Jaarverslag 2016 Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland

2

3 Inhoudsopgave Bestuursverslag 5 1. Profiel 7 2. Kerncijfers Verslag van het Verantwoordingsorgaan Visitatiecommissie Verslag van het bestuur 25 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Toelichting grondslagen Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten Bestemming saldo van baten en lasten Gebeurtenissen na balansdatum 107 Overige gegevens Actuariële verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 113 Pagina 3 van 119

4 Pagina 4 van 119

5 Bestuursverslag Pagina 5 van 119

6 Pagina 6 van 119

7 1. Profiel 1.1. Algemene gegevens De algemene gegevens ten aanzien van het pensioenfonds zijn als volgt: (statutaire naam) Capellalaan 65 (bezoekadres) 2132 JL Hoofddorp (statutaire vestigingsplaats) Postbus 1900 (postadres) 2130 JH Hoofddorp Telefoon: Website: www. pensioenfondssanoma.nl Nummer Kamer van Koophandel (Amsterdam): BTW-nummer: O Nummer loonheffing: A Registratienummer bij De Nederlandsche Bank: Doelstelling, missie, visie en strategie Doelstelling Het pensioenfonds heeft ten doel het uitkeren of het doen uitkeren van pensioenen en/of toeslagen op de pensioenen aan de gewezen deelnemers en de pensioengerechtigden, waaronder de nabestaanden en exechtgenoten van de gewezen deelnemers in de gevallen en onder de voorwaarden zoals nader geregeld in de pensioenreglementen en de addenda behorende bij deze reglementen. Missie Het fonds heeft als missie het uitvoeren van de pensioenregeling zoals deze tussen sociale partners is overeengekomen. Het bestuur voert hiertoe een solide financieel beleid dat in overeenstemming is met weten regelgeving. Streven is om op de pensioenaanspraken en pensioenrechten, indien mogelijk, toeslagen te verlenen. Het vermogen dat bestemd is tot het doen van pensioenuitkeringen wordt op efficiënte en kosteneffectieve wijze beheerd. Risico's worden adequaat gemanaged; de premie (geen premie-inkomsten meer met ingang van 1 januari 2016 in verband met het sluiten van A-regeling en Sanoma 2009 pensioenregeling) het risico en de kosten moeten met elkaar in balans zijn. Visie en strategie Algemeen Het uit de missie voortvloeiende doel is om een optimaal pensioenresultaat voor de deelnemers van het pensioenfonds te bereiken. Het bestuur hanteert de volgende algemene beginselen: Het beleggingsbeleid is afgestemd op bescherming van nominale aanspraken met een redelijke kans op toeslagverlening. De uitvoering gebeurt efficiënt en tegen zo laag mogelijke kosten. Betrokkenheid van deelnemers is van groot belang voor het behoud van draagvlak. Goede communicatie en medezeggenschap staan hoog in het vaandel. Het bestuur draagt zorg voor voortdurende ontwikkeling van de eigen kennis en vaardigheden. Door het bestuur is in februari 2016 een stuurgroep Toekomst Pensioenfonds ingesteld met als opdracht: Onderzoek op welke wijze en door wie het beheer van opgebouwde rechten en aanspraken het beste is gewaarborgd, rekening houdend met de hantering van door het pensioenfonds geformuleerde beginselen voor het bereiken van een optimaal pensioenresultaat voor de deelnemers van het pensioenfonds. De uitkomsten van het onderzoek hebben geleid tot het besluit dat in het belang van de deelnemers de uitvoering van de pensioenrechten en aanspraken overgedragen dient te worden aan Stichting Algemeen Pensioenfonds Stap Pensioenkring 2. Pagina 7 van 119

8 Realisatie doelstelling en missie In het verslagjaar heeft het bestuur de doelstellingen en de missie van het pensioenfonds kunnen uitvoeren. Het verlenen van toeslagen op de pensioenaanspraken en pensioenrechten van de gewezen deelnemers, pensioengerechtigden, arbeidsongeschikten van de A-regeling (per 1 januari 2016 gesloten voor verdere opbouw), de Sanoma 2009 pensioenregeling (per 1 januari 2016 gesloten voor verdere opbouw), de Sanoma Men s Magazines middelloonregeling (premievrij gemaakt per 1 januari 2015) en de (premievrij) gemaakte prepensioenregelingen, is niet haalbaar gebleken. Vestigingsplaats/Kamer van Koophandel Het pensioenfonds is statutair gevestigd in Hoofddorp en staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer met als activiteiten het uitkeren of het doen uitkeren van pensioenen en/of toeslagen op de pensioenen aan deelnemers, gepensioneerden, gewezen deelnemers, en hun nabestaanden en ex- echtgenoten Algemeen In het verslagjaar is door het bestuur van het Pensioenfonds dertien maal vergaderd volgens een vooraf vastgesteld vergaderschema en is een veelvoud aan onderwerpen behandeld. De in 2016 behandelde onderwerpen hadden vooral betrekking op: Financiële positie van het pensioenfonds (prognose 2016, prognose 2017, schadelast in verband met uitlooprisico in 2016 en 2017 van zieke werknemers en de maandelijkse (beleids)dekkingsgraad); Overnemen door Pensioenfonds PGB van het uitlooprisico premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid van per 31/12/2015 zieke deelnemers; Uitwerking van de inrichting van het vermogensbeheer (periodieke beleggingsrapportages, FTKrapportages, actualiseren bevoegdheden van BAC en vermogensbeheerder); Verkenningen met aangesloten werkgevers van mogelijkheden en randvoorwaarden om een collectieve waarde overdracht aan een APF te realiseren; Overleg met werkgevers over de afwikkeling van verplichtingen in het kader van de beëindigde uitvoeringsovereenkomst (o.a. vrijwillige inkoop 60+-regeling, afrekening verschuldigde premies en kosten over de jaren 2014 en 2015, afkoop van de bijdrage inzake toekomstige uitvoeringskosten, betaling van aanvullende bijdrage in verband met de inwerkingtreding van een nieuwe pensioenregeling met DC classificatie); Bestuurssamenstelling en taakverdeling binnen bestuur; Statutenwijziging(en); Reglementaire factoren 2016; Gevolgen van toepassing en invoering AG-prognosetafel 2016; Uitvoeren van de zelfevaluatie 2016; Evaluatie actuariële dienstverlening; Aanvangshaalbaarheidstoets (AHBT); Actualisatie herstelplan 2016; Jaarverslag 2015; ABTN 2016; Visitatie 2016 en voorbereidingen visitatie 2017; Verlenging van de administratieovereenkomst en fiduciair vermogensbeheer overeenkomst; Functioneren en samenstelling van de BeleggingsAdviesCommissie BAC) Reglementswijzigingen (als gevolg van o.a. wijziging belasting wetgeving en het ontstaan van een gesloten fonds situatie per 1 januari 2016); Beleggingsbeleid (beleggingsbeginselen, prudent person beginsel, risicobudget, aanpassing mandaten en beleggingsplan 2016); ISAE type II rapportages 2015 en 2016 van de externe dienstverleners; Vormgeven en uitwerken van het riskmanagement (uitkeringsadministratie/pensioenadministratie); Deskundigheidsbevordering van het bestuur en Verantwoordingsorgaan; Pagina 8 van 119

9 Communicatiebeleid (operationaliseren van website voor communicatie met (actieve) deelnemers, voorbereidingen om te voldoen aan de nieuwe Wet Pensioencommunicatie, communicatie naar deelnemers); Toeslagverlening per 1 januari 2016 van de door het pensioenfonds uitgevoerde regelingen; Collectieve waardeoverdracht SMM-middelloonregeling (garantiecontract) naar Aegon Levensverzekering N.V.; Collectieve waardeoverdracht prepensioenregelingen (garantiecontracten) naar Aegon Levensverzekering N.V. Toekomst van het pensioenfonds (studies naar keuzes voor onderbrenging pensioenaanspraken, voorovereenkomst i.v.m. CWO naar een Algemeen Pensioenfonds): Communicatie met deelnemers over de toekomst van het pensioenfonds in verband met de voorgenomen overgang naar een APF; Kwetsbaarheidsanalyse (kwantitatief en kwalitatief deel); Met alle betrokken partijen (inclusief actuaris en certificerend actuaris) is in december 2016 de planning voor het jaarverslag en actuarieel rapport 2016 afgestemd Organisatie Werkorganisatie Het pensioenfonds beschikt in 2016 over één beroepskracht te weten de ambtelijk secretaris. Deze beroepskracht is door Sanoma Media Netherlands BV gedetacheerd bij het pensioenfonds. De ambtelijk secretaris vormt het bestuursbureau. Per 1 januari 2016 wordt het bestuursbureau van het pensioenfonds ondersteund door een senior consultant van Mercer B.V., werkzaam op het bestuursbureau voor circa 4 tot 6 dagen per maand. Verder is de pensioen- en uitkeringsadministratie tot en met 31 december 2016 uitbesteed aan Aegon Administratieve Dienstverlening B.V., terwijl het vermogensbeheer is ondergebracht bij TKP Investments B.V. te Groningen, Aegon Asset Management te Den Haag en voor wat betreft de asset categorie Private Equity bij Akina Ltd. te Zürich (Zwitserland). De per ultimo 2015 eindigende overeenkomsten met Aegon Administratieve Dienstverlening B.V. te Den Haag en TKP Investments B.V. te Groningen zijn voor één jaar respectievelijk 3 jaar verlengd. De overeenkomst administratieve dienstverlening wordt, indien noodzakelijk, in 2017 of een deel van het betreffende jaar onder dezelfde voorwaarden gecontinueerd, verhoogd met de overeengekomen prijsindex. De overeenkomst voor het fiduciair vermogensbeheer met TKP Investments B.V. is tussentijds opzegbaar met in achtneming van een opzegtermijn van 3 maanden voor het pensioenfonds tenzij er een collectieve waardeoverdracht aan APF Stap plaats vindt in welk geval er geen opzegtermijn geldt. De KAS BANK N.V. oefent de custodian functie uit, controleert de door vermogensbeheerders in rekening gebrachte (performance) vergoedingen (fee) en verzorgt de maandelijks (aanvullende) risicorapportages. Pagina 9 van 119

10 Organen De samenstelling van de belangrijkste organen binnen het pensioenfonds in het verslagjaar is als volgt: Naam Bestuur Vertegenwoordigers namens de werkgevers (2 leden): Mw. N. van den Berg (voorzitter, benoemd per 10 februari en afgetreden op 31 december 2016) W. Bybau (secretaris, afgetreden per 1 januari 2016) J. Leenaars (afgetreden per 10 februari 2016) E. Koning (benoemd per 7 september 2016) Vertegenwoordigers namens de deelnemers (5 leden): W. Bybau (benoemd per 7 september 2016) W.B. Dresselhuys P. van Driessen (vicevoorzitter) J. Guis J. Kinders Vroklage (benoemd per 15 juni 2016) De zittingstermijn voor het voltallige bestuur eindigt op 1 januari 2018 als gevolg van een in november 2016 doorgevoerde statutenwijziging. Dagelijks Bestuur (DB) N. van den Berg (voorzitter, vanaf 10 februari 2016 tot en met 31 december 2016) P. van Driessen (vicevoorzitter) H. Veerling (ambtelijk secretaris) Pensioenbureau H. Veerling (ambtelijk secretaris) BeleggingsAdviesCommissie (BAC) Leden: E. Koning (benoemd als voorzitter per 7 september 2016) J. Leenaars W.B. Dresselhuys (afgetreden per 6 april 2016) P. van Driessen (toegevoegd namens DB per 20 oktober 2016) Toehoorder: H. Veerling (ambtelijk secretaris) Adviseurs: Mw. M. Oomkes (TKP Investments) E. Krijgsman (Mercer B.V.) D. Simoes Mateus (Aegon Asset Management) Verantwoordingsorgaan Namens kiesgroep A-regeling (6 zetels): L. Bussink (voorzitter) H. Castillion Mw. A. Kenbeek G. Tuinsma Mw. O. Swaan vacature Pagina 10 van 119

11 Kiesgroep Sanoma 2009 pensioenregeling (4 zetels) Mw. C. de Hoon J.M. de Winter vacature vacature Kiesgroep SMM-regeling (3 zetels) vacature vacature vacature Kiesgroep pensioengerechtigden (A-regeling, 4 zetels) W. Oling J. Vlek C. de Horde vacature Namens werkgevers (2 zetels) S. Theunissen vacature Toehoorder namens ondernemingsraden Mw. A. van Bakel Risicomanagementgroep (RMG) J. Leenaars (afgetreden per 10 februari 2016) J. Kinders Vroklage (benoemd per 10 februari 2016) H. Castillion Compliance officer H. Rouchou (benoemd per 6 april 2016) Interne beheersingsorganisatie Algemeen Het bestuur is verantwoordelijk voor het uitvoeren van controlemaatregelen gericht op het adequaat beheersen van alle voorkomende bedrijfsprocessen, met inbegrip van een juiste en volledige registratie en verslaglegging van de gegevens van het pensioenfonds. Als uitvloeisel van die verantwoordelijkheid wordt gestuurd op het zoveel mogelijk beperken van risico s die samenhangen met de uitbestede processen Bij de controle op de beheersing van de te onderscheiden bedrijfsprocessen maakt het bestuur van het pensioenfonds gebruik van afgegeven ISAE , risicoanalyses, alsmede van periodieke rapportages zoals in de service level agreements (SLA s) met externe uitvoerders zijn overeengekomen. Verder wordt gebruik gemaakt van de diensten van de KASBANK N.V. Deze diensten bestaan uit periodieke performancerapportages en beleggingsadministratierapportages, alsmede een jaarlijkse compliance rapportage. Verder beschikken de leden van de BAC over een instrument waarin zij dagelijks worden geïnformeerd over eventuele mandaat overschrijdingen en het verloop van de RTS-UFR dekkingsgraad. Op basis van aanbevelingen van de visitatiecommissies van Edmond Halley (2014) en de Visitatie Commissie Pensioenfondsen (VCP) heeft het bestuur in 2016 besluiten genomen om het riskmanagement verder te verbeteren. Pagina 11 van 119

12 Bij aanvang van het verslagjaar bestond de RisicoManagementGroep (RMG) uit de heren Leenaars (bestuurslid) en de heer Castillion (lid van het VO). De heer Leenaars heeft per 10 februari 2016 in verband met de beëindiging van zijn bestuurslidmaatschap zijn functie in de RMG heeft neergelegd. Per gelijke datum is het de heer Kinders Vroklage (sedert 15 juni 2016 bestuurslid) aan de commissie toegevoegd. De RMG heeft het bestuur in het beleidsplan geadviseerd om aan de hand van een eerder vastgesteld control framework per deelproces een verdiepingsslag te maken in relatie tot de getroffen maatregelen en de mate waarin die maatregelen afdoende zijn om de risico s te controleren en te beheersen De volgende processen vragen daarbij om prioriteit: 1. Deelnemers & rechten (i.v.m. directe impact op pensioenaanspraken en lopende pensioenen); 2. Rapportages & Jaarwerk (met name richten op controle en evaluatie prestaties externe partijen); 3. Financiële administratie (controle op en bewaken van financiën fonds). In het verslagjaar heeft het bestuur aandacht besteed aan het formuleren en kwantificeren van bruto risico s, de kans dat een geformuleerd risico zich voordoet en de impact van een dergelijk risico. Daarbij is rekening gehouden met de bestaande en nog te nemen beheersingsmaatregelen zodat de netto risico s kunnen worden bepaald. Op basis hiervan is het riskmanagement voor het pensioenfonds verder vormgegeven in een beleidsdocument. Het bestuur vergadert zo veel als noodzakelijk is om alle voorkomende aangelegenheden te bespreken en te bezien of de voortgang van de processen naar behoren verloopt. De te behandelen onderwerpen in de bestuursvergaderingen worden voorbereid in de vergaderingen van het Dagelijks Bestuur. Voor wat betreft de controle op integriteit heeft het pensioenfonds een integriteitsplan en gedragscode opgesteld. De naleving van de gedragscode door bestuur, verantwoordingsorgaan en ambtelijk secretaris wordt jaarlijks gecontroleerd door de compliance officer. Voor de toetsing van de in het bestuur aanwezige en vereiste deskundigheid hanteert het bestuur een deskundigheidsplan Dit plan wordt periodiek geactualiseerd. De gedragscode (compliance) en het deskundigheidsplan worden jaarlijks in een bestuursvergadering besproken. De (pensioen)administratie en het vermogensbeheer zijn uitbesteed. Voor wat betreft de controle op de (pensioen)administratie en het vermogensbeheer, laat het bestuur de administrateur, fiduciair vermogensbeheerder (TKP Investments), Aegon Asset Management en Akina verantwoording afleggen onder meer door middel van het zowel incidenteel als periodiek verstrekken van rapportages en overzichten. Voor de controle op het vermogensbeheer maakt het pensioenfonds ook gebruik van de dienstverlening (risicorapportages, controle op de in rekening gebrachte vergoedingen door vermogensbeheerders) van de KASBANK N.V. Gedragscode Door de per 6 april 2016 benoemde compliance officer (de heer H. Rouchou) zijn de bestuursleden, de leden van het verantwoordingsorgaan en de ambtelijk secretaris als insiders aangemerkt. De compliance officer heeft alle verbonden personen schriftelijk de vraag voorgelegd of zij zich aan de gedragscode hebben gehouden en of er persoonlijke transacties hebben plaatsgevonden die gemeld hadden moeten worden. Tevens is door de compliance officer ook dit verslagjaar aandacht besteed aan de mogelijkheid van belangenverstrengeling. Daartoe hebben alle verbonden personen een opgave moeten gedaan van hun (betaalde) nevenfuncties, ontvangen relatiegeschenken met een waarde van meer dan 50,00 bestuurslidmaatschappen en functies/bestuurslidmaatschappen van partners die zouden kunnen leiden tot belangenverstrengeling. Op basis van de ontvangen reacties en zijn waarnemingen heeft de compliance officer het bestuur, de visitatiecommissie en de accountant van het pensioenfonds op 11 april 2017 door middel van de rapportage naleving gedragscode (compliance rapportage 2016) laten weten dat over de periode 1 januari tot en met 31 december 2016 hem geen signalen hebben bereikt dat de gedragscode door de bestuursleden, ambtelijk Pagina 12 van 119

13 secretaris en leden van de Verantwoordingsorgaan niet is nageleefd of dat er persoonlijke transacties hebben plaatsgevonden die door betrokkenen gemeld hadden moeten worden. Wel heeft in beperkt een aantal gevallen de melding achteraf plaats gevonden Betrokken externe partijen Uitbesteding Permanent Het bestuur heeft (de pensioen)administratie en administratieve dienstverlening voor het maken van het jaarverslag uitbesteed aan Aegon Administratieve Dienstverlening B.V., terwijl het vermogensbeheer, met uitzondering van de beleggingen in private equity, uitbesteed is aan TKP Investments B.V. te Groningen en Aegon Asset Management te Den Haag. De per 31 december 2015 aflopende overeenkomsten met Aegon Administratieve Dienstverlening B.V en TKP Investments B.V. zijn per 1 januari 2016 verlengd voor de duur van één jaar respectievelijk 3 jaar. De overeenkomst administratieve dienstverlening wordt, indien noodzakelijk - in 2017 of een deel van het betreffende jaar - onder dezelfde voorwaarden gecontinueerd, verhoogd met de overeengekomen prijsindex. De overeenkomst voor het fiduciair vermogensbeheer met TKP Investments is tussentijds opzegbaar met in achtneming van een opzegtermijn van 3 maanden voor het pensioenfonds tenzij er een collectieve waardeoverdracht aan APF Stap plaats vindt in welk geval er geen opzegtermijn geldt. Voor het beheer van de beleggingen in private equity (Euro Choice IV en Euro Choice V) maakt het pensioenfonds gebruik van de diensten van Akina Ltd. te Zürich (Zwitserland). Het intern toezicht door middel van visitatie wordt jaarlijks uitgevoerd. In 2016 heeft visitatie plaats gevonden over de periode 1 januari 2015 tot 1 maart 2016 over welke visitatie gerapporteerd is in het visitatierapport 2015 en over de periode 1 maart 2016 tot 1 april 2017 over welke visitatie in dit jaarverslag gerapporteerd zal worden. Deze visitaties zijn uitgevoerd door de Visitatie Commissie Pensioenfondsen B.V. te Tilburg in een wisselende samenstelling van leden. Aegon Investment Management B.V.(mede handelend onder de naam Aegon Asset Management), TKP Investments B.V., Kas Bank N.V. en Aegon Levensverzekering N.V. (Business Line Pensioen) beschikken allen over een ISAE 3402 rapport type II over Het ISAE 3402 type II rapport over 2016 van Akina Ltd. is door het pensioenfonds bij de onderneming opgevraagd. Incidenteel Het bestuur heeft in februari 2016 aan Focus Orange Advisory B.V te Amsterdam opdracht gegeven tot (project-) ondersteuning en advisering met betrekking tot het project toekomst pensioenfonds. Het project is op 2 februari 2017 afgesloten. Accountant EY Accountants LLP Adviserend Actuaris Mercer (Nederland) B.V., kantoor Amstelveen Certificerend Actuaris Milliman Pensioenen vof, kantoor Amsterdam Beleggingsadviseur Mercer (Nederland) B.V., kantoor Amstelveen Vermogensbeheerder(s) TKP Investments B.V. te Groningen (fiduciair vermogensbeheer) Aegon Investment Management B.V. te Den Haag Akina Ltd. (vermogensbeheer Private Equity) te Zurich (Zwitserland) Pagina 13 van 119

14 Administrateur Aegon Administratieve Dienstverlening B.V. te Den Haag. (Her)verzekeringsmaatschappij Aegon Levensverzekering N.V. te Den Haag. Custodian/risicobeheer KAS BANK N.V. te Amsterdam. Adviseur project toekomst pensioenfonds Focus Orange Advisory B.V. te Amsterdam. Ondersteunende dienstverlening bestuursbureau Mercer (Nederland) B.V., kantoor Amstelveen Pagina 14 van 119

15 2. Kerncijfers Aangesloten werkgevers Deelnemers (aantallen) Actieven A-regeling Regeling SMM-middelloonregeling Arbeidsongeschikten Subtotaal Gewezen deelnemers A-regeling Nb Nb Regeling Nb Nb SMM-middelloonregeling Nb Nb Prepensioenregeling Nb Nb Pensioengerechtigden Totaal aantal deelnemers Bedragen (x 1.000) Beleggingen voor risico pensioenfonds - Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Overige beleggingen (inclusief beleggingsvorderingen) Totaal beleggingen Stichtingskapitaal en reserves Technische voorzieningen A-regeling Regeling Prepensioenregeling SMM-middelloonregeling Risicoherverzekering Dekkingsgraad (%) 2 110,2 107,6 117,5 114,2 112,1 1 Waarvan vier premiebetalend (premiebetaling voor Sanoma Learning B.V. vindt plaats door aangesloten werkgever L.C.G. Malmberg B.V.). Per 1 januari 2016 is het pensioenfonds een gesloten fonds en is er geen uitvoeringsovereenkomst gesloten. 2 De dekkingsgraad 2016 is als volgt berekend: (Eigen Vermogen + Technische voorzieningen voor rekening van het pensioenfonds en voorzieningen afgedekt door garantiecontracten) / Totale technische voorzieningen (= TV voor rekening van het pensioenfonds + TV afgedekt door garantiecontracten). De technische voorziening van het pensioenfonds is in deze formule derhalve gelijk aan voorziening van de A- regeling, regeling en de voorzieningen van de garantiecontracten (SMM-middelloonregeling en prepensioenregelingen). De dekkingsgraden per ultimo 2014 en eerder zijn gebaseerd op de technische voorzieningen voor risico pensioenfonds. In deze dekkingsgraden is derhalve geen rekening gehouden met technische voorzieningen afgedekt door garantiecontracten (dekkingsgraadberekening gewijzigd op schriftelijke aanwijzing van DNB van 13 augustus 2015). Vanaf september 2012 is de rekenrente gewijzigd van de RTS op basis van 3-maandsmiddeling in een RTS op basis van 3-maandsmiddeling en een Ultimate Forward Rate van 4,2% voor de verplichtingen die een looptijd hebben van meer dan 20 jaar. Per 1 januari 2015 is de 3-maandsmiddeling vervallen en per 15 juli 2015 is de UFR herzien en verlaagd naar 3,3%. Pagina 15 van 119

16 Beleidsdekkingsgraad 3 106,1 110,6 117,1 Nb Nb Minimaal vereist eigen vermogen (%) 104,0 104,0 104,2 104,2 104,2 Vereist eigen vermogen (%) 4 115,4 115,9 110,6 112,9 112,1 Franchises (in hele euro s) A-regeling (pensioenleeftijd 65) A-regeling (pensioenleeftijd 67) n.v.t. n.v.t. n.v.t. Regeling SMM-middelloonregeling SMM-middelloonregeling Golf Media Premiebijdragen 5 - Feitelijke premie Zuivere kostendekkende premie n.v.t Gedempte kostendekkende premie n.v.t Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoeringskosten Kosten pensioenbeheer per deelnemer (in hele euro s) Beleggingsresultaten voor risico fonds (7.459) (4.906) Overrente Prepensioenregeling SMM-middelloonregeling 9 (222) (160) (59) (23) 4 Interestbaten en lasten 492 (3) 8 0 (61) Beleggingsrendement (%) 11,35 (1,41) 24,59 (1,16) 16,60 3 De beleidsdekkingsgraad is per 1 januari 2016 van kracht (voor het eerst gerapporteerd aan DNB per 31 december 2015) en is het voortschrijdend gemiddelde van de dekkingsgraden van de laatste 12 maanden. 4 Vanaf 1 januari 2015 is het nieuwe Financieel Toetsingskader (nftk) van kracht. In het nftk worden zwaardere eisen gesteld aan het eigen vermogen dat pensioenfondsen moeten aanhouden voor het opvangen van waardedalingen van de beleggingen. Per 31 december 2014 bedraagt het vereist eigen vermogen op basis van het nftk 117,1%. 5 In de premiebijdrage 2014 is een extra storting van begrepen conform artikel 2 lid f van het addendum bij de uitvoeringsovereenkomst. In de premiebijdragen van 2013, 2014 en 2015 zijn geen backservicelasten begrepen in verband met collectieve salarisstijgingen. Over 2016 bestaat de feitelijke premie uit afrekening van kosten uit het verleden en toegezegde vergoedingen voor toekomstige kosten. 6 Betreft de kosten van pensioen- en vermogensbeheer (zie paragraaf 11.6 Pensioenuitvoeringskosten) 7 De kosten van pensioenbeheer per deelnemer zijn berekend door deze kosten (totale pensioenuitvoeringskosten -/- kosten vermogensbeheer) te delen door de som van het aantal actieve deelnemers en het aantal pensioengerechtigden / 573 (2015: / 1.796). 8 In 2016 is de overrente positief (2015: positief). Deze positieve overrentes worden verrekend met de geactiveerde negatieve overrente uit voorgaande jaren van Per saldo wordt per 1 januari 2017 een overrente uitgekeerd van Het aandeel van het pensioenfonds in deze overrente is De beheerskosten 2016 bedragen -/ Per saldo is de netto overrente na aftrek van de beheerkosten Vanaf 2013 is de overrente negatief. De negatieve overrentes worden niet in rekening gebracht maar doorgeschoven naar de toekomst en verrekend met mogelijk positieve overrentes. Vanaf 2015 worden in verband met de beëindiging van de verzekeringsovereenkomst per 31 december 2014 geen garantie- en beheerkosten meer bij het fonds in rekening gebracht, maar verrekend met de overrente. In 2016 is de overrente negatief (2015: negatief). Het opgerente saldo negatieve overrente ultimo 2016 is -/ (2015: -/ ). Pagina 16 van 119

17 3. Verslag van het Verantwoordingsorgaan Het bestuur legt jaarlijks verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan over het beleid en de wijze waarop het is uitgevoerd zoals bedoeld in artikel 115a lid 1 van de Pensioenwet. Het verantwoordingsorgaan is op grond van artikel 7.3, van de statuten van de Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland, bevoegd om jaarlijks advies te geven over: het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere relevante informatie, waaronder de bevindingen van de Visitatiecommissie het door het bestuur uitgevoerde beleid in het afgelopen kalenderjaar beleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben In dit kader deelt het Verantwoordingsorgaan zijn bevindingen, verbindt daaraan enkele aanbevelingen en spreekt een oordeel uit over het handelen van het bestuur in Bevindingen en oordeel van het Verantwoordingsorgaan (VO) Project Toekomst fonds Het belangrijkste onderwerp voor het pensioenfonds in 2016 was het project over de toekomst van het pensioenfonds. Dit geldt in zijn algemeenheid, maar zeker nu er met ingang van 1 januari 2016 geen uitvoeringsovereenkomst met Sanoma meer was waardoor het pensioenfonds een slapend fonds is geworden. In verband met het onderzoek naar de toekomst van het pensioenfonds heeft het bestuur aan het VO verzocht in een Stuurgroep Toekomst Fonds zitting te nemen. Het VO heeft deze uitnodiging aanvaard. Door deze vertegenwoordiging heeft het VO op actieve wijze kunnen participeren in het project dat door het bestuur, i.c. de vicevoorzitter, werd geleid. De vertegenwoordiging met twee leden van het VO was passend. Het VO is door de stuurgroep en bestuur met grote regelmaat in de reguliere gezamenlijke vergaderingen met het bestuur, alsmede in de speciale gezamenlijke vergaderingen, over het project toekomst fonds op de hoogte gebracht van de afwegingen en overwegingen bij voorgestelde keuzes. Het VO is van mening dat zij een goed geïnformeerde beslissing over de toekomst fonds heeft kunnen maken in het tijdsbestek van 10 maanden waarin de Stuurgroep tot haar aanbeveling is gekomen. Het Sanoma Pensioenfonds stelde vast dat binnen de huidige wetgeving een overgang van een gesloten pensioenfonds, waarvan de onderneming van de werkgever nog wel bestaat, naar een APF door middel van een uitvoeringsreglement niet mogelijk is op grond van artikel 23a van de Pensioenwet. Er is door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een voorstel tot wijziging van onder meer dit artikel ingediend in Verzamelwet Pensioenen 2017, dat thans ter behandeling ligt bij de Tweede Kamer. De omstandigheid dat de voorgestelde wetswijziging nog geen geldend recht is, vormde voor het VO geen reden om de besluitvorming te vertragen. Het VO tekent hierbij aan dat zij zich ervan bewust is geweest dat op grond van een uitgevoerde kwetsbaarheidsanalyse het pensioenfonds ook als gesloten pensioenfonds nog minstens 10 jaar zelfstandig had kunnen blijven bestaan. Het VO merkt op dat in verband met beslissingen omtrent de Sanoma-A-regeling en de Sanoma regeling, ook beslissingen genomen moesten worden ten aanzien van de andere door het pensioenfonds uitgevoerde pensioenregelingen, te weten de SMM-regeling, prepensioenen, ouderdomspensioengarantieregeling en premievrije pensioenopbouw van zieke werknemers. Ten aanzien van deze pensioenregelingen zijn eveneens voorstellen gedaan om deze elders onder te brengen Bestuurlijke organisatie Naar aanleiding van de beëindiging van de uitvoeringsovereenkomst met Sanoma ultimo 2015 is de samenstelling van het bestuur gewijzigd in de zin dat het aantal bestuursleden namens Sanoma is verminderd van maximaal 4 naar maximaal 2 leden en het aantal bestuursleden namens de deelnemers is verhoogd van maximaal 4 naar maximaal 5 leden. Sanoma heeft voor de bestuursleden namens Sanoma een tweetal externe bestuurders benoemd. Pagina 17 van 119

18 Het VO is van mening dat het bestuur in 2016 niet als een eenheid heeft gefunctioneerd, waarbij een tweedeling kan worden geconstateerd tussen bestuursleden benoemd namens de werkgever Sanoma, versus bestuursleden benoemd namens de deelnemers. Gebleken is dat de bestuursleden benoemd door Sanoma bepaalde informatie en de inhoud van gesprekken met derde partijen, die zij hebben verkregen of hebben verstrekt in hun hoedanigheid van bestuurder van het pensioenfonds, niet wensten te delen met de overige bestuursleden. Het VO vindt dit onaanvaardbaar en heeft dit ook kenbaar gemaakt aan het bestuur. De betreffende bestuursleden zijn inmiddels afgetreden. Naar de mening van het VO heeft de thans afgetreden voorzitster de taak van het voorzitterschap slecht vervuld door vergaderingen slecht te leiden waardoor agendapunten regelmatig moesten worden doorgeschoven, door beslissingen op eigen wijze te interpreteren die niet altijd herkenbaar waren voor de overige participanten van de vergaderingen en door het bestuursbureau onvoldoende te ondersteunen en aan te sturen Evenwichtige belangenbehartiging Het VO is van mening dat de belangen van een werkgever bij een gesloten pensioenfonds slechts - en vooral - zijn gelegen in goed werkgeverschap in de zin dat de opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten van de werknemers en ex-werknemers zo goed mogelijk worden beheerd om de toegezegde pensioenen en toeslagen zoveel mogelijk te waarborgen. Het VO is van oordeel dat de evenwichtige belangenafweging binnen het gesloten fonds zich vooral afspeelt binnen de groepen gewezen deelnemers en pensioengerechtigden waarbij gewezen deelnemers die werkzaam zijn bij Sanoma onder de nieuwe pensioenregeling die met hen is afgesloten, op gelijke voet behandeld moeten worden als de overige gewezen deelnemers. Naar aanleiding van het door de vanuit Sanoma benoemde bestuurders voortdurend naar voren gebrachte standpunt dat voor deelnemers werkzaam bij Sanoma de opbouw van nieuwe pensioenrechten en bestaande pensioenrechten bij één organisatie zou moeten liggen heeft het VO aan het bestuur gevraagd om aan haar aan te geven waarin dit belang zou zitten voor alle deelnemers van het pensioenfonds, dus niet alleen voor werknemers in dienst van Sanoma. Deze vraag is nooit beantwoord. Na afweging van de belangen van alle betrokken deelnemers bij een collectieve waarde overdracht is het Verantwoordingsorgaan VO tot de beslissing gekomen dat het geen evenwichtige belangenbehartiging is voor de bij het pensioenfonds betrokken deelnemers en hun opgebouwde aanspraken en rechten, indien als gevolg van de samenwerking met werkgever de opgebouwde aanspraken en rechten zouden kunnen worden overgeheveld naar een pensioenuitvoerder die als premiesystematiek niet de DNB RTS hanteert. Het VO heeft dit besluit unaniem genomen. Oordeel van het VO Het VO is van mening dat de belangen van de deelnemers niet zijn geschaad door de wijze waarop in 2016 het bestuur heeft (moeten) functioneren dan wel heeft gefunctioneerd. Het VO heeft geconstateerd dat alle beslissingen over de toekomst van het pensioenfonds grondig, evenwichtig en transparant zijn voorbereid en overwogen. Naar de mening van het VO speelt de gewijzigde samenstelling van het bestuur, nadat de uitvoeringsovereenkomst eind 2015 was beëindigd, hierin een positieve rol. Tot tevredenheid van het VO zijn de beslissingen tot collectieve waarde overdracht van de pensioenrechten en aanspraken naar de Multicliënt Pensioenkring 2 van STAP (onder voorbehoud van goedkeuring door DNB) alsmede tot collectieve waarde overdracht van de overige door het pensioenfonds uitgevoerde pensioenregelingen door zowel het bestuur als door het VO unaniem en in een transparant en grondig voorbereid besluitvormingsproces genomen, waarbij de deelnemers geïnformeerd werden in de diverse stadia van het proces Reactie van het bestuur op bevindingen en oordeel van het VO Het VO heeft zich bij zijn oordeelsvorming over het door het bestuur in 2016 gevoerde beleid gericht op de volgende beleidsaspecten: o o o Het Project Toekomst van het pensioenfonds De bestuurlijke organisatie Evenwichtige belangenbehartiging Pagina 18 van 119

19 Het bestuur van de heeft op 10 mei 2017 het oordeel van het VO ontvangen en kan zich vinden in dit oordeel. Het bestuur spreekt haar waardering uit over de (thematische) clustering van de onderwerpen die het VO beoordeeld heeft. Het bestuur van het pensioenfonds dankt het VO voor haar inbreng. Hoofddorp, 17 mei 2017 ** origineel getekend op 17 mei 2017 ** P.K.C.M van Driessen Voorzitter J. Guis Vicevoorzitter Pagina 19 van 119

20 Pagina 20 van 119

21 4. Visitatiecommissie Algemeen De taak van de visitatiecommissie (hierna VC) bestaat uit het toezicht houden op het beleid van het bestuur van de (hierna fonds), op de algemene gang van zaken in het fonds en het toezien op adequate risicobeheersing en evenwichtige belangenafweging door het bestuur. De VC betrekt de normen betreffende intern toezicht van de Code Pensioenfondsen en de toezichtcode van de Vereniging Intern Toezichthouders Pensioensector (hierna VITP) bij het uitvoeren van haar taak. De VC heeft de periode maart 2016 tot maart 2017 onderzocht Bevindingen en oordeel van de Visitatiecommissie Het functioneren van de governance Met betrekking tot de aanbevelingen van de vorige visitatie is zichtbaar dat in de praktijk adequaat wordt gehandeld met betrekking tot de vele vacatures in het VO en de toepassing van norm 45 van de Code Pensioenfondsen. De VC is van oordeel dat bestuur en VO goed samenwerken, ook binnen de stuurgroep toekomst pensioenfonds (hierna stuurgroep). Planmatig en goed georganiseerd is nagenoeg binnen de aangegeven tijd met een goede verkenning van mogelijkheden en op basis van duidelijke criteria door het bestuur en het VO gekozen voor toetreding tot Stap. Tussentijds is de informatievoorziening door de stuurgroep en het bestuur richting VO goed geborgd geweest. De VC beveelt aan om de voorgenomen statutaire aanpassingen en wijzigingen in de bestuurs- en commissiesamenstelling met inachtneming van de wet en bestuurlijke governance-aspecten door te voeren. Dit na verkregen advies van externe deskundigen op basis van een goede informatieverstrekking over de huidige situatie en beoogde nabije toekomst van het fonds. Het functioneren van het bestuur De VC is van mening dat door het bestuur het project toekomst pensioenfonds met de nodige professionaliteit heeft is opgezet en doorlopen hetgeen geleid heeft tot zorgvuldig afgewogen besluitvorming. De VC vindt het een goede zaak dat het bestuur thans bezig is met de voorbereiding van de implementatie ervan en dat met hernieuwd elan liggende zaken worden opgepakt. De VC beveelt het bestuur aan om de focus gericht te houden op de grondige voorbereiding op- en uitvoering van de implementatiefase van de overgang naar Stap, naast het up en running houden van het fonds op basis van going concern. Het beleid van het bestuur De VC is van mening dat de strategie en risicohouding van het fonds in de afgelopen visitatieperiode erop gericht is geweest om het fonds op een geordende en breed gedragen wijze naar een nieuwe toekomst te brengen. Die toekomst is nu - onder voorwaarden - gelegd bij APF Stap door het aangaan van een voorovereenkomst. De effectuering is mede afhankelijk van het in werking treden van de Verzamelwet Pensioenen De VC heeft sympathie voor het bestuursstandpunt van het fonds over de continue bestuurlijke verantwoordelijkheid totdat die verantwoordelijkheid kan worden overgenomen door Stap. Gegeven de mate van compleetheid aan voorbereidingen van de kant van het fonds voor de overgang naar Stap, acht de VC het doen van aanbevelingen met betrekking tot het beleid niet opportuun. Algemene gang van zaken in het fonds De VC is van mening dat het bestuur in control is, alhoewel in de loop van 2016 enige druk is ontstaan bij de uitvoering en bewaking van een beheerste en integere bedrijfsvoering. Diverse projecten zijn inmiddels in gang gezet om een beheerste en integere bedrijfsvoering op een hoger plan te brengen. Pagina 21 van 119

22 De VC beveelt het bestuur aan om in het kader van de voorovereenkomst met Stap (bij twijfels over het toegestane karakter van) eventuele veranderingen in (de uitvoering van) het strategisch beleggingsbeleid en of daarmee samenhangende wijziging van de risicohouding tijdig met Stap en of DNB af te stemmen. Adequate risicobeheersing Zoals ook hiervoor is opgemerkt is het bestuur vooral bezig geweest met een weloverwogen toekomstplan om van de gesloten status van het fonds tot een duurzame en breed gedragen oplossing te komen. De bestuursnotulen geven blijk van gedegen overwegingen op tegenspraak. Hierdoor is de indruk gerechtvaardigd dat de nodige zorgvuldigheid in acht is genomen en goed is nagedacht over de vele dimensies die in ogenschouw genomen moeten worden. De VC acht het formeel juist dat het bestuur haar eindverantwoordelijkheid voor wat betreft het fonds in ogenschouw houdt totdat de feitelijke CWO-overgang naar Stap zal zijn geëffectueerd. Op basis van de (bijna) afronding van het integraal risicomanagement framework, alsook mede in het licht van de ophanden zijnde (definitieve) overgang naar Stap, is de VC in deze transitiefase, waarvan aangenomen mag worden dat deze niet lang zal duren, van oordeel dat het doen van aanbevelingen met betrekking tot de adequate risicobeheersing niet opportuun is. Evenwichtige belangenafweging De VC is van oordeel dat haar aanbeveling uit de vorige visitatie om de belangenafwegingen beter vast te leggen is opgevolgd. Met betrekking tot de aanbevelingen van de vorige visitatie is zichtbaar dat in de praktijk adequaat wordt gehandeld met betrekking tot de vele vacatures in het VO en de toepassing van norm 45 van de Code Pensioenfondsen. Communicatie Gezien de eindfase waarin het fonds zich bevindt heeft de VC begrip voor het feit dat het bestuur heeft besloten de aanbeveling uit de vorige visitatie (meet de effectiviteit van de communicatie) niet op te volgen. De VC is van oordeel dat het bestuur tijdig en op een begrijpelijke manier over de ontwikkelingen binnen het fonds communiceert. Naleving Code Pensioenfondsen De VC is van mening dat het bestuur aan de aanbeveling uit de vorige visitatie om toepassing ( pas toe of leg uit ) van de code te beschrijven in het jaarverslag heeft voldaan. Cultuur en gedrag De VC is van oordeel dat de kwaliteit en gedegenheid (van de vastlegging) van besluitvorming van een goed niveau is. Zij kan zich niet aan de indruk onttrekken dat zich spanningen tussen de verschillende bestuursleden onderling hebben voorgedaan waardoor naar het oordeel van de VC onvoldoende sprake is van een collegiale, op onderling respect gebaseerde bestuursverantwoordelijkheid. De VC betreurt het tijdverloop tussen de gepleegde zelfevaluatie en de bespreking daarvan; nut en noodzaak komen daarmee in het gedrang. De VC constateert dat de elementen die zijn vastgelegd in het verslag van Mens & Kennis van een andere orde zijn dan de bevindingen die aanleiding zijn geweest voor het agendapunt reconciliatie van januari 2017 zodat de zelfopgelegde verbeterpunten uit de zelfevaluatie nog onvoldoende zijn geadresseerd. Dit alles laat onverlet dat de VC van oordeel is dat de kwaliteit van de besluitvorming niet door bedoelde strubbelingen in het bestuur nadelig beïnvloed lijkt. Gegeven de door het bestuur voorgestane visie dat zij integraal bestuurlijk verantwoordelijk is en blijft totdat de overgang naar Stap een feit zal zijn, beveelt de VC het bestuur van het fonds aan om de zelfevaluatie en de daar geconstateerde aandachtspunten, nog eens tegen het licht te houden. Pagina 22 van 119

23 Opvolging van eerdere aanbevelingen van het interne toezicht De VC vindt het geen goede zaak dat de VC-aanbevelingen geen hogere prioriteit hebben gekregen. Gezien de eindfase waarin het fonds zich bevindt is dit nu niet meer opportuun. Wel dringt de VC aan op het nauwgezet opvolgen van de aanbevelingen uit deze visitatie. 5 mei 2017 mr. J.B.L.M. van Besouw mr. J. van Dulst drs. S.R. Verdonkschot (voorzitter) 4.2. Reactie van het bestuur op bevindingen en oordeel van de Visitatiecommissie (nog actualiseren) De Visitatiecommissie heeft zich bij haar oordeelsvorming over het door het bestuur in 2016 gevoerde beleid gericht op de volgende beleidsaspecten: o o o o o o o o o o Het functioneren van de governance Het functioneren van het bestuur Het beleid van het bestuur Algemene gang van zaken in het fonds Adequate risicobeheersing Evenwichtige belangenafweging Communicatie Naleving Code Pensioenfondsen Cultuur en gedrag Opvolging van eerdere aanbevelingen van het interne toezicht Het bestuur van het pensioenfonds heeft op 5 mei 2017 het oordeel van de Visitatiecommissie ontvangen. De resultaten en aanbevelingen naar aanleiding van de visitatie zijn door het bestuur van het pensioenfonds besproken. Het bestuur heeft besloten in haar vergadering van 16 mei 2017 om de aanbevelingen over te nemen en met name adequate opvolging te geven aan de in de zelfevaluatie 2016 genoemde aandachtspunten voor zover relevant in het kader van de voorziene toekomstplannen van het fonds. Het bestuur spreekt haar waardering uit over de (thematische) clustering van de onderwerpen die de Visitatiecommissie beoordeeld heeft. Het bestuur van het pensioenfonds dankt de Visitatiecommissie voor haar inbreng. Hoofddorp, 17 mei 2017 ** origineel getekend op 17 mei 2017 ** P.K.C.M van Driessen Voorzitter J. Guis Vicevoorzitter Pagina 23 van 119

24 Pagina 24 van 119

25 5. Verslag van het bestuur Alle bedragen in dit verslag luiden in hele Euro s, tenzij anders aangegeven. Bedragen in duizenden worden aangegeven met x 1000 of K 5.1. Algemeen Code Pensioenfondsen De normen uit de Code Pensioenfondsen (opgesteld door de Pensioenfederatie in samenwerking met de Stichting van de Arbeid) worden in zijn algemeenheid door het bestuur van het pensioenfonds nageleefd. De Code is aangepast in het verslagjaar op 1 maart Met ingang van 1 januari 2017 heeft wederom een aanpassing plaatsgehad. Het bestuur heeft in 2016 de Wet versterking bestuur pensioenfondsen (in werking getreden per 1 juli 2014) nageleefd. Taken en werkwijze van het bestuur Norm 1 inzake Uitvoering regeling Het bestuur voert voor alle belanghebbenden van het pensioenfonds de regeling als goed huisvader uit. Norm 2 inzake afspraken over beleidsruimte betrekking tot de uit te voeren regelingen. Door de opzegging door de werkgever per 1 januari 2016 van de uitvoeringsovereenkomst voor de uitvoering van de A-regeling (eindloonregeling) en de Sanoma 2009 pensioenregeling (middelloonregeling) vindt er vanaf 1 januari 2016 geen nieuwe opbouw van pensioenaanspraken meer plaats. De beleidsruimte ten aanzien van de hierboven genoemde (premievrij gemaakte) regelingen wordt door het bestuur in samenwerking met verantwoordingsorgaan nader ingevuld. Vanaf deze datum zijn de missie en visie van het pensioenfonds leidend. Norm 3 inzake missie, visie en strategie Het bestuur heeft de missie, visie en strategie vastgelegd en rapporteert daarover aan het verantwoordingsorgaan en in het jaarverslag. In het verslagjaar is de strategie en de visie aan de orde geweest in het project toekomst fonds. Norm 4 inzake noodprocedure om in spoedeisende situaties te kunnen handelen. Het bestuur van het pensioenfonds heeft de noodprocedure om in spoedeisende situaties te kunnen handelen niet of ten dele schriftelijk vastgelegd. In geval een spoedeisende situatie zich voordoet vormen de statuten van het pensioenfonds en de afspraken inzake mandaat met de fiduciair vermogensbeheerder de leidraad. In dergelijke gevallen is het Dagelijks Bestuur van het pensioenfonds het orgaan dat naar bevind van zaken en waar relevant, in overleg met het bestuur dient te handelen. Norm 5 inzake onafhankelijkheid Het bestuur heeft gekozen voor het paritaire bestuursmodel. Alle bestuursleden stellen zich bij de besluitvorming onafhankelijk op ten opzichte van hun achterban. Bestuursleden kunnen kritisch opereren en stellen de verschillende deelbelangen transparant aan de orde. Het bestuur kent bestuursleden op zetels van werknemers en/of gepensioneerden die geen dienstverband hebben met de werkgever en een vergoeding ontvangen van het fonds en bestuursleden die een dienstverband hebben met de werkgever. Bestuursleden op zetels van de werkgever zijn ofwel in dienst van de werkgever ofwel hebben een (zgn. ZZP-)overeenkomst met de werkgever. Alle bestuursleden handelen overeenkomstig artikel 105 van de pensioenwet. Er zijn geen waarborgen voor het bestuur dat de bestuursleden onafhankelijk van de achterban opereren. Norm 6 en 7 inzake functioneren van het bestuur Aan deze normen is door het bestuur in 2016 voldaan met dien verstande dat t.a.v. norm 7 de uitleg als vermeld onder Integer handelen van toepassing is. Pagina 25 van 119

26 Norm 8 inzake het vastleggen van de overwegingen (rekening houdend met evenwichtige belangenafweging) van de genomen besluiten Beleid van het bestuur is om in de notulen van de bestuursvergaderingen alsmede van commissievergaderingen op te nemen op grond van welke overwegingen besluiten respectievelijk adviezen zijn genomen. Ten aanzien van de verslaglegging van de BAC-vergaderingen zijn in 2016 in de notulen uitvoeriger de afwegingen en argumenten die gebruikt zijn bij het genomen adviesbesluit opgenomen. In de notulen van de bestuursvergaderingen wordt in samenvatting op hoofdlijnen vermeld op grond van welke overwegingen besluiten zijn genomen. Norm 9 inzake raad van toezicht/visitatiecommissie (afwijking door het bestuur van aan de gedane aanbevelingen) Het bestuur onderkent de belangrijkheid van de aanbevelingen voortvloeiende uit de visitatie. De aanbevelingen van de visitatiecommissie 2015 zijn door het bestuur in de loop van het verslagjaar en in 2017 overgenomen met uitzondering van de aanbevelingen inzake cultuur en gedrag waarover de visitatiecommissie 2016 gerapporteerd heeft; aan deze aanbevelingen zal alsnog adequate opvolging worden gegeven. Taak en werkwijze Verantwoordingsorgaan Norm 10 tot en met 13 inzake belanghebbendenorgaan Voor het pensioenfonds is geen belanghebbendenorgaan van toepassing. Het pensioenfonds kent een Verantwoordingsorgaan dat een taak en werkwijze heeft dat overeenkomt met die van een belanghebbendenorgaan. Taak en werkwijze Intern Toezicht Norm 14 tot en met 16 inzake Intern Toezicht Het intern toezicht wordt vorm gegeven door middel van visitatie. Vanaf het verslagjaar 2014 vindt visitatie jaarlijks plaats. Een verklaring van de Visitatiecommissie waarin op hoofdlijnen wordt ingegaan op de bevindingen tijdens de visitatie is opgenomen in het jaarverslag van het pensioenfonds (hoofdstuk 4 van het bestuursverslag). Verantwoording afleggen Norm 17 tot en met 22 inzake het verantwoording afleggen. Aan deze normen wordt door het pensioenfonds voldaan. Taak en werkwijze Integraal Risicomanagement Norm 23 en 24 inzake Integraal Risicomanagement Ten aanzien van norm 23 dient te worden aangetekend dat de huidige organisatie van het integrale risicomanagement in 2016 onderwerp van studie is geweest binnen het bestuur. In 2016 heeft het bestuur het riskmanagement verder vormgegeven waarbij aandacht werd besteed aan het formuleren en kwantificeren van bruto risico s, de kans dat een geformuleerd risico zich voordoet, de impact van een dergelijk risico en - rekening houdend met de bestaande en nog te nemen beheersingsmaatregelen - de netto risico s kunnen worden bepaald. In het verslagjaar is het Integraal Risicomanagementbeleid goedgekeurd en vastgesteld. In maart 2017 heeft het bestuur het bestaande control framework, waarin de beheersingsmaatregelen voor de te onderscheiden risico s zijn uitgewerkt, geactualiseerd. Pagina 26 van 119