STOP4-7 Nederland Resultaten bij Entréa, Trajectum, Lindenhout en t Kabouterhuis

Transcriptie

1 STOP7 Nederland Resultaten bij,, en t Kabouterhuis Inge Bastiaanssen Jenny Sijbers Jan Willem Veerman

2

3 STOP7 Nederland Resultaten bij,, en t Kabouterhuis

4 Praktikon maakt deel uit van de Stichting te Nijmegen en is gelieerd aan de bijzondere leeropdracht Speciale Kinder en jeugdzorg, die vanwege deze stichting is verbonden aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Radboud Universiteit Nijmegen en vervuld wordt door prof. dr. J.W. Veerman, hoofd van Praktikon. Praktikon Postbus HE Nijmegen tel praktikon@acsw.ru.nl fax Praktikon Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 9 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Praktikon. No part of this book/publication may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

5 Inhoudsopgave. Inleiding 7. Toelichting bij resultaten 3. Respons 3. Probleemgedrag 5 5. Opvoedingsbelasting. Ouderlijk gedrag 3 7. Cliënttevredenheid 7 8. Behandelintegriteit Conclusie 37 Bijlage: Uitleg en formules gebruikte statistische concepten 3

6

7 . Inleiding In dit rapport worden de resultaten weergegeven van het onderzoek behorende bij de interventie STOP7 van het schooljaar In deze inleiding worden de interventie STOP7 en het bijbehorende onderzoek nader toegelicht. STOP7 (Samen Sterker Terug Op Pad van vier tot en met zeven jaar) is door vier samenwerkende instellingen, te weten in Nijmegen (instelling voor jeugdzorg, onderwijs en onderzoek), in Utrecht (instelling voor jeugdzorg), Praktikon in Nijmegen (organisatie voor onderzoek en ontwikkeling in de jeugdzorg, verbonden aan ) en het NJI (Nederlands Jeugd Instituut, het vroegere NIZW in Utrecht) een aantal jaren geleden gekozen als interventie om tijdig in te grijpen bij gedragsproblemen van jonge kinderen. De interventie is bedoeld voor kinderen van vier tot zeven jaar en hun opvoeders. Het gaat om kinderen met externaliserende gedragsproblemen en gedragsstoornissen (antisociaal gedrag), waarbij te denken valt aan ongehoorzaamheid, liegen, vechten, driftbuien en opstandig gedrag. Er is sprake van een coërcieve interactie (dwingrelatie) tussen ouders en kind, waardoor er geen gezagsrelatie ontwikkeld is. De ouders missen de opvoedingscompetenties om met het kind om te gaan en ervaren een hoge opvoedingslast. STOP7 is een multimodale interventie, wat wil zeggen dat zowel het kind, zijn of haar ouders en de leerkracht en eventueel pedagogisch medewerker van het kind een training krijgen. Deze benadering is gebaseerd op de sociaalleertheoretische inzichten van Patterson en zijn medewerkers en maakt gebruik van gedragstherapeutische technieken, zoals: zich houden aan regels, zelfcontrole, aanleren en versterken van sociale en probleemoplossende vaardigheden, door onder andere complimenten, privileges en muntjes. Ongewenst gedrag wordt verzwakt door middel van negeren, timeout en het ontnemen van privileges en muntjes. De nadruk ligt hierbij op een positieve benadering. De kinderen komen tien weken lang één dag in de week bij elkaar waar bovengenoemde vaardigheden op een speelse manier in een groepje van zes tot tien kinderen door twee (daartoe getrainde) trainers worden bijgebracht. Parallel aan de kindtraining nemen de ouders deel aan een oudertraining die tevens bestaat uit bijeenkomsten. De ouders leren via modeling (observeren van de kindtraining) en via gedragsmodificatie het gedrag van hun kind te sturen. Positieve betrokkenheid, positief bekrachtigen, het stellen van regels en toezicht houden zijn hierbij belangrijke aan te leren vaardigheden. De leerkrachttraining kent vier bijeenkomsten, richt zich op dezelfde vaardigheden als de oudertraining en gaat bovendien in op de communicatie tussen ouders en leerkracht. In een handboek staan alle sessies uitgeschreven en wordt de interventie ook theoretisch onderbouwd. STOP7 is opgenomen in de databank effectieve jeugdinterventies van het NJI als een veelbelovende interventie. Momenteel wordt de interventie opnieuw beoordeeld voor het predicaat doeltreffend. De Mey, W., Messiaen, V., Van Hulle, N., Merlevede, E., & Winters, S. (005). Samen sterker Terug Op Pad. Een vroegtijdige interventie voor jonge kinderen met gedragsproblemen. Amsterdam: SWP. 7

8 Sinds het najaar van 00 zijn nog twee jeugdzorginstellingen in Nederland de interventie gaan uitvoeren; (Amsterdam/Hoofddorp) en (Gelderland). Samen met en die de interventie al enige tijd uitvoeren, Praktikon, de organisatie die het effectonderzoek uitvoert, en de uit België afkomstige ontwikkelaar van de STOP7 interventie hebben betrokkenen zich verenigd in STOP7 Nederland. Dit is een samenwerkingsverband dat is opgericht teneinde de kwaliteit van STOP7 te bewaken en de methodiek verder te ontwikkelen. In het kader hiervan is effectonderzoek ingebouwd in de uitvoering van de interventie. Een instelling die de STOP7 interventie uit wil gaan voeren en zich wil aansluiten bij STOP7 Nederland dient gecertificeerd te worden. Daarvoor moeten instellingen voldoen aan bepaalde voorwaarden, zoals participatie aan effectonderzoek, landelijke werkgroepbijeenkomsten, en eisen t.a.v. (voor)opleiding van STOP7 medewerkers 3. In september 008 heeft STOP7 Nederland haar vijfjarig bestaan gevierd en de vijfjarige samenwerking met de Vlaamse ontwikkelaars van het programma middels een studiedag voor alle Nederlands en Vlaamse medewerkers. Het STOP7 onderzoek wordt sinds 003 uitgevoerd bij en bij. Tussen februari 003 en juni 00 zijn bij acht en bij zeven trainingen afgerond. De resultaten van dit onderzoek zijn te vinden het tabellenboek en een eerste artikel verschijnt in 009 in het tijdschrift Kind en Adolescent 5. Het onderzoeksdesign bestaat uit een voormeting, nameting en na zes maanden een followup. Aan ouders, leerkrachten en eventueel pedagogisch medewerkers zijn voorafgaande aan de eerste bijeenkomst (voormeting), bij de laatste bijeenkomst (nameting) en zes maanden na de laatste bijeenkomst (followup) vragenlijsten toegestuurd of meegegeven. De vragenlijsten zijn de Child Behavior Checklist (CBCL/ 8), Teacher s Report Form (TRF/8) 7, De verkorte versie van de Nijmeegse Ouderlijke Stressindex (NOSIK) 8, en een voor STOP7 verkorte versie van de Schaal Ouderlijk Gedrag voor kinderen tot 8 jaar (SOG/8 9 ), genaamd de SOG/7. De scores op de gebruikte vragenlijsten worden vergeleken met die van normgroepen. De vragenlijsten worden tijdens de interventie benut door de resultaten bij aanvang en bij einde van de interventie terug te bespreken met ouders. 3 Zie ook de folder voor instellingen, op te vragen bij STOP7 secretariaat Nederland (De Waarden Postbus MB Nijmegen, tel. 0 38, m.sluitman@dewaarden.nl). De Meyer, R.E., Brussel, A. van, Duijvenbode, A. van Veerman, J.W. (007). Resultaten STOP7. Tabellenboek trainingen Nijmegen: Praktikon. 5 Brussel, A. van, De Meyer, R. & Veerman, J.W. (00). Evaluatie van een Multimodale behandeling voor kleuters met ernstige gedragsproblemen (ingediend bij Kind en Adolescent). Verhulst, F.C., Ende, J. van der, & Koot, H.M. (99). Handleiding voor de CBCL/8. Rotterdam: Erasmus Universiteit/Afdeling Kinder en jeugdpsychiatrie, Sophia Kinderziekenhuis. Achenbach, T.M. & Rescorla, L.A. (00). Manual for the ASEBA schoolage forms & profiles. Burlington. VT: University of Vermont, Research Center for Children, Youth & Families. 7 Verhulst, F.C., Ende, J. van der, & Koot, H.M. (997a). Handleiding voor de TRF. Rotterdam: Erasmus Universiteit/Sophia Kinderziekenhuis, Afdeling Kinder en Jeugdpsychiatrie. Achenbach, T.M. & Rescorla, L.A. (00). Manual for the ASEBA schoolage forms & profiles. Burlington. VT: University of Vermont, Research Center for Children, Youth & Families. 8 Brock, A.J.L.L. de, Vermulst, A.A., Gerris, J.R.M., Abidin, R.R. (99). NOSI: Nijmeegse Ouderlijke Stress Index. Lisse: Swets & Zeitlinger. Brock, A.J.L.L. de, Vermulst, A.A., Gerris, J.R.M., Veerman, J.W., Abidin, R.R. (003). NOSI: Nijmeegse Ouderlijke Stress Index. Vragenlijst experimentele nieuwe versie Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen, sectie Orthopedagogiek Gezin & Gedrag. 9 Van Leeuwen, K. (00). Beknopte Handleiding voor het praktisch gebruik van de Schaal Ouderlijk Gedrag (SOG). Vakgroep Ontwikkelings en Persoonlijkheidspsychologie Universiteit Gent. Voor STOP7 is de vragenlijst ingekort tot 5 schalen die van toepassing zijn op de vaardigheden die in de oudertraining worden getraind. Deze speciaal verkorte versie heeft de SOG7. 8

9 Bij de laatste bijeenkomst wordt ouders tevens gevraagd de BESTE (Beoordelingsschaal voor Tevredenheid en Effect) in te vullen. Hetzelfde wordt de leerkrachten (en pedagogisch medewerkers of andere professionals) gevraagd na de leerkrachttraining (of netwerktraining). Naast de vragenlijsten die door ouders worden ingevuld, verzamelen de trainers ook gegevens over de mate waarin het programma wordt uitgevoerd zoals bedoeld (behandelintegriteit). De behandelchecklist is een behandelintegriteitstoets om na te gaan of de beoogde inhoud van de verschillende bijeenkomsten van STOP7 is gerealiseerd. Er is een behandelchecklist voor zowel de kind, ouder, als leerkrachttraining. De checklisten worden na elke sessie van de kind, ouder en leerkrachttraining ingevuld door de betreffende trainers. Op deze checklisten kan per bijeenkomst worden aangegeven welke onderdelen zijn behandeld (zoals beschreven in het handboek). Daarnaast kunnen de trainers zelf de bijeenkomsten beoordelen middels een rapportcijfer. Het handboek beschrijft de kind en oudertraining als bestaande uit bijeenkomsten en de leerkrachttraining als bestaande uit bijeenkomsten. In deze bijeenkomsten dienen respectievelijk 0 (kindtraining), 50 (oudertraining) en 39 (leerkrachttraining) onderdelen aan bod te komen. Deze aantallen fungeren als norm. Als aanvulling op de behandelchecklisten wordt het Formulier Einde Training door de trainers ingevuld. Het Formulier Einde Training gaat na of instellingen voldoen aan de certificeringseisen voor STOP7. Er wordt onder andere nagegaan hoeveel huis en schoolbezoeken er hebben plaatsgevonden, hoeveel trainers er per kind, ouder en netwerktraining aanwezig waren, uit hoeveel bijeenkomsten de kind, ouder en leerkrachttraining bestonden en hoeveel bijeenkomsten de kinderen, (ten minste één van de) ouders en leerkrachten hebben bijgewoond. De Meyer, R.E., Jansen, J., Veerman, J.W. (00). Handleiding beoordelingsschaal tevredenheid en effect (BESTE). Nijmegen: Praktikon, KUN, ACSW. Bastiaanssen, I.L.W., Duijvenbode, A. van, veerman, J.W., (00). BESTE STOP7 versie voor ouders en versie voor leerkrachten. Nijmegen: Praktikon. Bastiaanssen, I.L.W., & Duijvenbode, A. van (007). Checklist kind, ouder en leerkrachttraining STOP7. Nijmegen: Praktikon. Bastiaanssen, I.L.W., & Sijbers, J.M.C. (007). Formulier einde training STOP7. Nijmegen: Praktikon. 9

10

11 . Toelichting bij resultaten Van september 007 tot augustus 008 (schooljaar ) hebben instellingen samen 3 maal de STOP7 trainingen uitgevoerd, daarbij zijn totaal 9 kinderen, (één van of beide) ouders en hun leerkrachten geholpen. Twee locaties van (Nijmegen en Tiel) hebben beiden twee maal de interventie uitgevoerd. heeft twee maal de interventie uitgevoerd. heeft éénmaal de interventie uitgevoerd. En het Kabouterhuis heeft op vier locaties samen maal de interventie uitgevoerd (Amsterdam West twee maal, Amsterdam Noord maal, en Amsterdam Zuid/Zuidoost en Hoofddorp ieder éénmaal). In dit tabellenboek worden de resultaten weergegeven van de trainingen per instelling, plus het totaal behaalde resultaat van de instellingen samen. Ten tijde van het schrijven van dit tabellenboek waren followup gegevens van deze trainingen nog niet compleet. Om die reden worden followup gegevens over langere tijd verzameld en eens per 3 jaar gerapporteerd. Hoe nu de belangrijkste uitkomsten in dit tabellenboek te lezen? De opbouw is als volgt. De kern van de gerapporteerde resultaten wordt gevormd door het geconstateerde beloop in probleemgedrag (gemeten met CBCL en TRF), in opvoedingsbelasting van ouders (gemeten met de NOSIK) en in ouderlijk gedrag (gemeten met de SOG). In de diverse tabellen staan de gemiddelde groepsgegevens per training weergegeven in deviatiescores 3 met de bijbehorende effectgroottes (ES = Effectsize). Bij de tabellen wordt een interpretatiekader weergegeven, plus in tekst een samenvatting van de belangrijkste bevindingen die uit de tabel te lezen zijn. Naast het beloop van probleemgedrag, opvoedingsbelasting en ouderlijk gedrag wordt tevens de mate van cliënttevredenheid weergegeven middels de resultaten van de BESTE die door ouders en leerkrachten is ingevuld. In elke tabel worden de uitkomsten van vergeleken met de eerder behaalde uitkomsten ( ). Deze laatste fungeren dan als norm of benchmark. In het laatste hoofdstuk worden een aantal gegevens weergegeven aangaande de behandelintegriteit, oftwel: is de STOP7 interventie door de diverse instellingen ook uitgevoerd zoals bedoeld? De resultaten die in dit effectrapport gepresenteerd worden over de aard ernst van de opgroei en opvoedproblemen dienen met voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden omdat de statistische analyses gebaseerd zijn op kleine aantallen. Kleine aantallen kunnen tot gevolg hebben dat de score van één cliënt meer of minder de gerapporteerde scores aanzienlijk beïnvloeden. Dit betekent ook dat de representativiteit van de in dit rapport gepresenteerde uitkomsten (nog) niet gewaarborgd zijn. Een respons van minimaal 0% is nodig om op groepsniveau enige zeggingskracht te krijgen, een respons van 80% waarborgt zeker de representativiteit van de gegevens. Het tabellenboek begint dan ook met een tabel waarin de respons per instelling en per vragenlijst is 3 Statistische termen zoals deviatiescores, effectgroottes en betrouwbare veranderingsindex worden direct na deze inleiding en in de bijlage nader toegelicht. Strikt genomen kan pas over effecten gesproken worden als aangetoond is dat de hulp (in dit geval de STOP7 interventie) de positieve verandering veroorzaakte. Dit is in het onderzoek niet aangetoond. Daarom spreken we in deze toelichting niet van effecten maar van veranderingen. 5 Het gaat hierbij om 5 trainingen waar in totaal 59 kinderen, hun ouders en hun leerkrachten deelnamen. Samen met de 9 kinderen uit het schooljaar namen tot nu toe 5 kinderen deel aan STOP7.

12 weergegeven. Ook hier worden de uitkomsten vergeleken met die uit eerdere jaren van onderzoek.

13 3. Respons Tabel 3.. Respons (%) op de vragenlijsten per instelling periode Instelling Lijst Aantal trainingen N 7 Voormeting Nameting Voor en nameting CBCL ouder 5 85.% (5) 7.% (98) 58.% (85) CBCL ped mwer % () 77.8 % () 55.% () TRF % (3).3% (99) 5. % (90) NOSI(K) 5 8.% () 9.% () 59.% (87) SOG % (99).8% (8) 8.% (3) BESTE ouder % (9) BESTE leerkracht % () CBCL ouder 95,% (0) 85,7% (8) 8% (7) CBCL Ped. Medewerker,7% (),7% () 33,3% () TRF 90,5% (9) 95,% (0) 90,5% (9) NOSIK 90,5% (9) 85,7% (8) 7,% () SOG7 95,% (0) 85,7% (8) 7,% () BESTE ouder 90,5% (9) BESTE leerkracht 95,% (0) CBCL ouder 5 73,3% () 0,0% (3) 0,0% (3) TRF 5 53,3 % (8) 0,0% (0) 0,0% (0) NOSIK 5 80,0% () 0,0% (3) 0,0% (3) SOG7 5 80,0% () 0,0% (3) 0,0% (3) BESTE ouder 5 0,0% (3) BESTE leerkracht 5 0,0% (0) CBCL ouder 7 0% (7) 0% (7) 0% (7) TRF 7 7,% () 8,% (),3% () NOSIK 7 0% (7) 0% (7) 0% (7) SOG7 7 0% (7) 0% (7) 0% (7) BESTE ouder 7 0% (7) BESTE leerkracht 7 7,% () t Kabouterhuis CBCL ouder 9 98% (8) 7,% (35) 5,3% (3) TRF 9 0% (9) 5,3% (3) 5,3% (3) NOSIK 9 7,% (35) 7,% (35) 5,0% (5) SOG7 9 77,% (38) 7,% (35) 53,% () BESTE ouder 9 5,3% (3) BESTE leerkracht 9,% (30) respons CBCL ouder % (8) 8,5% (3),% (59) TRF ,% (80) 7,% () 5,5% (5) NOSIK ,3% (73) 8,5% (3) 55,% (5) SOG ,% (77) 8,5% (3) 5,5% (5) BESTE ouder 3 9,3% () BESTE leerkracht ,7% (5) Aantal trainingen waarbij desbetreffende vragenlijst is afgenomen. 7 Aantal deelnemers die desbetreffende vragenlijst hebben ontvangen. De verschillen in aantallen worden verklaard doordat a) alleen een deel van de kinderen van Nijmegen een pedagogisch medewerker als informant hebben, b) is gestart met enkel TRF, en vervolgens hun onderzoeksset hebben uitgebreid met CBCL en NOSIK en als laatste de SOG7, en C) de BESTE vragenlijsten pas later deel zijn gaan uitmaken van het onderzoek, eerst die voor ouders en pas vanaf schooljaar die voor leerkrachten. 8 Alleen laat pedagogisch medewerkers van de dagbehandeling waar het kind tevens is opgenomen de CBCL vragenlijst invullen. 3

14 Op basis van het aantal deelnemers is per instelling de respons op de vragenlijsten berekend en is de onderzoeksgroep geformeerd. De onderzoekgroep bestaat uit de kinderen van wie per lijst (CBCL, TRF, NOSIK, SOG) voor en nametingen beschikbaar waren. De tevredenheidsvragenlijst (BESTE) wordt alleen bij einde ingevuld. De totale respons op de voor en nameting van de vragenlijsten is voor het merendeel van de vragenlijsten matig 9 (55,58,7%), behalve de CBCL (,%: redelijk) en de BESTE ouder (,3%: eveneens redelijk). Bij de respons op de CBCL en de SOG is enige verbetering te zien ten opzichte van de jaren daarvoor. Dit geldt echter niet voor de respons op de NOSIK, die is met 55,% slechter dan voorgaande jaren (59,%). Er zijn grote verschillen tussen instellingen, van een zeer goede respons (, met uitzondering van de slechte respons van leerkrachten op de TRF) tot een slechte respons (), en daar tussenin (: redelijk tot zeer goed, en t Kabouterhuis: onvoldoende/voldoende). 9 Volgens Veerman en Roosma (008) is een respons op herhaalde metingen onder de 50% slecht, tussen 50 59% matig, tussen 09% redelijk, tussen 7079% goed, en boven de 80 zeer goed. Veerman, J. W., & Roosma, D. (008). Onderzoekslogistiek in de praktijk. In: Yperen, T. van & Veerman, J. W. (eds.). Zicht op effectiviteit. Handboek voor praktijkgestuurd effectonderzoek in de jeugdzorg. Delft: Eburon (in druk).

15 . Probleemgedrag Tabel.. Verandering in probleemgedrag volgens ouders periode Dimensie Instelling Aantal trainingen probleemgedrag (CBCL) N 0 Voormeting Nameting VMNM Gem. SD Gem. SD ES * * * * Internaliseren (CBCL) * * * * Externaliseren (CBCL) * * * * Toelichting: Voor voormeting en nameting worden steeds de gemiddelde deviatiescores gegeven met de standaarddeviatie. Deviatiescores groter of gelijk aan,8 wijzen op aanzienlijke problemen (de klinische range), scores boven de,5 wijzen op ernstige problemen en scores boven de,9 wijzen op zeer ernstige problemen. Als er een statistisch significante verandering aantoonbaar is dan staat na de gegevens over de nameting een asterisk (*), de kans dat een geconstateerde verbetering op toeval berust is dan % of kleiner. Wanneer er een streepje staat, zijn hier geen gegevens van. Gem. = gemiddelde deviatiescore (=standaardscore: de gemiddelde afwijking van de norm (= 0)) (zie bijlage I: uitleg deviatiescores). 0 Voor analyses worden de deviatiescores van bepaalde schalen van de vragenlijsten gebruikt. Wanneer ouders niet alle vragen beantwoorden kunnen de schalen die bij de ontbrekende vragen horen niet berekend worden en zal het aantal respondenten (N) voor die schaal verder achteruitgaan. Om die reden komt het aantal respondenten zoals in bovenstaande tabel weergegeven niet altijd overeen met het aantal respondenten zoals weergegeven in tabel 3.. 5

16 SD = standaarddeviatie (spreiding van de individuele deviatiescores om het gemiddelde (= Gem.)). ES = Effectsize (effectgrootte) (zie Bijlage I: uitleg ES). Een ES groter of gelijk aan 0,80 duidt op een groot effect, een ES tussen de 0,50 en 0,79 betekent een middelgroot effect, een ES tussen de 0,0 en de 0,9 is een klein effect, en een ES lager dan 0,0 is een klein effect. Voor het interpreteren van bovenstaande resultaten moet voorzichtig worden omgegaan gezien de kleine groepen (m.n. en ) en de lage respons. De ouders van de kinderen die in hebben deelgenomen aan STOP7 rapporteren een significante afname in het totale probleemgedrag van het kind. De effectgrootte is klein (0.37). Voorgaande jaren was deze iets hoger (0.), maar viel toen ook binnen de categorie klein effect. Ook de schaal externaliserend probleemgedrag laat een afname zien, de effectgrootte is verminderd ten aanzien van voorgaande jaren (van 0.7 naar 0.0). Gemiddeld genomen blijft het probleemgedrag van de kinderen na afloop van de interventie binnen de klinische range (deviatiescore hoger dan,8). Dit betekent dat het probleemgedrag van de kinderen ondanks de significante afname nog steeds ernstig is en aandacht behoeft. Bij aanvang van de training was het internaliserende probleemgedrag van de kinderen niet problematisch volgens de ouders. Dit is passend voor de doelgroep voor STOP7. Voorgaande jaren was de internaliserende problematiek wel hoog bij aanvang. Ondanks dat de problematiek laag is bij aanvang kan voor toch een significante afname van internaliserend probleemgedrag gerapporteerd worden. De effectgrootte is wel klein (ES=0.30). en hebben goede resultaten op het gebied van probleemgedrag. Voor externaliserend probleemgedrag zijn de effectgroottes middelgroot (resp. ES= 0.50 en 0.57). Voor internaliserend probleemgedrag heeft een middelgrote effectgrootte van heeft voor het totale probleemgedrag een middelgrote effectgrootte (ES=0.5). Uit de tabel is af te lezen dat er met betrekking tot de gemiddelde deviatiescores grote verschillen zijn tussen de instellingen (zowel bij aanvang als bij einde). De ouders van t Kabouterhuis rapporteren minder ernstig probleemgedrag bij hun kinderen dan de ouders van de overige instellingen. De gemiddelden van, en liggen dichter bij elkaar. Omdat de groepen van en klein zijn, vormen deze samen met de groep overige instellingen. De verschillen tussen de gemiddelden op probleemgedrag van de overige instellingen en zijn getoetst. Daarbij werd het vermoeden bevestigd dat ouders van significant minder probleemgedrag rapporteren dan ouders van de overige instellingen (internaliserend probleemgedrag T=3,08/df=55/p=.00, externaliserend probleemgedrag T=,0/df=55/p=.00, totaal probleemgedrag T=,9/df=55/p=.00). Ondanks deze verschillen met betrekking tot de ernst van de problematiek volgens ouders is de effectgrootte van het hoogst van allemaal. Daarbij is de problematiek van de kinderen van niet meer in het klinisch gebied, wat wil zeggen dat volgens de ouders de klachten gemiddeld genomen verdwenen zijn.

17 Tabel.. Verandering in probleemgedrag volgens leerkrachten periode Dimensie Instelling Aantal trainingen probleemgedrag (CBCL) N Voormeting Nameting VMNM Gem. SD Gem. SD ES * * Internaliseren (CBCL) * * * Externaliseren (CBCL) * * * Toelichting: Voor voormeting en nameting worden steeds de gemiddelde deviatiescores gegeven met de standaarddeviatie. Deviatiescores groter of gelijk aan,8 wijzen op aanzienlijke problemen (de klinische range), scores boven de,5 wijzen op ernstige problemen en scores boven de,9 wijzen op zeer ernstige problemen. Als er een statistisch significante verandering aantoonbaar is dan staat na de gegevens over de nameting een asterisk (*), de kans dat een geconstateerde verbetering op toeval berust is dan % of kleiner. Wanneer er een streepje staat, zijn hier geen gegevens van. Gem. = gemiddelde deviatiescore (=standaardscore: de gemiddelde afwijking van de norm (= 0)) (zie bijlage I: uitleg deviatiescores). Voor analyses worden de deviatiescores van bepaalde schalen van de vragenlijsten gebruikt. Wanneer ouders niet alle vragen beantwoorden kunnen de schalen die bij de ontbrekende vragen horen niet berekend worden en zal het aantal respondenten (N) voor die schaal verder achteruitgaan. Om die reden komt het aantal respondenten zoals in bovenstaande tabel weergegeven niet altijd overeen met het aantal respondenten zoals weergegeven in tabel 3.. 7

18 SD = standaarddeviatie (spreiding van de individuele deviatiescores om het gemiddelde (= Gem.)). ES = Effectsize (effectgrootte) (zie Bijlage I: uitleg ES). Een ES groter of gelijk aan 0,80 duidt op een groot effect, een ES tussen de 0,50 en 0,79 betekent een middelgroot effect, een ES tussen de 0,0 en de 0,9 is een klein effect, en een ES lager dan 0,0 is een klein effect. Voor het interpreteren van bovenstaande resultaten moet voorzichtig worden omgegaan gezien de lage respons. Voor Lindehout en konden om die reden geen gegevens berekend worden. De leerkrachten van de kinderen die in hebben deelgenomen aan STOP7 rapporteren een significante afname in het totale probleemgedrag. De effectgrootte is klein, op de rand van middelgroot (ES=0.9). Leerkrachten rapporteren ook, meer specifiek, een afname van zowel internaliserend als externaliserend probleemgedrag van het kind. De effectgroottes zijn ook hier klein (resp. 0. en 0.), maar zijn groter dan voorgaande jaren. Het totale en externaliserende probleemgedrag van de kinderen blijft gemiddeld genomen binnen de klinische range. Dit betekent dat na afloop van de interventie het probleemgedrag van de kinderen volgens de leerkrachten ondanks de significante afname nog steeds ernstig is. Dit geldt niet voor internaliserend probleemgedrag. Bij aanvang van de training was het internaliserende probleemgedrag van deze groep kinderen al niet problematisch volgens de leerkrachten. Dit is conform de verwachting van de doelgroep STOP7, die is gericht op kinderen met externaliserend probleemgedrag. Vergeleken met heeft dus alleen heeft een significante afname van externaliserend probleemgedrag met een middelgrote effectgrootte van De resultaten van verklaren voor het overgrote deel het effect op landelijk niveau. Uit de tabel is af te lezen dat er met betrekking tot de gemiddelde deviatiescores grote verschillen zijn tussen de instellingen (zowel bij aanvang als bij einde). De leerkrachten van rapporteren meer ernstig probleemgedrag bij de kinderen dan de leerkrachten van. Dit is het tegenovergestelde van wat de ouders van t Kabouterhuis rapporteerden (minder probleemgedrag dan de overige instellingen). De verschillen tussen de gemiddelden op probleemgedrag van en zijn getoetst. Daarbij werd het vermoeden bevestigd dat leerkrachten van significant meer probleemgedrag rapporteren dan leerkrachten van externaliserend probleemgedrag T=,70/df=9/p=.00, totaal probleemgedrag T=5,73/df=9/p=.00). Voor de schaal Internaliserend probleemgedrag is geen significant verschil waargenomen. 8

19 Tabel.3. Verandering in probleemgedrag volgens pedagogische medewerkers periode Dimensie Instelling Aantal trainingen N Voormeting Nameting VMNM Gem. SD Gem. SD ES probleemgedrag (CBCL) * Internaliseren (CBCL) Externaliseren (CBCL) Toelichting: Voor voormeting en nameting worden steeds de gemiddelde deviatiescores gegeven met de standaarddeviatie. Deviatiescores groter of gelijk aan,8 wijzen op aanzienlijke problemen (de klinische range), scores boven de,5 wijzen op ernstige problemen en scores boven de,9 wijzen op zeer ernstige problemen. Als er een statistisch significante verandering aantoonbaar is dan staat na de gegevens over de nameting een asterisk (*), de kans dat een geconstateerde verbetering op toeval berust is dan % of kleiner, wanneer er twee asterisken staan (**) dan is de kans zelfs 5 % of kleiner. Wanneer er een streepje staat, zijn hier geen gegevens van. Gem. = gemiddelde deviatiescore (=standaardscore: de gemiddelde afwijking van de norm (= 0)) (zie bijlage I: uitleg deviatiescores). SD = standaarddeviatie (spreiding van de individuele deviatiescores om het gemiddelde (= Gem.)). ES = Effectsize (effectgrootte) (zie Bijlage I: uitleg ES). Een ES groter of gelijk aan 0,80 duidt op een groot effect, een ES tussen de 0,50 en 0,79 betekent een middelgroot effect, een ES tussen de 0,0 en de 0,9 is een klein effect, en een ES lager dan 0,0 is een klein effect. Voor het interpreteren van bovenstaande resultaten moet voorzichtig worden omgegaan gezien het kleine aantal pedagogisch medewerkers die bij aanvang en einde van de STOP7 interventie de CBCL hebben ingevuld (n=). Pedagogisch medewerkers zien nauwelijks probleemgedrag bij aanvang van de interventie. Ondanks dat wordt toch een significante verbetering gerapporteerd op totaal probleemgedrag met een groot effect (ES=.8). Het aantal pedagogisch medewerkers die hebben meegedaan aan het onderzoek is te klein en de respons is te laag om hier verdere conclusies aan te verbinden. Voor analyses worden de deviatiescores van bepaalde schalen van de vragenlijsten gebruikt. Wanneer ouders niet alle vragen beantwoorden kunnen de schalen die bij de ontbrekende vragen horen niet berekend worden en zal het aantal respondenten (N) voor die schaal verder achteruitgaan. Om die reden komt het aantal respondenten zoals in bovenstaande tabel weergegeven niet altijd overeen met het aantal respondenten zoals weergegeven in tabel 3.. 9

20 0

21 5. Opvoedingsbelasting Tabel 5. Verandering in opvoedingsbelasting periode Dimensie Instelling Aantal trainingen Totale stress (NOSIK) N 3 Voormeting Nameting VMNM Gem. SD Gem. SD ES * * * * Toelichting: Voor voormeting en nameting worden steeds de gemiddelde deviatiescores gegeven met de standaarddeviatie. Deviatiescores groter of gelijk aan,8 wijzen op aanzienlijke problemen (de klinische range), scores boven de,5 wijzen op ernstige problemen en scores boven de,9 wijzen op zeer ernstige problemen. Als er een statistisch significante verandering aantoonbaar is dan staat na de gegevens over de nameting een asterisk (*), de kans dat een geconstateerde verbetering op toeval berust is dan % of kleiner. Wanneer er een streepje staat, zijn hier geen gegevens van. Gem. = gemiddelde deviatiescore (=standaardscore: de gemiddelde afwijking van de norm (= 0)) (zie bijlage I: uitleg deviatiescores). SD = standaarddeviatie (spreiding van de individuele deviatiescores om het gemiddelde (= Gem.)). ES = Effectsize (effectgrootte) (zie Bijlage I: uitleg ES). Een ES groter of gelijk aan 0,80 duidt op een groot effect, een ES tussen de 0,50 en 0,79 betekent een middelgroot effect, een ES tussen de 0,0 en de 0,9 is een klein effect, en een ES lager dan 0,0 is een klein effect. Voor het interpreteren van bovenstaande resultaten moet voorzichtig worden omgegaan gezien de kleine groepen (m.n. en ) en de lage respons. De ouders van de kinderen die in hebben deelgenomen aan STOP7 rapporteren een significante afname van opvoedingssstress. De effectsize is klein (0.0), en afgenomen in vergelijking met voorgaande jaren (ES=0.5). De mate van opvoedingsbelasting valt gemiddeld genomen na afloop van de interventie nog in het in het klinisch probleemgebied. Dit wil zeggen dat ouders na beëindiging van de interventie nog steeds meer dan gemiddeld stress bij de opvoeding ervaren. Bij en is er sprake van een significante afname van opvoedingsbelasting waarbij een middelgrote effect heeft (ES=0.7) en t Kabouterhuis een klein effect (ES=0.). 3 Voor analyses worden de deviatiescores van bepaalde schalen van de vragenlijsten gebruikt. Wanneer ouders niet alle vragen beantwoorden kunnen de schalen die bij de ontbrekende vragen horen niet berekend worden en zal het aantal respondenten (N) voor die schaal verder achteruitgaan. Om die reden komt het aantal respondenten zoals in bovenstaande tabel weergegeven niet altijd overeen met het aantal respondenten zoals weergegeven in tabel 3.. In de periode is de NOSI afgenomen. Om de uitkomsten van deze periode te kunnen vergelijken met is de NOSIK (verkorte versie) berekend uit de NOSI.

22 Uit de tabel is af te lezen dat er met betrekking tot de gemiddelde deviatiescores grote verschillen zijn tussen de instellingen (zowel bij aanvang als bij einde). De ouders van t Kabouterhuis rapporteren minder opvoedingsbelasting dan de ouders van de overige instellingen. De gemiddelden van, en liggen dichter bij elkaar. Omdat de groepen van en klein zijn, vormen deze samen met de groep overige instellingen. De verschillen tussen het gemiddelde op opvoedingsbelasting van de overige instellingen en zijn getoetst. Daarbij werd het vermoeden bevestigd dat ouders van significant minder stress bij de opvoeding ervaren dan ouders van de overige instellingen (T=,0/df=8/p=.00). Daarbij is mate van stress die ouders van ervaren niet meer in het klinisch gebied, wat wil zeggen dat volgens de ouders de klachten gemiddeld genomen verdwenen zijn.

23 . Ouderlijk gedrag Tabel.. Verandering in ouderlijk gedrag periode Dimensie Instelling Aantal trainingen Totale verandering Ouderlijk gedrag (SOG7) N 5 Voormeting Nameting VMNM Gem. SD Gem. SD ES * * * * Positief gedrag ouders * * * Aanleren regels * Voor analyses worden de deviatiescores van schalen en totalen van vragenlijsten gebruikt. Bij de SOG zijn de scores ook omgerekend naar deviatiescores om ze vergelijkbaar te maken met de andere vragenlijsten zoals de CBCL en de NOSIK (hoe hoger de score, hoe problematischer). Wanneer ouders niet alle vragen beantwoorden kunnen de schalen die bij de ontbrekende vragen horen niet berekend worden en zal het aantal respondenten (N) voor die schaal verder achteruitgaan. Om die reden komt het aantal respondenten zoals in bovenstaande tabel weergegeven niet altijd overeen met het aantal respondenten zoals weergegeven in tabel 3.. 3

24 Sociaal belonen * * Hard straffen * * * Inconsequent straffen * * * * * Toelichting: Voor voormeting en nameting worden steeds de gemiddelde deviatiescores gegeven met de standaarddeviatie. Deviatiescores groter of gelijk aan,8 wijzen op aanzienlijke problemen (de klinische range), scores boven de,5 wijzen op ernstige problemen en scores boven de,9 wijzen op zeer ernstige problemen. Als er een statistisch significante verandering aantoonbaar is dan staat na de gegevens over de nameting een asterisk (*), de kans dat een geconstateerde verbetering op toeval berust is dan % of kleiner. Wanneer er een streepje staat, zijn hier geen gegevens van. Gem. = gemiddelde deviatiescore (=standaardscore: de gemiddelde afwijking van de norm (= 0)) (zie bijlage I: uitleg deviatiescores). SD = standaarddeviatie (spreiding van de individuele deviatiescores om het gemiddelde (= Gem.)). ES = Effectsize (effectgrootte) (zie Bijlage I: uitleg ES). Een ES groter of gelijk aan 0,80 duidt op een groot effect, een ES tussen de 0,50 en 0,79 betekent een middelgroot effect, een ES tussen de 0,0 en de 0,9 is een klein effect, en een ES lager dan 0,0 is een klein effect.

25 Voor het interpreteren van bovenstaande resultaten moet voorzichtig worden omgegaan gezien de kleine groepen (m.n. en ) en de lage respons. Wat als eerste opvalt is dat de gemiddelde score van de ouders met betrekking tot hun ouderlijk gedrag bij aanvang niet in het probleemgebied liggen. Ondanks de hoge mate van gedragsproblematiek en opvoedingsbelasting rapporteren ouders positief over hun opvoedvaardigheden. Desondanks rapporteren ouders van de kinderen die in hebben deelgenomen aan STOP7 een significante positieve verandering van hun ouderlijk gedrag. De effectgrootte is middelgroot (ES=0.5), wat groter is dan voorgaande jaren (ES=0.5, klein effect). Ouders zijn ook vooruit gegaan met betrekking tot inconsequent straffen (ouders zijn consequenter geworden in het uitvoeren van een straf). De effectsize is klein (ES=0.7), en was voorgaande jaren groter (ES=0.7, middelgroot effect). Daarnaast is er een significante verbetering met betrekking tot positief ouderlijk gedrag (ES=0.37). Dit betekent onder andere dat ouders nog meer betrokken zijn bij hun kind en vaker complimenten geven na deelgenomen te hebben aan de STOP7 interventie. Dit is een vooruitgang vergeleken met voorgaande jaren (ES=0.3). Ook zijn ouders meer gebruik gaan maken van sociale beloningen (ES=0.33) en minder hard gaan straffen (ES=0.3). Wat betreft de verschillen tussen de instellingen is opvallend dat op de totale schaal ouderlijk gedrag en diverse subschalen (positief gedrag, aanleren regels, sociaal belonen en inconsequent straffen) significante effectgroottes behaald (van klein tot groot). behaald een significante vooruitgang op de totale schaal ouderlijk gedrag (ES=0.5, middelgroot effect) en de subschaal hard straffen (ES=0.8, klein effect). en behalen grote effectgroottes op de subschaal inconsequent straffen (resp. ES=0.97 en 0.8). Wederom is uit de tabel is af te lezen dat er met betrekking tot de gemiddelde deviatiescores verschillen zijn tussen de instellingen (zowel bij aanvang als bij einde). Deze keer is het zeer divers per schaal. Ook gaat het om kleine aantallen. Ondanks de verschillen tussen de instellingen geven alle ouders aan geen ernstige problemen te ervaren met betrekking tot hun ouderlijk gedrag. Om deze redenen zijn deze verschillen niet getoetst. 5

26

27 7. Cliënttevredenheid Tabel 7.. Ervaren effectiviteit interventie ouders periode Dimensie Instelling Aantal trainingen Verandering in gedrag kind N Goed vooruit gegaan Effectiviteit ouders Wel wat verbeterd Onveranderd/ slechter 9 9.3%.0% 8.7% 5.5% 5.5% 8.3% %.7% 0.0%.7% 58.3% 0.0% 8.3% 8.% 7.% Verandering in functioneren gezin %.8%.0% 9.% 9.3%.3% 30.8%.5% 7.7% 0.0% 0.0% 0.0% 5.5% 5.5% 0.0% 9 58.% 37.9% 3.% % 7.%.% Manier van opvoeden kind % 7.9% 3.0% 5 5.0% 3.0% 8.0% 3.7% 33.3% 0.0% 3.% 5.5% 9.% 3 5.8% 5.% 0.0% %.9%.3% Zicht op gedrag kind % 3.8% 7.3% 3 0.9%.% 3.0% %.7% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 8 0.7% 3.% 7.% 3 5.3% 3.8%.9% 7

28 Tabel 7.. Ervaren effectiviteit interventie ouders periode Dimensie Instelling Aantal trainingen N Effectiviteit ouders Totale Effectiviteit % % 0.0% %.7% % Toelichting: De totale effectiviteit is bepaald door de scores op eerste vier vragen op de Beoordelingsschaal voor Tevredenheid en Effect (BESTE) op te tellen. Hierin wordt gevraagd naar een eventuele gedragsverandering bij het kind, een eventuele verandering in de opvoeding, een eventuele verandering in het functioneren van het gezin, of het eventueel verkrijgen van meer zicht op het gedrag van het kind. Bij een mogelijke range van is gekozen voor een afkappunt van. Een score op of boven dit afkappunt is een indicatie voor effectiviteit. Het percentage geeft aan hoeveel gezinnen een dergelijke score halen. De BESTE is vanaf training 3 afgenomen. Het merendeel van de ouders van de kinderen die in het STOP7 hebben gevolgd geven aan dat de interventie effect heeft gehad (7,%, tabel 7..). Dit is minder dan de voorgaande jaren, waarin gemiddeld 90,3% effect ervaarde. In tabel 7.. zijn de verschillende dimensies waarop ouders effect ervaren weergegeven. Daarin is te zien dat de helft van de ouders gemiddeld genomen vindt dat het gedrag van het kind, het functioneren van het gezin, de manier van opvoeden en hun zicht op het gedrag van het kind goed vooruit zijn gegaan. Een iets kleinere of vergelijkbare groep vindt dat er wel wat verbeterd is op de diverse dimensies. En een klein percentage geeft aan dat er niks is veranderd, of dat de situatie is verslechterd. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de voorgaande jaren. Er zijn ook verschillen tussen de instellingen, maar vanwege de verschillen tussen de aantallen respondenten per instelling kunnen daar geen conclusies aan verbonden worden. De enige groepen die vergelijkbaar zijn, is met. Bij t Kabouterhuis ervaren aanzienlijk minder ouders effect (,7%) dan bij (85,0%) 8

29 Tabel 7.3. Tevredenheid ouders periode Dimensie Instelling Aantal trainingen Tevredenheid over resultaten n Rapport cijfers Tevredenheid over kindtrainers Tevredenheid over oudertrainers Toelichting rapportcijfers: : zeer slecht; : slecht; 3: ruim onvoldoende; : onvoldoende; 5: twijfelachtig; : voldoende; 7: ruim voldoende; 8: goed; 9: zeer goed; : uitmuntend Ouders zijn tevreden over het resultaat van de training, gemiddeld geven ze het rapportcijfer 7,7. Dit is iets hoger dan voorgaande jaren (7,5). Tevens is ouders gevraagd een rapportcijfer toe te kennen aan de trainers van de kindtraining en de oudertraining. In bovenstaande tabel is te zien dat ouders tevreden zijn over de trainers. De kindtrainers krijgen gemiddeld een 8,5 van de ouders en de oudertrainers gemiddeld een 8.3. Dit is iets hoger dan voorgaande jaren, toen kregen beiden gemiddeld een 8,. 9

30 Tabel 7.. Ervaren effectiviteit interventie leerkrachten periode Dimensie Instelling Aantal trainingen Verandering in gedrag kind N Goed vooruit gegaan Effectiviteit leerkrachten Wel wat verbeterd Onveranderd/ slechter 8.% 7.7% 9.% 5.7%.7% 3.% 5.0% 50.0% 5.0% 5 0.0% 7.0% 8.0% 3 5.9% 5.5% 9.5% Verandering in functioneren gezin % 57.%.3% % 55.%.% 0.0% 0.0% 0.0% 8.7% 77.8% 5.% % 7.%.9% Manier van begeleiden kind % 80.0%.0%.3% 3.8% 50.0% 3 0.0%.7% 33.3% % 58.% 3.% % 5.% 0.8% Zicht op gedrag kind % 50.0% 0.0%.3% 37.5% 5.3% 0.0% 75.0% 5.0% 7.%.7%.% 3 7.9% 57.% 7.7% 30

31 Tabel 7.5. Ervaren effectiviteit interventie leerkrachten periode Dimensie Instelling Aantal trainingen N Effectiviteit leerkrachten Totale Effectiviteit % 7 0.0% 50.0% 58.3% 3 38.% Toelichting: De totale effectiviteit is bepaald door de scores op eerste vier vragen op de Beoordelingsschaal voor Tevredenheid en Effect (BESTE) op te tellen. Hierin wordt gevraagd naar een eventuele gedragsverandering bij het kind, een eventuele verandering in de opvoeding, een eventuele verandering in het functioneren van het gezin, of het eventueel verkrijgen van meer zicht op het gedrag van het kind. Bij een mogelijke range van is gekozen voor een afkappunt van. Een score op of boven dit afkappunt is een indicatie voor effectiviteit. Het percentage geeft aan hoeveel gezinnen een dergelijke score halen. De BESTE is vanaf training 3 afgenomen. De vragenlijst voor tevredenheid en effectiviteit (BESTE) voor leerkrachten is nieuw sinds schooljaar Om die reden is de landelijke groep waarmee vergeleken wordt nog klein (n=) en is het moeilijk om een vergelijking tussen de twee periodes te maken. Bij heeft geen enkele leerkracht de BESTE ingevuld. In het schooljaar is de vragenlijst totaal 5 keer ingevuld door leerkrachten. Maar leerkrachten hebben alle vragen beantwoord zodat de totale ervaren effectiviteit berekend kon worden (Tabel 7.5). Van die leerkrachten ervaart maar 38,% effect van de STOP7 interventie. Uit tabel 7. blijkt dat het merendeel van de leerkrachten vinden dat de problematiek van de kinderen wel wat verbeterd is. Echter, bijna 30% van de leerkrachten vindt de situatie onveranderd/verslechterd. Dit is aanzienlijk meer in die categorie dan voorgaande jaren en wordt grotendeels verklaard door de leerkrachten van die in deze categorie erg hoog scoren (3,%). Een verklaring hiervoor is de lage score op probleemgedrag gemeten met de TRF door de leerkrachten van (zie Tabel.). De leerkrachten van ervaarden al geen problemen bij aanvang van de STOP7 interventie. Door de kleine aantallen en de lage respons kunnen verder geen conclusies getrokken worden over de verschillen tussen de instellingen. 3

32 Tabel 7.. Tevredenheid leerkrachten periode Dimensie Instelling Aantal trainingen Tevredenheid over resultaten n Rapport cijfers.8 7, 3,3 7 7, 3 7, Tevredenheid over netwerktrainers ,8 7,3 9 8, ,9 Toelichting rapportcijfers: : zeer slecht; : slecht; 3: ruim onvoldoende; : onvoldoende; 5: twijfelachtig; : voldoende; 7: ruim voldoende; 8: goed; 9: zeer goed; : uitmuntend Ondanks dat de vragenlijst 5 keer is ingevuld hebben maar 3 leerkrachten een beoordeling gegeven van het resultaat van de training en een rapportcijfer voor de netwerktrainers. Het resultaat van de training werd beoordeeld met een 7,. De trainers van de netwerktraining krijgen van de leerkrachten gemiddeld een rapportcijfer van 7,9. 3

33 8. Behandelintegriteit Tabel 8. Behandelintegriteit (in percentages) van de kind, ouder en leerkrachttraining per instelling periode Instelling en training Behandelintegriteit Behandelintegriteit Behandelintegriteit Kindtraining Oudertraining Leerkrachttraining Tiel 8, 7% 8,0% 7,% Tiel 88,3% 9,0% 8,% Nijmegen 83,3% 88,0% Nijmegen 8,7% 8,0% 87,% 90,0% 8,% 3 9,7% 9,0%,5% Kabouterhuis West 3 0,0% 0,0% 9,3% Kabouterhuis West 98,3% 88,0% 8,3% Kabouterhuis Hoofddorp 3 95,0% 8,% Kabouterhuis Noord 95,0% Kabouterhuis Noord 95,0% 9,0% 0,0% Kabouterhuis Zuid 98,3% 9,0% 0,0% instellingen 9,% (N=) 9,3% (N=9) 8,9% (N=) Toelichting: De behandelintegriteit is berekend door het aantal behandelde onderdelen uit de betreffende training te delen door het totaal aantal onderdelen dat aan bod diende te komen, maal 0. () Percentage behandelintegriteit kon niet worden berekend door nonrespons of door teveel ontbrekende vragen. De behandelintegriteit van het STOP programma is o.a. gemeten aan de hand van de Behandelchecklisten. De behandelchecklisten meten de resultaten van de behandelintegriteit van de inhoud van het programma. De resultaten worden weergegeven in Tabel 8.. Uit Tabel 8. blijkt dat de behandelintegriteit verschilt per instelling en per training. De behandelintegriteit van de kindtraining varieert van 8,7% ( Tiel, training ) tot 0% (Kabouterhuis West, training 3). De gemiddelde behandelintegriteit van alle kindtrainingen bedraagt 9,%. De behandelintegriteit van de oudertraining varieert van 8,0% ( Tiel, training en Nijmegen, training ) tot 0% (Kabouterhuis West, training 3). De gemiddelde behandelintegriteit van de oudertraining bedraagt 9,3%. De behandelintegriteit van de leerkrachttraining varieert van,5% () tot 0% (Kabouterhuis Noord, training en Kabouterhuis Zuid, training ). De gemiddelde behandelintegriteit van de leerkrachttraining bedraagt 8,9%. De behandelintegriteit van de kind en oudertraining is over het algemeen hoog te noemen. De behandelintegriteit van de leerkrachttraining is voldoende tot hoog te noemen. 33

34 Tabel 8. Aanwezigheid van kinderen, ouders en leerkrachten bij de training periode Instelling en training Onderdeel N Aantal bijeenkomsten Gemiddelde aanwezigheid Aanwezigheidspercentage % Tiel Tiel Nijmegen Nijmegen 3 Kabouterhuis West 3 Kabouterhuis West Kabouterhuis Hoofddorp 3 Kabouterhuis Noord Kabouterhuis Noord Kabouterhuis Zuid KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT KT OT LT ,5,3,8 9,8,, 9,5 9,8,0,0 9,0 3,0 8,9 8,9, 9, 9,,9 8,7 7,9, 8,3,8, 9, 9,8, 9, 8,5,3 8,7 5,7 3, 9, 8,0, Toelichting: KT=kindtraining, OT=oudertraining, LT=leerkrachttraining. () Geen gegevens bekend. Het percentage aanwezigheid is berekend door het gemiddelde te delen door het aantal bijeenkomsten, maal 0. 95,0% 93,9% 70,8% 98,0% 9,5% 0,0% 95,0% 89,%,7% 0,0% 8,8% 0,0% 88,8% 88,8% 3,% 95,7% 9,%,0% 87,0% 79,0% 5,5% 8,5% 8,8% 3,5% 9,0% 98,0% 8,7% 93,8% 85,0% 5,3% 87,0% 57,0% 90,0% 9,3% 8,3% 3,% 3

35 De aanwezigheid van de kinderen, ouders en leerkrachten staat vermeld in Tabel 8.. De kindtraining bestaat uit bijeenkomsten. De kinderen wonen gemiddeld ongeveer 9 bijeenkomsten bij ( gemiddelde = 9,) van de kindtraining. Het aanwezigheidspercentage van de kinderen in de kindtraining varieert van 8,5% (Kabouterhuis West, training ) tot 0% ( Nijmegen, training ). De oudertraining bestaat eveneens uit bijeenkomsten. Bij is ervoor gekozen om een introductiebijeenkomst (kennismaking) aan het programma toe te voegen, de training bestaat daar uit bijeenkomsten. De ouders wonen gemiddeld ongeveer 8 van de à bijeenkomsten bij ( gemiddelde = 8,0). Het aanwezigheidspercentage van de ouders in de oudertraining varieert van 57,0% (Kabouterhuis Zuid, training ) tot 98,0% (Kabouterhuis Hoofddorp, training 3). De leerkrachttraining bestaat uit bijeenkomsten. Bij een aantal instellingen is er echter voor gekozen twee bijeenkomsten van de training samen te voegen tot één bijeenkomst, waardoor de leerkrachttraining uit 3 bijeenkomsten bestaat. De leerkrachten wonen gemiddeld ongeveer van de 3 à bijeenkomsten bij ( gemiddelde =,). Het aanwezigheidspercentage van de leerkrachten in de leerkrachttraining varieert van 3,% (, training ) tot 0,0% ( Nijmegen, training ). De kinderen wonen gemiddeld de meeste bijeenkomsten bij (9,3%) met daarna de ouders (8,3%), en de leerkrachten zijn het minst vaak aanwezig (3,%). Tabel 8.3 Aantal huis en schoolbezoeken per instelling Instelling en training N Huisbezoeken Schoolbezoeken Norm Gemiddelde % Norm Norm Gemiddelde % Norm Tiel 5,7 93,%,0 50,0% Tiel 5 5 3,0 0,0% 0,8 0,0% Nijmegen 5 3,0 0,0%,7,8% Nijmegen 5,0 0,0%,5 37,5% ,8,0% 0,,0% 3 7 5,0 0,0%, 39,3% Kabouterhuis West 3 5,,0%, 0,0% Kabouterhuis West 8 5,5 30,0%, 0,8% Kabouterhuis Hoofddorp 3 5 5, 8,0%,0 5,0% Kabouterhuis Noord 8 5,5,5% Kabouterhuis Zuid 5,,0%,0 50,0% 77 5,,0%,3 3,% Noot. () Nonrespons. Van Kabouterhuis Noord zijn geen gegevens bekend. 35