ZORGEN VOOR DE ANDER IS ZORGEN VOOR ELKAAR

Transcriptie

1 ZORGEN VOOR DE ANDER IS ZORGEN VOOR ELKAAR Samenhangend beleid en uitvoeringsprogramma mantelzorgondersteuning Maart 2011

2 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Verklaring afkortingen 4 1. Inleiding Visie op mantelzorg Ontwikkelingen in de gemeente Noordenveld Ingangsdocumenten 8 2. Wat is nodig in mantelzorgondersteuning Het ontwerpen van een lokale structuur in mantelzorgondersteuning Voorbereiding op demografische veranderingen Mantelzorgers en hun vraag Uitvoeringsplan en begroting in schematisch overzicht Financiële paragraaf 22 Bijlage Drentse model Basisfuncties mantelzorgondersteuning, mantelzorgondersteuning uitgesplitst in functies en activiteiten inclusief argumentatie voor de keuze van het Drentse model 2

3 Samenvatting Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is de gemeente Noordenveld met burgers samen verantwoordelijk voor een zorgzame samenleving. De Wmo wordt daarmee een taak van ons allemaal. De gemeente schept voorwaarden waardoor burgers in staat worden gesteld zichzelf te redden en elkaar te ondersteunen. Daarnaast biedt zij collectieve en eventueel individuele voorzieningen in geval burgers meer ondersteuning nodig hebben. De ondersteuning die burgers aan elkaar geven, bestaat uit burenhulp, verschillende vormen van vrijwilligerswerk en mantelzorg. Mantelzorgers zijn mensen die langer dan 3 maanden en/of minstens 8 uren per week een partner, familielid, vriend, kennis of buur ondersteunen in het dagelijks leven. De inzet van mantelzorgers is onmisbaar in de maatschappelijke ondersteuning. Zij vormen volledig of deels het zorgnetwerk van een zorgvrager. Hun betrokkenheid en inzet maken het mogelijk dat degene die zij verzorgen zolang mogelijk in de eigen vertrouwde omgeving kan blijven. De gemeente Noordenveld wil bij voorkeur de lokale mantelzorgondersteuning vormgeven met lokale partijen en bestaande netwerken. Om te weten of in de gemeente Noordenveld voldoende lokale mogelijkheden aanwezig zijn om goede mantelzorgondersteuning te realiseren, werd door middel van een inventarisatie de vraag van mantelzorgers in beeld gebracht. Daarnaast werden bestaande en te ontwikkelen mogelijkheden in mantelzorgondersteuning in kaart gebracht. Op basis van de resultaten formuleerde de gemeente samenhangend mantelzorgbeleid en een uitvoeringsprogramma. In hoofdlijnen zet de gemeente Noordenveld in op: o het aanwijzen van een lokale trekker op het terrein van mantelzorgondersteuning; o de voortzetting van het lokale steunpunt mantelzorg; o bekendheid geven aan mantelzorg en mantelzorgondersteuning; o het stimuleren van samenwerking tussen relevante partijen in de ontwikkeling van mantelzorgondersteuning en een doorlopende lijn, van preventie tot zorg; o interne afstemming tussen relevante beleidsterreinen en gemeentelijke afdelingen; o de ontwikkeling van een financiële constructie als structurele basis voor mantelzorgondersteuning. In het mantelzorgbeleid en uitvoeringsprogramma zijn acties per basisfunctie mantelzorgondersteuning nader uitgewerkt. 3

4 Verklaring afkortingen CAO Collectieve arbeidsovereenkomst CJG Centrum voor Jeugd en Gezin CPM Contactpunt Mantelzorg CVTM gelden Rijksgeld voor Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorg DPM Drents Platform Mantelzorg GGD Gemeentelijke Geneeskundige Dienst GGZ Geestelijke Gezondheidszorg HV1 en HV2 Huishoudelijke verzorging 1 en 2 ISD Intergemeentelijke Sociale Dienst MZO Mantelzorgondersteuning OGGZ Openbare geestelijke gezondheidszorg PGB Persoonsgebonden budget SamSam Samenwerken aan samenhang, een lokaal samenwerkingsverband tussen vrijwilligersorganisaties SAS Samenwerken aan Samenhang, een provinciaal informele ondersteuningsorganisatie voor de lokale SamSammen VDG Vereniging van Drentse gemeenten WiN Welzijn in Noordenveld Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning Wwb Wet werk en bijstand 4

5 1. Inleiding Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is de gemeente Noordenveld met burgers samen verantwoordelijk voor een zorgzame samenleving. De Wmo beoogt bevordering van de zelfredzaamheid van inwoners, hun maatschappelijke participatie en de leefbaarheid van hun woonomgeving. De Wmo gaat uit van de gedachte dat alle inwoners, ook mensen met beperkingen en problemen, aan de samenleving kunnen deelnemen. Burgers hebben daarin een eigen verantwoordelijkheid en een verantwoordelijkheid naar elkaar. De Wmo biedt een richtlijn waaruit duidelijk wordt hoe verantwoordelijkheden van burgers en gemeente zich ten opzichte van elkaar verhouden. Burgers zijn allereerst zelf verantwoordelijk voor de inrichting van hun eigen leven. De Wmo gaat hierbij uit van het eigen initiatief en zelfsturend vermogen van mensen. Op het moment dat burgers hierin steun nodig hebben, dan moeten zij eerst een beroep doen op mensen in de directe omgeving. De Wmo gaat hierbij uit van de vrijwillige inzet en het zorgend vermogen van de omgeving. Wanneer burgers onvoldoende steun kunnen vinden in hun directe omgeving of hierin onvoldoende zorgend vermogen aanwezig is, dan kunnen zij een beroep doen op de gemeente. De Wmo gaat hierbij uit van het compensatiebeginsel 1 (artikel 4 van de Wmo). De gemeente heeft een belangrijke taak in het mogelijk maken dat burgers mee kunnen doen in de samenleving. Maatschappelijke ondersteuning, zoals beschreven in de Wmo, wordt daarmee een taak van ons allemaal. De gemeente schept voorwaarden waardoor burgers in staat worden gesteld zichzelf te redden en elkaar te ondersteunen. Daarnaast biedt zij collectieve en eventueel individuele voorzieningen in geval burgers meer ondersteuning nodig hebben. De ondersteuning die burgers aan elkaar geven, bestaat uit burenhulp, verschillende vormen van vrijwilligerswerk en mantelzorg. 1.1 Visie op mantelzorg Mantelzorgers zijn mensen die langer dan 3 maanden en/of minstens 8 uren per week een partner, familielid, vriend, kennis of buur ondersteunen in het dagelijks leven. Zij helpen bijvoorbeeld in de huishouding, verrichten regeltaken en nemen een deel van de lichamelijke verzorging van een zieke op zich. Mantelzorg kan zomaar op je pad komen. Het is de zorg waaraan iemand zich uit liefde, vriendschap, verbondenheid, betrokkenheid en 1 Het compensatiebeginsel houdt in dat personen met een lichamelijke, verstandelijke en/of psychosociale beperking, die belemmeringen ondervinden in hun zelfredzaamheid en/of maatschappelijke participatie, compensatie krijgen voor hun belemmeringen. 5

6 plichtsgevoel niet wil of kan onttrekken. Mantelzorg gaat altijd verder dan de gebruikelijke zorg 2 die partners, ouders en kinderen, vrienden of buren ten opzichte van elkaar hebben. De inzet van mantelzorgers is onmisbaar in de maatschappelijke ondersteuning. Zij vormen volledig of deels het zorgnetwerk van een zorgvrager. Hun betrokkenheid en inzet maken het mogelijk dat degene die zij verzorgen zolang mogelijk in de eigen vertrouwde omgeving kan blijven. Het verlenen van mantelzorg kan echter ongemerkt zwaar worden en ingrijpende gevolgen voor het eigen leven van de mantelzorger hebben. Denk aan mantelzorgers die intensief voor een zieke zorgen en daarnaast een gezin en werk hebben, een opleiding volgen, vrijwilliger zijn of hun ontspannende vrijetijdsbesteding moeten opgeven. Deze mantelzorgers lopen het risico overbelast te raken en niet meer toe te komen aan de activiteiten die van belang zijn in hun eigen leven. De meeste mantelzorgers organiseren hun zorgtaken zodanig, dat zij geen (maatschappelijke) ondersteuning nodig hebben. Zij weten hun zorgtaken goed in balans te houden met hun eigen draagkracht en de overige taken die zij in het sociale en maatschappelijke leven vervullen. Voor mantelzorgers uit deze groep is het belangrijk dat zij hun zorgtaken kunnen voortzetten en daarbij in een gezond evenwicht blijven. De nadruk ligt op het voorkomen van overbelasting. Er is ook een groep mantelzorgers die (in groeiende mate) moeite heeft met het dragen en uitvoeren van zorgtaken. Mantelzorgers die langdurig onder druk staan, lopen het risico zelf ziek te worden of geheel uit te vallen. Daarom is voor deze groep mantelzorgers van belang dat zij passende mantelzorgondersteuning krijgen. De nadruk ligt op het bestrijden van overbelasting. Mantelzorgondersteuning is idealiter een breed pakket aan voorzieningen en diensten die specifiek gericht zijn op de vermindering van draaglast en vergroting van de draagkracht van mantelzorgers. De gemeente Noordenveld richt zich hierbij op drie aandachtspunten: 1. Het ondersteunen van de mantelzorger zelf; 2. Het ondersteunen van de mantelzorger bij het uitvoeren van zorgtaken; 3. Het ontlasten van de mantelzorger door tijdelijk de zorgtaken over te nemen (respijtzorg). In de organisatie en realisering van mantelzorgondersteuning zoekt de gemeente Noordenveld naar een evenwichtige samenstelling van professionele mantelzorgondersteuning en aanvullende ondersteuning door vrijwilligers. De Wmo daagt ons allen uit om bij onszelf te onderzoeken wat wij (meer) kunnen doen voor anderen. Zij vraagt ons om kritisch te kijken naar wat efficiënter en creatiever georganiseerd kan worden. De Wmo plaatst ons voortdurend voor de vraag: doen we met elkaar de goede dingen en leveren deze op wat nodig is?. De Wmo biedt ons enerzijds nieuwe ontwikkelingskansen en mogelijkheden. Anderzijds dwingt ze ons om opnieuw onze eigen grenzen aan mogelijkheden te verkennen en ervoor te zorgen dat de kracht van organisaties en mensen op evenwichtige wijze wordt benut. 2 Definitie Gebruikelijke Zorg uit het CIZ protocol: gebruikelijke zorg is de normale, dagelijkse zorg die partners, ouders, inwonende kinderen geacht worden elkaar onderling te bieden. 6

7 De zoektocht hierin is een gezamenlijk proces waarin professionele organisaties, vrijwilligersorganisaties en de gemeente een eigen rol hebben te vervullen. Goede mantelzorgondersteuning vraagt om samenwerking en samenhang tussen partijen, omdat een mantelzorger vraagt om een evenwichtig pakket aan ondersteuningsmogelijkheden. 1.2 Ontwikkelingen in de gemeente Noordenveld De gemeente Noordenveld is in 2004 al gestart met het invoeringstraject van de Wmo. In mei 2005 is door de gemeenteraad de startnotitie Wmo gemeente Noordenveld vastgesteld. Daarop volgde in juli 2006 de kadernota Wet maatschappelijke ondersteuning gemeente Noordenveld. De gemeenteraad heeft er voor gekozen om de Wmo gefaseerd in te voeren, waarbij onderscheid is gemaakt tussen de smalle en de brede aanpak. De smalle aanpak had tot doel het uitvoeren van de wettelijke verplichtingen in het kader van de Wmo per 1 januari Het beleid ten aanzien van de verstrekking van de individuele voorzieningen werd in verordeningen vastgelegd en in september 2006 door de gemeenteraad vastgesteld. De brede aanpak betreft het ontwikkelen van een samenhangend integraal beleid, waarbij alle beleidsterreinen van de maatschappelijke ondersteuning betrokken worden. Zo geldt voor het beleid rondom wonen, zorg en welzijn dat deze in de kaders en het gedachtegoed van de Wmo geplaatst worden. Veranderingen in de organisatie van mantelzorgondersteuning In het beleidsplan Gemeente Noordenveld, Wet Maatschappelijke Ondersteuning werd de inrichting van prestatieveld 4: mantelzorgers en vrijwilligers gebaseerd op de toenmalige situatie in mantelzorgondersteuning. Het lokale Steunpunt Mantelzorg in Noordenveld werd toentertijd uitgevoerd door Icare, een regionale organisatie in wonen, service en (thuis)zorg. Het Steunpunt bood informatie, advies, bemiddeling, praktische en emotionele steun aan mantelzorgers. Het lokale Steunpunt Mantelzorg werd ondersteund door het Regionale Steunpunt Mantelzorg Noord en Midden Drenthe van Icare te Assen. Eind 2009 beëindigde Icare haar werkzaamheden in mantelzorgondersteuning in Drenthe en droeg zij deze over op de Tinguely groep, bestaande uit 9 dochterondernemingen op het terrein van arbodienstverlening en bedrijfsgezondheid. De Drentse gemeenten stonden daarmee opnieuw voor de vraag hoe zij de uitvoering in mantelzorgondersteuning wilden organiseren. De gemeente Noordenveld besloot om, vooreerst voor een jaar, gebruik te maken van de mantelzorgondersteuning door de Tinguely groep. Met oog op de toekomst en in het kader van het te ontwikkelen mantelzorgbeleid, besloot zij tevens om in 2010 te onderzoeken in hoeverre het mogelijk is om de benodigde mantelzorgondersteuning met de inzet van lokale organisaties en bestaande netwerken vorm te geven. Komen tot een concreet uitvoeringsplan Om te komen tot passend beleid is het essentieel dat de gemeente inzicht heeft in de vraag en behoefte van mantelzorgers enerzijds en de bestaande of te ontwikkelen mogelijkheden in mantelzorgondersteuning anderzijds. Hiertoe verrichtte STAMM CMO, het kennis en expertisecentrum voor maatschappelijke ontwikkeling in Drenthe, een inventarisatie in opdracht van de gemeente Noordenveld. Op basis van de resultaten formuleerde de gemeente samenhangend beleid en een uitvoeringsprogramma. In dit document staat 7

8 beschreven op welke wijze en wanneer de gemeente Noordenveld de benodigde mantelzorgondersteuning wil realiseren. 1.3 Ingangsdocumenten De volgende genoemde documenten en leerervaringen zijn gebruikt voor de ontwikkeling van mantelzorgbeleid: Documenten Kadernota Wet Maatschappelijke Ondersteuning Noordenveld, 2004 Beleidsplan Gemeente Noordenveld: Wet Maatschappelijke Ondersteuning Gemeente Op Maat 2006, Centraal Bureau voor de Statistiek, 2008 Pilot Wonen met zorg: regiorapport, Companen, 2007 Onderzoek naar en aanbevelingen voor de doorontwikkeling van het Wmo loket in de gemeente Noordenveld, STAMM CMO, 2010 Reader Wat hebben we nodig om beleid te maken? Mantelzorg en vrijwillige inzet, in opdracht van de VDG, 2007 Inventarisatie mantelzorgondersteuning Drenthe, in opdracht van de VDG, 2008 Leerervaringen Nulmeting basisfuncties mantelzorg, MOVISIE, De resultaten van de nulmeting bevatten aandachtspunten die in dit uitvoeringsplan zijn meegenomen. Wensen van mantelzorgers uit de Wensboom tijdens de Dag van de Mantelzorg, november

9 2. Wat is nodig in mantelzorgondersteuning Mantelzorgondersteuning is een breed begrip waaronder diverse vormen van ondersteuning vallen. Om grip te krijgen op de gebieden van ondersteuning gaf de Vereniging van Drentse Gemeenten (VDG) in 2008 opdracht aan een provinciaal adviesbureau om een richtlijn voor mantelzorgondersteuning te ontwikkelen. De richtlijn houdt in dat mantelzorgondersteuning een gevarieerd pakket is, bestaande uit zeven ondersteuningsfuncties. Ondersteuningsfuncties kunnen vervolgens diverse ondersteuningsactiviteiten bevatten. In de praktijk geldt dat voor sommige ondersteuningsfuncties en activiteiten niet de mantelzorger maar de zorgvrager de primaire doelgroep is. In het volgende schematisch overzicht zijn de functies en activiteiten in mantelzorgondersteuning weergegeven. In de bijlage is de motivatie opgenomen voor de keuze van het Drentse model. Drentse model Basisfuncties mantelzorgondersteuning Uit Inventarisatie Mantelzorgondersteuning Drenthe, in opdracht van de VDG, 2008 Ondersteuningsfuncties Activiteiten 1. Inspraak 2. Informatie & advies Emotionele steun Educatieve steun Belangenbehartiging, beleidsbeïnvloeding, ondersteuning inspraak. Voorlichting, informeren, adviseren. Lotgenotencontact, korte en langdurende begeleiding/ondersteuning. Themabijeenkomsten, cursussen/trainingen/workshops, coaching Mantelzorgondersteuning 3. Respijtzorg Praktische hulp 4. Arbeid en zorg 5. Financiële steun 6. Materiële steun 7. (H)erkenning Samenhang en samenwerking Intern: oppasdienst, thuisopvang, vakantieopvang. Extern: dagopvang, respijtarrangementen, logeerhuizen/weekendopvang. Welzijnsdiensten, huishoudelijke zorg, (vrijwillige) thuiszorg/thuishulp, (vrijwillige) terminale thuiszorg, casemanagement. Overheidsmaatregelen, CAO, bedrijfsgebonden regelingen, casemanagement. (Fiscale) compensatie, PGB, vergoeding van onkosten/tegemoetkomingen. Hulpmiddelen, woningaanpassingen. Beeldvorming mantelzorg(er), PR activiteiten, waardering/beloning mantelzorger. In beleid, in mantelzorgondersteuning. Noot: voor sommige ondersteuningsfuncties en activiteiten is niet de mantelzorger maar de zorgvrager de primaire doelgroep. 9

10 Een gemeente organiseert idealiter een ondersteuningsaanbod met daarin alle zeven ondersteuningsfuncties. Afhankelijk van de lokale situatie en lokale behoefte van mantelzorgers bevat iedere ondersteuningsfunctie minimaal één maar bij voorkeur meerdere ondersteuningsactiviteiten. In het volgende hoofdstuk geeft de gemeente Noordenveld per ondersteuningsfunctie aan welke activiteiten reeds worden uitgevoerd en welke zij wil realiseren in Het ontwerpen van een lokale structuur in mantelzorgondersteuning De gemeente Noordenveld wil bij voorkeur de lokale mantelzorgondersteuning vormgeven met lokale partijen en bestaande netwerken. Om te weten of in de gemeente Noordenveld voldoende lokale mogelijkheden aanwezig zijn om goede mantelzorgondersteuning te realiseren werd door middel van een inventarisatie de vraag van mantelzorgers in beeld gebracht. Daarnaast werden bestaande en te ontwikkelen mogelijkheden in mantelzorgondersteuning in kaart gebracht. De resultaten van de inventarisatie zijn verwerkt in dit document. De benodigde informatie werd betrokken van: o mantelzorgers en het Contactpunt Mantelzorg (CPM); o gemeente Noordenveld (visie en beleidsdocumenten); o Wmo loket; o lokale organisaties in mantelzorgondersteuning of in relevante andere ondersteuning; o internet, o.a. webkrant voor mantelzorgers in gemeente Noordenveld, websites van (vrijwilligers)organisaties in hulp en zorgverlening; o nulmeting basisfuncties mantelzorg (MOVISIE). De eerste resultaten van de inventarisatie leverden twee belangrijke conclusies op. In de gemeente Noordenveld zijn voldoende mogelijkheden aanwezig die gebruikt kunnen worden voor de ontwikkeling van de benodigde mantelzorgondersteuning. Er worden reeds ondersteuningsmogelijkheden geboden die geschikt gemaakt kunnen worden voor mantelzorgers. In de gemeente zijn tevens organisaties actief die een rol kunnen spelen in het bieden van mantelzorgondersteuning. De tweede conclusie betreft de randvoorwaarden die nodig zijn om lokaal goede mantelzorgondersteuning te realiseren. De randvoorwaarden die aandacht behoeven, zijn: a. het bevorderen van een gevoel van urgentie bij lokale partijen die van betekenis kunnen zijn in mantelzorgondersteuning. Dit zijn zowel professionele organisaties als vrijwilligersorganisaties; b. het ontwerpen van een duidelijke ondersteuningsstructuur en het aanwijzen van een lokale organisatie die de trekkersrol vervult in de verdere ontwikkeling van mantelzorgondersteuning; c. het aanwijzen van een lokale partij die een lokaal steunpunt mantelzorg uitvoert en de huidige werkzaamheden in mantelzorgondersteuning van de Tinguely groep overneemt. Toelichting op randvoorwaarde a Mantelzorgondersteuning bestaat inhoudelijk uit verschillende ondersteuningsmogelijkheden door professionals of vrijwilligers of een combinatie van beide. Op die manier kan iedere mantelzorger de ondersteuning krijgen die hij nodig heeft. 10

11 Provinciale ervaringen en resultaten van inventarisaties in andere Drentse plattelandsgemeenten leren ons dat een grote groep mantelzorgers de voorkeur geeft aan vrijwillige hulp. Over het algemeen is de stap naar professionele hulp voor mantelzorgers groot en wachten zij lang voor zij professionele hulp inroepen. Vrijwillige hulp daarentegen ervaren zij als minder ingrijpend, vrijwilligers zien zij eerder als één van ons, waardoor ze in een eerder stadium vrijwillige hulp inschakelen. Vrijwillige inzet, van burenhulp tot georganiseerd vrijwilligerswerk, is als preventieve inzet en aanvullende waarde onmisbaar in mantelzorgondersteuning. Toelichting op randvoorwaarde b Wanneer mantelzorgondersteuning in gemeente Noordenveld zoveel mogelijk gerealiseerd gaat worden met lokale partijen en bestaande netwerken, dan betekent dit dat meerdere organisaties en netwerken moeten samenwerken. Belangrijk is dat één partij wordt aangewezen om hierin een trekkersrol te vervullen. De trekkersrol houdt in dat de aangewezen partij overzicht houdt in de ontwikkeling van ondersteuning aan mantelzorgers, signaleert wat hierin nodig is en in samenwerking andere partijen stimuleert de benodigde ondersteuning te ontwikkelen. De trekker is een initiatiefnemer, heeft toegang tot verschillende netwerken en vervult in nauwe afstemming met het te ontwikkelen brede Wmo loket een belangrijke spilfunctie. Toelichting op randvoorwaarde c Momenteel wordt het lokale steunpunt mantelzorg uitgevoerd door het Centrum Mantelzorg, onderdeel van het Tinguely netwerk. Belangrijk is dat het steunpunt mantelzorg als ondersteuningsfunctie in gemeente Noordenveld wordt voortgezet door een lokale organisatie. 2.2 Voorbereiden op demografische veranderingen Gemiddeld is in Nederland de grijze druk 3 26,7%. Provincie Drenthe neemt in Nederland de derde plaats in met betrekking tot de grijze druk. Binnen Drenthe is gemeente Noordenveld een van de meest vergrijsde gemeenten. In 2009 was de grijze druk in Noordenveld 36,3. Naar verwachting zal de vergrijzing in gemeente Noordenveld tot 2025 tussen de 4 en 8% toenemen. Voor de gemeente Noordenveld hebben deze ontwikkelingen gevolgen voor mantelzorg en vrijwilligers. Uit provinciaal onderzoek in Drenthe blijkt dat de meeste mantelzorgers en vrijwilligers ook ouderen te zijn. De meeste mantelzorgers zorgen voor hun partner, die over het algemeen niet beter wordt maar in toenemende mate zorg nodig heeft. In die gevallen dreigt overbelasting van de mantelzorger. Goede mantelzorgondersteuning begint dan ook met preventie. Een overbelaste mantelzorger wordt een zorgvrager en moet vervolgens een beroep doen op de formele zorg. Goede zorgverlening aan zorgvragers gaat idealiter dan ook samen met een goede ondersteuning aan mantelzorgers. 3 Grijze druk is het aantal 65+ gerelateerd aan het aantal jarigen in de betreffende bevolking. Hier betreft het de bevolking van gemeente Noordenveld. 11

12 Vrijwilligers zijn hard nodig, ook voor de mantelzorgondersteuning (vrijwillige zorg 4 ). De aard en invulling van het vrijwilligerswerk is in de afgelopen decennia veranderd. Mensen verbinden zich als vrijwilliger niet meer jarenlang aan een maatschappelijke organisatie of vereniging, maar willen liever projectmatig dus voor een afgebakende periode zich verbinden aan vrijwilligerswerk bij een organisatie of vereniging. Daarnaast zijn in de gemeente Noordenveld veelal ouderen actief als vrijwilligers. Het veranderende vrijwilligerswerk verdient een andere aanpak, ook voor de vrijwillige zorg. Goede mantelzorgondersteuning gaat dan ook samen met goede ondersteuning van vrijwilligers. Wat doet de gemeente Noordenveld De gemeente Noordenveld wijst Stichting WiN aan als lokale trekker. Stichting WiN verkrijgt daarmee de spilfunctie op het terrein van mantelzorgondersteuning, welke door de gemeente Noordenveld wordt gefaciliteerd. Indien nodig, krijgt Stichting WiN tijdelijk ondersteuning door een extern deskundige. De gemeente Noordenveld geeft opdracht aan Stichting WiN om het lokaal steunpunt mantelzorg voort te zetten en faciliteert deze. Daarbij is van belang dat de spilfunctie mantelzorgondersteuning en het steunpunt mantelzorg elkaar versterken. De gemeente Noordenveld zet in op de ontwikkeling van een doorlopende lijn in mantelzorgondersteuning, van preventie tot zorg. De gemeente stelt daartoe prestatieafspraken op aan de hand van de gegevens die zijn verwerkt in hoofdstuk 3 van dit document. Zij evalueert prestaties en resultaten na een jaar. De gemeente Noordenveld draagt zorg voor een financiële constructie waarin een structurele basis wordt gelegd voor de basistaken en ruimte aanwezig is voor eventueel benodigde innovaties en de uitvoering van projecten in mantelzorgondersteuning. 4 Onder vrijwillige zorg wordt verstaan: alle vormen van hulp en zorg die door vrijwilligers geboden wordt aan zorgvragers en hun mantelzorgers. Dit kan zijn in een instelling, woonvorm of bij iemand thuis. Vrijwillige zorg wordt ook wel vrijwilligerszorg genoemd. Bron: Movisie. 12

13 3. Mantelzorgers en hun vraag In dit hoofdstuk worden de basisfuncties mantelzorgondersteuning uitgewerkt. Per ondersteuningsfunctie wordt weergegeven: o Wat de ondersteuningsfunctie inhoudt; o Welke ondersteuningsactiviteiten in gemeente Noordenveld aanwezig zijn; o Wat er in gemeente Noordenveld wordt gemist in het ondersteuningsaanbod; o Wat de gemeente Noordenveld gaat doen. 1. Ondersteuningsfunctie Inspraak De ondersteuningsfunctie Inspraak betreft naast belangenbehartiging en beleidsbeïnvloeding ook de ondersteuning van inspraak. In gemeente Noordenveld is een Contactpunt Mantelzorg (CPM) aanwezig dat wordt uitgevoerd door vrijwilligers en ondersteund door het Drents Platform Mantelzorg (DPM) en Stichting Welzijn in Noordenveld (St. WiN). Het CPM is naast de organisator van lotgenootcontact ook belangenbehartiger als het gaat om het vragen van aandacht en begrip voor mantelzorg(ers) in de samenleving. Het DPM versterkt de belangenbehartigerrol van alle CPM s in Drenthe. Het ondersteunt de contactpunten in hun verdere ontwikkeling en organiseert provinciaal overleg waarin CPM s en organisaties in mantelzorgondersteuning kennis en ervaringen uitwisselen. St. WiN faciliteert en ondersteunt het CPM met betrekking tot het organiseren en uitvoeren van lokale activiteiten. Uit de gesprekken met mantelzorgers en de mantelzorgconsulent blijkt dat het CPM wordt gewaardeerd en zijn activiteiten waardevol worden gevonden. Mantelzorgers vinden er steun, informatie en (h)erkenning. Het CPM met zijn website mantelzorgnoordenveld.nl worden door zowel mantelzorgers als ondersteuners gezien als een herkenbare plaats waar men terecht kan voor vragen, informatie en steun. De inventarisatie wijst tevens uit dat er verbeterpunten zijn. Het CPM moet zich meer richten op verschillende groepen mantelzorgers, met name werkende en jonge mantelzorgers. Deze mantelzorgers vinden weinig aansluiting bij de activiteiten van het CPM. Jonge mantelzorgers hebben activiteiten nodig die aansluiten bij de hedendaagse leefstijl van jongeren en hun wijze van communiceren (mobiele telefoon en internet). Werkende mantelzorgers geven aan dat de activiteiten van het CPM onvoldoende buiten werktijden worden georganiseerd, waardoor zij niet of minder dan gewenst kunnen deelnemen. Wat doet de gemeente Noordenveld o De gemeente Noordenveld blijft het CPM via St. WiN faciliteren en ondersteunen. Daarbij geldt dat de ondersteuning van St. WiN aan het CPM continu de eigen kracht en groeiambitie van het CPM versterkt en eventueel aanvult. o De gemeente Noordenveld stimuleert het CPM om zijn herkenbare positie in Noordenveld te versterken en te verbreden door naast de algemene activiteiten per jaar minimaal vier activiteiten te ontwikkelen die aansluiten op de behoefte van werkende en jonge mantelzorgers. 13

14 2. Ondersteuningsfunctie Informatie, advies, steun Deze ondersteuningsfunctie valt uiteen in de ondersteuningsactiviteiten informatie en advies, emotionele en educatieve steun. Informatie en advies betreffen naast het bieden van informatie en advies ook het geven van voorlichting over mantelzorg. Steun bestaat vaak uit een combinatie van emotionele en educatieve steun. Over het algemeen omvat steun activiteiten in de vorm van individuele gesprekken en begeleiding of groepsbijeenkomsten rondom een thema. Leerzame activiteiten zijn vaak gerelateerd aan de ziekte van de zorgvrager en geven inzicht in een ziekte en het omgaan met de gevolgen ervan. Emotionele steun wordt veelal geboden in de vorm van lotgenootcontact, vriendschappelijk huisbezoek of een maatje. In gemeente Noordenveld kunnen mantelzorgers voor informatie en advies terecht bij het Wmo loket; de mantelzorgconsulent/steunpunt mantelzorg, het CPM; het spreekuur voor partners, familieleden of vrienden van mensen met psychiatrische problemen (GGZ Drenthe) en St. WiN (onder andere bij het Dienstenloket Pluspunt voor informatie over Wonen, Welzijn en Zorg, in de Informatiewinkel, via seniorenvoorlichting/huisbezoek 75+ en de ouderenadviseur). Mantelzorgers die zelf ouderen zijn of zorgen voor een oudere, vragen vaak informatie en advies aan de organisaties in (ouderen)zorg zoals Stichting Interzorg Noord Nederland, Dignis Lentis en Icare thuiszorg. Daarnaast hebben het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) en Stichting Noordermaat incidenteel met mantelzorgers te maken en geven zij in die gevallen ook informatie en advies of leiden zij de mantelzorger naar de juiste hulpverlening. Voor jonge mantelzorgers is een preventieve aanpak in de vorm van informatie verstrekking en bewustwording van belang. Aangezien jongeren goed te bereiken zijn via internet, zijn interactieve websites een geschikt middel om jonge mantelzorgers te informeren en te bereiken. Gedacht kan worden aan het oprichten van een gratis digitaal sociaal netwerk (Ning, Hives, Facebook) met een link naar bestaande websites. Voorbeelden daarvan zijn van GGZ Drenthe, een interactieve website voor jongeren van ouders met psychische problemen met e hulp, of in Den Haag, een website die jonge mantelzorgers zeer aanspreekt. Voorbeelden van emotionele steun in Noordenveld zijn: o de mantelzorgconsulent; o de Dag van de Mantelzorg; o lotgenootcontact (CPM, MEE Drenthe); o het algemeen maatschappelijk werk (St. NoorderMaat). Voorbeelden van educatieve steun zijn: o cursussen voor mantelzorgers van iemand met psychische problemen (GGZ Drenthe); o vaardigheidsontwikkeling voor familie en vrienden van mensen met een beperking (MEE Drenthe); o opvoeding en ondersteuning voor ouders van kinderen met een beperking (MEE Drenthe); o cursussen gerelateerd aan ziekte en gezondheid (Icare) en themabijeenkomsten (o.a. het CPM). 14

15 Vrijwilligersorganisaties in de vrijwillige thuishulp 5 leveren een groot deel van de emotionele steun in de vorm van vriendschappelijk huisbezoek of een maatje, praktische hulp in combinatie met emotionele hulp, steun bij verlies en rouw, en individuele begeleiding. Het SamSam 6 in Noordenveld is een lokaal samenwerkingsverband van een aantal vrijwilligersorganisaties in de vrijwillige thuishulp. Het SamSam wordt ondersteund door het provinciale SAS en St. WiN. SAS staat voor Samenwerken aan Samenhang en betreft een informeel provinciaal platform dat optreedt als de belangenbehartiger van de lokale vrijwilligersorganisaties in de vrijwillige thuishulp. SAS organiseert jaarlijks themadagen voor vrijwilligers en coördinatoren in de vrijwillige thuishulp. St. WiN faciliteert en ondersteunt de drie lokale Sam Sammen, stimuleert de samenwerking en bevordert de onderlinge afstemming op de vraag naar vrijwilligers in de thuissituatie. Via de Centrale Meldpunten worden de hulpvragen gecoördineerd. St. WiN is voorzitter van de bijeenkomsten en verantwoordelijk voor de samenstelling van het Handboek Sam Sam, waarin per organisatie staat wat zij de klant kan bieden. Uit de inventarisatie in gemeente Noordenveld blijkt dat mantelzorgers nog onvoldoende weten waar zij terecht kunnen met hun vragen of voor het krijgen van informatie en hulp. Sommige mantelzorgers blijven te lang aanmodderen omdat ze niet beseffen dat er ondersteuning bestaat waarop zij een beroep kunnen doen. Tijdens de inventarisatie brachten zowel mantelzorgers als ondersteuners naar voren dat zij het als belemmerend ervaren dat SamSam zich heeft georganiseerd in drie plaatsen (Roden, Peize en Norg), die afzonderlijk van elkaar opereren. Ook werd opgemerkt dat de activiteiten van de SamSam organisaties niet de gehele gemeente beslaan. Vrijwillige hulp is in de buitengebieden soms moeilijk te krijgen. De inventarisatie kon niet voldoende uitwijzen waaruit de vraag naar emotionele ondersteuning precies bestaat. Samengevat kan worden gezegd dat er drie uitkomsten zijn: o de mantelzorger heeft iemand in de omgeving om mee te praten of vindt baat bij het lotgenootcontact via het CPM, of geeft aan hier naar toe te gaan in geval de behoefte aan emotionele steun ontstaat; o de mantelzorger weet niet wat emotionele ondersteuning inhoudt, wil de vuile was niet buiten hangen en maakt daarom geen gebruik van emotionele ondersteuning; o de mantelzorger is door toenemende zorgtaken zo geïsoleerd geraakt dat hij niemand meer kent met wie hij in vertrouwen zijn zorgen kan delen. Ook komt het voor dat een mantelzorger te moe is om te beseffen dat hij emotionele ondersteuning nodig heeft. Bij educatieve ondersteuning blijken mantelzorgers en ondersteuners voornamelijk te denken aan themabijeenkomsten over de betekenis van mantelzorg, cursussen over omgaan met ziekte of gedrag van de zorgvrager. Onvoldoende wordt gedacht aan activiteiten waarin 5 Mezzo geeft de volgende definitie van vrijwillige thuishulp. Vrijwillige Thuishulp, ook wel vrijwillige thuiszorg genoemd, valt onder de Intensieve Vrijwilligerszorg. Het ondersteuningsaanbod op dit terrein valt uiteen in drie delen: vrijwilligershulp aan mensen met een beperking; vrijwilligershulp aan mensen met een chronische ziekte; vrijwilligershulp aan mantelzorgers (dit wordt ook wel vrijwillige respijtzorg genoemd). 6 SamSam staat voor Samenwerken aan Samenhang en is een lokaal samenwerkingsverband van organisaties op het terrein van vrijwillige thuishulp/thuiszorg. In gemeente Noordenveld is Sam Sam actief in Roden, Peize en Norg. Betrokken vrijwilligersorganisaties zijn: Humanitas, De Zonnebloem, Het Rode Kruis, Vrijwilligers Terminale Zorg Drenthe (vtzd), Maatjesproject Drenthe, Contactpunt Mantelzorg, diverse kerken, Vrijwillige Hulpdienst en Vrijwillige Thuiszorg. Gezamenlijk bieden de vrijwilligersorganisaties een divers aanbod op verschillende (individuele) hulpvragen. 15

16 de mantelzorger bewust stilstaat bij de eigen lichamelijke en geestelijke gezondheid en weet wat hij hierin nodig heeft (zelfmanagement of goed voor jezelf zorgen). In het algemeen geldt dat mantelzorgers behoefte hebben aan activiteiten die zijn gericht op het leren hoe hij een gezonde balans houdt tussen enerzijds voor zichzelf en anderzijds voor de ander zorgen. Wanneer een mantelzorger weet waar zijn grenzen aan draagkracht liggen en hij tijdig hulp kan inschakelen of weet hoe zich te ontspannen, dan blijft de mantelzorger zelf gezond. Bij activiteiten gericht op zelfmanagement stellen mantelzorgers zich leuke en ontspannende activiteiten voor, waarin ze naast het zichzelf verwennen ook leren hoe zij aandacht voor hun eigen leven houden in combinatie met de zorg voor de ander. Wat doet de gemeente Noordenveld De gemeente Noordenveld wil meer bekendheid geven aan mantelzorg en mantelzorgondersteuning door: o mantelzorg en de betekenis van mantelzorg meer onder de aandacht te brengen en daardoor meer mantelzorgers in beeld te krijgen en te houden. o lokale mogelijkheden in mantelzorgondersteuning meer te promoten. o de informatie en adviesfunctie te versterken door organisaties op dit terrein te stimuleren daarin proactief te handelen en lokale mogelijkheden zoals het Dienstenloket en het CJG, alsook de activiteiten in het ouderen en jongerenwerk, daarvoor te benutten. o St. WiN in de rol van lokale trekker de opdracht te geven om de lokale vraag in emotionele en educatieve ondersteuning van mantelzorgers in beeld te krijgen. o St. WiN in de rol van lokale trekker de opdracht te geven om op basis van de vraag van mantelzorgers meer mogelijkheden in emotionele en educatieve steun te ontwikkelen met lokale partners. 3. Ondersteuningsfunctie Respijtzorg en praktische hulp Praktische hulp richt zich op zowel de zorgvrager als de mantelzorger en omvat welzijnsdiensten, huishoudelijke hulp, (vrijwillige) thuiszorg/thuishulp, (vrijwillige) terminale thuiszorg en hulp bij regeltaken. Praktische hulp kan door zowel professionals als vrijwilligers worden geleverd. Voor professionele hulp moet veelal een indicatie worden aangevraagd. Professionele thuiszorg kan bestaan uit intensieve thuiszorg, acute zorg (combinatie van huishoudelijke hulp, verzorging en verpleging gedurende de dag en de nacht), nachtzorg (van 23 7 uur), overbruggingszorg (wachtlijstperiode), thuisbegeleiding (extra steun naast verzorging) en terminale thuiszorg. Respijtzorg is erop gericht de mantelzorger te ontlasten. Dit kan door vervangende (vrijwillige) thuishulp of aanvullende (vrijwillige) thuiszorg te bieden waardoor de mantelzorger tijdelijk de handen vrij heeft. Respijtzorg kan ook betekenen dat de zorgvrager tijdelijk elders logeert of dat de zorgvrager en mantelzorger samen van een korte verzorgde vakantie genieten. Respijtzorg thuis bestaat uit oppasdienst, thuisopvang en vakantieopvang. Respijtzorg buitenshuis bestaat uit dagopvang, respijtarrangementen (uitje of korte vakantie) en logeerhuizen of weekendopvang. 16

17 In gemeente Noordenveld kunnen mantelzorgers gebruik maken van praktische hulp, zoals huishoudelijke hulp, (terminale) thuiszorg/thuishulp, oppasdiensten, welzijns en gemaksdiensten zoals: klussendienst, maaltijdservice, administratieve hulp, vervoersdienst voor ouderen en mindervaliden. Daarnaast bieden Univé en Icare aan eigen leden een pakket aan mogelijkheden. Univé bemiddelt voor leden in betaalbare gemaksdiensten (hand en spandiensten of klussen in en om huis). Icare biedt haar leden extra zorg of voordelige hulp (acute zorg, aanvullende zorg/nachtzorg en comfortdiensten). Voorbeelden van respijtzorg in gemeente Noordenveld zijn Logeerkring Drenthe (gastgezinnen voor iemand met een handicap of beperking) en sociale dagopvang. Verschillende organisaties houden zich bezig met het organiseren van vakanties voor zorgvragers of zorgvragers en mantelzorgers. Een overzicht is te vinden op de webkrant voor mantelzorgers in Noordenveld, Mantelzorgers geven aan behoefte te hebben aan ontspannende activiteiten. Ze noemen als voorbeelden: een dagje weg, samen iets leuks doen, een verwendag. Niet alle mantelzorgers willen de ontspannende activiteiten alleen met lotgenoten doen, maar ook met mensen die geen mantelzorger zijn. Daardoor komen zij meer in contact met de onderwerpen die spelen in de samenleving en kunnen zij even los komen van hun eigen situatie. De ontspannende activiteit moet samengaan met goede opvang thuis, zodat de mantelzorger een dag onbezorgd kan genieten. Mantelzorgers zeggen tevreden te zijn over de huishoudelijke hulp (HV1 en HV2) die op indicatie door de gemeente wordt verstrekt. In sommige gevallen, met name bij werkende mantelzorgers en mantelzorgers die zelf lichamelijke belemmeringen krijgen, bestaat de behoefte aan meer uren huishoudelijke hulp. Op de vraag waaruit de aanvullende huishoudelijke hulp moet bestaan, antwoordden zij dat hulp gewenst is bij incidentele huishoudelijke klussen die extra inzet vragen zoals: achterstallig strijkgoed wegwerken, de keukenkastjes uitnemen, ramen lappen of de badkamer schoonboenen. Daarbij gaven mantelzorgers aan dat de hulp ook vrijwillige hulp mag zijn. Mantelzorgers die intensieve zorg verlenen, belanden ongemerkt in een isolement. Tijdens de inventarisatie in gemeente Noordenveld bleek dit bij sommige mantelzorgers het geval te zijn. In situaties waarin de mantelzorger en zorgvrager in een isolement belanden, is het belangrijk dat aan beide kanten steun wordt geboden. De mantelzorger heeft ondersteuning nodig bij het zorgen voor zichzelf (zelfmanagement bevorderen). De zorgvrager heeft ondersteuning nodig bij het versterken van de eigen kracht (het zelfsturend vermogen). Emancipatie van de zorgvrager is een betrekkelijk nieuw terrein. Emancipatie van de zorgvrager houdt in dat de zorgvrager in een vroeg stadium bewust wordt van de gevolgen die zorgtaken voor een mantelzorger kunnen hebben. Hierbij geldt dat altijd rekening gehouden moet worden met de mogelijkheden die de zorgvrager heeft. Emancipatie van de zorgvrager richt zich op de eigen kracht en groeiruimte die iemand heeft en in hoeverre deze kan worden gestimuleerd, ingezet en behouden. Dit vergroot de eigenwaarde van de zorgvrager en geeft hem het gevoel (nog) in staat te zijn zelf invloed uit te oefenen op de zorgsituatie. Ziekte en achteruitgang hebben echter grote invloed op de mogelijkheden van de zorgvrager en zijn daarom bepalend in wat haalbaar is. 17

18 Een zorgvrager kan een positieve of negatieve invloed uitoefenen op de (beleving van) belasting van de mantelzorger. Emancipatie van de zorgvrager houdt ook in dat de mantelzorg tijdig of preventief wordt verdeeld over meerdere mensen, zodat de zorgvrager eraan went dat de zorg niet altijd door één mantelzorger wordt geleverd. De zorgvrager kan op deze manier een grotere kring van vertrouwde mensen om zich heen opbouwen, wat isolement en vereenzaming van de zorgvrager en de mantelzorger voorkomt. Een mantelzorger went er op deze manier ook aan de zorg te delen met anderen, waarmee overbelasting wordt voorkomen. Praktische hulp en respijtzorg moeten meer bekendheid bij mantelzorgers en zorgvragers krijgen door middel van positieve beeldvorming, voorlichting, informatie en advies. Professionals moeten ondersteuningsmogelijkheden zowel actief als preventief aanbieden. Wat doet de gemeente Noordenveld o De gemeente Noordenveld geeft in de contracten en werkafspraken die zij maakt met organisaties op het terrein van zorg en welzijn specifieke aandacht aan het pro actief en preventief aanbieden van ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers. In het bijzonder neemt zij in de prestatieafspraken met St. WiN en het Steunpunt Vrijwilligerswerk op om hierin meer ondersteuningsmogelijkheden te ontwikkelen in samenwerking met SamSam. o De gemeente Noordenveld organiseert een stimuleringsprijs voor vrijwilligersorganisaties. Zij looft een prijs uit aan de vrijwilligersorganisatie met het beste idee voor een activiteit in mantelzorgondersteuning. De prijs, in de vorm van een geldbedrag, wordt vervolgens ingezet om het idee uit te voeren. o De gemeente Noordenveld neemt bij de opdrachtverstrekking met betrekking tot huishoudelijke hulp (HV1 en HV2) op dat de opdrachtnemer een meldings of signaleringsplicht heeft met betrekking tot mantelzorgers. Wanneer de opdrachtnemer mantelzorgsituaties en/of mantelzorgproblematiek opmerkt is hij verplicht hiervan melding te doen aan het Wmo loket. Het Wmo loket is vervolgens verplicht hierop acties te ondernemen. 4. Ondersteuningsfunctie Maatregelen voor de combinatie van arbeid en zorg Maatregelen voor de combinatie van arbeid en zorg kunnen bestaan uit overheidsmaatregelen (mantelzorgcompliment), CAO (verlofregelingen/zorgverlof), bedrijfsgebonden regelingen (eigen werktijden indelen, mogelijkheden tot thuiswerken) en hulp bij regeltaken (mantelzorgconsulent). Het combineren van mantelzorg en arbeid vraagt om bijzondere aandacht. Met oog op het toenemend aantal ouderen (vergrijzing) en het afnemen van het aandeel jongeren in de bevolking als gevolg van een afname van het geboortecijfer (ontgroening), is het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen in het arbeidsproces blijven deelnemen. In het algemeen vinden mensen arbeid zinvol om drie redenen: o Economisch nut: betaalde arbeid maakt het mogelijk dat iemand voorziet in het eigen onderhoud; o Sociaal nut: arbeid levert sociale contacten op en biedt een maatschappelijke status; 18

19 o Psychisch nut: arbeid geeft voldoening, maakt zelfontplooiing mogelijk en kan het gevoel van levensgeluk vergroten. Voor veel mantelzorgers betekent arbeid ook het hebben van een bezigheid die energie oplevert en de aandacht even wegtrekt van de zorgsituatie thuis. Werkende mantelzorgers ervaren specifieke problemen in het combineren van arbeid en mantelzorg die kunnen leiden tot overbelasting. In het algemene aanbod van mantelzorgondersteuning moeten daarom voldoende ondersteuningsmogelijkheden voor werkende mantelzorgers aanwezig zijn. Daarnaast is het nodig dat werkgevers(organisaties) en arbodiensten mantelzorgsituaties vroegtijdig (h)erkennen en in de werksituatie bijdragen aan het ondersteunen van mantelzorgers of het voorkomen van overbelasting. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Het kan voor een mantelzorger al voldoende zijn als hij zijn eigen werktijden mag indelen en gebruik kan maken van zorgverlof. Om te weten welke ondersteuning in gemeente Noordenveld voor werkende mantelzorgers ontwikkeld moet worden, is nader onderzoek nodig. De gemeente Noordenveld wil dit in een separaat traject doen en de resultaten daarna opnemen in dit uitvoeringsplan mantelzorg. Voor mantelzorgers die vanwege toenemende zorgtaken onvoldoende of niet in staat zijn te werken en daardoor een beroep moeten doen op de Wet werk en bijstand (Wwb) is het belangrijk dat de consulent signaleert dat er sprake is van een zorgsituatie. De consulent kan de mantelzorger wijzen op mogelijkheden in mantelzorgondersteuning. Wanneer er sprake is van zware overbelasting van de mantelzorger, dan kan eventueel de mantelzorgsituatie worden meegewogen in de vaststelling van de mate waarin iemand gedeeltelijk vrijgesteld kan worden van de sollicitatieplicht. Wat doet de gemeente Noordenveld o In een separaat traject onderzoekt de gemeente Noordenveld op welke wijze zij kan bijdragen aan bevordering van het combineren van arbeid en mantelzorg. Zij ontwikkelt beleid en een uitvoeringsplan voor het combineren van arbeid en mantelzorg. De resultaten vormen vervolgens een aanvulling op dit uitvoeringsplan mantelzorg. o De gemeente Noordenveld draagt zorg voor interne afstemming tussen relevante afdelingen die met mantelzorgers te maken hebben. o De gemeente Noordenveld verkent de mogelijkheden binnen het Wmo loket met betrekking tot verbetering van de signalering, de vraagverheldering en de verwijzing van mantelzorgers. 5. Ondersteuningsfunctie Financiële steun Financiële steun betreft vergoeding van onkosten, (fiscale) compensatie van extra kosten, persoonsgebonden budget (PGB) en eventueel (start)subsidies. Voor deze ondersteuningsfunctie geldt dat de zorgvrager de aanvrager is. De financiële steun die zorgvragers ontvangen, kan indirect een lastenverlichting voor mantelzorgers vormen. Over het algemeen zijn mantelzorgers onvoldoende op de hoogte van bestaande mogelijkheden in financiële steun, waardoor deze onvoldoende worden benut in de zorgsituatie. 19

20 Wat doet de gemeente Noordenveld Het Wmo loket moet mantelzorgers meer wijzen op mogelijkheden in het aanvragen van financiële steun door zorgvragers. Voorbeelden zijn de vergoeding van onkosten, (fiscale) compensatie van extra kosten, persoonsgebonden budget (PGB) en eventueel (start)subsidies. Daarnaast draagt de gemeente Noordenveld er zorg voor dat de consulenten Wwb oog hebben voor mantelzorgsituaties en hierop actief en adequaat handelen. 6. Ondersteuningsfunctie Materiële steun Bij materiële steun gaat het over hulpmiddelen en woningaanpassingen. Over het algemeen geldt dat voor materiële steun een indicatie nodig is. Voor woningaanpassingen en een aantal hulpmiddelen kan iemand een aanvraag doen in het Wmo loket. Bepaalde (medische) hulpmiddelen zijn op indicatie van een huisarts te leen of via Icare en Zorggarant Noord Nederland verkrijgbaar. In beginsel is materiële steun gericht op de zorgvrager, maar kan deze ook de mantelzorger ontlasten. Voor mantelzorgers is daarom van belang dat zij bekend zijn met de mogelijkheden in materiële steun. Aan de andere kant is het belangrijk dat consulenten van het Wmo loket bij een aanvraag voor materiële steun oog hebben voor de mantelzorgsituatie, deze meewegen in de aanvraag en de mantelzorger kunnen wijzen op andere ondersteuningsmogelijkheden. Wat doet de gemeente Noordenveld In de indicatiestelling bij de aanvraag door een zorgvrager moet de consulent ook de mantelzorgsituatie meewegen en wijzen op andere ondersteuningsmogelijkheden. 7. Ondersteuningsfunctie Samenwerking met en (h)erkenning door zorgverleners De samenwerking in deze ondersteuningsfunctie is gericht op het stimuleren van een samenhangende aanpak in beleid en mantelzorgondersteuning. Dit vraagt om een brede samenwerking tussen verschillende partijen die betrokken zijn bij mantelzorgers. Voorbeelden zijn: o eerstelijnshulp zoals GGD en huisartsenzorg; o zorginstellingen zoals verpleging, verzorging, thuiszorg, ggz en gehandicaptenzorg; o welzijnsinstellingen zoals welzijnswerk ouderen, maatschappelijk werk en cliëntondersteuning; o vrijwilligersorganisaties; o verzekeraars; o werkgevers; o scholen. 20

21 De (h)erkenning betreft de beeldvorming rondom mantelzorg(ers). Denk hierbij aan PR activiteiten die meer bekendheid geven aan mantelzorg en de waardering of beloning van mantelzorgers. Het bereiken van mantelzorgers begint bij de (h)erkenning door zorgverleners en ondersteuners in de thuissituatie. De drie aandachtspunten in de samenwerking en (h)erkenning door zorgverleners zijn: o Hoe vertalen we (h)erkenning van mantelzorgers zodanig, dat ook mensen die zichzelf niet als mantelzorger herkennen zich aangesproken voelen? o Op welke wijze kan een brede samenwerking tussen partijen op het terrein van wonen, welzijn en zorg (ketensamenwerking) tot stand worden gebracht? o Hoe realiseren wij gezamenlijk een samenhangend en betaalbaar aanbod in mantelzorgondersteuning? Samenwerking in mantelzorgondersteuning moet ertoe leiden dat mantelzorgers de benodigde hulp en steun krijgen ter voorkoming dat zij overbelast raken of uitvallen. In zorgsituaties is het daarom noodzakelijk dat alle betrokken personen en organisaties mantelzorgers herkennen en erkennen. De (h)erkenning moet spreken uit de wijze waarop ondersteuningsmogelijkheden bekend worden gemaakt en de bejegening van mantelzorgers. Wat doet de gemeente Noordenveld o De gemeente Noordenveld wil afspraken over samenhang in aanbod en samenwerking tussen lokale partijen vastleggen in contracten en werkafspraken met organisaties op het terrein van zorg en welzijn aan wie zij opdracht geeft om uitvoering te geven aan dit uitvoeringsplan. o De gemeente Noordenveld zet het incidenteel budget van het Mantelzorgcompliment in voor een lokale PR actie Geef aandacht aan iemand die zorgt voor een ander. De PRactie beoogt mantelzorg breed onder de aandacht te brengen, mantelzorgers te waarderen en in beeld te krijgen. 21