicojongeren te bereiken. Het inlooppunt 12+ is niet specifiek ingericht op risicojongeren, het inlooppunt richt zich op alle jongeren vanaf 12 jaar. Daarnaast is dit inlooppunt slechts één van de manieren om mogelijk ook risicojongeren te bereiken, het Veiligheidshuis (met o.a. het Jeugdpreventieteam) speelt hier bijvoorbeeld ook een rol in. Van belang is om de verbinding te leggen tussen het CJG en het Veiligheidshuis. In de voorbereiding op de decentralisatie jeugdzorg en de doorontwikkeling van het CJG wordt de verbinding tussen zorg en veiligheid steeds beter gelegd, waardoor risicojongeren beter in beeld zijn en afspraken over coördinatie van zorg voor deze jongeren/gezinnen ook steeds helderder worden. Tot slot De daadwerkelijke inrichting van de 3 CJG inlooppunten in Gouda is in het eerste kwartaal van 2012 gerealiseerd, de netwerkorganisatie CJG staat en formeel kan de implementatiefase als afgerond beschouwd worden. Het College realiseert zich echter dat de het CJG nog steeds in ontwikkeling is en zal blijven, zeker met het oog op de landelijke ontwikkelingen betreffende de decentralisatie jeugdzorg en passend onderwijs. Voor de komende periode staat dan ook de doorontwikkeling van het Centrum voor Jeugd en Gezin op de agenda, waarbij het nog meer van belang is de verbindingen te leggen tussen diverse ontwikkelingen in de zorg voor jeugd en de onderwijs- en veiligheidssector. In deze spannende en boeiende tijd die voor ons ligt kunnen we doorbouwen op de samenwerking waar we de afgelopen periode binnen het CJG in Gouda met elkaar in geïnvesteerd hebben. Tot zover de reactie van het College van burgemeester en wethouders op de aanbevelingen en conclusies bij het onderzoek naar de invoering van Centrum voor Jeugd en Gezin gemeente Gouda. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 17

19 5 nawoord De rekenkamer is het College erkentelijk voor de reactie op het rapport. Het is goed om te constateren dat het CJG zich in een aantal opzichten al weer verder heeft ontwikkeld en dat voorgenomen acties zijn gerealiseerd. De uitgebreide inhoudelijke reactie van het College geeft een positief beeld voor de toekomst van het CJG.. Het verheugt de rekenkamer dat het College het merendeel van de conclusies deelt en de aanbevelingen overneemt. Ten aanzien van de conclusies die het College niet (geheel) deelt, merken we op dat deze betrekking hebben op de situatie ten tijde van het onderzoek. Als de situatie inmiddels is verbeterd, dan acht de rekenkamer dat een positieve ontwikkeling. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 18

20 deel II: nota van bevindingen invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 19

21 1 inleiding 1.1 achtergrond Deze Nota van Bevindingen beschrijft de bevindingen die de Rekenkamer Gouda (verder rekenkamer) heeft gedaan bij de uitvoering van het onderzoek naar de invoering van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) in Gouda. Het onderzoek is uitgevoerd in juli en augustus 2011, in samenwerking met de Algemene Rekenkamer. Alle gemeenten in Nederland moeten eind 2011 een CJG hebben. Een CJG is een netwerk waar laagdrempelig opvoed- en opgroeiondersteuning wordt aangeboden aan ouders, kinderen, jongeren tot 23 jaar en professionals, met een fysieke plek in de wijk. Een CJG heeft als taak de bestaande opvoed- en opgroeiondersteuning te verbinden, te verbeteren en te versterken (zie kader). De staatssecretaris van VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) wil met de ontwikkeling van het CJG bevorderen dat in het jeugdbeleid snel, goed en gecoördineerd advies en hulp op maat vanzelfsprekend zijn. Deze hoofddoelstelling wordt door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) onderschreven. De VNG verwoordt de hoofdfuncties van het CJG als een drieluik: 3 inloopfunctie voor informatie en advies aan kinderen, jongeren en hun ouders dienst- en/of hulpverlening aan ouders en kinderen in het kader van jeugdgezondheidszorg en opvoeden opgroeiondersteuning regie op de jeugdketen. CJG Profiel (uit: Factsheet Ministerie voor Jeugd en Gezin, 2007) bundelt lokale functies en taken op gezondheid, opgroeien en opvoeden is een fysiek en laagdrempelig inlooppunt is in elke gemeente/wijk te vinden onder dezelfde naam heeft een positieve uitstraling gericht op preventie en signalering biedt echt advies en lichte hulp coördineert/schakelt met alle mogelijke voorzieningen op jeugdbeleid, gezondheidszorg en jeugdzorg zou mogelijkerwijs, indien nodig, bemoeizorg kunnen arrangeren is van en voor een doelgroep van kinderen en jongeren van -9 maanden tot 23 jaar oud en hun ouders is voor alle culturen even laagdrempelig is tevens vraagbaak voor professionals streeft naar uniforme signalering, en maakt gebruikt van de Verwijsindex en het Elektronisch Kinddossier. 1.2 aanleiding onderzoek maatschappelijk en financiële belang Ieder kind moet de kans krijgen gezond en veilig op te groeien, zijn talenten te ontwikkelen en plezier te hebben en zich goed voor te bereiden op zijn toekomst. 4 In het Bestuursakkoord Samen aan de slag van 7 juni 2007 hebben de VNG en het Rijk afgesproken dat opvoed- en opgroeiondersteuning voor ouders en kinderen tot 23 jaar vanzelfsprekend wordt, gemakkelijk te bereiken en voldoende voorhanden is. Het CJG is een middel om dit doel te bereiken. Zo kan worden voorkomen dat een kleine opvoedvraag verwordt tot een grote zorgvraag, waardoor een beroep op de geïndiceerde (duurdere) jeugdzorg noodzakelijk wordt. In het Bestuursakkoord is afgesproken dat elke gemeente eind 2011 minimaal één laagdrempelig fysiek inlooppunt gerealiseerd moet hebben waar ouders en kinderen terecht kunnen met hun vragen. Het eerste CJG in Gouda is in de wijk Korte Akkeren op 9 december 2009 geopend. Na de opening van dit CJG, in de Sacramentskerk, is de tweede lokatie op 17 september 2011 geopend in Gouda - 3 Brief van de VNG aan haar leden d.d. 18 september 2008 (Kenmerk BAOZW/U ) 4 Programma voor Jeugd en Gezin Alle kansen voor alle kinderen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 20

22 Oost, in een multifunctionele accommodatie aan het Wilsonplein. Momenteel wordt gewerkt aan de voorbereiding van de opening van een derde lokatie aan de Thorbeckelaan in het noordelijk deel van de stad (gepland voor februari 2012). Gemeenten krijgen voor de invoering van het CJG in de jaren een bijdrage van het Rijk. Deze bijdrage wordt ter beschikking gesteld in de vorm van een Brede Doel Uitkering (BDU) Jeugd en Gezin, die tevens een aantal geldstromen bundelt die eerder afzonderlijk aan gemeenten ter beschikking werden gesteld (zie hiervoor hoofdstuk 4). Voor de gemeente Gouda bedraagt de BDU in (excl. Overheidsbijdrage aan de arbeidsontwikkeling 2011 de OVA-middelen 2011, zie voor verdere toelichting hoofdstuk 4) risico s voor de doeltreffendheid Onderzoeken in gemeenten waar al enige tijd een CJG functioneert laten zien dat de doeltreffendheid van het CJG wordt bedreigd door verschillende knelpunten van algemene aard, die zich in vrijwel alle gemeenten voordeden. Institutionele barrières en financiële schotten blijken bijvoorbeeld moeilijk te doorbreken en er is onduidelijkheid over wat moet worden verstaan onder een CJG en wat/wie er wel/niet toe hoort. Samenwerking blijkt nog maar beperkt en voornamelijk op papier plaats te vinden Naast deze knelpunten van algemene aard kunnen zich knelpunten en verbeterpunten voordoen die specifiek zijn voor de lokale situatie. Door deze vroegtijdig te signaleren en op te lossen wordt bevorderd dat het CJG spoedig de beoogde resultaten kan gaan opleveren. Dit onderzoek naar de CJG-vorming in Gouda is uitgevoerd in het kader van een gezamenlijk onderzoek in meerdere gemeenten van gemeentelijke rekenkamer(commissie)s en de Algemene Rekenkamer (zie kader). Gezamenlijk onderzoek van gemeentelijke rekenkamers en Algemene Rekenkamer De invoering van CJG s is een thema waarvoor onderzoek op onderscheiden bestuurslagen meerwaarde oplevert ten opzichte van onderzoek binnen één bestuurslaag. Deze meerwaarde heeft zijn basis in het feit dat de lokale rekenkamer(commissie)s en de Algemene Rekenkamer bevoegdheden op verschillende terreinen hebben en gezamenlijk een completer en onderling afgestemd beeld kunnen samenstellen. De lokale rekenkamer(commissie) brengt met dit onderzoek de gemeenteraad op de hoogte van de stand van zaken rond het eigen CJG; daarmee kan de gemeenteraad zo nodig tijdig gaan bijsturen in de gewenste richting. Als zaken niet op gemeentelijk niveau opgelost kunnen worden, is de Algemene Rekenkamer de aangewezen instantie om de verantwoordelijke bewindsperso(o)n(en)) op haar/hun verantwoordelijkheid te wijzen. Door het onderzoek in meerdere gemeenten op dezelfde wijze uit te voeren wordt bovendien onderlinge spiegeling (benchmarking) op de gemeenschappelijke aspecten mogelijk en kunnen good practices worden uitgewisseld. Zo worden conclusies versterkt en profiteren lokale rekenkamer(commissie)s optimaal van bevindingen in andere gemeenten. 1.3 doelstelling en probleemstelling De rekenkamer wil met dit onderzoek bijdragen aan de doeltreffendheid van het lokale jeugdbeleid. In de eerste plaats kan met dit onderzoek de gemeenteraad zich een oordeel vormen of het CJG 8 voldoet aan landelijke én gemeentelijke beleidsambities, en aan wet- en regelgeving. In de tweede plaats verwacht de rekenkamer verbetersuggesties voor de effectiviteit van het CJG te kunnen aandragen. 5 De CJG-vorming begin 2010; een doorkijk bij tien gemeenten. Regioplan, april Digitaal geschakeld; inventarisatie van de informatievoorziening binnen de Centra voor Jeugd en gezin. Alares, Bijlage bij een brief van 19 mei 2010 van de minister voor Jeugd en Gezin over de voortgang van projecten Samen werken voor de jeugd. Dit onderzoek werd uitgevoerd bij de zeven grootste gemeenten, in het kader van het traject Opvoeden in de Buurt. 8 Waar gesproken wordt over het CJG bedoelt de Rekenkamer niet alleen het CJG als een gebouw/inlooppunt, maar ook het virtuele CJG en alle professionals die werken aan of in het CJG of op andere locaties. Het CJG kan ook meer dan één vestiging of locatie betreffen. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 21

23 De probleemstelling van het onderzoek luidt: Ligt de CJG vorming in Gouda op koers (zowel in tijd als in kwaliteit) en draagt het CJG als middel bij aan de opvoed- en opgroeiondersteuning voor ouders en kinderen tot 23 jaar, en aan de coördinatie van zorg ( één gezin, één plan )? De onderzoeksvragen, normen en de onderzoeksopzet zijn opgenomen in de bijlagen 1, 2 en 4. Doelstelling en probleemstelling van het onderzoek van de Algemene Rekenkamer Het onderzoek moet ook leereffecten voor de staatssecretaris van VWS opleveren die kunnen bijdragen aan de doeltreffendheid van het Beleidsprogramma Alle kansen voor alle kinderen. De Algemene Rekenkamer brengt hierover separaat een eigen onderzoeksrapport uit. De probleemstelling van de Algemene Rekenkamer luidt: Hoe staat het met de invoering van CJG s en vindt er (in de onderzochte gemeentes) echt samenwerking en integratie van hulpverlening plaats? Zijn uit ervaringen in de gemeenten verbeterpunten af te leiden die de inzet van de staatssecretaris van VWS vragen? 1.4 leeswijzer In hoofdstuk 2 van deze nota van bevindingen schetst de rekenkamer het maatschappelijk probleem in de gemeente Gouda, waar het CJG als één van de instrumenten in het jeugdbeleid een antwoord op moet geven. Dat gebeurt aan de hand van twee inventariserende onderzoeksvragen: Hoe is het gesteld met de jeugd in Gouda en welke doelstellingen en prioriteiten heeft de gemeente in het jeugdbeleid? Hoofdstuk 3 bevat de bevindingen over de vraag: wat moet het CJG in Gouda opleveren en wat gaat de gemeente daarvoor doen? Dat resulteert in bevindingen over: (1) de kwaliteit van de beleidsvoorbereiding CJG, (2) het voldoen aan de eisen uit het basismodel CJG en (3) de invulling van de regierol door de gemeente. In hoofdstuk 4 komt aan de orde de vraag: wat kost een CJG en hoe is de financiering geregeld? Dit hoofdstuk resulteert in uitspraken over (1) de ordelijke en controleerbare besteding van de Brede Doeluitkering (BDU), en (2) de mate waarin de gemeente gevolg heeft gegeven aan de oproep om ook zelf te investeren in het CJG en de lokale jeugdketen. Hoofdstuk 5 tot slot gaat in op de vraag: wie werken samen in het CJG en wat levert deze samenwerking op? Hier komen de ervaren knelpunten en verbeterpunten in de samenwerking aan de orde. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 22

24 2 jeugd en jeugdbeleid in Gouda 2.1 inleiding In dit hoofdstuk inventariseert de rekenkamer de jeugdproblematiek in Gouda en gaat zij na welke ambities Gouda heeft in het door haar gevoerde jeugdbeleid (onderzoeksvraag 1), Daarmee geeft dit hoofdstuk een schets van het maatschappelijk probleem, waarop het CJG als één van de instrumenten in het jeugdbeleid antwoord moet geven. 2.2 jeugd in Gouda In Gouda is het aantal jongeren in de leeftijdsklasse 0 tot 25 jaar tussen 2000 en 2010 met 3,4% afgenomen en bedraagt nu personen. Hiervan zijn jongeren van autochtone en van allochtone afkomst 9. In figuur 1 is de ontwikkeling van het aantal jongeren in de gemeente Gouda in de periode 2000 tot en met 2011 weergegeven. Het gemiddelde aantal jongeren in deze periode bedraagt personen. Figuur 1: Totaal aantal jongeren van 0 tot 25 jaar in de Gemeentelijke basisadministratie (GBA) per 1 januari van het referentiejaar. De cijfers voor de gemeente Gouda met betrekking tot kinderen in specifieke gezinssituaties kunnen worden afgezet tegen vergelijkbare cijfers voor de Politieregio en GGD- regio Hollands Midden (zie figuur 2). 9 Jeugdmonitor 2010, Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 23

25 Figuur 2: Kinderen in specifieke gezinssituaties (%, meest recente periode) bewerking ABF Research Bron:CBS bevolkingsstatistiek, Het aandeel van kinderen dat in de gemeente Gouda betrokken is bij een echtscheiding verschilt niet al te sterk van de Politieregio Hollands Midden. Daarnaast woont in ,7% van de kinderen in Gouda in een bijstandsgezin. Verder loopt 9,4% van de jongeren in Gouda het risico om in armoede op te groeien, hetgeen meer is dan in (de rest van) de Politieregio Hollands Midden. Tenslotte wonen er in Gouda relatief veel eenoudergezinnen ten opzichte van de overige gemeenten uit de Politieregio Hollands Midden. In Gouda woont 12,5% van de kinderen bij één van beide ouders, tegenover 10,7% in Politieregio Hollands Midden en 10,7% in GGD-Regio Hollands-Midden. Het terugdringen van het aantal jongeren dat zonder diploma de schoolbanken verlaat is één van de topprioriteiten van het kabinet. Daarom is het zaak dat nog meer jongeren een startkwalificatie 10 behalen. Jongeren met een startkwalificatie hebben dubbel zoveel kans op een baan als jongeren zonder startkwalificatie. Bovendien blijkt uit cijfers, dat jongeren zonder startkwalificatie vaker in aanraking komen met de politie dan jongeren mét een startkwalificatie. Het kabinet streeft ernaar het aantal voortijdig schoolverlaters 11 nog verder terug te dringen. In het schooljaar is het aandeel nieuwe voortijdig schoolverlaters 3,8% (219 nieuwe voortijdig schoolverlaters) in Gouda. In het schooljaar was dit percentage nog 4,6% (270 nieuwe voortijdig schoolverlaters). Over de gehele periode is het percentage voortijdig schoolverlaters hoger dan het landelijk gemiddelde, namelijk 3,0% in het schooljaar Het voorzichtige economisch herstel dat in 2010 is ingezet, is terug te vinden in de cijfers over jeugdwerkloosheid. In Nederland is in een jaar tijd (december 2009 december 2010) het aantal jongeren binnen het bestand niet-werkende werkzoekenden met personen afgenomen, een afname van 10,5%. In de gemeente Gouda is het percentage jongeren tussen de 15 en 23 jaar, dat in 2010 als werkzoekend ingeschreven stond bij het UWV (1,4%), lager dan het landelijke percentage (1,7%). In 2011 is dit percentage in Gouda echter relatief hoog. Zo is in ,2% van de jongeren op zoek naar een baan, tegenover 1,5% van de jongeren in Nederland en 1,7% in een vergelijkbare gemeentegrootteklasse (tussen de en inwoners). In figuur 3 zijn de jeugdwerkloosheidspercentages weergegeven voor de gemeente Gouda in vergelijking tot het landelijke percentage en andere gemeenten van vergelijkbare grootte. 10 Startkwalificatie: een havo- of vwo-diploma of een diploma op ten minste niveau 2 van het mbo. 11 Voortijdig schoolverlater: Iedere jongere tussen de 12 en 23 jaar die zonder startkwalificatieniveau het onderwijs verlaat. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 24

26 Figuur 3: Jeugdwerkloosheidspercentages in 2011 In het gemeentelijk jaarverslag over 2010 is aangegeven dat de veiligheidsbeleving in Gouda in 2010 in zijn algemeenheid achteruit is gegaan in vergelijking met Deze algemene veiligheidsbeleving hangt volgens de gemeente samen met de overlastproblematiek, met daarin een oververtegenwoordiging van jongeren van Marokkaans-Nederlandse afkomst. De laatste jaren heeft de gemeente maatregelen genomen die op het vraagstuk van jongerenoverlast ingrijpen. De maatregelen variëren van repressief (zoals samenscholingsverboden, gezinsmanagement en straatcoaching; allemaal ondersteund door een nieuw Veiligheidshuis) tot preventief (zoals samen spelen op straat en activering naar werk door Gouda-Oost Actief). De Jeugdmonitor Gouda 2007 concludeert dat het over algemeen goed gaat met de Goudse jeugd. Er is echter ongeveer een groep van 15% die moeite heeft met participeren in de samenleving. Deze groep krijgt een extra steuntje in de rug door bijvoorbeeld opvoedadvies aan ouders, begeleiding in het verbeteren van schoolprestaties en het bieden van zorg. Binnen de bovengenoemde 15% heeft een kleine groep (5%) specifieke hulp nodig:geïndiceerde zorg. Dit vergt een specifieke aanpak. De regie voor deze groep jongeren heeft de provincie door middel van Bureau Jeugdzorg. Tot slot is er een kleine groep jongeren die (dreigt te) ontsporen en veelal een meervoudige problematiek kent. Deze groep veroorzaakt vaak overlast, en is in aanraking (geweest) met de politie en justitie. De regie over deze groep jongeren ligt vaak bij politie en/of justitie. In de Jeugdmonitor Gouda 2007 geven professionals onder meer aan zich zorgen te maken over een deel van de jeugd wat betreft hun thuissituatie, leefgewoonten, risico's, externe invloeden en de steeds jongere leeftijd waarop jongeren met verschillende bedreigende invloeden in aanraking komen. invoering centrum jeugd en gezin gemeente gouda pagina 25