Natuurverkenning Grote Rivieren. bijlagenrapport

Transcriptie

1 Natuurverkenning Grote Rivieren bijlagenrapport

2

3 Inhoud NAGW verkenning grote rivieren 3 Tabellen deeltrajecten Deze publicatie is tot stand gekomen in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Croeselaan 15, 3521 BJ Utrecht Postbus 8242, 3503 RE Utrecht Tel. (088) In samenwerking met: Wageningen Environmental Research (Alterra) Droevendaalsesteeg 4, 6708 PB Wageningen Postbus 9101, 6700 HB Wageningen Tel. (0317) Nederrijn-Lek 4 Nederrijn tot eerste stuw Nederrijn langs stuwwallen en Betuwe De Stichtse Rijn en Lek De Getijde Lek IJssel 8 Boven-IJssel Midden-IJssel Sallandse IJssel IJsseldelta Waal 12 Bovenwaal / Gelderse Poort / Waalbochten Middenwaal Benedenwaal Maas 14 Grensmaas Maasplassengebied en Bovenmaas Zandmaas De Bedijkte Maas Getijdenmaas en Bergse Maas Werkgroep: Anne Zuidhof (RVO.nl, eindredactie) Joost Lankester (RVO.nl) Bas Pedroli (WEnR) Gilbert Maas (WEnR) Wouter van Heusden (RVO.nl) Gisèlle Snels (RVO.nl) Ondergronden: GIS Compentence Center, Ministerie van Economische Zaken Kaarten en illustraties: Anne Zuidhof Fotoverantwoording: Kick Willemen, Michaël van Buuren, Hugh Jansman, Joost Lankester, Anne Zuidhof, Bas Pedroli, Gilbert Maas 11 september 2017

4 Nederrijn-Lek Nederrijn tot eerste stuw Geïsoleerde geul. (ondiep) Plassen aangetakt (Zand/grindwinning) Plassen niet aangetakt (Zand/grindwinning) Uiterwaardevlakte (lage en vochtige vlakte) Uiterwaardvlakte (hoog) - Gevoed door rivier- of lange kwel. - 0,5 tot 0,75 m waterdiepte m breed dagen per jaar vanuit rivier overstroomd - Natuurlijke rivierdynamiek. - Diep - Gevoed door rivier- of lange kwel. - Enkele dagen tot weken per jaar vanuit rivier overstroomd. - vooral regenwater gevoed. - Jaarlijks overstroomd - Rijke waterplantenbegroeiing, rivierkwelplanten en fauna met soorten als bruine Korenbout, knoflookpad en kamsalamander. - Ruigte en moeras - Diep water met rijke waterplantenbegroeiing; fourageer- en broedhabitat voor watervogels Binnen stroomlijn contouren: - Soortenrijk stroomdalgrasland met soorten als veldgerst, aardbijklaver en karwijvarkenskervel. - Ruigtes Buiten stroomlijncontouren - Zachthoutooibos. - Minder dan jaarlijks overstroomd. - Matig soortenrijk stroomdalgrasland Buiten stroomlijncontouren: - Hardhoutooibos en struweelbegroeiing met bolgewassen als slangenlook. - Verlagen maaiveld - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Zomerkade verlagen of verwijderen. Meer gradiënt aanbrengen van diep naar ondiep door verondieping en van nat naar droog Meer gradiënt aanbrengen van diep naar ondiep door verondieping en van nat naar droog - Op uiterwaardvlaktes zonder bijzondere geomorfologische structuren of andere aanleidingen. - Hardhoutooibos op de hogere delen, buiten stroomlijncontouren. - Zomerkade verlagen of verwijderen voor meer dynamiek door regelmatig overstromen. Natuurbegrazing, evt. hooien kwetsbare vegetaties

5 NAGW verkenning grote rivieren 5 Nederrijn langs Stuwwallen en Betuwe Natuurlijke beekdalmondingen Bij bestaande beken. Geïsoleerde geul, ondiep Aan voet van stuwwal. Eenzijdig aangetakte geul, ondiep. Jonge hanken en strangen. Vooral aan de kant van Veluwemassief. Uiterwaardevlakte (laag en vochtig) Hoge uiterwaardvlakte en Overgang stuwwal - Vrije uitstroom van water uit beek. - Meer rivierdynamiek in beekdal. - Gevoed door lange kwel en rivierkwel. - Waterdiepte 0,5-0,75 m m breed. - (minder dan) Jaarlijks overstroomd vanuit rivier. - Niet continu aangetakt. - Waterdiepte ca 1 meter. - Jaarlijks overstroomd, gedurende enkele maanden. - Aanzandingsprocessen. - Vooral regenwater gevoed. - Plas-dras. - Jaarlijks enkele maanden overstroomd. - Max 0,8 m boven stuwpeil. - Verloop van jaarlijks, minder dan jaarlijks tot nooit overstroomd. - Overgangsnatuur. - Vrije intrek vissoorten en amfibieën. - Beekvegetaties waaronder beekbegeleidende bossen. - Rijke waterplantenbegroeiing, rivierkwelplanten - Fauna met soorten als bruine Korenbout, knoflookpad en kamsalamander. - Oeverbegroeiing: - (onder)waterbegroeiing: - Grootschalig riviermoeras. - Moerasvegetaties. - Matig soortenrijk stroomdalgrasland. - Overgang van zachthout- naar hardhout ooibos met struweelbegroeiing met bolgewassen als slangenlook. - Ecologische verbinding van rivier naar stuwwalsbossen. - Herinrichting gebied rondom beekmonding. - Vispassages als open verbinding niet mogelijk is. - Rivierdijk langs beek laten lopen (bij stuwwalbeken). - Verruiging; waar mogelijk verbossing - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen (tot zandlaag). - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Zomerkade verlagen of verwijderen. - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen (tot zandlaag). - Baggeren bestaande geulen. - Stoppen kunstmatig peilbeheer. - Verruiging door achterwege laten beheersmaatregelen (buiten stroomlijncontouren). - Op uiterwaardvlaktes zonder bijzondere geomorfologische structuren of andere aanleidingen. - Reliëfvolgend verlagen van delen van uiterwaarden. - Zomerkade verlagen of verwijderen voor meer dynamiek door regelmatig overstromen. - Wegnemen barrières als wegen. - Verruiging; waar mogelijk verbossing.

6 Nederrijn-Lek De Stichtse Rijn en Lek Geïsoleerde geul, ondiep (Aan voet van stuwwal) Eenzijdig of niet aangetakte geul, ondiep. (Jonge hanken en strangen) Eenzijdig aangetakte geul, diep. (Stroomgeulrestanten) Uiterwaardevlakte (laag en vochtig) - Gevoed door rivierkwel. - Waterdiepte tot 1 meter m breed. - (minder dan) Jaarlijks overstroomd vanuit rivier. - Afwatering benedenstrooms via overloopdrempel. - Wel of niet continu aangetakt. - Gevoed door rivierkwel of lange kwel. - Doet mee met rivierdynamiek bij hogere afvoer. - Waterdiepte ca 1,5 m. - Aanzandingsprocessen. - Peil fluctueert met rivierpeil. - Waterdiepte 2 à 3 meter. - Aanzandingsprocessen. - Vooral regenwater gevoed. - Plas-dras. - Jaarlijks enkele maanden overstroomd. - Max 0,8 m beneden stuwpeil. Zandstranden - Zandige en begroeide oevers tussen de kribben. - Grotendeels vast (zomer)waterpeil. - Riviermoeras. - Geulen met rijke waterplantenbegroeiing, rivierkwelplanten en fauna. - Oeverbegroeiing? - (onder)waterbegroeiing? - Grootschalig riviermoeras. - Moerasvegetaties. - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen (tot zandlaag). - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Ontgraven tot 0,5 à 1 meter beneden stuwpeil. - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen (tot zandlaag). - Baggeren bestaande geulen. - Stoppen kunstmatig peilbeheer. - Verruiging door achterwege laten beheersmaatregelen (buiten stroomlijncontouren). - Verruiging door achterwege laten beheermaatregelen (buiten stroomlijncontouren). - Op uiterwaardvlaktes zonder bijzondere geomorfologische structuren of andere aanleidingen. - Reliëfvolgend verlagen van delen van uiterwaarden. - Zomerkade verlagen of verwijderen voor meer dynamiek door regelmatig overstromen.

7 NAGW verkenning grote rivieren 7 De Getijde Lek Eenzijdig aangetakte geulen. (vaak oude meanders) - Beperkt peilverschil door rivierafvoer. - Getijdengeul, wel getijdeninvloed. - Permanent verbonden met rivier. - Ruimte voor sedimentatie/ aanslibbing. - Krekenstelsels met overgang van onbegroeid slik naar slik met biezen en riet naar vochtige ruigte of overgang van water naar wilgenbos naar zachthout ooibos. - Reliëfvolgend afgraven. Uiteindelijke geulvorm ontstaat door dynamische sedimentatieprocessen. - Ontgravingen 0 tot 1 meter beneden laagwaterstand. Meestromende nevengeul. - Permanent verbonden met rivier met stromend water. - - Uiterwaardevlakte (laag en vochtig) Slikken en zandstrandjes Meanderrug en oeverwal - Gorzen, onderhevig aan getijden. - Spontane ontwikkeling van kreken. - Vrije ruimte voor sedimentatie en aanslibbingsprocessen. - Minder dan 10 dagen per jaar overstroomd. - Actieve zoetwatergetijdennatuur. - Op termijn ontstaan langs kreken rietmilieus en uiteindelijk (wilgen)bos. - Zandstrandjes, slikken, gorzen. - Overgang naar rietmilieus. - Stroomdalgraslanden. - Zacht of hardhoutooibos buiten stroomlijncontouren. - Maaiveldverlaging en verwijdering zomerkaden. - Resetten gorzen tot actieve zoetwatergetijdennatuur. - Verwijderen oeververdediging. - Maaien en afvoeren.

8 IJssel Boven-IJssel Geïsoleerde geul. (niet of nauwelijks watervoerend) Oude stroomgeul op hogere (pleistocene) rivierterrassen. Geïsoleerde geul. (diep: 2 à 3 m waterdiepte) (Jonge hanken en strangen. ) Uiterwaardevlakte (lage- en vochtige vlakte) Hoge uiterwaardevlakte en meanderruggen Plassen (zand/grindwinning) - Gevoed door rivierkwel daardoor nat in voorjaar en droog in najaar. - Droog of ondiepe grondwateraansnijding dagen per jaar vanuit rivier overstroomd. - Niet (continu) aangetakt. - Gevoed door lange kwel en rivierkwel - Minder dan jaarlijks overstroomd - Vooral regenwater gevoed. - Jaarlijks overstroomd - Ondiep water met plas-drasvegetaties en broekbos; fourageer- en broedhabitat voor watervogels - diep water met rijke waterplantenbegroeiing; - fourageer- en broedhabitat voor watervogels Binnen stroomlijn contouren: - Glanshaverhooiland - Ondiep moeras op venige ondergrond langs dalflank (Velperwaard). Buiten stroomlijncontouren: - Zachthoutooibos - Minder dan jaarlijks overstroomd - Soortenrijk stroomdalgrasland - Eenzijig aangetakt jaarlijks, meestromend met hoog water Buiten stroomlijncontouren: - Hardhoutooibos en struweelbegroeiing met bolgewassen. - diep water met rijke waterplantenbegroeiing; - fourageer- en broedhabitat voor watervogels - Verlagen maaiveld - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Zomerkade verlagen of verwijderen. - Natuurlijkbegrazing - Graven geul. - Natuurgericht peilbeheer in uiterwaarden achter zomerkade. - Verwijderen zomerkade en stopzetten actief peilbeheer. - voorzichtige natuurbegrazing om verruiging te beperken. - Op uiterwaardvlaktes zonder bijzondere geomorfologische structuren of andere aanleidingen. - Hardhoutooibos op de hogere delen, buiten stroomlijncontouren. - Zomerkade verlagen of verwijderen voor meer dynamiek door regelmatig overstromen. - Natuurbegrazing, evt. hooien kwetsbare vegetaties. - Natuurbegrazing, evt. hooien kwetsbare vegetaties. - Meer gradiënt aanbrengen van diep naar ondiep door verondieping en van nat naar droog.

9 NAGW verkenning grote rivieren 9 Midden-IJssel Geïsoleerde geul, droog. Oude stroomgeul op hogere (pleistocene) rivierterrassen. Geïsoleerde geul, ondiep. Kronkelwaardenlandschap Geïsoleerde geul diep. Jonge hanken en strangen. Vooral aan de kant van Veluwemassief. Uiterwaardevlakte (lage vochtige) Hoge uiterwaardevlakte Meanderruggen Actieve oeverwal en zandige stroomruggen - Voornamelijk gevoed door lange kwel. - Droog of ondiepe grondwateraansnijding dagen per jaar vanuit rivier overstroomd - Gevoed door lange kwel en rivierkwel - Waterdiepte 0,5-0,8 m - Jaarlijks overstroomd vanuit rivier - Droogvallend bij extreem lage waterstanden rivier - Niet continu aangetakt. - Gevoed door lange kwel en rivierkwel - Waterdiepte 2 à 3 m. - (Minder dan?) jaarlijks overstroomd - Aanzandingsprocessen. - Vooral regenwater gevoed. - Jaarlijks overstroomd. - Vochtige, soms door rivierkwel beïnvloede soortenrijke graslanden. - Rijke waterplantenbegroeiing, rivierkwelplanten. - Oeverbegroeiing (type) - (onder)waterbegroeiing (type) Binnen stroomlijn contouren: - Vochtige graslanden - Glanshaverhooilanden Buiten stroomlijncontouren: - Zachthoutooibos - Minder dan jaarlijks overstroomd. - Soortenrijk stroomdalgrasland - Minder dan jaarlijks overstroomd. - Natuurlijke zanddynamiek, erosie en afzetting. Rivierstrand - Volop ruimte voor erosie en afzettingsprocessen: opslibbing / aanzanding / erosie / verstuiving. Natuurlijke beekdalmondingen Binnendijkse Meanders - Vrije uitstroom van water uit beek. - Meer rivierdynamiek in beekdal. - Gevoed door rivierkwel of lange kwel. - Geen overstroming. - Geen directe rivierinvloed. - Natuurlijke peildynamiek (neerslag, kwel en verdamping). Buiten stroomlijncontouren: - Hardhoutooibos en struweelbegroeiing met bolgewassen - Pioniersvegetaties - Ontstenen oevers. - Zand, slib - Pioniervegetaties - Overgangsnatuur. - Vrije intrek vissoorten en amfibieën. - Beekvegetaties waaronder beekbegeleidende bossen. - Broekbos. - Rietmoeras - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen. - Reliëfvolgend ontkleien. - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Zomerkade verlagen of verwijderen. - Natuurbegrazing - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen. - Reliëfvolgend ontkleien. - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Zomerkade verlagen of verwijderen. - Voorzichtige natuurbegrazing om verruiging te beperken - Baggeren - Natuurgericht peilbeheer in uiterwaarden achter zomerkade - Verruiging door achterwege laten beheersmaatregelen. - Op uiterwaardvlaktes zonder bijzondere geomorfologische structuren of andere aanleidingen. - Hardhoutooibos op de hogere delen, buiten stroomlijncontouren. - Zomerkade verlagen of verwijderen voor meer dynamiek door regelmatig overstromen. - Natuurbegrazing, evt. hooien kwetsbare vegetaties. - Natuurbegrazing om verruiging te beperken en kenmerkende graslandsoorten te bevorderen. - In bochten van rivier. - Plekgewijs verwijderen van stenen beschoeiing en strekdammen in binnenbochten. (maatwerk) - Ontgraven van uiterwaarde (langzaam aflopend). - Verruiging; natuurbegrazing - Herinrichting gebied rondom beekmonding. - Vispassages - Rivierdijk langs beek laten lopen (bij stuwwalbeken). - Verruiging; waar mogelijk verbossing - Stoppen of aanpassen kunstmatig peilbeheer. - Afkoppelen landbouwwater (ivm waterkwaliteit) - Natuurbegrazing - Uitwisseling binnen en buitendijks.

10 IJssel Sallandse IJssel Stromende nevengeul - Permanent watervoerend - Waterdiepte 1 à 2 m. - Ruimte voor sedimentatie/langzame verzanding bovenstrooms. Eenzijdig aangetakte - Permanent watervoerend geulen - Ruimte voor sedimentatie/ aanzanding. niet aangetakte nevengeul (Hanken) Lage uiterwaardevlakte (lage-, vochtige- en hoge vlakte) Hoge uiterwaardevlakte - Gevoed door rivierkwel. - Waterdiepte 1 à 1,5 1-0,8 m - Jaarlijks overstroomd vanuit rivier - Rivier- of langekwel gevoed. - Jaarlijks overstroomd. - Sedimentatie en aanzandingsprocessen. - Droog - Minder dan jaarlijks overstroomd. Actieve oeverwal en zandige stroomruggen. Rivierstrand - Volop ruimte voor erosie en sedimentatieproces. - enige verstuiving - Overgang naar oeverwallen, steile rand. - Begroeiing van rivier- en doorgroeid fonteinkruid. - Waardevolle aanzandingslandschappen. - Begroeiing van watergentiaan, pijlkruid met een rijke libellenfauna. - Rijke waterplantenbegroeiing - Rivierkwelplanten - Fauna met soorten als bruine korenbout, knoflookpad en kamsalamander. - Vochtige graslanden met soorten als rode ogentroost, distelbremraap, karwijvarkenskervel. - Rijk gestructureerd zachthoutooibos. - Droge en natte (moerasruigte) en rietmoerassen - Soortenrijk stroomdalgrasland met soorten als zachte haver weidegeelster, walstrobremraap etc. - Zand, slib - pioniervegeaties - - Reliëfvolgend afgraven - breedte 10 tot 40 meter. - Reliëfvolgend afgraven. - Verruiging - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen. - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Zomerkade verlagen of verwijderen. - Voorzichtige natuurbegrazing om verruiging te beperken - Op uiterwaardvlaktes zonder bijzondere geomorfologische structuren of andere aanleidingen. - Hardhoutooibos op de hogere delen, buiten stroomlijncontouren. - Zomerkade verlagen of verwijderen voor meer dynamiek door regelmatig overstromen. - Natuurbegrazing om verruiging te beperken en kenmerkende graslandsoorten te bevorderen - Natuurbegrazing om verruiging te beperken en kenmerkende graslandsoorten te bevorderen - In bochten van rivier Verwijderen van stenen beschoeiing en strekdammen.

11 NAGW verkenning grote rivieren 11 IJsseldelta Vertakte hoofdgeul - Beperkt peilverschil - Breed zomerbed. Meestromende - Beperkt peilverschil nevengeul - Permanent watervoerend - Waterdiepte 1 à 2 m. - Ruimte voor sedimentatie en langzame verzanding bovenstrooms. Eenzijdig aangetakte geulen. - Beperkt peilverschil - Permanent watervoerend - Ruimte voor sedimentatie/ aanzanding. Geïsoleerde geul - gevoed door rivierkwel. - Waterdiepte 1-1,5 m - Jaarlijks overstroomd vanuit rivier Lage uiterwaardevlakte (lage en vochtige vlakte) Hoge uiterwaardevlakte - Rivierkwel gevoed. - Jaarlijks overstroomd. - Sedimentatie en aanzandingsprocessen. - Droog - Minder dan jaarlijks overstroomd. - Moerasnatuur / rietmoeras - Graven nieuwe vertakking met uitstroom op open water. - Begroeiing van rivier- en doorgroeid - Reliëfvolgend afgraven, fonteinkruid. - Breedte 10 tot 40 meter. - Waardevolle aanzandingslandschappen. - Begroeiing van watergentiaan, pijlkruid met een rijke libellenfauna. - Rietmoeras. - Rijke waterplantenbegroeiing, rivierkwelplanten en fauna met soorten als bruine Korenbout, knoflookpad en kamsalamander. - Rietmoeras - Vochtige graslanden met soorten als rode ogentroost, distelbremraap, karwijvarkenskervel, kievitsbloem. - Rijk gestructureerd zachthoutooibos. - Rietmoeras - Soortenrijk stroomdalgrasland met soorten als zachte haver weidegeelster, walstrobremraap etc. Actieve oeverwal en zandige stroomruggen. Rivierstrand - Volop ruimte voor sedimentatieproces - Zand, slib - Pioniervegeaties - Overgang naar rietmoerassen - Reliëfvolgend afgraven, - Beheer staat verruiging toe. - Verwijderen sediment om hoogteverschillen te benadrukken en geulen terug te brengen of te verdiepen. - Stoppen kunstmatig peilbeheer zodat kwelinvloed weer toeneemt. - Zomerkade verlagen of verwijderen. - Voorzichtige natuurbegrazing om verruiging te beperken - Op uiterwaardvlaktes zonder bijzondere geomorfologische structuren of andere aanleidingen. - Hardhoutooibos op de hogere delen, buiten stroomlijncontouren. - Zomerkade verlagen of verwijderen voor meer dynamiek door regelmatig overstromen. - Natuurbegrazing, evt. hooien kwetsbare vegetaties. - In bochten van rivier verwijderen van stenen beschoeiing en strekdammen. - Bevorderen van opslibbing - Verruiging; natuurbegrazing

12 Waal Bovenwaal / Gelderse Poort/ Waalbochten Eenzijdig aangetakte geulen. (benedenstrooms aangetakt) Geïsoleerde nevengeul. Uiterwaardevlakte (laag en midden) - Door benedenstroomse aantakking lager peil en kwelgevoed. - Permanent verbonden met rivier. - 0,5 tot 2 meter diep tot 100 meter breed. - Bij hoog water in rivier meestromend. - Waterpeil varieert met rivierpeil. - Ruimte voor sedimentatie/ aanslibbing. - Bij hoog water in rivier meestromend. - Waterpeil fluctueert vertraagd mee met rivierpeil. - Minder dan jaarlijks overstroomd. - Zanddynamiek. Rivierstrand - Vrije ruimte voor sedimentatie en aanzandingsprocessen. - Flauw aflopend in binnenbochten en langs geulen. - Smal en steil in buitenbocht. Actieve oeverwal en rivierduinen - Minder dan 10 dagen per jaar overstroomd. - Zandig, erosie, sedimentatie en verstuivingsprocessen. Zandwinplassen - Wel of niet aangetakt. - Diep. - Zandige oevers. - Waterviolier. - Reliëfvolgend afgraven kleilaag. - Uiteindelijke geulvorm ontstaat door dynamische sedimentatieprocessen. - Maakt deel uit van waaierstructuur in de ondergrond. - Riviermoeras. - Reliëfvolgend afgraven kleilaag. - Maakt deel uit van waaierstructuur in de ondergrond. - Zachthout ooibos. - Soortenrijk stroomdalgrasland. - Zandstrandjes, ruimte voor grindwolfspin. - - Zachthoutooibos en buiten stroombaan hardhoutooibos. - Pioniersvegetaties als cipreswolfsmelk en zandweegbree. - Zanddynamiek. - Zomerkade verlaging. - Beperken intensief landbouwkundig gebruik. - Begrazingsbeheer. - Ontkleien. - Kribverlaging. - Toelaten natuurlijke processen.

13 NAGW verkenning grote rivieren 13 Middenwaal Meestromende nevengeulen Eenzijdig aangetakte geulen. (benedenstrooms) Uiterwaardevlakte (middelhoog) - Permanent verbonden met rivier tot 70 meter breed. - 2 tot 3 meter diep. - Waterpeil varieert met rivierpeil. - Ruimte voor sedimentatie/ aanslibbing. - Door benedenstroomse aantakking en grote lengte, lager peil en kwelgevoed. - Permanent verbonden met rivier. - 0,5 tot 2 meter diep tot 100 meter breed. - Bij hoog water in rivier meestromend. - Waterpeil varieert met rivierpeil. - Ruimte voor sedimentatie/ aanslibbing. - Met laagje klei bedekte zandplaten. - Jaarlijks overstroomd. - Reliëfvolgend afgraven kleilaag. - Uiteindelijke geulvorm ontstaat door dynamische sedimentatieprocessen. - Alleen waar meestromende geul niet wenselijk is in verband met aanzanding. - Reliëfvolgend afgraven kleilaag. - Uiteindelijke geulvorm ontstaat door dynamische sedimentatieprocessen. - Zomerkadeverlaging. - Zachthoutooibos. - Soortenrijk stroomdalgrasland. - Kleilaag afgraven - Begrazingsbeheer - Beperken intensief landbouwkundig gebruik, overgang naar natuurinclusieve landbouw. Rivierstrand - Vrije ruimte voor sedimentatie en aanzandingsprocessen. - Flauw aflopend in binnenbochten en langs geulen. - Smal en steil in buitenbocht. Actieve oeverwal - Minder dan 10 dagen per jaar overstroomd. - Zandig, erosie, sedimentatie en verstuivingsprocessen. - Zandstrandjes, ruimte voor grindwolfspin. - Zachthoutooibos. - Pioniersvegetaties als cipreswolfsmelk en zandweegbree. - Toelaten natuurlijke processen. - Kribverlaging of langsdammen. - Toelaten natuurlijke processen. Benedenwaal Meestromende nevengeulen Eenzijdig aangetakte geulen. (benedenstrooms) Niet aangetakte nevengeul Uiterwaardevlakte (middelhoog) - Permanent verbonden met rivier tot 70 meter breed. - 2 tot 3 meter diep. - Waterpeil varieert met rivierpeil. - Ruimte voor sedimentatie/ aanslibbing. - Door benedenstroomse aantakking en grote lengte, lager peil en kwelgevoed. - Permanent verbonden met rivier. - 0,5 tot 2 meter diep tot 100 meter breed. - Bij hoog water in rivier meestromend. - Waterpeil varieert met rivierpeil. - Ruimte voor sedimentatie/ aanslibbing. - Weinig dynamiek door hoge bekading. - Moerasnatuur, rietmoerassen met waterplanten. - Met laagje klei bedekte zandplaten. - Jaarlijks overstroomd. Rivierstrand - Vrije ruimte voor sedimentatie en aanzandingsprocessen. - Flauw aflopend in binnenbochten en langs geulen. - Smal en steil in buitenbocht. Actieve oeverwal - Minder dan 10 dagen per jaar overstroomd. - Zachthoutooibos. - Soortenrijk stroomdalgrasland inclusief glanshaverhooiland. - Zandstrandjes, ruimte voor grindwolfspin. - Stroomdalgrasland met pioniersvegetaties als cipreswolfsmelk - Reliëfvolgend afgraven kleilaag. - Uiteindelijke geulvorm ontstaat door dynamische sedimentatieprocessen - Alleen waar meestromende geul niet wenselijk is in verband met aanzanding. - Reliëfvolgend afgraven kleilaag. - Uiteindelijke geulvorm ontstaat door dynamische sedimentatieprocessen. - Vooral kansrijk ten westen van Heerewaarden vanwege lagere dynamiek. - Kleilaag afgraven. - Beperken intensief landbouwkundig gebruik. - Zomerkadeverlaging. - Verwijderen oeververdediging. - Ontkleien. - Ontstenen. - Toelaten natuurlijke processen.

14 Maas Grensmaas Hoofdgeul (Grindvlakte zone 1) - Vrij afstromende en migrerende grindrivier met eilanden en grindbanken. - (Bijna) altijd watervoerend. Lage weerd (4 verschillende zones) - Laag gelegen dynamische weerd met riviermorfologie (reliëf) van een dynamische meanderde grindrivier (restgeulen, kronkelwaardbanken en geulen, oeverwallen en weerdvlakten. In de laagste delen wordt slib afgezet. - Stroomt mee bij afvoeren vanaf 25 tot 1000 m 3 /s. Hoge weerd - Oorspronkelijke hoog opgeslibte overstromingsvlakte. - Bodem bestaat uit kalkrijk leem. loopt onder bij afvoeren groter dan 1000 m 3 /s. - Dynamische snel stromende grindrivier; habitat voor rheofiele vissoorten - Natte en droge ruigten, zachthoutstruweel en ooibos. - Periodiek meestromende geulen. - Kansrijk voor vorming hardhoutooibos en struweel. - Vrij spel van natuurlijke morfodynamiek. - Belangrijk is dat er voldoende (sediment)grind voor de rivier beschikbaar is (motor van de morfodynamiek) waardoor uitslijpgeulen en grindbanken kunnen worden gevormd. - Door reliëfvolgend de leemlaag te verwijderen komt de oude grindbodem aan de oppervlak waardoor dynamische processen zullen optreden. - Door de hoge morfodynamiek is het niet nodig om vooraf veel structuren aan te leggen. - Door reliëfvolgend de leemlaag te verwijderen komt de oude grindbodem aan de oppervlak waardoor dynamische processen zullen optreden. - Hogere delen buiten stroomlijn, niet ontlemen. Maasplassengebied en Bovenmaas Grindplas - Opening zoveel mogelijk benedenstooms, benutten rivierkwel. Gradiënt in waterkwaliteit. - Ondiepe oevers - Potentie voor bosontwikkeling langs oevers. (Hardhoutooibos) - Verondieping. - Compartimentering. - Reactiveren oeverwalafzettingen. Actieve oeverwal - Tussen grindplas en zomerbed. - Jaarlijks overstroomd. Eenzijdig aangetakte - Dynamische kronkelwaardgeulen met geul periodieke grindafzet. - Grindzet in zomerbed. (Grindgeul) - Doet mee met peildynamiek van de rivier. Geïsoleerde geul - Gevoed door ijzerrijke kwel van naastgelegen Maasterrassen. (Kwelgeul) - 0,5 tot 1 meter diep. Stromende nevengeul - Niet kenmerkend door het gestuwde karakter. Met uitzondering van stuwpasserende geulen. - - Reactiveren oeverwal door verlagen van de oeverdam tussen plas en zomerbed. - Ruigte. - Heractiveren kronkelwaardgeulen. - Zachthoutooibos. - Afgraven leemlaag. - Graven geul op recente overstromingsvlakte, aan voet van middenterras. - Aandacht voor behoud geologisch bijzondere terrasstructuren. -

15 NAGW verkenning grote rivieren 15 Zandmaas Geïsoleerde geulen (Kwelgeul) - Relatief ondiep (0,3-0,8 m) meter breed. - Grondwater gevoed. (droge geul) - Droge geul, bij diepe grondwaterstanden. Eenzijdig aangetakte - Kleine hoogwatergeulen in recente geul. overstromingsvlakte, alleen waar deze breed genoeg is. Kleine hoogwatergeul - Diepte 1,5 m aflopend naar 0 meter. - Drempel bij verbinding rivier om kwelwater vast te houden. - Periodiek droogvallend. Uiterwaardvlakte - Hoge ligging ten opzichte van rivier. - Zandig en droog karakter. (Droge terrassen) - Minder dan jaarlijks overstroomd. Rivierduinen (oud, niet actief) - Behorende bij oude loop van Maas. - Overgang vanaf winterbed. - Lengtegradiënt in kwelgeul van voedselarme bronmilieus met veengroei en soorten als goudveil en dotterbloem naar (rivier)moeras met zeggen en zachthout- en hardhoutstruweel oa. elzenbroeken - Sterke dwarsgradiënt van geïsoleerd water naar droge rivierduinen. - Geschikt habitat voor oa. Knoflookpad. - Droge en natte ruigtes met struweelvorming. - Verwijderen sedimenten in dichtgeslibde/verzandde oude geulen tegen terrasrand. - Herstel kwelstromen door hydrologische maatregelen. - Verbeteren waterkwaliteit door beperking landbouwinvloed. - Verwijderen sedimenten in dichtgeslibde/verzandde oude geulen. - Riviermoeras, periodiek droogvallend. - Verwijderen sedimenten in verlande (dichtgeslibde en verzandde) laagten in de terrasvlakte. - Stroomdalgraslanden en hardhout struweel en -ooibos. In maasheggen gebied optie vanuit cultuurhistorie: - behoud maasheggen. Betekenis voor: vogels. - In combinatie met behoud landbouwfunctie: overgang naar meer natuur inclusieve landbouwvormen. - Kaal zand. - Schrale graslanden. - Hardhoudstruweel/hardhoutooibos - Vegetatie structuur afhankelijk van intensiteit van beheer. - Natuurlijk beheer: hardhoutooibos. - Begrazingsbeheer: halfopen landschap met, hardhoutooibos, struweel ruigte en stroomdalgraslanden. - Vergroten habitat-diversiteit (gedeeltelijk boskap) naar halfopen landschap met begrazing.

16 Maas De Bedijkte Maas Geïsoleerde geul (Oude maasmeanders/ hoefijzermeren) Eenzijdig aangetakte nevengeul (Ondiep) Uiterwaardvlakte (laag) Oeverwallen langs oude maasmeanders. - Niet of nauwelijks in verbinding met de rivier. - Diepte en breedte af te leiden van natuurlijke breedte van de meander. - Rivierkwel. - Periodiek meestromend met de rivier bij hoogwater - Langs oude eilanden/middelwaarden tot 40 meter breed - 0,5-1,5 meter diep. - Geringe fluctuatie (grond)waterstand door gestuwd karakter rivier. - Waterpeil kan in zomermaanden wegvallen waardoor droogval optreedt. - Plaatselijke hoogtes op oeverwallen. - Minder dan jaarlijks overstroomd - Riviermoeras met wilgenstruweeel. - Periodiek uitdrogende slibvlaktes. - Rietmoeras. - Opgroeihabitat voor juveniele rheofiele vissoorten. - Ondiep riviermoeras. - Slikken bij periodieke droogval - Uitgraven oude meanders tot zandlaag (vanwege verstuwing soms minder diep). - Cyclisch ontkleien/ontzanden. - Uiterwaardverlaging: Afgraven van uiterwaardvlakte tot ca 0,5 meter onder stuwpeil. - Hardhout ooibos. - Beheer gericht op natuurlijke successie naar struweel/bosontwikkeling.

17 NAGW verkenning grote rivieren 17 Getijdenmaas en Bergse Maas Nevengeul (Volledig of eenzijdig aangetakt) Nevengeul (Eenzijdig aangetakt of vertakt) - Beperkte getijdeninvloed, ca 30 cm. - Op termijn aanzanding bovenstroomse opening meter breed. 0,5 tot 1 meter diep. - Rond Heerewaarden benutting van rivierkwel uit Waal. - Slikken. - Beperkte getijdeninvloed, ca 30 cm. - Opgroei habitat voor juveniele anadrome en rheofiele en vissoorten. - Oevers met rivier- en rietmoeras. - Getijdegeulen met rietmoeras en kale slikken. - Reliëfvolgend ontkleien. - Reliëfvolgend ontkleien. Actieve oeverwal - Ruimte voor aanzandingsprocessen. - Stroomdalgraslanden. - Verwijderen oeverbestorting. Uiterwaardvlakte - Richting Bergse Maas. - Rivierkom met rietmoeras en - Reliëfvolgend ontgraven. (Laag) - Onderhevig aan beperkte getijdeninvloed. zachthoutstruweel. - Zomerkade verlagen.

18 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in samenwerking met Wageningen Environmental Research (Alterra) juli 2017