Bronnen aan de basis van een goede natuurkwaliteit Over herstelbeheer in bronsystemen

Transcriptie

1 Veldwerkplaats 16 mei 2012 Bronnen aan de basis van een goede natuurkwaliteit Over herstelbeheer in bronsystemen Rob van Dongen, Waterschap Regge en Dinkel & Marcel Horsthuis, Unie van Bosgroepen

2 Bronnen aan de basis van een goede natuurkwaliteit Over herstelbeheer in bronsystemen Bezoek stichting tot behoud van de Veluwse sprengen en beken, 11 april 2014 Rob van Dongen, Waterschap Vechtstromen Fons Eysink, Unie van Bosgroepen Karel Hesselink, Waterschap Rijn en IJssel

3 Inleiding Beeld van de ondergrond Kijken op landschapsschaal Kwaliteiten in beeld Bedreigingen van bronnen Herstel van bronnen

4 Inleiding Definitie Bronnen zijn plaatsen waar op natuurlijke wijze, op een (relatief) klein oppervlak, gedurende het hele jaar of een groot deel van het jaar, grondwater uittreedt. Dit water heeft een constante temperatuur, een constant debiet, een laag zuurstofgehalte dat bij uittreding snel tot verzadiging oploopt en een constante chemische samenstelling die nauw samenhangt met de geologische ondergrond van het doorstroom/voedingsgebied.

5

6 Beeld van de ondergrond

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16 Kijken op landschapsschaal Bronnen onderhouden nauwe relaties met het inzijggebied het (ondergrondse) doorstroomgebied de bronbeek de beekdalgraslanden en beekbegeleidende bossen Herstel van bronnen vergt een systeemgerichte benadering

17 Kwaliteiten in beeld BESCHADUWDE BRONNEN Plaats in het landschap Kenschets Associatie van Paarbladig goudveil Bronnetjes en langs bronbeekoevers in de reliëfrijke delen met een lemige, zandige, grindrijke of venige bodem Bronnen waarin het grootste deel van het jaar neutraal tot zwak basisch, matig voedselrijk water uittreedt Kegelmos-associatie Steile zandige tot lemige oevers van bosbeken Tamelijk voedselrijke, snelstromende, kalkarm tot kalkrijk water waarbij de vegetatie alleen in het voorjaar onder water komt te staan

18 Kwaliteiten in beeld BOSBRONNEN Plaats in het landschap Kenschets Goudveil-Essenbos Opgaande natte bossen met een goed ontwikkelde boomlaag en een zwak ontwikkelde struiklaag in brongebieden en de daarop aansluitende bronbeekjes op zand, leem of keileem Voortdurend uitreden van basenrijk grondwater met een constante temperatuur en samenstelling

19 Kwaliteiten in beeld WEIDEBRONNEN Plaats in het landschap Kenschets Bronkruid-associatie Onbeschaduwde bronnetjes, bronbeken, sprengen en kwelplekken op een zandige tot venige bodems in reliëfrijke delen Een voordurende aanvoer van water met een zwak zuur tot neutraal, kalkloos, en tamelijk voedselarm karakter Associatie van Klimopwaterranonkel Onbeschaduwde bronnetjes, bronbeekjes of kwelrijke sloten met uittreden van zuurstofrijk opwellend grondwater in reliëfrijke gebieden Voortdurend stromend, zuurstofrijk, voedselarm tot voedselrijk water

20

21

22

23

24

25

26 Bedreigingen van bronnen Veranderingen in de hydrologische situatie in bron, bronbeek of inzijggebied Toevoer van meststoffen Verandering van de fysieke toestand van de bron of bronbeek voort- en terugschrijdende erosie

27 Bedreigingen van bronnen

28 Bedreigingen van bronnen

29 Bedreigingen van bronnen

30 Bedreigingen van bronnen

31 Bedreigingen van bronnen

32 Bedreigingen van bronnen

33 Bedreigingen van bronbeken

34 Bedreigingen van bronbeken

35 Bedreigingen van bronnen

36 Bedreigingen van bronnen

37 Bedreigingen van bronnen

38 Proces van voort- en terugschrijdende erosie bron duiker Stroomrichtin g en snelheid

39 Beekinsnijding: oorzaken gevolgen bedding insnijding processen (toename) afvoerwisselingen sediment transport versnelde afvoeren oorzaken drainage kanalisatie, normalisatie landgebruikveranderingen verwijderen oevervegetatie weghalen bladeren en takken

40 Beekinsnijding: gevolgen oorzaak bedding insnijding in de beek in de oeverzone processen gevolgen erosie sediment beweging habitatverlies 1-5% om afname in biodiversiteit verdroging verdwijnen inundaties mineralisatie verzuring veranderingen in de vegetatie

41 Bedreigingen van bronnen Veranderingen in de hydrologische situatie en de fysieke toestand vormen de belangrijkste bedreigingen. Daarbij vormt voort- en terugschrijdende erosie de grootste problemen! Processen in samenhang op stroomgebiedsschaal bezien

42 Herstel van bronnen Uitgangspunten voor herstel: - Elke bron is anders - Uitgangssituatie en toekomstbeeld is duidelijk - Bestaande natuurkwaliteiten zijn in beeld; spaar deze! - Graaf niet naar het (kwel)water maar zorg ervoor dat dit water in maaiveld (terug)komt - Alle drainage* is in principe aangelegd om te ontwateren; schakel deze uit. (*sloot, greppel en buisdrainage)

43 Toepasbaar bij sprengen? Ja, in aangepast vorm, want een spreng is geen bron: - Gebiedsanalyse/systeemanalyse, waar komt het water vandaan? -Invloed ontwateringsmiddelen -Invloed landgebruik (naaldbos) -Ontrekkingen (Vitens, particulieren en ook sprengen zelf) -Bestaande natuurwaarden -Cultuurhistorie

44 Herstellen? Hoe doe je dat dan? Molenbeekddal Dat gaan we buiten bekijken in het dal van de Molenbeek en de Springendalse beek