Uitvoeringsplan mantelzorgers en vrijwillige thuiszorg

Transcriptie

1 Uitvoeringsplan mantelzorgers en vrijwillige thuiszorg September 2016

2 Inhoudsopgave 1. Aanleiding 3 2. Verloop proces 3 3. Reikwijdte uitvoeringsplan 3 4. Inleiding Lokaal kader Mantelzorgondersteuning Uitgangssituatie Speerpunten en inzet WDW 5 5. Vergroten bekendheid van het ondersteuningsaanbod 6 6. Opsporen van de groep mantelzorgers die zich overbelast voelt 7 7. Voldoende op de vraag toegesneden ondersteuningsaanbod Informatie, advies en begeleiding Emotionele steun en educatie Praktische hulp en respijtzorg Financiële tegemoetkoming en materiële hulp Jonge mantelzorgers Vrijwillige thuiszorg Vrijwillige thuiszorg beter op de kaart zetten en zorgen dat het meer vanzelfsprekend wordt Inspelen op nieuwe vraag Werven van vrijwilligers en de match tussen vraag en aanbod Mantelzorgcompliment Financiën Evaluatie 19 2

3 1. Aanleiding Artikel van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) verplicht de gemeente om mantelzorg en vrijwilligerswerk te bevorderen en te ondersteunen die noodzakelijk zijn ter uitvoering van het gemeentelijk Wmo-beleid. In het Wmo-beleidsplan hebben we aangegeven dat we het beleid op het gebied van mantelzorg en zorgvrijwilligers gaan actualiseren en aanpassen. In het beleidsplan zijn de volgende beleidsvoorstellen geformuleerd: 1. In 2015 starten met een actualisatie en evaluatie van het bestaande gemeentelijke beleid op het gebied van mantelzorgondersteuning en vrijwillige thuishulp (informele zorg) en aanvullen met mantelzorgwaardering. Dit, gebaseerd op een verkenning van de behoeften bij mantelzorgers en maatschappelijk organisaties en samen met vertegenwoordigers van mantelzorgers en maatschappelijke organisaties. 2. De extra rijksbijdrage voor de waardering van mantelzorgers reserveren voor de beleidsvoorstellen die voortkomen uit de actualisering en aanvulling van het gemeentelijk beleid op het gebied van de informele zorg. 3. In 2015 komen met beleidsvoorstellen waarin wordt aangegeven hoe we stimuleren dat kwetsbare inwoners hun sociale netwerk behouden en uitbreiden en hoe we vormen van naoberhulp willen stimuleren. 2. Verloop proces De uitvoering van het beleid op het gebied van mantelzorg en zorgvrijwilligers is al een aantal jaren primair ondergebracht bij de Stichting Welzijn De Wolden (WDW). Aan die stichting is dan ook gevraagd om te komen met een concept-uitvoeringsplan mantelzorgers en vrijwillige thuiszorg. De eerste versie van WDW is voorgelegd aan de Wmo-raad De Wolden (Wmo-raad). De Wmo-raad heeft daarop een advies uitgebracht. In dezelfde periode heeft WDW een herziene versie gemaakt. In het voorliggende uitvoeringsplan dat gebaseerd is op de tweede versie van WDW, is het advies van de Wmo-raad verwerkt. 3. Reikwijdte uitvoeringsplan Dit uitvoeringsplan gaat over de beleidsvoorstellen 1 en 2 zoals die in het Wmobeleidsplan zijn geformuleerd (zie hiervoor onder 1. Aanleiding). Daar hoort bij een voorstel over de wijze waarop het mantelzorgcompliment wordt ingezet. Wat niet in dit uitvoeringsplan is opgenomen zijn voorstellen over: - het behouden en versterken van sociale netwerken van kwetsbare inwoners, en - het stimuleren van vormen van naoberhulp. De invulling van dit beleidsvoornemen willen we meer doen in bredere samenspraak met organisaties en de dorpen via de verenigingen van dorpsbelangen. 3

4 4. Inleiding 4.1 Lokaal kader De gemeente wil werken aan een zorgzame samenleving, waarin alle inwoners optimaal mee kunnen doen, zichzelf kunnen redden, elkaar kunnen ontmoeten en ondersteunen. Een samenleving waarin inwoners zich bewust zijn van de vele mogelijkheden om zich op vrijwillige basis in te zetten en waarin mantelzorgers en thuiszorgvrijwilligers zich voldoende ondersteund voelen in de zorg voor hun naasten. Inwoners die door omstandigheden niet volledig zelf kunnen participeren, kunnen ondersteuning krijgen van WDW, zodat ook zij volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. In de Wmo-beleidsnota heeft de gemeente met betrekking tot het thema bevorderen van sociale samenhang en ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers de volgende doelen gesteld: 1. stimuleren dat kwetsbare inwoners hun sociale netwerk behouden en uitbreiden; 2. het bieden van mantelzorgondersteuning inclusief respijtzorg; 3. het breed onder de aandacht brengen van de mogelijkheden van respijtzorg; 4. het verbinden van informele hulp en professionele ondersteuning; 5. het stimuleren van vormen van naoberhulp; 6. het bevorderen en ondersteunen van vrijwillige thuiszorg; 7. het jaarlijks aanbieden van een blijk van waardering aan mantelzorgers. 4.2 Mantelzorgondersteuning Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis. Mantelzorgers zijn geen beroepsmatige zorgverleners, maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie ze zorgen. Mantelzorg is niet de alledaagse zorg voor bijvoorbeeld de zorg voor een gezond kind, maar bijvoorbeeld zorg voor een meervoudig gehandicapt kind, voor een demente partner of een chronisch zieke moeder. Mantelzorgers maken het in veel gevallen voor zorgvragers mogelijk zelfstandig in de eigen omgeving te blijven wonen en zijn onmisbaar vanuit het oogpunt van zelfredzaamheid. Zolang mantelzorgers hun zorgtaken goed kunnen organiseren en zij hierdoor niet overbelast raken, is er niets aan de hand. Maar er zijn situaties waarin er veel gevraagd wordt van mantelzorgers. WDW wil voorzien in een ondersteuningsaanbod dat mantelzorgers zodanig toerust dat zij niet overbelast raken of waar zij terecht kunnen als zij toch overbelast zijn geraakt. Definitie mantelzorg We hanteren de volgende definitie die door de Nationale Raad voor de Volksgezondheid is vastgesteld: Mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie en langer duurt dan 3 maanden en minstens 8 uren per week. 4.3 Uitgangssituatie In De Wolden is sinds 2010 het Steunpunt Mantelzorg actief. Dit biedt informatie, advies en ondersteuning aan individuele mantelzorgers en organisaties die met mantelzorgers te maken hebben. De gemeente verwacht van het Steunpunt Mantelzorg dat het aanbod aansluit bij de behoefte onder mantelzorgers en organisaties die met mantelzorgers te maken hebben. Het Steunpunt Mantelzorg heeft de opdracht om voor een basis te zorgen waarmee mantelzorgers in de breedste zin worden ondersteund. De focus zal de komende tijd ook meer gericht moeten worden op jonge en werkende mantelzorgers. 4

5 4.4 Speerpunten en inzet WDW Gezien de uitkomsten van onderzoeken is het raadzaam om de ondersteuningsmogelijkheden in De Wolden beter onder de aandacht te brengen bij mantelzorgers. Daarnaast is het van belang om beter zicht te krijgen op de groep overbelaste mantelzorgers. Ook is van belang dat er voor mantelzorgers, als zij het Steunpunt Mantelzorg eenmaal weten te vinden, ook voldoende op hun vraag toegesneden ondersteuningsaanbod is. Daarnaast hecht de gemeente en WDW aan de mogelijkheid de inzet van mantelzorgers te waarderen. De speerpunten voor mantelzorgondersteuning zijn dan ook: 1. vergroten bekendheid van het ondersteuningsaanbod; 2. opsporen van de groep mantelzorgers, met specifieke focus op jonge mantelzorgers, die zich overbelast voelen; 3. voldoende op de vraag toegesneden ondersteuningsaanbod; 4. waardering van de inzet van mantelzorgers. 5

6 5. Vergroten bekendheid van het ondersteuningsaanbod Uit onderzoek komt naar voren dat mantelzorgers relatief slecht op de hoogte zijn van het ondersteuningsaanbod waar zij een beroep op kunnen doen. Bekendheid: WDW wil via het Steunpunt Mantelzorg nog meer aandacht besteden aan de verbetering van de bekendheid van het bestaande aanbod bij organisaties en professionals die in aanraking komen met mantelzorgers. Daarbij gaat het om informatie over de diensten van het Steunpunt Mantelzorg, maar ook in bredere zin aanbod waarvan zorgvragers en mantelzorgers gebruik kunnen maken. Het is van belang dat de nodige informatie hierover op eenvoudige wijze kan worden verkregen. - Onze inzet: Met lokale partners die al actief zijn in de mantelzorgondersteuning rond de tafel om samenhang te brengen in het aanbod en een gezamenlijke PR-campagne starten; Voorlichtingsbijeenkomsten organiseren voor professionals (huisartsen, zorgverleners); De Wolder Courant (en daarbij de gemeentepagina), Streekradio De Wolden, RTV Drenthe inzetten als PR-instrument; Flyer en nieuwsbrief uitbrengen; Steunpunt Mantelzorg positioneren als dé centrale positie waar het totale ondersteuningsaanbod beschikbaar is. Door een betere afstemming, centrale coördinatie en gezamenlijke PR is de bekendheid van het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers toegenomen. De toegenomen tevredenheid ten aanzien van het beoogd resultaat. Nulmeting uitvoeren in Tevredenheidsonderzoek in maart 2017 onder mantelzorgers. Actie: vragenlijst ontwikkelen. 6

7 6. Opsporen van de groep mantelzorgers die zich overbelast voelt Het verlenen van mantelzorg hoeft op zich geen onevenredig grote belasting met zich mee te brengen voor mantelzorgers. WDW heeft in het bijzonder aandacht voor mantelzorgers die overbelast zijn of dreigen te raken. Om deze mantelzorgers in beeld te krijgen, is het verbreden van doelgroepen en de kanalen om deze in beeld te krijgen een belangrijk aandachtspunt. Verbreding doelgroepen: Op dit moment komen bij het Steunpunt Mantelzorg de meeste vragen binnen van oudere mantelzorgers. De mantelzorgondersteuning van het Steunpunt Mantelzorg dient verbreed te worden naar een meer diverse groep van mantelzorgers, in het bijzonder de positie van de jonge mantelzorger, en met aandacht voor mantelzorgondersteuning aan uiteenlopende zorgvragers. Dat betekent ook iets voor de signaleringsfunctie van partijen die in De Wolden actief zijn en die in aanraking kunnen komen met mantelzorgers. Er zal dan ook gericht gekeken moeten worden naar vindplaatsen voor deze nieuwe doelgroepen en activiteiten waarmee deze doelgroepen kunnen worden bereikt. Het Steunpunt Mantelzorg heeft hier al goede ervaring mee opgedaan. In kan hieraan een vervolg worden gegeven. - Onze inzet: Alle mantelzorgers benaderen die aangemeld zijn voor de actie Dat verdient een Bloemetje en bevragen op draagkracht/draaglast verhouding en de aard van de mantelzorgondersteuning; Samen met de welzijnsorganisaties in de regio bedrijven (P&O) informeren over de overbelasting van mantelzorgers (relatie met ziekteverzuim); Samen met zorgverleners in kaart brengen waar mogelijk sprake is van overbelaste (jonge) mantelzorgers. Bijzondere aandacht voor de jonge mantelzorgers: Specifiek uitvoeringsplan jonge mantelzorger, ben ik dat?. (zie hoofdstuk 8). Het aantal getraceerde jonge mantelzorgers is in 2016 met 100% gestegen ten opzichte van het peiljaar 2014 (16); De diversiteit in aard en aantal van (overbelaste) mantelzorgondersteuning en zorgvragers is in kaart gebracht; De mantelzorgondersteuning is verbreed naar een meer diverse groep van mantelzorgers, met specifieke focus op de jonge mantelzorger; De overbelaste (jonge) mantelzorger is beter in beeld. Toename verbreding mantelzorgondersteuning en zorgvragers. Toename aantal getraceerde overbelaste en jonge mantelzorgers. Registratie van aard en aantal (jonge mantelzorger, overbelaste mantelzorger, aard van de mantelzorgondersteuning). 7

8 7. Voldoende op de vraag toegesneden ondersteuningsaanbod Landelijk hebben het ministerie van VWS, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten VNG) en Mezzo de volgende basisfuncties gedefinieerd voor mantelzorgondersteuning: 1. Informatie, advies en begeleiding; 2. Emotionele steun en educatie; 3. Praktische hulp en respijtzorg; 4. Financiële tegemoetkoming en materiële hulp; 5. Belangenbehartiging. 7.1 Informatie, advies en begeleiding Het Steunpunt Mantelzorg verstrekt informatie en advies aan mantelzorgers en biedt een speciaal ontwikkeld ondersteuningsaanbod. Het Steunpunt Mantelzorg organiseert netwerkbijeenkomsten, gespreksgroepen, themabijeenkomsten, lotgenotenmiddagen, de actie Dat verdient een bloemetje, Dag van de Mantelzorg en geeft nieuwsbrieven uit. Nieuw te ontwikkelen vanaf 2016: Focus op mantelzorgers vanuit de gemeente: Voor mantelzorgers is het voorzien in de behoefte van de zorgvrager vaak de eerste prioriteit. Zij hebben vaak geen oog voor ondersteuning die ze zelf nodig hebben. Daarom is het belangrijk dat bij het zogenaamde keukentafelgesprek de draagkracht en de behoefte van de mantelzorger goed in beeld worden gebracht. Bij de intake en registratie tijdens het gesprek dat de gemeente en maatschappelijke partners voeren met zorgvragers dient uitgebreid te worden stilgestaan bij de gezamenlijke ondersteuningsbehoefte van zorgvragers en hun mantelzorgers. - Onze inzet: De mantelzorgondersteuner informeert de Wmo-consulent over het beschikbare aanbod; Daar waar wenselijk gezamenlijk keukentafelgesprek voeren (Wmo-consulentmantelzorgondersteuner); Opstellen van een mantelzorgondersteuningsplan als er sprake is van overbelasting. De Wmo-consulent is optimaal op de hoogte van het ondersteuningsaanbod; De mantelzorger is op een zodanige wijze ondersteund dat hij/zij zijn zorgtaken in de juiste balans (draagkracht-draaglast) kan uitvoeren. De toegenomen tevredenheid van de Wmo-consulent/mantelzorgondersteuner t.a.v. het keukentafelgesprek waarbij mantelzorg een belangrijk item is. Tevredenheidsonderzoek in 2017 onder mantelzorgers/wmo-consulenten/ mantelzorgondersteuners. Actie: vragenlijst ontwikkelen. Aandacht voor mantelzorgers vanuit maatschappelijke organisaties en de eerste lijn: Ook gedurende andersoortige contacten die met een zorgvrager worden onderhouden en waar een mantelzorger in beeld is, dient oog te zijn voor de positie en draaglast van mantelzorgers. Alle maatschappelijke partners in De Wolden die in aanraking kunnen komen met mantelzorgers moeten hierop toegerust zijn. Huisartsen, praktijkondersteuners en thuiszorgmedewerkers vormen daarbij een bijzondere aandachtsgroep. Het Steunpunt Mantelzorg vervult hierin een belangrijke rol. 8

9 - Onze inzet: Gerichte voorlichting aan professionals uit maatschappelijke organisaties en eerste lijn; Flyer en nieuwsbrief onder de aandacht brengen. De mantelzorger is breed in beeld en wordt op een zodanige wijze ondersteund zodat hij/zij zijn zorgtaken in de juiste balans kan uitvoeren. De toegenomen aandacht voor mantelzorgers vanuit maatschappelijke organisaties en eerste lijn. Maatschappelijke partners bevragen op het beoogde resultaat. Actie: vragenlijst ontwikkelen. 7.2 Emotionele steun en educatie Voor emotionele steun en educatie aan mantelzorgers van dementerenden is er maandelijks een Alzheimer Café in de aangrenzende gemeenten waar de mantelzorgers van dementerenden een bezoek aan kunnen brengen. WDW wil ook voor andere groepen mantelzorgers vormen van emotionele steun en educatie bieden. - Onze inzet: Verbreding ontmoeting voor mantelzorgers: WDW wil vanaf 2015 ook ontmoetingsmogelijkheden bieden aan mantelzorgers die betrokken zijn bij zorgvragers met andere ziektebeelden en voor diverse groepen mantelzorgers, zoals jongeren of werkenden. Deze taken liggen bij het Steunpunt Mantelzorg; Huiskamergesprekken organiseren; Themabijeenkomsten organiseren; Gespreksgroepen starten; Activiteiten voor jongeren organiseren i.s.m. de welzijnsorganisaties in de regio Zuidwest-Drenthe. Het aanbod van ontmoetingsactiviteiten is verbreed naar diverse groepen mantelzorgers; Mantelzorgers van zorgvragers met andere ziektebeelden zijn beter toegerust. Verbreding van mantelzorgondersteuning m.b.t. emotionele steun en educatie. Registratie aantal en aard van ontmoetingsactiviteiten; Klanttevredenheidstoets (vragenlijst ontwikkelen). Toepassingsgerichte cursussen en trainingen: WDW wil mantelzorgers de mogelijkheid bieden te trainen op dagelijkse handelingen. Het gaat daarbij om cursussen en trainingen ten aanzien van praktische zaken zoals tiltechnieken, hulpmiddelen en administratie. Het Steunpunt Mantelzorg heeft hierin een coördinerende rol, er kan samenwerking worden gezocht met onder meer aanbieders in de zorg. 9

10 - Onze inzet: In samenwerking met andere zorgaanbieders themabijeenkomsten en praktische workshops aanbieden. Mantelzorgers zijn praktisch beter toegerust. Het toegenomen aantal workshops/praktische trainingen. Klanttevredenheidstoets (vragenlijst ontwikkelen); Aantal en aard van de workshop/training. 7.3 Praktische hulp en respijtzorg De praktische hulp bij respijtzorg wordt geboden vanuit de vrijwilligersorganisaties die op dit terrein actief zijn. Het Steunpunt Mantelzorg verzorgt respijtzorg aan een aantal huishoudens. Het is lastig om vrijwilligers te vinden en ook om mantelzorgers bereid te krijgen deze ondersteuning te aanvaarden. Vaak wordt in die gevallen een oplossing gezocht binnen het persoonlijke netwerk van de mantelzorger. Nieuw te ontwikkelen vanaf 2016: Servicediensten: In het kader van algemene voorzieningen stuurt WDW er bij partners op aan dat zij komen tot een aanvullend aanbod van diensten waar inwoners van De Wolden tegen betaling gebruik van kunnen maken, zoals een was- en strijkservice, boodschappendienst en vrijwillig vervoer. - Onze inzet: In kaart brengen wat er is en daar waar wenselijk nieuw aanbod proberen te ontwikkelen in samenwerking met andere organisaties. Daar waar mogelijk tot collectieve voorzieningen komen. De toename van (gebruik van) collectieve voorzieningen. Registratie aard, aantal en gebruik van collectieve voorzieningen. 7.4 Financiële tegemoetkoming en materiële hulp Op dit moment biedt de gemeente geen financiële tegemoetkomingen of materiële hulp aan mantelzorgers. Wat betreft de materiële hulp kunnen mantelzorgers vaak niet op eigen naam een aanvraag voor materiële hulp indienen, terwijl zij er vanwege de zorgtaak wel behoefte aan kunnen hebben. Het kan immers (fysieke) overbelasting voorkomen. Verder weten mantelzorgers niet altijd welke hulpmiddelen of aanpassingen de zorg voor hun naaste kunnen verlichten. Ook weten zij niet altijd waar een bepaald hulpmiddel aangevraagd kan worden of hoe zij het vergoed kunnen krijgen. Nieuw te ontwikkelen vanaf 2016: Verbetering bekendheid mogelijkheden financiële ondersteuning: 10

11 Het Steunpunt Mantelzorg heeft een taak in het verbeteren van de bekendheid van deze regelingen onder zowel mantelzorgers als organisaties, aan wie deze vragen kunnen worden gesteld. Zie ten aanzien van dit onderwerp ook het in het voorgaande besproken speerpunt Vergroten van bekendheid van het ondersteuningsaanbod. Verbetering bekendheid mogelijkheden materiële hulp: Het Steunpunt Mantelzorg en maatschappelijke partners dienen mantelzorgers te wijzen op de materiële mogelijkheden die zij hebben om hun zorgtaken te verlichten en hiervoor in aanmerking te komen. Zie ten aanzien van dit onderwerp ook het in het voorgaande besproken speerpunt Vergroten van bekendheid van het ondersteuningsaanbod. - Onze inzet: Alle regelingen en vergoedingen op eenvoudige wijze in kaart brengen. Het ondersteuningsaanbod inzake financiën en materiële hulp is in kaart gebracht. Zie beoogd resultaat. klanttevredenheidstoets (vragenlijst ontwikkelen). Waardering van de inzet van mantelzorgers: De inzet van mantelzorgers is onmisbaar en maakt het vaak mogelijk dat een zorgvrager in de eigen omgeving kan blijven wonen. De gemeente wil behalve ondersteuning en signalering ook iets doen aan de waardering van mantelzorgers. Hoewel hun inzet vaak niet in geld is uit te drukken, gaat het om een geldelijke waardering. Mantelzorgcompliment: De gemeente reikt vanaf 2016 via het Steunpunt Mantelzorg een waardering uit aan mantelzorgers in de vorm van een financiële tegemoetkoming op maat. Zie verder hoofdstuk. 11

12 8. Jonge mantelzorgers Inleiding Veelal denkt je bij mantelzorgers aan de wat oudere personen. Maar mantelzorgers zijn niet alleen maar de wat oudere mensen; het zijn ook de jongeren die, soms vanaf heel jong al, te maken hebben met een zorgsituatie thuis of in de directe omgeving. Deze jongeren krijgen naast de gewone taken in huis ook taken die niet bij de leeftijd passen. Gevolgen hiervan kunnen zijn; overbelasting, vaker een minder goede gezondheid, psychische problemen, suïcidegedachten en pogingen, alcohol- en marihuanagebruik, spijbelen, schoolverzuim door ziekte en meer problemen thuis. Ook voor jonge mantelzorgers geldt: hulp op maat en een zorgvuldige aanpak. Daarin is vooral de aansluiting bij de behoeften van deze jongeren van groot belang. Definitie van het begrip jonge mantelzorger Waar hebben we het eigenlijk over als we spreken over de term jonge mantelzorger? Wie zijn dit? Hoe oud zijn zij? Wat voor zorg geven zij precies? Allemaal vragen die we proberen te beantwoorden binnen de volgende door ons gehanteerde definitie van de doelgroep. Volgens Mezzo, de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg, wordt onder het begrip jonge mantelzorgers verstaan: kinderen en jongeren tot 24 jaar die opgroeien met een zieke ouder, broer, zus, of met een zieke opa of oma die in de directe omgeving van het gezin woont en die intensieve zorg nodig heeft. Hier sluiten wij ons bij aan. De relatief hoge leeftijdsgrens van 24 jaar wordt gehanteerd omdat problemen juist ook kunnen ontstaan in de overgang naar zelfstandigheid. Deze groep kan nog ingedeeld worden in twee subgroepen. Dat zou neerkomen op een leeftijdsgroep van kinderen van 7-13 jaar en kinderen/jongeren van 13 t/m 24 jaar. Deze splitsing hoeft niet te streng op gekeken te worden. Een voorbeeld hiervan is als het om broertjes en zusjes gaat. Plan van aanpak Voorbereidingsfase: Welzijn de Wolden wil jonge mantelzorgers (JMZ) ondersteuning op maat bieden. Uit ervaringen in andere gemeentes blijkt dat er behoefte is aan gezamenlijk iets te ondernemen en te ontmoeten. Aansluiten bij de behoefte van de jonge mantelzorger is een must. De eerste stappen waren literatuuronderzoek, onderzoek in de praktijk en kennis vergaren. Door enkele keren mee te lopen met andere JMZ consulenten en informatiebijeenkomsten bezoeken omtrent het onderwerp JMZ. Het plan is om binnen de eigen organisatie en eventueel ook daarbuiten - namen van - en informatie over jonge mantelzorgers op te vragen om zo al een klein bestand te ontwikkelen met jonge mantelzorgers. Ook zijn er enkele namen bekend vanwege het project; dat verdient een bloemetje. Daarnaast zullen de medewerkers intern ook opletten of zij tijdens de gesprekken met individuen en gezinnen jonge mantelzorgers tegenkomen. Dat is het begin van dit project. Het zou mooi zijn als de mantelzorgers zelf aangeven waar hun behoeften liggen en welke activiteiten zij willen gaan doen. Een dergelijk activiteit zal laagdrempelig zijn; dat wil zeggen dat de nadruk niet meteen komt te liggen op de persoonlijke (zorg)situatie van de jongere, maar dat er eerst ruimte is om elkaar te leren kennen en contacten uit te wisselen. Van daaruit kunnen kan verder gekeken worden wat de jongere nodig heeft. Uitvoeringsfase: - JMZ bereiken - Bewustwording creëren - Netwerken - Passend hulpaanbod creëren 12

13 - Deskundigheid op peil houden door regelmatig bijeenkomsten te bezoeken en professionals te spreken - Professionals informeren over het ondersteuningsaanbod (ook vragen om alert te zijn op jonge mantelzorgers) (signaleerfunctie) - Samen werken met andere organisaties. Eventueel als de groepen groter worden bedrijven vragen om te sponsoren etc. - Aansluiten bij de belevingswereld van de jongeren - Informatie verspreiden op plekken waar jongeren veel komen (publiciteit) - Voorlichting geven - Bij volwassen mantelzorgers informeren over thuissituatie en eventuele kinderen Korte termijndoelen: Bewustwording creëeren - Flyers ontwerpen - Logo bedenken - Voorlichtingsmateriaal ontwikkelen - Netwerk informeren en betrekken - JMZ benaderen (telefonisch, social media, schriftelijk) - Huisbezoeken Lange termijndoel: - Informatie & advies functie - Lotgenotencontact - Activiteitenaanbod op maat - Voorlichtingsbijeenkomsten zowel voor de jongere als het netwerk - Huisbezoeken - Vertrouwen creëren - Bewustwording (blijvend) Wat willen wij bereiken (doel) Welzijn de Wolden wil zoveel mogelijk JMZ informeren over de mogelijkheden die er zijn om hen te ondersteunen. Wij willen aansluiten bij de behoeften van de JMZ. Zorg op maat en activiteiten hierbij aan laten sluiten. Wij willen jongeren informeren omtrent de ziekte en problemen specifiek op de jongere zijn of haar situatie gericht. Wij willen emotionele en praktische ondersteuning bieden. Daarnaast willen we inzetten op het ontmoeten van lotgenoten d.m.v. lotgenoten contact. 13

14 9. Vrijwillige thuiszorg Binnen de Wmo neemt de zogeheten vrijwillige thuiszorg een bijzondere plek in. Het gaat om een aparte vorm van vrijwilligerswerk die bijzonder veel vraagt van vrijwilligers, vanwege de sterke persoonlijke component en de ernst van problemen waar zij mee geconfronteerd worden tijdens hun vrijwilligerswerkzaamheden. Het terugdringen van individuele ondersteuning en doen van een groter beroep op eigen verantwoordelijkheid en eigen netwerken betekent dat er een grotere inzet gevraagd gaat worden van Vrijwillige thuiszorg. Definitie Vrijwillige thuiszorg is gericht op georganiseerd dan wel informeel verband om zelfstandig wonende kwetsbare inwoners in hun thuissituatie te ondersteunen. De vrijwillige thuiszorg vervult een belangrijke rol in de samenleving en zorgt dat specifieke groepen kwetsbare burgers en kinderen mee kunnen blijven doen. Daarbij gaat het onder meer om mensen die psychische of psychiatrische problemen hebben, (ouders van) kinderen met een beperking, mensen die ernstig of chronisch ziek zijn of bijvoorbeeld mantelzorgers met een dementerende partner. Bij deze groepen kwetsbare inwoners leeft een behoefte aan praktische, sociale of emotionele ondersteuning in het dagelijks leven. Thuiszorgvrijwilligers bieden deze vormen van ondersteuning, zowel thuis als in instellingen. Ze organiseren recreatieve activiteiten, gaan met iemand op stap, doen praktische klussen, bieden respijtzorg aan mantelzorgers, of bieden hulp bij het op orde brengen van de financiën of het in kaart brengen van iemands netwerk. Uitgangssituatie Er zijn in De Wolden verschillende organisaties actief in de ondersteuning van inwoners door vrijwilligers op individuele basis of op gezinsniveau, zoals Welzijn De Wolden, Humanitas, De Zonnebloem, het Rode Kruis en de kerken. Er zijn ook veel vrijwilligers actief in zorginstellingen. Een aantal organisaties krijgt financiële steun van de gemeente, andere organisaties werken op eigen kracht of hebben andere financieringsbronnen. De organisaties zijn redelijk bekend met elkaars aanbod. Ook de Wmo-consulenten zijn bekend met de ondersteuningsmogelijkheden van deze organisaties en verwijst hier regelmatig naar door. Het terugdringen van individuele ondersteuning op professionele basis vanwege beheersing van de kosten en daarmee het doen van een groter beroep op eigen verantwoordelijkheid en eigen netwerken, betekent dat er een grotere inzet gevraagd gaat worden van De vrijwillige thuiszorg. Er is steeds meer behoefte aan ondersteuning door vrijwilligers in situaties waarin zich problemen voordoen op het vlak van de zelfredzaamheid op de verschillende leefdomeinen. Daarnaast komen vanaf 2015 met de decentralisatie van de Jeugdzorg en de decentralisatie van AWBZ-begeleiding en persoonlijke verzorging nog meer hulpvragen voor rekening van de gemeente. Gezien de efficiencykortingen die hiermee gepaard gaan en de bezuinigingen op huishoudelijke hulp, is de gemeente dan ook genoodzaakt om de juiste mix van professionele ondersteuning en vrijwillige thuiszorg in te zetten om de meest zware vormen van ondersteuning betaalbaar te houden en in te kunnen zetten voor degenen die het echt nodig hebben. Speerpunten en inzet WDW Voor de organisaties die werken met intensieve thuiszorgvrijwilligers is de ondersteuning beschikbaar die geldt voor de ondersteuning van alle vrijwilligers. WDW wil vrijwillige thuiszorg inzetten om problemen vroegtijdig en efficiënt op te lossen en (toekomstige) risicogroepen te signaleren en herkennen. Uitgangspunt is dat iedereen de hulp krijgt die nodig is om weer optimaal te kunnen deelnemen aan de maatschappij. Waar mogelijk wordt deze hulp of lichte kortdurende ondersteuning gerealiseerd door vrijwilligers. 14

15 Vrijwillige thuiszorg vraagt veel van vrijwilligers, zij dienen goed toegerust te zijn op de doelgroepen en specifieke taken waarmee zij te maken kunnen krijgen. Zo komen in het kader van de functie begeleiding onder meer mensen met een psychiatrische achtergrond en/of licht verstandelijke beperking in beeld. Hulp aan (gezinnen met) kinderen vergt andere specifieke vaardigheden en verantwoordelijkheden. Voor ondersteuning bij financiële problematiek is weer andere kennis nodig en dit hangt bovendien vaak ook samen met andere problemen. Kortom, het gaat om hulp die op individuele basis of gezinsniveau wordt geboden en van vrijwilligers hele specifieke vaardigheden vraagt. De organisaties waarvoor zij actief zijn voorzien zelf in een scholingsaanbod op deze vaardigheden. Gezien de specifieke noodzaak en het karakter van de thuiszorgvrijwilligers, zijn per speerpunt extra aandachtspunten ter ondersteuning van de intensieve vrijwilligerszorg geformuleerd. 9.1 Vrijwillige thuiszorg beter op de kaart zetten en zorgen dat het meer vanzelfsprekend wordt WDW hecht eraan dat ook specifiek vrijwillige thuiszorg beter op de kaart komt te staan. Daarnaast wil WDW aansluiting bij ontwikkelingen ten aanzien van de functie begeleiding. Vanaf 2016 wordt daarom ingezet op de volgende activiteiten: Vergroten bekendheid vrijwillige thuiszorg: Wanneer vanuit het Steunpunt Vrijwilligerswerk (SV) aandacht wordt besteed aan vrijwilligerswerk en wervingsactiviteiten, dient het bestaan van vrijwillige thuiszorg beter onder de aandacht te worden gebracht. Vrijwillige thuiszorg is een relatief onbekende vorm van vrijwilligerswerk. Gezien de groeiende groep 65-plussers is te verwachten dat meer mensen met de nodige levens- en werkervaring dit soort vrijwilligerswerk kunnen gaan doen. Dit betekent dat de ondersteuningsbehoefte goed in kaart moet worden gebracht, dit soort vrijwilligerswerk een duidelijker gezicht dient te krijgen en aan de kant van de inwoners die mogelijk een beroep kunnen doen op vrijwillige thuiszorg de vraagverlegenheid doorbroken moet worden. Het SV kan hierin samenwerken met instellingen die direct te maken hebben met vrijwillige thuiszorg. - Onze inzet: Extra aandacht besteden aan werving van thuiszorgvrijwilligers met behulp van het Steunpunt Vrijwilligers; Indien wenselijk meer groepsactiviteiten organiseren (zondagmiddagactiviteit, Sociale Eetpunten); respijtweekenden. Vrijwillige thuiszorg is toegenomen en staat beter op de kaart. Het aantal toegenomen thuiszorgvrijwilligers; Naamsbekendheid en doel vrijwillige thuiszorg is verbeterd. Registratie nieuwe thuiszorgvrijwilligers. 9.2 Inspelen op nieuwe vraag: Nu de functie begeleiding vanuit de AWBZ naar de gemeente is gekomen, is het goed denkbaar dat ook hiervoor een beroep op vrijwilligers wordt gedaan. WDW wil het SV inzetten om samen met de organisaties die deze vormen van vrijwilligerswerk bieden te oriënteren en in te spelen. - Onze inzet: Organisaties samen brengen en kijken in gezamenlijkheid wat nodig is en aanbod te creëren. 15

16 Nieuwe thuiszorgvrijwilligers zijn ingezet voor de functie begeleiding. Het aantal nieuw geworven thuiszorgvrijwilligers. Registratie nieuwe thuiszorgvrijwilligers. 9.3 Werven van vrijwilligers en de match tussen vraag en aanbod Behalve het vergroten van de bekendheid van vrijwillige thuiszorg in het algemeen, dient er ook ingezet te worden op de werving van vrijwilligers voor deze soort vrijwilligerswerk. Vanaf 2016 besteedt WDW hieraan in het bijzonder aandacht. Extra aandacht voor werving thuiszorgvrijwilligers: Op dit moment is er nog geen specifieke werving van intensieve thuiszorgvrijwilligers. Dit loopt via de organisaties die met deze vrijwilligers werken. Het blijkt in de praktijk voor het Steunpunt Mantelzorg lastig om vrijwilligers te vinden die zich hiervoor willen inzetten. WDW wil het SV inschakelen om organisaties die nog niet op eigen kracht vrijwilligers kunnen werven hierin te ondersteunen door het geven van advies over geschikte wervingskanalen en meer samenwerking te zoeken met organisaties die meer ervaren zijn. Aandacht voor werving respijtzorgvrijwilligers: Respijtzorg biedt mantelzorgers de mogelijkheid hun zorgtaken aan een ander over te laten, waarbij de mantelzorger even wordt ontlast. Er zijn te weinig vrijwilligers om aan de vraag naar respijtzorg te kunnen voldoen. De verwachting is dat dit moet worden uitgebreid om mantelzorgers ook in de toekomst tegemoet te komen wanneer zij moeten worden ontlast. Daarnaast dient door professionals die te maken hebben met zorgvragers en hun mantelzorgers ook gericht worden doorgevraagd naar mogelijkheden in het eigen netwerk om de zorg of taken van de mantelzorger op bepaalde momenten op te vangen. Vaak ervaren betrokkenen een drempel om hulp van buitenaf in te schakelen en kan het eigen netwerk hierin in veel gevallen een oplossing bieden. WDW wil voorzien in passende voorlichting voor professionals over de signalering van mantelzorgers en hen te informeren over de ondersteuningsmogelijkheden. - Onze inzet: Samen met andere vrijwilligersorganisaties en gemeente een maand van de vrijwilligers gaan organiseren met allerlei acties en evenementen; Gerichte focus op respijtzorgvrijwilligers (juiste man/vrouw op de juiste plaats!). Mantelzorgers zijn tijdelijk van hun zorgtaken ontheven. De draagkracht-draaglast verhouding is meer in balans. Het aantal thuiszorgvrijwilligers die specifiek kunnen worden ingezet voor respijtzorg. Registratie nieuwe respijtzorgvrijwilligers. 16

17 10. Mantelzorgcompliment Begin 2016 is aan een werkgroep, bestaande uit de mantelzorgconsulenten van WDW en twee vertegenwoordigers van de Wmo-raad, gevraagd om met een advies te komen over de invulling van het mantelzorgcompliment. Het advies van de werkgroep staat hieronder verwoord: 1. De waardering moet een financiële tegemoetkoming zijn. Uit onderzoek is gebleken dat mantelzorgers zich het meest gewaardeerd voelen door een vast geldbedrag te krijgen. 2. Voorstel is dat de gemeente een vast geldbedrag uitbetaalt aan zorgvragers die mantelzorg ontvangen. De zorgvragers betalen dan vervolgens dit bedrag uit aan hun mantelzorger als compliment voor de geleverde zorg. 3. In 2016 kan gedurende de periode vanaf 1 oktober een aanvraag worden ingediend. In 2017 en volgende jaren kan dat van 1 januari tot juli. 4. De aanvraag wordt ingediend door de zorgvrager die mantelzorg ontvangt. Dus niet door de mantelzorger zelf. 5. Per jaar mag maximaal 1 mantelzorgcompliment aangevraagd worden. De zorgvrager mag het compliment verdelen over meerdere mantelzorgers. 6. Indien de zorgvrager een zorg zwaarte pakket 3 of meer heeft, dan dient een kopie van de indicatie meegestuurd te worden. Heeft men deze indicatie niet dan kan er ook rechtstreeks een aanvraag bij het Steunpunt Mantelzorg ingediend worden. Zij zullen dan beoordelen of men voor het compliment in aanmerking komt. Dat doen ze door het afleggen van een huisbezoek indien het een eerste aanvraag betreft. 7. Criteria: Wie is mantelzorger? - Mantelzorg is bovengebruikelijke zorg: De normale, dagelijkse zorg, die partner, ouders, inwonende kinderen of andere huisgenoten geacht worden elkaar onderling te bieden, valt hier niet onder. Voor kinderen geldt dat ouders de tot hun gezin behorende minderjarige kinderen behoren te verzorgen, op te voeden en toezicht aan hen te bieden, ook al is er sprake van een kind met een ziekte, aandoening of beperking. Er is sprake van bovengebruikelijke zorg, als de voor het kind noodzakelijke zorg op het gebied van persoonlijke verzorging, verpleging en begeleiding in chronische situatie uitgaat boven de zorg die een kind van dezelfde leeftijd zonder beperkingen redelijkerwijs nodig heeft, voor wat betreft aard, frequentie en benodigde tijd voor deze handelingen. - Er is geen sprake van vrijwillige keus: De geboden mantelzorg vloeit direct voort uit de relatie tussen de mantelzorger en de zorgvrager zoals partner, kind, familie, buur of vriend. Uitgesloten is geboden zorg vanuit vrijwilligersactiviteiten zoals maatjesprojecten, sociale bezoeken etc. Deze worden veelal op vrijwillige basis geboden. - De verleende mantelzorg bedraagt minimaal 8 uren per week. - Er moet sprake zijn van langdurige zorg (minimaal ½ jaar) 8. De financiële tegemoetkoming bedraagt 300,-- per jaar per zorgvrager. 9. De uitvoering van het mantelzorgcompliment ligt bij WDW. 17

18 11. Financien De uitvoering van het uitvoeringsplan sluit in belangrijke mate aan bij de huidige uitvoering van het beleid. De huidige budgetten zij leidend bij de uitvoering van het uitvoeringsplan. Waar extra inzet van WDW nodig is, wordt in overleg tussen gemeente en WDW gekeken in welke mate daarvoor (incidenteel) extra middelen nodig zijn binnen de huidige Wmo-budgetten. Uitzondering hierop is de uitvoering van het mantelzorgcompliment. Dat is een nieuwe taak voor WDW. In de Wmo-rijksbijdrage zitten ook middelen voor uitvoering van (het) mantelzorg(compliment). Deze middelen kunnen ook worden ingezet voor de organisatie van de uitvoering van het mantelzorgcompliment. 18

19 12. Evaluatie De voortgang van de uitvoering van dit uitvoeringsplan maakt onderdeel uit het reguliere overleg tussen WDW en gemeente. Eén keer per jaar voor de eerste keer na uitvoering van het mantelzorgcompliment in 2016 wordt de uitvoering van het uitvoeringsplan geëvalueerd. Daarbij worden ook de Adviesraad Sociaal Domein en de Wmo-cliëntenraad betrokken. 19