Ecologische effecten van droogte en afvoerpieken in beken

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Ecologische effecten van droogte en afvoerpieken in beken"

Thomas Bogaert
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Ecologische effecten van droogte en afvoerpieken in beken Ralf Verdonschot 9 mei 2019 Wageningen Environmental Research, Wageningen UR ralf.verdonschot@wur.nl

2 Introductie Klimaatverandering: toename weersextremen KNMI 2015

Verandering landgebruik Draineren en snel afvoeren

3 Introductie Vanuit ecologisch oogpunt zowel te veel als te weinig water in de beek bij extreem weer Verandering landgebruik Draineren en snel afvoeren afvoer Huidig Natuurlijk Gestegen watervraag mm neerslag tijd

4 Ecologische effecten droogte 1. Wat gebeurt er met de beekfauna bij te weinig en te veel water? 2. Met welke maatregelen kunnen de ecologische effecten verkleind worden?

Droogte: negatieve effecten verergeren in de tijd(lake,

ecologie lage afvoer -> stagnatie Verandering leefmilieu:

.. Problemen met voeding en ademhaling tijd

5 Droogte: negatieve effecten verergeren in de tijd(lake, 2000) Ecologische effecten droogte I: stagnatie Impact op ecologie lage afvoer -> stagnatie Verandering leefmilieu: verslibbing, zuurstof... Problemen met voeding en ademhaling tijd Stromingsminnende fauna verdwijnt binnen enkele dagen (~14% totaal, veel KRW indicatoren) Verdonschot et al. 2015

6 Handvatten beheer en onderhoud Maatregelen om stroming zo lang mogelijk in stand te houden op trajectschaal Profiel verkleinen o.a. via zandsuppletie Vegetatie gebruiken om stroomgeul te versmallen o.a. minder maaien, stroombaanmaaien

7 Handvatten beheer en onderhoud Een permanente oplossing vraagt om maatregelen op stroomgebiedsschaal Herstel sponswerking stroomgebied Stabiele gedempte afvoer

8 De droogte houdt aan... Ecologische effecten droogte II: fragmentatie Impact op ecologie Fragmentatie, verlies connectie met oever en continuïteit loop Beekpoel als toevluchtsoord? tijd Vaak een oplossing (~57% van de fauna) mits waterkwaliteit op orde blijft, anders daling naar ~14% Verdonschot et al. 2015

9 Handvatten beheer en onderhoud Onregelmatige beekbodem (kommen) stimuleren in trajecten Dood hout en boomwortels zijn bepalend (~70%) voor het ontstaan van kommen in de beekbodem Andrus et al Foto: H. Hop

10 Omstandigheden poel verbeteren Handvatten beheer en onderhoud Beschaduwing traject dempt watertemperatuur Goede waterkwaliteit beek milieuomstandigheden verslechteren minder snel

11 Ecologische effecten droogte III: droogval Langdurig droog Complete droogval Impact op ecologie tijd Niet vooral alle fauna direct fataal, overleving in substraat: ~29% van de levensgemeenschap Verdonschot et al. 2015

grof organisch materiaal blad- en houtpakketten,

12 Vocht vasthouden in de droge bedding Handvatten beheer en onderhoud Stimuleren ophopingen van grof organisch materiaal blad- en houtpakketten, vegetatie Verdamping verkleinen d.m.v. beaschaduwing

Ecologische effecten piekafvoeren Een afvoerpiek heeft pulsgewijs ecologisch effect: kortdurend en hevig (Lake 2000) Impact op ecologie Organisch substraat

13 Ecologische effecten piekafvoeren Een afvoerpiek heeft pulsgewijs ecologisch effect: kortdurend en hevig (Lake 2000) Impact op ecologie Organisch substraat (habitat) en fauna spoelt weg of raakt bedekt met zand Foto: M Scheepens tijd 1 piek 4x mediaan geen effect op soortensamenstelling Verdonschot et al. 2010

14 Ecologische effecten piekafvoeren Lange termijn: blijvende veranderingen van trajecten na herhaaldelijk optreden afvoerpieken Macrofauna nam af na serie van 5 pieken Verdonschot et al. 2010

15 Maatregelen op trajectschaal Handvatten beheer en onderhoud Profiel verkleinen: smal zomerbed, breed winterbed met inundatieruimte bijv. via zandsuppletie Meer hout in beek en beekgeleidende bomen op de oever o.a. vasthouden sediment en organisch materiaal, schuilplaats fauna

Infiltreren, bergen, sponswerking verhogen door herstel moerassen

16 Handvatten beheer en onderhoud Grootschalige maatregelen om afvoerpieken te verkleinen = maatregelen om droogval te voorkomen Infiltreren, bergen, sponswerking verhogen door herstel moerassen Leuvenumse beek: verondiepen via zandsuppletie, ~80 houtpakketten +53% retentie (2017)

17 Conclusie: beken klimaatrobuust maken Stroomgebied: systeem-aanpak 1. Infilteren, bergen, water vasthouden: sponswerking herstellen 2. Waterkwaliteit verbeteren diepe kwel 1. Bosstrook Traject: beekdalbrede benadering 2. Dood hout 3. Brede overstromingszone, klein zomerprofiel

18 Vragen?

19 Literatuur KNMI (2015) KNMI 14 klimaatscenario s voor Nederland. KNMI, De Bilt. Lake, P.S. (2000) Disturbance, patchiness, and diversity in streams. Journal of the North American Benthological Society19: Verdonschot P.F.M., Siedlecka A.M. Besse-Lototskaya, A. (2010) Het effect van piekafvoeren op de levensgemeenschap in beekbovenlopen. II. Resultaten van twee veldexperimenten in een half-natuurlijke beek. Alterra rapport 2002, Alterra Wageningen. Verdonschot, R.C.M., van Oosten-Siedlecka, A.M., ter Braak, C.J.F., Verdonschot, P.F.M. (2015) Macroinvertebrate survival during cessation of flow and streambed drying in a lowland stream. Freshwater Biology 60:

Vergelijkbare documenten

Effecten van droogte op beken

Effecten van droogte op beken Ralf Verdonschot Wageningen Environmental Research, Wageningen UR ralf.verdonschot@wur.nl Introductie Veel permanent watervoerende natuurlijke beken hebben momenteel een verminderde