Maatschappelijke Business Case Gedragsaanwijzing bij het wonen

Transcriptie

1 Maatschappelijke Business Case Gedragsaanwijzing bij het wonen Onderzoek naar de maatschappelijke meerwaarde van een gedragsaanwijzing XZ Hengelo, 5 september 2016 drs. Alette van Dijk Jonkman Goof van Westing, MSc drs. Wibout Dragt 1

2 MBC Gedragsaanwijzing bij het wonen In deze casus staat het voorkomen van overlast bij mensen met multiproblematiek op het gebied van wonen centraal Context Maatschappelijke opgave Werkwijze Meer kwetsbare burgers in de wijk Uithuiszetting duur en lang traject dat niet aansluit bij maatschappelijke opgave corporatie Uithuiszetting helpt mensen niet 1. Kwaliteit van leven Verbeterd toekomstperspectief De gedragsaanwijzing steunt ons om daadwerkelijk te veranderen (cliënt) We helpen cliënten uit een negatieve vicieuze cirkel (begeleider) 2. Kwaliteit woonomgeving Resultaat Interventies door woningbouwcorporatie onvoldoende effect Integrale ondersteuning en verbetering woonvaardigheden Regie bij huurder, begeleider van Cosis schetst consequenties maar neemt geen besluiten Structurele evaluatie Gedragsaanwijzing niet gevolgd? Ontruiming als gevolg Voorkomen uithuiszetting o Minder kosten woningbouwcorporatie zoals tijd, huurderving en gerechtelijke kosten o Voorkomen kosten voor maatschappelijke opvang en uitkering Vergroten woonkwaliteit omgeving (inclusief voorkomen waardedaling) Voorkomen overlast en stressfactoren bij omwonenden 3. Financiële problematiek/schulden Financiën op orde, huurachterstanden terugdringen 4. Kosten en besparingen De kosten voor een gedragsaanwijzing in de aanpak, zoals in Groningen en Drenthe gehanteerd, bestaan uit maximaal 3.200,- De besparing ligt op ,- in gevallen waarbij sprake zou zijn geweest van uithuiszetting 2

3 Inhoud 1. Maatschappelijke business case Maatschappelijke business cases RIBW Alliantie Het onderzoek Leeswijzer 5 2. Maatschappelijke context 5 3. Voorkomen van overlast bij wonen Doelgroep Gedragsaanwijzing Werkwijze voorkomen van overlast bij wonen Professionele begeleiding Kosten Waarde voor de burger Maatschappelijke resultaten Kwaliteit van leven Kwaliteit woonomgeving Voorkomen uithuiszetting Financiële problematiek / schulden Kosten en besparingen Beeld van de onderzoekers 15 Bijlage 1. Onderzoeksaanpak 16 Bijlage 2. Literatuurlijst 17 3

4 1. Maatschappelijke business case 1.1 Maatschappelijke business cases RIBW Alliantie Een MBC is een overzicht van de maatschappelijke- en economische meerwaarde van een dienst of product, afgezet tegen de kosten ervan. De RIBW Alliantie ziet en omarmt in de maatschappelijke beweging van sociale inclusie bij kwetsbare burgers. De veranderingen in het sociaal domein versterken deze beweging. In de praktijk ziet de Alliantie dan ook grote lokale verschillen in de maatschappelijke context van de professionals in het sociaal domein. Met behulp van de maatschappelijke business case wil de Alliantie het vakmanschap inzichtelijk maken en zo een inkijkje geven in wat professionele begeleiding van kwetsbare burgers met ernstige psychische- of psychosociale problematiek in het sociaal domein inhoudt en betekent. De RIBW Alliantie heeft daarom opdracht gegeven op deze wijze de maatschappelijke waarde van de aanpak van woonoverlast te onderzoeken. Het onderzoek richt zich op woonoverlast door middel van een gedragsaanwijzing. De case wordt hierbij gevormd door de werkwijze die Cosis in Groningen en Drenthe samen met Bureau Woontalent hanteert. We onderzoeken de resultaten die worden behaald bij huurwoningen. Deze invulling is gekozen omdat de gedragsaanwijzing nu voornamelijk door woningbouwcorporaties wordt ingezet. De toepassing en werkingssfeer kan echter breder worden in de praktijk: gemeentes kunnen op vrijwillige basis een dergelijke aanwijzing ook afspreken met woningeigenaren. Een wetsvoorstel om een aanwijzing ook dwingend op te leggen aan huiseigenaren is in voorbereiding. Naast woningbouwcorporaties zijn ook gemeentes verantwoordelijk voor het woongenot van burgers en het overlast vrij houden van een buurt. Daarbij hebben corporaties vooral een rol bij huurwoningen en gemeentes bij koopwoningen. Bureau Woontalent en Cosis zijn in pilotvorm gestart met de uitvoering van vrijwillige gedragsaanwijzingen bij woningeigenaren op verzoek van gemeenten. Hier liggen nog grote kansen voor de toekomst. 4

5 1.2 Het onderzoek Bij het opstellen van de MBC maken we gebruik van verschillende methodieken die zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn. Het gaat om: bestudering van documenten en data van Cosis, bureau Woontalent en andere organisaties die actief zijn in het veld; interviews met medewerkers; interviews met kwetsbare inwoners; interviews met stakeholders; een analyse van literatuur op het gebied van maatschappelijke kosten en baten. Voor een beschrijving van de onderzoeksaanpak zie bijlage Leeswijzer De rapportage start met een beschrijving van de achtergrond van de casus, ook wel de maatschappelijke context. In dit hoofdstuk komt ook de doelgroep waarop de casus betrekking heeft aan bod. Vervolgens beschouwen we in hoofdstuk 3 de werkwijze die door de organisaties wordt toegepast in de praktijk. De waarde voor burger staat in hoofdstuk 4 centraal, waarbij aan de hand van een concrete casus een beeld wordt geschetst van de problematiek, de oplossing en het effect daarvan voor de burger. In hoofdstuk 5 zijn de maatschappelijke resultaten in beeld gebracht. Te denken valt dan aan de waarde die gerealiseerd wordt in maatschappelijke termen zoals: kwaliteit van leven, participatie en besparing op zorgkosten. 5

6 2. Maatschappelijke context Het onderzoek richt zich op het voorkomen van overlast bij het wonen. Onder overlast wordt verstaan: Hinder in en rond de woning, variërend van verloederde tuinen en achterstallig onderhoud tot extreme overlast zoals vervallen (drugs)panden, wietplantages of escalerende burenruzies. Overlast is verbonden aan een plaats 1. Meer kwetsbare burgers in de wijk Landelijk steeg het aantal meldingen bij de politie van overlast door verwarde personen van in 2013 naar in Uit de veiligheidsmonitor van VROM blijkt dat het percentage Nederlanders dat overlast ervaart op 5,3% ligt 4. Uithuiszetting duur en lang traject dat niet aansluit bij maatschappelijke opgave corporatie Als overlast structureel voorkomt hebben woningbouwcorporaties twee mogelijkheden om maatregelen te nemen tegen deze overlast: Door middel van bemiddeling/huisbezoeken en het schrijven van brieven proberen de overlastgevers tot inkeer te brengen. Bij het merendeel van de overlastgevers is deze aanpak effectief Traject van uithuiszetting. Dit is een langdurig en moeizaam traject met veel kosten en een lange periode van overlast. Bovendien past uithuiszetting niet bij de maatschappelijke doelstellingen van een woningbouwcorporatie. De corporatie is er juist voor meer kwetsbare burgers. Uithuiszetting helpt mensen niet Uithuiszetting is voor veel corporaties niet wenselijk vanwege hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daarbij zorgt uithuiszetting niet voor een blijvende oplossing. Burgers leren immers niets maar worden op straat gezet met alle bijkomende problemen rondom financiën, verlies van werk en sociale uitsluiting. Woonoverlast heeft altijd een subjectieve component: het gaat erom dat iemand overlast ervaart. Daarom is een klacht afdoen als overdrijving niet zinvol. Het luisteren en in gesprek gaan over een klacht vanuit de corporatie is daarom altijd van belang om een succesvolle aanpak van overlast mogelijk te maken 2. 6

7 3. Voorkomen van overlast bij wonen Corporaties hebben verschillende mogelijkheden om in te grijpen bij woonoverlast. De meeste klachten rondom overlast kunnen worden opgelost door inzet van politie, buurtbemiddeling en/of gesprekken met de corporatie en soms via het aanschrijven van betrokkene. Een deel van de overlast stopt alleen na uithuiszetting. Genoemde voorliggende interventies zijn niet succesvol omdat huurders dikwijls hun gedrag niet aanpassen. Een deel van de burgers veroorzaakt overlast door achterliggende problematiek die van invloed is op de woonvaardigheden van burgers. Deze problematiek wordt vaak niet herkend of is geen onderwerp van interventie. Tegelijkertijd is het wel van invloed op het gedrag van betrokkene en de woonvaardigheid. Bij woonvaardigheid gaat het niet alleen om het hebben van een huis maar ook om het onderhouden van het huis, zorgen voor jezelf en rekening houden met de buren. In de praktijk hanteren woningbouwcorporaties dikwijls een driedeling in groepen bewoners die overlast veroorzaken en interventies. In onderstaande figuur zijn de groepen weergegeven, afgezet tegen de kosten van de interventie. Figuur 1: Typen overlastgevers, interventies en bijbehorende kosten 5 De top van de linker piramide geeft een groep mensen weer met zeer zware overlast, die niet voor rede vatbaar is en waar ontruiming het meest effectief is. Het gaat hier om ongeveer 5% van de overlastgevers. De volgende 15% betreft mensen met veel overlast waar een gedragsaanwijzing een succesvol middel lijkt te zijn. Voor de overige 80% geldt dat reguliere interventies zoals brieven en huisbezoek van de corporatie afdoende zijn om de problematiek op te lossen. De rechter piramide laat de samenhang met de overlastkosten zien. 7

8 3.1 Doelgroep In deze maatschappelijke business case richten we ons op de groep mensen waarbij een gedragsaanwijzing een grote kans op succes heeft. Het gaat dan om de 15% mensen uit de middelste groep van de linker piramide. De doelgroep kenmerkt zich door de aanwezigheid van: psychiatrische problematiek, verslavingsproblematiek, mensen met een licht verstandelijke beperking of een combinatie hiervan. Er is vrijwel altijd sprake van complexe multiproblematiek, dus problematiek op meerdere levensgebieden. Tenslotte is er een toename zichtbaar van mensen die vanwege culturele verschillen (statushouders) overlast veroorzaken, zonder zich daar sterk van bewust te zijn. 3.2 Gedragsaanwijzing Een gedragsaanwijzing is een aanwijzing die vanuit de corporatie en in enkele gevallen door een rechter wordt opgelegd aan huurders. Een gedragsaanwijzing is een voor een overlast veroorzakende huurder geldend gebod of een verbod. De aanwijzing is een laatste kans voor huurders om te stoppen met het veroorzaken van overlast en daarmee uithuiszetting te voorkomen. Het merendeel van de aanwijzingen is vrijwillig, namelijk 79% in de pilot 4. De inzet van gedragsaanwijzingen was al langere tijd mogelijk maar was een onbekende maatregel bij woningcorporaties. In 2015 is daarom een landelijke pilot gestart om dit middel meer in te zetten. Landelijk blijkt dit een groot succes te zijn. In bijna 80% van de gevallen is overlast direct gestopt bij het opleggen van een gedragsaanwijzing Werkwijze voorkomen van overlast bij wonen In de case is er een specifieke aanpak ontwikkeld. Deze aanpak gaat uit van de gedachte dat burgers die woonoverlast veroorzaken dit doen door tekortschietende woonvaardigheden. Achterliggende problematiek van de huurder maakt dat hij/zij onvoldoende vaardigheden heeft geleerd of deze tot uiting brengt. Door een specifieke aanpak van gedragsaanwijzing vindt een bestrijding van overlast plaatsvinden. Hierbij wordt de huurder gesteund en gemotiveerd om de overlast te beperken. 8

9 Werkwijze voorkomen van overlast bij wonen Woningbouwcorporatie heeft diverse maatregelen genomen om overlast in te perken, dit alles zonder resultaat. Woningbouwcorporatie schakelt Bureau WoonTalent in om te onderzoeken of een gedragsaanwijzing kansrijk is. Bureau WoonTalent bespreekt met huurder de klachten en onderzoekt de mogelijkheden van huurders om overlast te voorkomen. Daarbij bekijkt Bureau WoonTalent de casus levensbreed. Bureau WoonTalent bespreekt met buren de ervaren overlast en meldt dat er wordt gewerkt aan een oplossing. Onderdeel van de aanpak is in bijna 90% van de gevallen het inzetten van hulpverlening om huurder te ondersteunen bij de gemaakte afspraken. In ongeveer 50% van de gevallen betreft dit specifieke hulp door aanbieders die al bij de huurder kwamen en in 50% van de gevallen betreft die ondersteuning door het expertteam van Cosis 6. Bureau WoonTalent stelt een gedragsaanwijzing op die wordt ondertekend door huurder, verhuurder, hulpverlening (Cosis) en Bureau WoonTalent. Ieder kwartaal wordt de voortgang geëvalueerd door de betrokkenen. Wanneer de gedragsaanwijzing niet succesvol is dan is er met de gevolgde aanpak voldoende dossier opgebouwd om een gang naar de rechter met het verzoek tot uithuiszetting mogelijk te maken. 3.4 Professionele begeleiding Een belangrijke succesfactor in de aanpak is de methodische aanpak. Deze heeft de volgende kenmerken: kortdurende interventies; praktische ondersteuning bij gemaakte afspraken; regie ligt bij de huurder; consequenties van gedrag worden steeds aan huurder benoemd door Bureau WoonTalent en aanwezige hulpverlening (Cosis); waar nodig toeleiding naar structurele-, passende hulp. 9

10 De professionals die uitvoering geven aan de aanpak voldoen aan specifieke eisen of dienen te beschikken over specifieke competenties. Onderstaande figuur maakt dit inzichtelijk. Regie bij de klant te laten. Integraal kijken naar problematiek van de klant en prioriteiten stellen in de uitvoering. Directief (kunnen) zijn. In staat creatief te zoeken naar mogelijkheden om in korte tijd hulp te organiseren. Lokaal een goed netwerk (doorverwijzen). Kennis van wet- en regelgeving op gebied van huisvesting. 3.5 Kosten Om een beeld te krijgen van de kosten in deze case kijken we naar de werkelijke kosten in Groningen en Drenthe. De kosten van de aanpak van Bureau WoonTalent liggen gemiddeld op 2.000,- per casus. Als daarnaast het expertteam van Cosis wordt ingezet (50% van de gevallen) komt er ongeveer 1.200,- bij. De inzet van Cosis bestaat uit minimaal 24 uur hulpverlening. Indien een betrokkene andere zorg of ondersteuning krijgt gebeurt dit op basis van indicaties (veelal Wmo). Deze kosten vallen buiten de scope van de aanpak. Dat geldt ook voor vervolgondersteuning die veelal wordt ingezet na de eerste periode waarin het expertteam van Cosis de situatie goed in kaart heeft gebracht en gestabiliseerd. 10

11 4. Waarde voor de burger De waarde van de inzet van Bureau WoonTalent in combinatie met de gedragsaanwijzing en hulpverlening door in dit geval Cosis illustreren we met onderstaand praktijkverhaal. Bij de beschrijving zijn kenmerken van de leefsituatie aangepast om te voorkomen dat situaties herleidbaar zijn naar personen. Met de gedragsaanwijzing zijn we enorm geholpen Twan en Jessica wonen samen met hun zoontje in een hoekwoning in Groningen. Zij hebben een tuin waarin een schuurtje staat. Twan is dol op muziek en heeft zijn schuurtje daarom omgebouwd tot muziekstudio. s Avonds komen er vaak vrienden van Twan en Jessica om muziek te draaien, veelal onder het genot van een biertje. Na de nodige alcohol gaat de muziek steeds harder en neemt ook het meezingen en schreeuwen toe. Buren ervaren hiervan veel overlast en melden dit bij de woningbouwcorporatie. De corporatiemedewerker gaat op bezoek bij Twan en Jessica en zij beloven beterschap. Een paar maanden is de overlast minder maar daarna begint deze weer. De corporatiemedewerker schrijft een brief en gaat nog eens op bezoek. Helaas helpt dit weinig. Inmiddels zijn er 2 buren verhuisd en zijn de leegstaande woningen niet erg geliefd bij nieuwe huurders. De woningbouwcorporatie zit met de handen in het haar en besluit Bureau WoonTalent in te schakelen om Twan en Jessica nog een laatste kans te geven. Bureau WoonTalent brengt samen met Twan en Jessica de situatie in kaart, praat met buren en stelt een gedragsaanwijzing op. Daarin spreken zij onder andere het volgende af: de muziekstudio wordt afgebroken; muziek wordt alleen nog met een koptelefoon geluisterd; Twan gaat op zoek naar een zinvolle daginvulling, zodat hij weer een normaal dag en nachtritme krijgt, hij krijgt hierbij hulp van het expertteam van Cosis; de vrienden van Twan en Jessica mogen niet meer bij hen komen nadat samen is geconcludeerd dat de negatieve invloed van de vrienden erg groot is. Het expertteam van Cosis steunt Twan en Jessica hierin; hulpverleners uit het expertteam van Cosis helpen Twan en Jessica om weer structuur in hun leven te krijgen; er wordt opvoedondersteuning ingezet om ook hun kind weer een goed ritme te geven. Door de muziek slaapt hij s nachts niet en gaat hij regelmatig niet naar school. Twan en Jessica zijn blij met de hulp van Cosis en Bureau WoonTalent die zij krijgen. Met de gedragsaanwijzing in de hand houden zij hun vrienden buiten de deur. Het papier dat we hebben ondertekend helpt ons, we kunnen nu laten zien dat mensen echt niet binnen mogen komen, dat is makkelijker dan zelf zeggen dat zij niet meer mogen komen. De studio is afgebroken. Twan luistert op zijn computer nog wel muziek maar met een koptelefoon. Inmiddels heeft Twan vrijwilligerswerk gevonden bij een moestuin. Hij mag de groenten meenemen naar huis waardoor Twan en Jessica kunnen besparen op hun boodschappen en financieel wat meer ruimte krijgen. 11

12 5. Maatschappelijke resultaten In dit hoofdstuk komen de effecten voor de samenleving aan bod. De maatschappelijke effecten zijn gebaseerd op interviews met stakeholders. Waar mogelijk is de maatschappelijke waarde van de investering in euro s uitgedrukt. 5.1 Kwaliteit van leven Door de combinatie van harde maatregelen en begeleiding ontstaat er weer perspectief voor huurders. Zij krijgen hulp om uit de situatie van overlast te stappen en te werken aan positieve ervaringen die op langere termijn een bijdrage leveren aan een meer zelfstandig bestaan. Bovendien wordt sociale uitsluiting voorkomen. De sociale uitsluiting ontstaat veelal als mensen na uithuiszetting op straat komen te staan. Wij helpen de cliënten uit een negatieve vicieuze cirkel te komen. We stimuleren de kracht van iemand en benoemen alle successen die zijn gehaald, dat werkt bemoedigend. Bron: interview begeleider Cosis 5.2 Kwaliteit woonomgeving De aanpak om overlast te voorkomen heeft direct invloed op de omgeving. Buren ervaren een afname van overlast en er ontstaat weer een situatie van woongenot. Preventief effect Van de aanpak gaat een preventieve werking naar de huurder uit. Je hoort je te gedragen in je woning anders word je daarop aangesproken met waar nodig forse maatregelen. Dat maakt dat andere huurders al minder snel overlast veroorzaken of juist stoppen na een eerste interventie van de corporatie. Bron: interview medewerker woningbouwcorporatie Voorkomen kosten door uitval van buren Uit onderzoek van het CCV 7 blijkt dat het continu worden blootgesteld aan overlast zorgt voor problemen bij buren. Dit kan leiden tot psychische klachten die vergelijkbaar zijn aan PTSS. Bovendien kunnen gezondheidsklachten leiden tot uitval van werk. Vroegtijdig ingrijpen bij overlast kan escalatie en ernstige conflicten maar ook gezondheidsschade voorkomen. 12

13 Voorkomen waardedaling Een derde effect op de kwaliteit van de woonomgeving bestaat uit het voorkomen van een waardedaling van omliggende woningen. Wanneer ergens overlast is, zijn woningen daaromheen minder aantrekkelijk. Dat betekent dat de waarde van deze woningen daalt. Deze waardedaling is niet in beeld gebracht maar betreft zeker een effect van de overlast. Bij de gedragsaanwijzing en het voorkomen van overlast wordt deze waardedaling dus voorkomen Voorkomen uithuiszetting Het belangrijkste effect van de gedragsaanwijzing is dat uithuiszetting wordt voorkomen. 1. Beperken duur overlast 2. Beperken kosten corporatie 3. Beperken maatschappelijke kosten In een gemiddelde casus duurt overlast 5 jaar voordat uithuiszetting mogelijk is. Een gedragsaanwijzing wordt vaak al na 1,5 jaar opgelegd 4. Uit onderzoek blijkt dat na het opleggen van een gedragsaanwijzing overlast in 80% van de gevallen direct stopt 4. Beperken tijdsbesteding corporatie levert een besparing op van 1.400,- 4 Voorkomen van inzet politie, uitgaan van 1x per jaar interventie gedurende 2 jaar, levert een besparing op van 1.200,- 8 De kosten van een uithuiszetting bedragen gemiddeld ,- tot ,- voor een corporatie per casus 4. Deze kosten bestaan uit: Advocaatkosten Deurwaarder Rechterlijke machtiging Huurderving Inzet corporatiemedewerkers Dit gaat om kosten voor maatschappelijke opvang, uitkering en het opnieuw moeten aanschaffen van spullen. Uit onderzoek blijkt dat de maatschappelijke kosten voor een uithuiszetting op ongeveer ,- liggen 9. Dit is exclusief de kosten voor beperken (zie punt 2 hierboven). 13

14 5.4 Financiële problematiek/ schulden Wanneer de aanpak van Bureau WoonTalent en het expertteam van Cosis rondom een gedragsaanwijzing wordt ingezet, wordt ook altijd met de huurder gewerkt aan het terugdringen van financiële problematiek. Waar nodig wordt schuldhulpverlening ingezet om de financiën weer op orde te krijgen. De gedachte hierbij is dat schuldenproblematiek het werken aan een echte oplossing voor de woonoverlast in de weg staat. Bovendien zou het investeren in een gedragsaanwijzing zonde zijn als blijkt dat een huurder na enkele maanden uit huis wordt gezet vanwege achterstallige huur. 5.5 Kosten en besparingen Deze case biedt zicht op een maatschappelijke besparing van ,- tot ,- bij voorkoming van een uithuiszetting. Kosten De totale kosten voor een gedragsaanwijzing in de aanpak zoals door diverse woningbouwcorporaties in Groningen en Drenthe gehanteerd bestaan uit maximaal 3.200,- Dit is inclusief: de inzet van kortdurende, praktische hulpverlening en exclusief structurele hulpverlening. Besparingen De besparing ligt op ,- in gevallen waarbij daadwerkelijk tot huisuitzetting wordt overgegaan. Dit is exclusief: toegenomen kwaliteit van leven (structureel de basis op orde ); verhoging woongenot buren; voorkomen waardedaling omliggende woningen; financiële situatie op orde. Als er bij 1 op de 25 casussen een uithuiszetting wordt voorkomen is de investering al lonend. Dit blijkt in de praktijk zeker het geval. 14

15 6. Beeld van de onderzoekers In deze case hebben we ingezoomd op de inzet van een gedragsaanwijzing woonoverlast zoals Bureau Woontalent deze samen met het expertteam van Cosis uitvoert in Groningen en Drenthe. De aanpak kenmerkt zich door een integrale blik op het leven en eventuele problemen daarin van de burger die overlast veroorzaakt. Het uitgangspunt is daarbij dat overlast niet bewust veroorzaakt wordt maar samenhangt met tekortschietende woonvaardigheden. Daarbij valt te denken aan het doen van het huishouden, onderhoud in en om de woning maar ook de zelfzorg van een bewoner. Door in te steken op het verbeteren van de woonvaardigheden, kortdurende hulp te bieden en de situatie in kaart te brengen wordt de basis gelegd voor een duurzame oplossing van de woonproblematiek. Zonder interventies resulteert deze problematiek in overlast. Waar nodig zorgen de ingeschakelde hulpverleners dat iemand structurele ondersteuning ontvangt bij specifieke levensonderdelen waar hij/zij problemen mee ervaart en die een achterliggende oorzaak van de overlast zijn. De interventie die door Bureau Woontalent en Cosis wordt toegepast levert daarbij grote meerwaarde op voor de samenleving en cliënt. De meerwaarde ligt enerzijds in een betere kwaliteit van leven voor de cliënt en toegenomen woongenot (geen overlast) en anderzijds zijn baten in financiële zin waar te nemen zoals het voorkomen van ontruiming en bijbehorende kosten. De aanpak die we onderzocht hebben is een relatief goedkope inzet wanneer het afgezet wordt tegen de kosten. Bovendien is het succespercentage groot. Op dit moment is de aanpak die Bureau Woontalent en Cosis hanteren een mogelijkheid voor woningbouwcorporaties om in te zetten. Nog niet alle corporaties in Groningen en Drenthe maken van deze mogelijkheid gebruik. Ook gemeenten maken nog zeer beperkt gebruikt van de mogelijkheid om met huiseigenaren (koopwoningen) een vrijwillige gedragsaanwijzing af te spreken. Veel overlast voor de omgeving en persoonlijk leed voor de burger worden voorkomen. Dit kan door vroegtijdig in gesprek te gaan met een overlast gevende burger en hem hulp te bieden door middel van een gedragsaanwijzing zoals beschreven in deze casus. In de vorm van een pilot doen Bureau Woontalent en Cosis momenteel met diverse casussen vanuit gemeentes in Noord Nederland ervaring hiermee op. De eerste ervaringen zijn vergelijkbaar met deze maatschappelijke business case. 15

16 Bijlage 1. Onderzoeksaanpak Het opstellen van de maatschappelijke business case betreft een combinatie tussen verkennend en beschrijvend onderzoek. Er is gebruik gemaakt van methodieken die zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn. Door het gebruik van verschillende onderzoeksmethoden is een zo compleet mogelijk beeld verkregen vanuit verschillende invalshoeken. Deze aanpak verhoogt de betrouwbaarheid van de uitkomsten. Allereerst zijn documenten en beschikbare data van en over de aanpak van Bureau Woontalent en Cosis bestudeerd. Het gaat dan om documenten die beschikbaar zijn voor cliënten, verwijzers maar ook interne beschrijvingen van bijvoorbeeld het werkproces. Om zicht te krijgen op de werkwijze en ook de waarde van de gedragsaanwijzing voor de samenleving zijn interviews gehouden. Aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst is inhoud gegeven aan de gesprekken. In hoofdstuk 5 zijn de maatschappelijke resultaten van de gedragsaanwijzing beschreven aan de hand van informatie uit interviews. Om financieel te waarderen is gebruik gemaakt van diverse studies die op het gebied van kosten en baten in het sociale domein zijn verricht. Ook specifieke onderzoeken naar de gedragsaanwijzing zijn hiervoor gebruikt. Niet alle maatschappelijke baten zijn in geld uit te drukken. Voor de waarden waarvoor dit wel is gebeurd, geldt dat er is gewerkt met aannames. Deze aannames zijn steeds zorgvuldig vermeld. 16

17 Bijlage 2. Literatuurlijst Bij het onderzoek s gebruik gemaakt van diverse bronnen. De nummering komt overeen met de verwijzing in de tekst van de rapportage. 1. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2012), Helpen en ingrijpen bij woonoverlast door psychisch kwetsbaren 2. R. Kleinegris & F. van Rossum (2011), Begeleid wonen voorkomt structurele woonoverlast 3. Aedes (2015), Corporatiemonitor verwarde personen 4. R. Oude Ophuis, G. Homburg et al (2015), Hoe werken gedragsmaatregelen bij woonoverlast? 5. M. Vols, persoonlijke communicatie juni Data Bureau Woontalent, geraadpleegd juni J.K. van Zanten, F.A.M.M. Koenraadt et al (2014), De buurman als vijand 8. Cebeon (2011), Kosten en baten van maatschappelijke opvang 9. N. Pleace, I. Baptista et al (2013), The Costs of Homelessness in Europe 17