Onderstaand onze adviezen c.q. bevindingen n.a.v. het rapport van Companen d.d. juli 2014:

Transcriptie

1 Participatieraad Montfoort Secretaris Aad van der Veen Mannenhuisstraat ED Montfoort Tel /10/2014 Onze referentie: ParRaad / U / 014 / 011 Geachte heer Vlaar, De Participatieraad is blij met de uitkomsten van het onderzoek door Companen met betrekking tot de beleving van Mantelzorgers en Vrijwilligers in de gemeente Montfoort. Onderstaand onze adviezen c.q. bevindingen n.a.v. het rapport van Companen d.d. juli 2014: MANTELZORG Het begrip mantelzorg wordt in het rapport van Companen gedefinieerd als: De langdurige zorg die wordt geboden aan een hulpbehoevende, door personen uit diens sociale omgeving, waarbij de zorgverlening de gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar overstijgt. Het valt op, dat bij het begeleidend schrijven en de vraagstelling die aan de geselecteerde burgers werd voorgelegd, in het geheel geen rekening wordt gehouden met de in de definitie gehanteerde begrip van mantelzorg; met name de zorgverlening die de gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar overstijgt. De vragen over mantelzorg zijn voor wat betreft de (deel)populaties: partner (20%) en inwonend kind (5%) dus niet gecorrigeerd voor gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar. Het zelfde geldt voor eventuele andere groepen, bijvoorbeeld (schoon)ouders, broer of zus en ander familielid die als huisgenoten mogelijk zouden kunnen worden aangemerkt. Met de uitwerking van de vraagstelling zal met dit gegeven, daar waar dit relevant is, rekening gehouden moeten worden. Mantelzorg kan allerlei vormen van zorg/hulp omvatten, zoals huishoudelijke hulp, praktische steun, verzorging, verpleging, begeleiding, emotionele steun, toezicht. ParRaad 1

2 In de rapportage van Companen is de vraag waaruit de mantelzorg bestaat, als volgt beantwoord: 1. Brengen naar arts of ziekenhuis 65% 2. Gezelschap houden 55% 3. Boodschappen doen 54% 4. Helpen bij administratie 48% 5. Klussen in- en om het huis 48% 6. Persoonlijke verzorging 34% 7. Brengen naar familie, clubs, activiteiten 35% 8. Anders 8% Het overgrote deel van de activiteiten die door mantelzorgers worden verricht, bestaan uit: vervoers- en begeleidingsactiviteiten (arts, ziekenhuis, sociale contacten) praktische ondersteuning (boodschappen, klussen, administratie) een beperkt deel van de activiteiten wordt besteed aan verzorging en emotionele steun (persoonlijke verzorging, gezelschap houden). (Over)belasting mantelzorger (bron: Mezzo) Overbelasting is nauwelijks objectief meetbaar. En ook een aanvaardbaar niveau van belasting vanwege mantelzorg is niet objectief vast te stellen. Het is in zekere zin relatief en afhankelijk van persoonskenmerken, referentiekader, opvattingen en de situatie. Een indicator voor de mate van (over)belasting van mantelzorgers is (in abstracte zin) de verhouding tussen draaglast en draagkracht. Er bestaan dus veel individuele verschillen, maar in het algemeen hebben mensen die langdurig en intensief zorg verlenen een vergrote kans op overbelasting. Uit onderzoek en praktijk blijkt dat bepaalde categorieën mantelzorgers daarin nog een verhoogd risico lopen (bron: expertisecentrum mantelzorg) mantelzorgers zonder andere helpers, vijfenzeventig plussers die voor een partner zorgen, ouders en partners van mensen met psychiatrische aandoeningen, werkende mantelzorgers die de zorg voor een partner en/of kind met een chronische ziekte of handicap combineren, allochtone mantelzorgers, jonge mantelzorgers. Om vast te stellen of een individuele mantelzorger voor een ondersteunende voorziening in aanmerking komt, zijn meer gegevens nodig dan de algemene definitie geeft. In het licht van de WMO kunnen overbelaste mantelzorgers op ondersteuning rekenen. Bij het bepalen van de benodigde ondersteuning kunnen meetinstrumenten gehanteerd worden. Maar de behoefte en vraag van de mantelzorger geldt als uitgangspunt, waarin zowel feitelijke als beleefde overbelasting wordt meegenomen. Een evenwicht tussen draaglast en draagkracht biedt de beste voorwaarden om als mantelzorg de activiteiten te kunnen blijven uitvoeren; zowel in het belang van de mantelzorgers zelf, als van de zorgvragers, als van de samenleving als geheel. De steun bij en randvoorwaarden voor mantelzorg dienen zodanig te zijn dat mensen mantelzorg voor kortere of langere duur in hun leven kunnen inpassen zonder overbelast te raken. Het gaat er daarbij om de overbelasting te voorkomen en te verminderen. Dit kan door de mantelzorger onder meer de volgende ondersteuning aan te bieden. 2

3 Het gaat dan om: Informatie (voorlichting) Advies en begeleiding (luisterend oor, vraag verheldering, bemiddelen, hulp bieden) Emotionele steun ( huisartsen, verzorgenden, vrijwilligers) Educatie (groepsbijeenkomsten, informatieoverdracht, delen van ervaringen) Praktische hulp (huishoudelijke hulp, woningaanpassingen, vervoer) Respijtzorg (begeleiding, dagbesteding en kortdurend verblijf) Financiële tegemoetkoming (mantelzorgcomplement) Materiële hulp. Onderzoek mantelzorgers Montfoort Uit de rapportage van Companen blijkt dat het aantal uren en het aantal dagen dat per week aan mantelzorg wordt besteed, als volgt te zijn verdeeld: aantal uren per week Het aantal dagen per week <= 8 uur per week 45% Dagelijks 39% 8 20 uur per week 23% Paar keer per week 34% uur per week 16% Eén keer per week 11% uur per week 4 % Eén keer per maand 6 % > 80 uur per week 12% Onregelmatig 8 % Gemiddeld per week: 22 uur Anders 2 % De meeste mantelzorgers kunnen de zorg die zij verlenen, delen met een ander; vaak een familielid. De samenwerking verloopt over het algemeen goed. Meer dan 50% van de mantelzorgers heeft geen behoefte aan ondersteuning; 40% geeft aan daar wel behoefte aan te hebben; met name op het gebied van informatie en hulp bij praktische zaken en financiële ondersteuning. Hoe intensiever de mantelzorg is en hoe minder men een beroep op een ander kan doen, des te hoger wordt de belasting als mantelzorger ervaren. Adviezen: Mantelzorgers die intensief zorg verlenen en/of geen beroep op een ander kunnen doen (er alleen voorstaan), als daaraan behoefte is, praktische hulp aanbieden. Deze praktische hulp in de specifieke situatie in kaart te brengen en aanbieden, zoals onder meer: huishoudelijke hulp; welzijns-/gemak diensten, klussendienst, maaltijdservice, vrijwillige hulp; administratieve hulp; eventueel extra kinderopvang. Zorgverlof via werkgever Mentale weerbaarheidstraining voor mantelzorgers ter voorkoming van psychische overbelasting Respijtzorg, een verzamelbegrip voor voorzieningen die de mantelzorg tijdelijk en volledig overnemen, zodat de mantelzorger de zorg uit handen kan geven om eigen activiteiten te ontplooien (werk, opleiding, ontspanning). Mantelzorgers ervaren nog veel drempels om van respijtzorg gebruik te maken. Maar eenmaal over de drempel wordt vaak verlichting ervaren. Om werkelijk deze ruimte te ervaren hebben mantelzorgers vaak ondersteuning nodig bij het vinden van een invulling van de tijd ter ontspanning. 3

4 Deze praktische hulp in de specifieke situatie in kaart te brengen en aanbieden, zoals onder meer: - dag voorzieningen, zoals dagopvang/behandeling, nachtopvang, zorgboerderij, ontmoetingscentrum; - meerdaagse voorzieningen, zoals logeerhuis, gastgezin, intervalzorg, kortdurende opname, zorghotel, zorgboerderij. Zorgen voor de toekomst Aan de mantelzorgers is gevraagd waar zij zich, in het licht van de komende veranderingen, het meeste zorgen over maken. Zorgen voor de toekomst zullen altijd blijven omdat niemand de toekomst kan voorspellen. Adviezen: Regel zoveel mogelijk de eigen toekomst door de woning levensbestendig te maken Doe aan preventie (gezond leven/ bewegen) stimuleer Informatie verzamelen over mogelijk- c.q. onmogelijkheden Communicatie vanuit de Gemeente m.b.t. regelingen voor minder financieel draagkrachtigen Instellingen moeten zich zoveel mogelijk profileren m.b.t. hun diensten Gemeenten moeten extra aandacht hebben voor levensloopbestendige woningen VRIJWILLIGERSWERK Vrijwilligerswerk is werk dat men uitvoert, zonder daarvoor betaald te worden. Vaak gaat het om maatschappelijke taken, bij een vereniging, door anderen te helpen of op een andere wijze. Het verschil met mantelzorg is dat het zich niet richt op individuen in de directe sociale omgeving en dat er sprake is van een keuze om wel of niet vrijwilligerswerk te doen. VRIJWILLIGERS Het begrip vrijwilliger wordt in het rapport van Companen gedefinieerd als: het werk dat men doet zonder daarvoor betaald te worden. Het zijn activiteiten die veelal een maatschappelijk doel dienen. Het onderscheidt met mantelzorg is dat het niet gaat om zorg voor iemand uit de directe familie en/of vriendenkring, maar zich breder richt op de samenleving of een bepaalde groep daarbinnen. Uit het onderzoek van Companen blijkt, dat 50% van de ondervraagde respondenten daadwerkelijk vrijwilligerswerk doet. Van de andere helft is slechts een klein deel bereid om vrijwilligerswerk te willen doen. Als reden voor het niet beschikbaar willen zijn als vrijwilliger worden genoemd: tijdgebrek, ouderdom en ziekte. De meeste vrijwilligers zijn actief bij verenigingen. De gemiddelde tijd die vrijwilligers aan vrijwilligerswerk besteden is circa 7 uur per week. De variatie rondom dit gemiddelde is echter groot. Ongeveer 33% van de vrijwilligers is bereid meer vrijwilligerswerk te doen. Een deel van de vrijwilligers besteed soms te veel tijd aan de activiteiten waardoor het in botsing komt met het gezinsleven. Ruim 60% van de vrijwilligers weet dat zij bij hun activiteiten ondersteund kunnen worden. Een kleine groep maakt daarvan gebruik. De leeftijd van de vrijwilligers is hoog! In de klasse jaar bevinden zich circa 65% van de vrijwilligers. In de klasse jaar is dat ruim 20% 4

5 De meeste vrijwilligers zijn actief bij een vereniging (48%) Ondersteunen ouderen of gehandicapten (36%) Actief voor de kerk (18%) Voor een goed doel (24%) Voor een belangenorganisatie (18%) Actief in buurt of wijk (6%) Actief op de school van de kinderen (7%) Anders (13%) Opbouw vrijwilligersbestand Uit het onderzoek van Companen blijkt dat het vrijwilligerswerk in Montfoort zich voornamelijk beperkt tot de populatie ouderen. Aandacht voor het aantrekken van de doelgroep jongeren, is uit het oogpunt van een evenwichtige opbouw van het vrijwilligersbestand noodzakelijk. Uit de opsomming van de aard van het vrijwilligerswerk kan worden afgeleid dat verenigingen, scholen, kerken en belangenorganisaties de belangrijkste spelers zijn binnen het vrijwilligersnetwerk. In de gemeente is men in staat om de verwachtingen en belangen van de verschillende maatschappelijke spelers met elkaar te verbinden; meer in het bijzonder het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op terreinen die door de gemeente van speciaal belang worden geacht met het verbinden van de juiste partijen. De kaderwet WMO heeft de regie voor het bevorderen van actief burgerschap bij de gemeenten gelegd. De wetgever legt de nadruk op het vergroten van de sociale samenhang. Mantelzorg en vrijwilligersbeleid spelen daarbij een belangrijke rol. De WMO stimuleert dat er steeds meer op wijken buurtniveau verbindingen worden gemaakt tussen personen en partijen. Adviezen 1. Het vrijwilligerswerk meer promoten en uiting te geven aan de waardering van het vrijwilligerswerk door onder andere informatie verstrekken over nieuwe regelingen (vrijwilligerswerk bij inburgering, arbeidsreïntegratie, maatschappelijke stages, etc.) en het geven van praktische hulp en faciliteiten met bijvoorbeeld een servicepunt vrijwilligersorganisaties (vergaderaccommodatie, hulp bij verslaggeving, deskundigheidsbevordering, organisatie beursvloer, etc.. Bovenstaande zou een taakstellende opdracht aan de SWOM kunnen zijn. 2. Vrijwilligersactiviteiten laten aansluiten bij de competenties van de vrijwilligers. Laten doen waar men goed in is. 3. De belangrijkste spelers binnen het vrijwilligersnetwerk met elkaar verbinden om de vraag en het aanbod van vrijwilligerswerk te optimaliseren. O.a. Via de vacaturebank voor vrijwilligers. 4. Het promoten van vrijwilligerswerk door jongeren verdient extra aandacht. Voorlichting en bekendheid hierover aan de jongeren zal het inschakelen van deze doelgroep bevorderen. 5

6 5. Op wijken buurtniveau organiseren van burgerbijeenkomsten om draagvlak te creëren voor het bevorderen van de sociale samenhang en leefbaarheid in de wijken en buurten: het wonen in een prettige en veilige omgeving, met de mogelijkheid om (thuis of in de buurt) gebruik te kunnen maken van (eenvoudige) zorg-, welzijns- en gemaksdiensten, ondersteund door de inzet van de bewoners (vrijwilligers)zelf. Het betrekken van de bewoners bij de leefbaarheid in de eigen wijk of buurt bevordert de cohesie tussen de bewoners van de buurt of wijk. Oktober 2014 Werkgroep Wonen en Zorg Els Wentzel Wout Ruberg Paul Mullié 6