Helpers en Helden gezocht!

Transcriptie

1 Helpers en Helden gezocht! Karin Frijters, klinisch psycholoog Tjerk Jan Haga, dramatherapeut 16 juni 2017

2 Inhoud Oefening Korte uitleg schematherapie Module Helpers en Helden Kantenmodel Uitbeelden kant Afsluiting

3 Keulen-de Vos, M.E., Bernstein, D.P., & Arntz, A. Schema Therapy for offenders with aggressive personality disorders. (2014). In: R.C. Tafrate & D. Mitchell (Ed.), Forensic CBT: A Practioner s Guide, (pp ). Chichester, UK: Wiley Blackwell.

4 Schematherapie HELPERS EN HELDEN groepsmodule Schemagerichte Therapie

5 Opdrachtgever en Financiering Kwaliteit Forensische Zorg Projectleiding dr. M.E. Keulen-de Vos, senior onderzoeker, FPC de Rooyse Wissel Uitvoering drs. K. Frijters, klinisch psycholoog, Trajectum dhr. T.J. Haga, dramatherapeut, Trajectum drs. L. Lansink, klinisch psycholoog, FPC de Rooyse Wissel mevr. N. Strijbos, beeldend therapeut, FPC de Rooyse Wissel drs. E. de Vries, hoofd behandeling, FPC de Rooyse Wissel drs. W. Wilms, systeemtherapeut, FPC de Rooyse Wissel

6 Stuurgroep drs. C. Rippen, Hoofd Kenniscentrum Trajectum dr. M. Cima, hoofd onderzoek Conrisq Groep Afbeelding Onderdeel van kaarten set Helpers en Helden. Ontwerp door Nicole Strijbos, digitale bewerking door Fotostudio Ingrid Driessen, Bergen Met dank aan Alle cliënten binnen FPC de Rooyse Wissel en Trajectum die bij hebben gedragen aan de totstandkoming van het Helpers en Helden protocol. Ook gaat speciale dank uit naar Robert Didden (Trajectum), David Bernstein (Universiteit Maastricht), Christof Loose (Universiteit Düsseldorf) en Peter Graaf (Werner Otto instituut, Hamburg)

7 Schemagerichte therapie Schematherapie: ontwikkelingsdynamische gedragstherapie Indicatie: Persoonlijkheidsproblematiek/persoonlijkheidsstoornissen (richtlijnen Trimbos) Emotionele en ontwikkelingsdynamische problematiek (waardoor gedragsproblemen als agressief gedrag, verslavingsgedrag) Contra indicaties acute stoornisbeelden, bijv. anorexia en psychotische symptomen Sterk middelenmisbruik; recente terugval daarin Hersenbeschadigingen en ernstige neurologische beperkingen (bijv. dementie) Autisme spectrum stoornissen

8 Persoonlijkheidsproblematiek Bij laag IQ: Tekort schietende, onvolkomen of onrijpe persoonlijkheidsontwikkeling versus Gestoorde persoonlijkheidsontwikkeling

9 Schemagerichte therapie Kernelementen: Basisbehoeften Conceptualisatie in termen van schema s en modi Therapeutische relatie van limited reparenting

10 Emotionele basisbehoeften Veilige hechting Autonomie Zelfexpressie Spontaniteit en spel Realistische grenzen en zelfbeheersing Niet aan behoeften voldaan: littekens, schema s en modi

11 Schema s Chronisch terugkerende thema s of patronen ontstaan in de kindertijd Deze zijn disfunctioneel/destructief Schema s zijn een combinatie van cognities, emoties, herinneringen en lichamelijke gewaarwordingen Schema s bepalen de kijk op zichzelf, anderen en de wereld Ze zijn ontstaan vanuit onvervulde of gefrustreerde basisbehoeften: het resultaat van ervaringen en temperament

12 Schemadomeinen 1. Onverbondenheid en afwijzing: verlating, emotioneel tekort 2. Verzwakte autonomie en functioneren: afhankelijkheid/ incompetentie, mislukken 3. Beperkte grenzen: grootsheid, onvoldoende zelfdiscipline 4. Gerichtheid op anderen: opoffering, goedkeuring zoeken 5. Overmatige waakzaamheid en inhibitie: emotionele geremdheid, strenge normen

13 Coping strategieën Overgave: schemabevestigend gedrag verstijven/bevriezen Vermijding: vermijden van mensen of situaties die het schema oproepen - vermijden/vluchten Overcompensatie: het tegenovergestelde gedrag vertonen om het schema te bestrijden - vechten (3 V s)

14 Schemamodus Een emotionele toestand of deel van het zelf dat tijdelijk iemands denken, voelen en handelen domineert, authentieke emotie Een set van bij elkaar horende schema s en coping strategieën Schema s = traits, modi = states Schemamodi flippen of schakelen

15 Helpers en Helden Schematherapie aangepast voor LVB 6 onderdelen: Theoriehandleiding Behandelprotocol Sessieprotocol Kaartenset Werkboek voor deelnemers Werkboek steunsysteem

16 Verschil met reguliere Schematherapie Tempo anders, meer uitleg en herhaling Meer psycho-educatie, groepsgericht Meer visualisatie Nadruk op ervaringsgerichte componenten (vaktherapie) Er wordt nauwelijks gewerkt met schema s. Wel ervaringen van vroeger in de vorm van littekens. De termen modi en modi-model zijn vervangen door de woorden kant en Kanten-model. Meer aandacht voor steunsysteem

17 Fasen in behandeling 1. Diagnostiek en intake (o.a. vragenlijsten SMI-R, YSQ-S3) 2. behandelfase 1: psycho-educatie en herkennen kanten; 3. behandelfase 2: modiwerk en gedragsverandering, met waar nodig ingevoegde individuele sessies.

18 Behandelfase 1 Psycho-educatie over en herkenning van schema s, basisbehoeften, coping, en modi. in groepsverband 19 geprotocolleerde sessies geleid door een schematherapeut en vaktherapeut. een eerste aanzet van hun eigen Kantenmodel (modi model) presentatie in de groep in aanwezigheid van hun persoonlijke begeleider en/of andere belangrijke leden uit het steunsysteem.

19 Het effect is het grootst bij cirkel B als je focust op de letter A en vice versa.

20

21 Kantenmodel Kleur Naam Blauw Kwetsbaar en Kwaad Oranje Beschermers en Bewakers Rood Vechters en Vernietigers Geel Eisers en Straffers Groen Helpers en Helden

22 Beschermers en Bewakers Terugtrekken uit de omgeving, pijnlijke gevoelens uit de weg gaan of proberen te verdoven, overgave aan een ander (als overlevingsstrategie) Boze beschermer Klagende beschermer De Man met de Muur Grote Kind Thrill Seeker Zelfsusser De Wegraker De Marionet De Dienaar Aandachttrekker De Hyperdrukke

23

24 Vechters en Vernietigers Gedrag dat in strijd is met regels en normen; agressief gedrag om een gevoel van onzekerheid, angst of frustratie niet te voelen De Koppige De Allerbeste De Machtige De Pester De Bedrieger De Vernietiger De Onderdrukker De Overcontroleerder De Controlefreak De Aandachtzoeker

25

26 Kwetsbaar en Kwaad Hebben betrekking op voelen, denken en handelen op basis van primaire (bijv. boosheid, impulsiviteit) en onderliggende emoties (bijv. eenzaamheid) Eenzaam Kind Misbruikte Kind Mishandelde Kind Vernederde Kind Verlaten Kind Afhankelijke Kind Ongedisciplineerde Kind Impulsieve Kind Verwende Kind Boze/razende Kind

27

28 Eisers en Straffers Overmatig kritisch of veeleisend zijn, gevolg van ervaringen in de opvoeding (innerlijke zelfevaluatie) De Eiser De Straffer

29 Helpers en Helden! Gezonde manieren van emotionele uitingen en aanpassing, persoon zorgt goed voor zichzelf en vraagt hulp wanneer nodig De Zelfstandige De Helper De Held Blije Kind

30

31 Nadelen Verdriet, pijn Verslaving, justitie Op alles letten, vermoeiend Controleverlies, anderen bang Hoge eisen, straffen geen Voordelen geen veilig voelen, mensen op afstand alles op een rij mensen op afstand dingen doen, doorzetten steun krijgen, beter voelen, goed contact Zelfstandige Blije kind Held: dochter Koppige controlefreak Boze beschermer Hyperdrukke Zelfsusser Terugtrekker Blije kind:nep Eiser straffer Eenzame kind Misbruikte kind Verlaten kind Mishandelde kind Vroegere ervaringen (G van Geschiedenis): emotioneel verwaarloosd, in de steek gelaten, Misbruikt, veel wantrouwen, kwetsbaar, zorgen voor anderen, moeilijk mijn emoties uiten, zorgen dat ik niet in de steek gelaten wordt

32 Behandelfase 2 herkennen en bewerken van modi in groepsverband, maar kan ook binnen een individueel traject worden aangeboden (met EMDR). niet geprotocolleerd, omdat doel en uitgangspunt van deze behandelfase namelijk afhankelijk is van de behoeften, kanten en doelen van de individuele cliënten.

33 Doel behandelfase 2 het versterken van de Helpers en Helden het verminderen en afzwakken van Beschermers en Bewakers, de Vechters en Vernietigers en de Eisers en Straffers Begrenzen van kwade kanten het helen, valideren van Kwetsbare kanten /behoeften (o.a.rescripting). Uiteindelijke doel: Probleem- en delictgedrag verminderen en voorkomen Leren gebruik maken van eigen Helpers en Helden (ook hulp vragen

34 steunsysteem Ook: herkennen eigen schema s en kanten in werkrelatie met cliënten, door (socio)therapeuten Bijvoorbeeld: Samen in de vermijding schieten In de strijd komen met een cliënt Straffend worden t.o.v. een cliënt Er is geen juiste machtsbalans

35 Evaluatie cliënten - Ik leer inzien wat mijn oude pijn kanten zijn - Door het uitbeelden van een kant en foto s te maken, kan ik het voelen - Ik leer hoe ik naar mezelf kijk - Je kan het verleden een plek geven - Je hebt meer respect voor jezelf - Je staat er niet alleen voor - Je wordt begrepen en gezien - Je kunt je verhaal kwijt - Je leert jezelf kennen, je ziet het op papier, je kunt er wat mee doen - Je kunt het zo ook overbrengen aan pber en anderen, due snappen mij nu beter - Foto s zeggen hoe ik me voel, ze raken me

36