Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen"

Transcriptie

1 Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart H. van Genderen 1 H. van Genderen 2 H. van Genderen 3 H. van Genderen 4 H. van Genderen 1

2 Programma cursus Dag 1 Casusconceptualisatie en diagnostiek bij cluster C Behandeling: Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis Willoos Inschikkelijke: Stoelentechniek Straffende ouder: Imaginatie Dag 2 Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Schuldinducerende ouder: Imaginatie Ontwijkende en Onthechte beschermer: Empatische Confrontatie H. van Genderen 5 Schuldinducerende ouder:historisch rollenspel Programma cursus Dag 3 Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis Overcontroleerder: Empathische confrontatie Veeleisende oudermodus: Stoelentechniek Blije Kind: pushen van spontaan gedrag Gezonde Volwassene Dag 4 Praktijktoets Imaginaire rescripting waarbij de cliënt zelf rescript Uiten van kwaadheid en woede H. van Genderen 6 Kennismaken DAG 1 Ervaring met ST Supervisie/ intervisie ST Welke knelpunten bij het maken van de casusconceptualisatie? (formulier en model) H. van Genderen 7 H. van Genderen 8 H. van Genderen 2

3 Opsporen schema s en modi Thema s uit vorige therapieën Levensgeschiedenis en huidige klachten Therapeutische relatie (hoe gaat interactie en wat verwacht de cliënt van de therapeut ) Vragenlijsten Imaginatie Neerwaartse pijltechniek Rollenspel: verzamelen van informatie voor het maken van de casusconceptualisatie H. van Genderen 9 H. van Genderen 10 Schemamodi Schemamodi zijn de wisselende gemoedstoestanden met specifieke copingstijlen, die op dat moment je hele voelen, denken en doen overheersen We hebben allemaal modi, maar die zijn minder extreem Modi worden geactiveerd door situaties in het leven waar je gevoelig voor bent Iemand kan van de ene in de andere modus schieten Schemamodi Kindmodi Copingmodi Geïnternaliseerde oudermodi Gezonde volwassene modus H. van Genderen 11 H. van Genderen 12 H. van Genderen 3

4 Waarom dit onderzoek? Onderzoeken van het verband tussen schema s, copingstijlen en modi Marleen Rijkeboer & Jill Lobbestael Tegenstelling binnen de schematherapie: het schema-model versus het modus-model Jill L. deed onderzoek naar modi; Marleen R. naar schema s Beiden vroegen zich af: In hoeverre zijn deze modellen met elkaar verbonden? Hoe hangen de concepten uit beide modellen samen? Samen onderzoek gaan doen H. van Genderen 14 Verbinding tussen de concepten Aanpassing van het Schema Polarity Model van Elliott & Lassen (1997) Schema Verbinding tussen de concepten Minderwaardigheid/Schaamte Gezonde volwassene Ik ben oké Overgave Overcompensatie Vermijding H. van Genderen 15 Kwetsbare Zelfverheerlijker: kind: niemand Ik ben heel houdt van mij bijzonder Onthechte beschermer: H. van Genderen 16 Situaties vermijden H. van Genderen 4

5 Verbinding tussen de concepten Emotionele deprivatie Gezonde volwassene: Ik wordt gezien en gerespecteerd Het geïntegreerde model Een geïntegreerd model waarin de copingstrategieën de relatie vormen tussen schema s en modi Copingstrategie schema schema modus Kwetsbare kind: mijn behoeftes zullen nooit vervuld worden Boze kind: Ik wil dat mijn behoeftes meteen vervuld worden Onthechte beschermer: H. van Genderen 17 Relaties vermijden H. van Genderen 18 overgave vermijding schema kwetsbare kind beschermer schema s onthechte Schema s: emotionele deprivatie, verlating, wantrouwen/misbruik, sociaal isolement, minderwaardigheid, mislukken, kwetsbaarheid voor ziekte en gevaar, negativiteit/pessimisme, afhankelijkheid en aandacht en erkenning zoeken. Alle indirecte effecten waren significant Schema s: emotionele deprivatie, verlating, wantrouwen/misbruik, sociaal isolement, minderwaardigheid, mislukken, kwetsbaarheid voor ziekte en gevaar, negativiteit/pessimisme, afhankelijkheid en aandacht en erkenning zoeken. Alle indirecte effecten waren significant H. van Genderen 19 H. van Genderen 20 H. van Genderen 5

6 overcompensatie / overgave overgave schema boos kind schema s straffende ouder Schema s: emotionele deprivatie, verlating, wantrouwen/misbruik, sociaal isolement, minderwaardigheid, mislukken, kwetsbaarheid voor ziekte en gevaar, negativisme/pessimisme, afhankelijkheid en aandacht en erkenning zoeken (overcompensatie) Schema s: onvoldoende zelfcontrole & zich-rechten-toe-eigenen (overgave) Alle indirecte effecten H. van Genderen waren significant 21 Schema s: minderwaardigheid, mislukken, meedogenloze normen/overdreven kritisch & bestraffende houding Alle indirecte effecten waren significant H. van Genderen 22 Verschil tussen cluster C and B Cluster C Teveel bescherming Emotioneel misbruik Teveel regels Tekorten bij ouder subtieler Str. Ouders is vooral te streng en schuld inducerend Grotere loyaliteit t.o.v. Ouders P. is rustig en gehoorzaam Parentificatie Vrijwel geen boosheid Cluster B Onvoldoende bescherming Seksueel en fysiek misbruik Te weinig regels Tekorten bij ouders duidelijker Str. Ouder is zeer grof Loyaliteit t.o.v. ouders is minder sterk P. werkt niet goed mee en gedraagt zich niet verantwoordelijk. Teveel boosheid H. van Genderen 23 Verschil cluster B en C in ST termen Basisbehoeften Cluster B: veiligheid en verbondenheid Cluster C: zelfexpressie, waardering en autonomie, spel Copingmodi: Cluster B: falend Cluster C: te succesvol H. van Genderen 24 H. van Genderen 6

7 Algemene voorwaarden ST voor Cluster C PS Differentiaal diagnostiek: onderscheid cluster C en B (let op autistiforme stoornissen) Reden voor therapie kan depressie, angst of burn-out zijn Behandel deze stoornissen eerst, maak gebruik van evidence based behandelingen (vermindering van klachten werkt op zichzelf al motivatie-verhogend) NB: Verslaving heeft duale behandeling nodig H. van Genderen 25 Algemene voorwaarden ST voor Cluster C Check de motivatie voor behandeling van de PS (gebruik zo nodig motivationele gespreksvoering) Geef uitleg dat het niet werken aan de onderliggende problematiek kan leiden tot chronische klachten Maak een expliciete afspraak dat de patiënt de behandeling voor zijn PS afmaakt Geef uitleg over het therapie model - het is noodzakelijk om over het verleden te spreken - veranderen betekent stoppen met vermijden H. van Genderen 26 Onderzoek Schema Therapie vergeleken met TAU (treatment as usual): Minder drop out Meer herstel Beter sociaal functioneren (>GAF) Minder depressie Bamelis, L.L. M., Evers, M.A.A., Spinhoven, P. & Arntz, A. (2014). Results of a multicentered randomized controlled trial on the clinical effectiveness of schema therapy for personality disorders. American Journal of Psychiatry, H. van Genderen 27 Overzicht Behandel Protocol cluster C 40 sessies in eerste jaar Sessies 1-6: introductie, casus conceptualisatie Sessie 7-25: focus op jeugd Sessie 26-40: focus op heden & gedragsverandering 10 booster sessies in het tweede jaar (+ maandelijks) H. van Genderen 28 H. van Genderen 7

8 Protocol Sessie1-6 Eerste fase behandeling Als er een indicatie PS is en de patiënt is akkoord met ST : Intake Schematherapie, onderzoek naar Schema s, copingstijlen en modi (Bespreek SMI & YSQ & SCID) Ontstaan jeugd (Levensgeschiedenis & YPI) Niet vervulde basisbehoeften Imaginatie met vader (alleen) Imaginatie met moeder (alleen) Huidige problemen H. van Genderen 29 Protocol Sessie1-6 Eerste fase van de behandeling Verband tussen ontstaan schema s, copingstrategieën, modi en huidige problemen leggen Samen met de patiënt casusconceptualisatie maken Leg uit welke methoden er gebruikt worden in ST (boeken of folders lezen) Maak afspraken en wees duidelijk over regels binnen therapie Werk aan veilige therapeutische relatie H. van Genderen 30 Basisbehoeften Basisveiligheid en stabiliteit Verbondenheid met anderen (acceptatie) Autonomie Zelfwaardering Zelfexpressie: behoeften en emoties mogen uiten Spontaniteit en spel Realistische grenzen en zelfcontrole H. van Genderen 31 Modusmodellen Cluster C Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Obsessief-Compulsieve persoonlijkheidsstoornis H. van Genderen 32 H. van Genderen 8

9 GEZONDE VOLWASSENE BLIJE KIND STRAFFENDE (autoritaire) OUDER (straft autonomie) AFHANKELIJKE P. Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis (APS) FUNCTIONELE AFHANKELIJKHEID (schema functionele afhankelijkheid) WILLOZE INSCHIKKELIJKE AFHANKELIJKE KIND & MISBRUIKTE/VERLATEN KIND EMOTIONELE AFHANKELIJKHEID (schema kluwen) H. van Genderen 33 H. van Genderen 34 Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis FUNCTIONELE AFHANKELIJKHEID P. maakt zich zorgen of hij/zij wel in staat is om een volwassen bestaan te leiden Kan geen grote of kleine beslissingen nemen Denkt dat hij altijd een een ander nodig heeft om te kunnen leven Weinig zelfvertrouwen Gebrek aan autonomie EMOTIONELE AFHANKELIJKHEID Heeft altijd een ander nodig voor emotionele steun Voelt zich eenzaam en leeg als hij/zij alleen is Klampt zich vast aan familie en vrienden Voortdurend bang om H. van in Genderen de steek gelaten te worden 35 Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis TEMPERAMENT? OPVOEDING FA: Autoritaire opvoeding. Emotionele verwaarlozing, Overbeschermd EA: Dreiging verlaten te worden (verlies ouder) ED: Ouders zijn bang voor verlating. Zijn afhankelijk van het kind GEDACHTEN Ik ben incompetent, hulpeloos. Ik weet niet wat ik wil/ nodig heb Anderen zijn sterk en weten altijd hoe alles moet GEVOEL Angst, verdriet, somberheid GEDRAG Vastklampen aan anderen, aandacht en erkenning zoeken, hulp vragen, extreem aanpassen BEHOEFTEN Veilige hechting aan anderen (veiligheid, stabiliteit, koestering en acceptatie) Autonomie, zelfwaardering en eigen identiteit H. van Genderen 36 Zelfexpressie: behoeften en emoties mogen uiten H. van Genderen 9

10 GEZONDE VOLWASSENE STRAFFENDE OUDER (straft autonomie) ONTWIJKENDE PS GEZONDE VOLWASSENE BLIJE KIND ZELF- VERHEERLIJKER VEELEISENDE OUDER OBSESSIEF- COMPULSIEVE P. VERMIJDENDE & ONTHECHTE BESCHERMER (& WILLOZE INSCHIKKELIJKE) EENZAME/ INFERIEURE KIND & VERLATEN / MISBRUIKTE KIND PERFECTIONISTISCHE OVERCONTROLEERDER (Ontkend:) KWETSBARE KIND H. van Genderen 37 H. van Genderen 38 Idiosyncratisch schemamodusmodel Ontwikkel samen met de cliënt idiosyncratisch modus model Pas namen van modi aan B.v. de muur of je straffende kant Teken samen een model Met relaties naar gebeurtenissen verleden Met actuele problemen Voorbeeld: Afhankelijk & OCPS Gezonde Volwassene Blije kind Perfectionistische Overcontrolleerder Willoze inschikkelijke Straffende en eisende ouder modus Afhankelijke kind H. van Genderen 39 H. van Genderen 40 H. van Genderen 10

11 Herkennen van modi Aan de hand van gedrag Toon van de stem Effect op de ander Levensgeschiedenis Wat is de onderliggende behoefte die niet vervuld werd? H. van Genderen 41 H. van Genderen 42 Afhankelijke Persoonlijkheidsstoornis MODI herkennen Maak contact met het afhankelijke- & misbruikte/verlaten kind H. van Genderen 43 Protocol Sessies 7-25 Tweede fase van de behandeling Start met vragen naar de audio-opname van vorige keer Ontdekken van schema s, copingstrategieën en modi in het heden en verbanden leggen met het verleden Verandering van schema s en copingstrategieën en modi via experiëntiële, cognitieve en gedragsmatige technieken H. van Genderen 44 Trauma verwerking later in therapie. H. van Genderen 11

12 Protocol Sessie 7-25 Tweede fase van de behandeling Maak contact met het kwetsbare kind - soms direct - soms moet je eerst de oudermodus of de copingmodus aanpakken Steun, troost en psycho-educatie over behoeften WILLOZE INSCHIKKELIJKE STRAFFENDE (autoritaire) OUDER (straft autonomie) AFHANKELIJKE KIND & MISBRUIKTE/VERLATEN KIND Minstens eens in de twee sessies imaginaire H. van Genderen rescripting H. van Genderen GEZONDE VOLWASSENE BLIJE KIND AFHANKELIJKE P. Behandeling Afhankelijke Persoonlijkheidsstoornis Autoritaire opvoeding corrigeren Push uiten eigen mening en gevoelens Push autonomie Laat cliënt zich niet onderschikken aan jou en jou in een autoritaire rol plaatsen Zelfvertrouwen vergroten Leer conflicten aangaan Let op: Iets andere limited reparenting dan gebruikelijk (minder afhankelijk, meer pushen naar zelfstandigheid) (angst en frustratie leren doorstaan) H. van Genderen 48 H. van Genderen 47 Behandeling Afhankelijke Persoonlijkheidsstoornis Pak Straffende Ouder aan: Benadruk belang van ontwikkelen van autonomie Benadruk recht op fouten mogen maken Empathische confrontatie Willoze Inschikkelijke Empathiseer met overlevingsfunctie Confronteer met nadelen en overbodigheid nu Trauma verwerking verlaten/misbruikte kind Push afhankelijke kind Ontwikkelen van autonomie Uiten van boosheid, opstandigheid Limited Reparenting meer gericht op pushen van autonomie H. van Genderen 12

13 Kwetsbare Kind in het algemeen Bescherm en leef mee met het KK Bewerk de eenzaamheid, het misbruik en de verlating Biedt een veilige hechting Leer het KK om liefde en aandacht te ontvangen H. van Genderen 49 Het afhankelijke kind bij de APS Let op: Limited reparenting is anders dan bij veel andere persoonlijkheidsstoornissen Stimuleer de cliënt om eigen meningen en gevoelens te uiten Bevorder autonomie Stimuleer elk nieuw initiatief om iets nieuws te proberen Stel grenzen aan het niet komen naar de therapiesessie of het niet uitproberen van nieuwe dingen H. van Genderen 50 Hoe maak je contact met het KK? Passeren van de Coping Modus Vraag rechtstreeks contact met het Afhankelijke kind Empatische confrontatie Gebruik maken van experiëntiële technieken H. van Genderen 51 Cognitieve techniek: Bekijk de voor- en nadelen in het heden en de toekomst Motiveren & bevorderen gedragsverandering Empathische confrontatie Twee of meer stoelen techniek Historisch rollenspel Imaginaire rescripting H. van Genderen 52 H. van Genderen 13

14 Twee of meer stoelen techniek wanneer? Tweestrijd tussen schema en gezonde kant Loskomen van de modus waarin de cliënt zit Met name toepasbaar op coping of straffende kant Passeren van de Coping Modus met een stoelentechniek Benoem het schema of de modus die actief is Zet schema of modus op een andere stoel en laat hem vertellen waarom hij actief is Toon begrip voor de aanwezigheid van de coping modus Geef aan dat deze overlevingsstrategie in de jeugd ontstaan is en toen heel nuttig was (Let op: Aanpak van beschermer is anders dan van straffende kant) H. van Genderen 53 H. van Genderen 54 Passeren van de Coping Modus met een stoelentechniek Vraag de cliënt om terug te komen naar zijn originele stoel Probeer de de argumenten van schema of modus te weerleggen (voor/nadelen) In begin doet de therapeut dat Later in therapie kan de Gezonde VW dat doen Leg vervolgens verband met de trigger in het heden Maak contact met het KK Twee of meer stoelen techniek Later in therapie Later in therapie gaat de therapeut naast cliënt staan en helpt zijn/haar volwassen kant de argumenten van schema of modus te weerleggen Laat de gezonde volwassene kant het helemaal zelf doen Laatste fase: De therapeut speelt een disfunctionele modus en de cliënt gaat ertegen in H. van Genderen 55 H. van Genderen 56 H. van Genderen 14

15 Meerstoelen techniek Als de beschermer en de straffende ouder snel afwisselen Geef dan elke modus een eigen stoel Ga in tegen elke modus Vraag met name de kindmodus hoe hij/zij zich voelt H. van Genderen 57 Passeren van de Willoos Inschikkelijke met de stoelentechniek Demonstratie en Oefening Toon begrip voor de aanwezigheid van de coping modus Geef aan dat deze overlevingsstrategie in de jeugd ontstaan is en toen heel nuttig was Probeer de de argumenten van de Willoos Inschikkelijke te weerleggen (voor/nadelen nu) Motiveer de cliënt om zijn bescherming te verminderen Korte versus lange termijn effect op relaties, werk, familie, kinderen H. van Genderen 58 Experiëntiële technieken Verschillende ingangen naar de herinneringen uit de jeugd Imaginaire rescripting Rollenspel heden en verleden Meer stoelen techniek Limited reparenting: Empatische confrontatie Instructie Veilige Plek Instructie Huidig Probleem Instructie Herinnering uit jeugd Spontaan Spontaan H. van Genderen 59 H. van Genderen 60 H. van Genderen 15

16 Doel Imaginaire rescripting Opsporen ontstaan schema s en modi in jeugd en die verbinden aan huidige problemen Schema s koppelen aan modi Schema s ervaren op gevoelsniveau Rescripting: de betekenis van vroeger ervaringen veranderen zodat de schema s veranderen Werking imaginaire rescripting: Nieuwe ervaringen in het geheugen opslaan naast de oude H. van Genderen 61 Belangrijk Maak eerst een goede casusconceptualisatie Imaginatie is niet hetzelfde als exposure Stop the imaginatie op het goede moment (vroeg genoeg) Imaginaire rescripting gericht op trauma verwerking: niet in het begin van de therapie Indien nodig eerst veilige relatie opbouwen H. van Genderen 62 Straffende ouder van de APS Straffende ouder van de APS Ouders zijn heel erg afhankelijk van het kind Separatie is gevaarlijk Ouders bestraffen autonomie Demonstratie en Oefening Imaginaire Rescripting FUNCTIONELE AFHANKELIJKHEID EMOTIONELE AFHANKELIJKHEID H. van Genderen 63 H. van Genderen 64 H. van Genderen 16

17 DAG 2 GEZONDE VOLWASSENE VERMIJDENDE & ONTHECHTE BESCHERMER (& WILLOZE INSCHIKKELIJKE) STRAFFENDE OUDER (straft autonomie) EENZAME/ INFERIEURE KIND & VERLATEN / MISBRUIKTE KIND ONTWIJKENDE PS H. van Genderen 65 H. van Genderen 66 Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Cl. denkt dat hij sociaal onhandig en minderwaardig is. Heeft laag gevoel van eigenwaarde. Cl. heeft het gevoel dat hij niet met moeilijke situaties kan omgaan Angst voor nieuwe dingen en emoties Vermijdt: Gevoelens ( negatieve EN positieve, met name woede) Ervaren van lichamelijke sensaties (bv. seksuele opwinding, pittig eten) Meedoen aan mogelijk riskante activiteiten Sociale contacten en activiteiten Intimitiet Keuzes maken H. van Genderen 67 Mening formuleren en uiten Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis TEMPERAMENT Verlegenheid, geremd OPVOEDING Emotioneel misbruikt, verwaarloosd of verlaten in de kindertijd. Overbeschermd GEDACHTE Ik ben kwetsbaar, onhandig en minderwaardig Anderen zijn kritisch en vernederend GEVOEL Angst, schaamte, somberheid, verdriet GEDRAG Alles vermijden BEHOEFTE Koestering en acceptatie Zelfexpressie: behoeften en emoties mogen uiten H. van Genderen 68 H. van Genderen 17

18 Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Bestrijdt de schuldinducerende en overbeschermende straffende ouder Bewerk traumatische ervaringen met ouders en leeftijdsgenoten Push naar minder ontwijken van Voelen Sociale contacten en rollen Keuzes maken Meningen hebben, realiseren, uiten Vergroot zelfvertrouwen en autonomie Leer conflicten aangaan Herkennen modi van de Ontwijkende Persoonlijkheidsstoornis H. van Genderen 69 H. van Genderen 70 Bestrijden van de schuldinducerende ouder Twee stoelen techniek: De therapeut bestrijdt de schuldinducerende ouder of organiseert een dialoog tussen deze modus en de GV Psycho-educatie over universele behoeften en gevoelens Imageraire rescripting CGt om andere ideeën over behoeften en gevoelens te ontwikkelen en hoe je omgaat met normale dingen in het leven zoals fouten maken. Vervang rigide regels door meer genuanceerde opvattingen Instructie Veilige Plek Toegang tot jeugdherinneringen Instructie Actueel Probleem Spontaan Instructiie Herinnering Jeugd Spontaan H. van Genderen 71 H. van Genderen 72 H. van Genderen 18

19 Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Demonstratie en Oefening: Hanteren schema s therapeut (Tegenoverdracht) Imaginaire rescripting schuldinducerende ouder H. van Genderen 73 H. van Genderen 74 Oproepen schema s therapeut wat kan leiden tot empathische confrontatie 1. Vermijdend gedrag (sessies missen/te laat komen/ huiswerk niet maken) 2. Crisis (terugval in depressie/ somatische klachten) 3. Afhankelijk gedrag tegen de therapeut 4. Willoos inschikkelijk gedrag tegen de therapeut H. van Genderen 75 Omgaan met eigen schema s therapeut Let op: Roept de cliënt dit op met zijn gedrag? Reageer je volgens je eigen schema? Problemen met je eigen schema s?: Bespreek het met je collega's (supervisie, intervisie) H. van Genderen 76 H. van Genderen 19

20 Empathische confrontatie Ga na welk gedrag problemen geeft in de communicatie Toon begrip voor dit gedrag omdat het een reactie is op een schema, maar geef tegelijkertijd aan dat het moet veranderen Confronteer de cliënt daarmee op een vriendelijke doch besliste manier Breng de boodschap persoonlijk Sta stil bij de emotie die dit oproept Leg verband tussen gedrag, schema, modi en het verleden H. van Genderen 77 Empathische confrontatie Demonstratie en Oefening Vermijdende & Onthechte beschermer H. van Genderen 78 Experiëntiële Technieken Tweestoelen techniek Historisch rollenspel Imaginaire Rescripting H. van Genderen 79 Historisch rollenspel: Doelen Cliënt krijgt meer zicht op eigen rol in de interactie Cliënt krijgt meer zicht op de motieven bij ouder(s) Bijstellen schema s door andere interpretatie van de situatie Therapeut kan feedback geven vanuit de kindrol Uitproberen nieuw gedrag vanuit nieuw (gezond) schema Rescripten H. van Genderen 80 H. van Genderen 20

21 Doel is niet Dat de cliënt zich achteraf schuldig voelt over wat er mis ging. Cliënt krijgt meer zicht op de motieven bij ouder(s) en zichzelf, maar dat is niet gericht op het verontschuldigen van de ouders Uitproberen nieuw gedrag vanuit nieuw (gezond) schema, is niet bedoeld als vaardigheidstraining. Het is gericht op verandering van gedachten en gevoelens Na uitproberen van nieuw gedrag is het niet te verwachten dat de cliënt zijn gedrag meteen kan veranderen(schemawijziging is het doel) Het doel is schema wijziging H. van Genderen 81 Historisch rollenspel: Voorbereiding Bespreek een gedragspatroon dat vaak voorkomt en vast zit Cliënt bedenkt een situatie uit jeugd waarin dat ook optrad H. van Genderen 82 Historisch rollenspel 1. Cliënt = Kind Therapeut = de ander Aanname over mijzelf: Aanname van de ander over mij: 2. Cliënt = de ander Therapeut= het kind Oorspronkelijke gebeurtenis Oorspronkelijke gebeurtenis: rolomkering Cliënt ervaart het perspectief v.d. ander Alternatieve interpretatie over wat de ander van mij vindt: Alternatieve interpretatie over mijzelf: 3. Cliënt = Kind Therapeut = de ander Cliënt probeert nieuw gedrag uit Alternatieve interpretatie over wat de ander van mij vindt: Alternatieve interpretatie over mijzelf: Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Oefening Historisch rollenspel schuldinducerende ouder Voornemens over nieuw gedrag in de toekomst: H. van Genderen H. van Genderen H. van Genderen 84 H. van Genderen 21

22 Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Oefening DAG 3 Pushen van zelfexpressie en uiten van behoeften H. van Genderen 85 H. van Genderen 86 GEZONDE VOLWASSENE BLIJE KIND ZELF- VERHEERLIJKER VEELEISENDE OUDER OBSESSIEF- COMPULSIEVE P. Obsessief-Compulsive Persoonlijkheidsstoornis (OCPS) Overdreven en dwangmatige aandacht voor productiviteit ten koste van andere activiteiten PERFECTIONISTISCHE OVERCONTROLEERDER (Ontkend:) KWETSBARE KIND Legt de lat heel hoog Emoties worden niet belangrijk gevonden Ziet zichzelf als beter dan anderen op het gebied van precies zijn, verantwoordelijkheid nemen en moraal H. van Genderen 87 H. van Genderen 88 H. van Genderen 22

23 OCP TEMPERAMENT? geremdheid OPVOEDING Emotioneel misbruik in de jeugd Koude strenge opvoeding Hoge eisen en te vroeg teveel verantwoordelijkheid GEDACHTEN Ik ben altijd verantwoordelijk en moet competent zijn Anderen gedragen zich onverantwoordelijk en maken fouten GEVOELENS Angst, irritatie, schuldgevoel, spijt, teleurstelling GEDRAGINGEN Workaholisme, perfectionisme, controlerend, koppig, rigide BEHOEFTEN Veilige hechting aan anderen (zorg en acceptatie) Vrijheid om behoeften en gevoelens te uiten H. van Genderen 89 Spontaniteit enspel Herkennen modi van de Obsessief-Compulsive Persoonlijkheidsstoornis H. van Genderen 90 Behandeling Obsessief Compulsieve persoonlijkheidsstoornis Veeleisende/kritische kant wegsturen Perfectionistische overcontroleerder en Zelfverheerlijker vragen te minderen Leg uit dat emoties, intimiteit en sociale contacten belangrijk zijn en dring aan op veranderingen op dat gebied Oefenen met imperfectie Maak contact met Kwetsbare en Blije Kind H. van Genderen 91 Empathische confrontatie Ga na welk gedrag problemen geeft in de communicatie Toon begrip voor dit gedrag omdat het een reactie is op een schema of modus, maar geef tegelijkertijd aan dat het moet veranderen Confronteer de cliënt daarmee op een vriendelijke doch besliste manier Breng de boodschap persoonlijk Sta stil bij de emotie die dit oproept Leg verband tussen gedrag, schema, modi en het verleden H. van Genderen 92 H. van Genderen 23

24 Obsessief-Compulsive Persoonlijkheidsstoornis Empathische confrontatie Overcontroleerder Demonstratie en Oefening H. van Genderen 93 Stoelentechniek met de veeleisende ouder Benoem dat de veeleisende ouder (VO) modus actief is Zet VO op een andere stoel en laat hem vertellen wat hij van de situatie vindt Vraag de cliënt om terug te komen naar zijn originele stoel Laat de cliënt meer naast je komen zitten Start met het weerleggen van de argumenten van de VO, terwijl je praat tegen de lege stoel H. van Genderen 94 Stoelentechniek met de veeleisende ouder In begin doet de therapeut dat Later in therapie kan de Gezonde VW dat doen De therapeut moet winnen van de VO Maak contact met het KK Lukt dat niet ga dan in de stoel van het KK zitten (Cliënt op stoel T.) Verwoordt gevoelens van KK Laat cliënt terugkomen om eigen stoel en vraag of hij/zij die gevoelens heeft en kan voelen Herhaal zo nodig weerleggen VO Leg vervolgens verband met de trigger in het heden H. van Genderen 95 Obsessief-Compulsive Persoonlijkheidsstoornis Wegsturen veeleisende ouder met behulp van de tweestoelentechniek Demonstratie en Oefening H. van Genderen 96 H. van Genderen 24

25 Verschil in wegsturen straffende, of veeleisende of schuldinducerende ouder Demonstratie en Oefening Protocol sessie Elke sessie starten met vraag naar: Geluidsopname en afgelopen week; focus meer op gedragsverandering Ga na welke modus actief is (was) Focus meer op huidige leven Hoe pak je actuele problemen aan? Dring aan op gedragsverandering Ondersteun dit met experiëntiële en cognitieve technieken en flashcards H. van Genderen 97 H. van Genderen 98 Protocol sessie Maak ook gebruik van de therapeutische relatie Bespreek effect van disfunctionele modus op de relatie Help met het ontwikkelen van een gezonde houding Dring aan op gezond gedrag in de therapeutische relatie H. van Genderen 99 Protocol sessie Tien sessies een sessie per maand Focus op afgelopen maand Let vooral op gedragsveranderingen Ga na welke modi actief waren Geef complimenten over gezonde gedragingen Zie problemen als uitdagingen Wees niet kritisch of negatief over terugval. Herformuleer problemen als keuzes Psycho-Educatie: Oude modi verdwijnen niet helemaal, maar zullen minder invloed krijgen als je veel oefent met gezond gedrag. Motiveer cliënt om gezonde en autonome keuzes te maken H. van Genderen 100 H. van Genderen 25

26 Blije Kind Gelukkig, spontaan, blij, speels Maak plezier tijdens de sessies Stimuleer spel buiten de sessies Blije kind Stimuleren spontaniteit Demonstratie en oefening H. van Genderen 101 H. van Genderen 102 Behandeldoelen Gezonde Volwassene Help de cliënt met het versterken van de Gezonde Volwassen Therapeut / therapeutische relatie staat model voor de GV H. van Genderen 103 Gezonde Keuzes Doel is de geestelijke gezondheid en het gedrag te verbeteren Leg uit dat de keuzes die de cliënt tot nu toe maakte gebaseerd waren op disfunctionele modi en schema s Nieuw gedrag is noodzakelijk om tot een wezenlijke verandering te komen Help de cliënt met nadenken over wat hij/zij werkelijk wil Steun gezonde keuzes en help de angst daarvoor te overwinnen Dring aan op uitproberen nieuwe gedrag Vraag de volgende H. sessie van Genderen hoe het gelukt is. 104 H. van Genderen 26

27 Hoe versterk je de Gezonde Volwassene? Behandelmogelijkheden: Empathische confrontatie bij oud gedrag Verband oud gedrag en verleden leggen (toen functioneel nu niet) Imaginatie blokkades nieuw gedrag Stoelentechniek: Dialoog blokkade versus de gezonde kant Imaginatie uitvoeren nieuw gedrag Flashcard nieuw gedrag Therapeutische relatie verandert: meer loslaten en coachen H. van Genderen 105 Hoe versterk je de Gezonde Volwassene Bespreek gezonde keuzes op het gebied van: Opleiding en werk Hobby s Vrienden Partner keuze H. van Genderen 106 Aandringen op verandering Motiveren en stimuleren om nieuw gedrag uit te proberen Stap 1: Toon begrip voor de functie van het oorspronkelijke disfunctionele gedrag en leg verband met de schema s en modi Stap 2: Desondanks aandringen op verandering Stap 3: Leg uit dat verandering nu wel kan en moet om verbeteringen vast te houden DAG 4 H. van Genderen 107 H. van Genderen 108 H. van Genderen 27

28 Praktijktoets Doel Imaginaire rescripting Opsporen ontstaan schema s en modi in jeugd en die verbinden aan huidige problemen Schema s koppelen aan modi Schema s ervaren op gevoelsniveau Rescripting: de betekenis van vroeger ervaringen veranderen zodat de schema s veranderen Werking imaginaire rescripting: Nieuwe ervaringen in het geheugen opslaan naast de oude H. van Genderen 109 H. van Genderen 110 Imaginaire rescripting: Cliënt rescript 1. Originele situatie (Cl. is Kind) 2. Cl. is Gezonde volwassene die het kind helpt 3. Cl. is weer kind: Nu ervaart zij de steun die haar eigen GV geeft 4. T. parapfraseert wat de GV van de Cl. doet en zegt. Cluster C PS Demonstratie en Oefening Imaginaire rescripting Cliënt rescript H. van Genderen 111 H. van Genderen 112 H. van Genderen 28

29 Kwaadheid leren uiten Angst voor ervaren en uiten van gevoelens, met name irritatie en boosheid is een belangrijk probleem bij Cluster C Cliënten moeten leren dat het normaal en gezond is om kwaadheid te uiten. Leren assertief te zijn. H. van Genderen 113 Kwaadheid leren uiten Oefenen door: Rollenspel Imaginatie oefeningen Schrijfoefeningen (bv. Brief schrijven waarin kwaadheid geuit wordt en die niet versturen) Kwaadheid uiten tegen de Therapeut Drama Therapie Speelse activiteiten zoals touwtrekken H. van Genderen 114 Cluster C PD Demonstratie en Oefening: Kwaadheid uiten Eind H. van Genderen 115 H. van Genderen 116 H. van Genderen 29

30 Cluster C PD Reserve slides H. van Genderen 117 Schematherapie in het algemeen Integratieve therapie gebaseerd op een Schema Model Drie manieren om schema s te veranderen Doen - Gedragsmatige technieken Voelen - Experiëntiële technieken Denken- - Cognitieve technieken Vier foci: Therapeutische Relatie Ervaringen buiten de therapie Herinneringen aan het verleden H. van Genderen 118 Toekomst Opbouw van een sessie in de behandelfase Start met informeren naar gevoel of hoe het de afgelopen week was (of opname van vorige sessie) Stel vast welke modus op de voorgrond staat (niet vragen) Kies een techniek die past bij deze modus Maak contact met het kwetsbare kind Steun, troost en psycho-educatie over behoeften Conclusies gericht op schemaverandering Versterken gezonde volwassene H. van Genderen 119 H. van Genderen 120 H. van Genderen 30

31 Opbouw van een sessie in behandelfase Hoe was je week? Hoe voel je je? (ga niet teveel in op de inhoud) 5 Welke modus? Niet vragen maar benoemen C G T I R m e S t o e l e n Kwetsbare kind Nabespreken, samenvatten, betekenis geven, psycho-educatie ± 15 H. van Genderen 121 H. van Genderen 31

Programma cursus. Programma cursus. Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen. H. van Genderen 1. Gezonde Volwassene

Programma cursus. Programma cursus. Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen. H. van Genderen 1. Gezonde Volwassene Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart H. van Genderen 1 H. van Genderen 2 H. van Genderen 3 H. van Genderen 4 Programma cursus Dag 1 Casusconceptualisatie

Nadere informatie

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart H. van Genderen 1 H. van Genderen 2 H. van Genderen 3 H. van Genderen 4 H. van Genderen 1 Programma

Nadere informatie

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart H. van Genderen 1 H. van Genderen 2 H. van Genderen 3 H. van Genderen 4 Programma cursus Dag 1 Casusconceptualisatie

Nadere informatie

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart H. van Genderen 1 H. van Genderen 2 H. van Genderen 3 H. van Genderen 1 H. van Genderen 4 Programma

Nadere informatie

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen

Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Schematherapie voor Cluster-C Persoonlijkeidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart H. van Genderen 1 H. van Genderen 2 H. van Genderen 1 H. van Genderen 3 H. van Genderen 4 H. van Genderen

Nadere informatie

Dag 1. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen. literatuur. Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart. H.

Dag 1. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen. literatuur. Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart. H. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 literatuur 2 Dag 1 3 1 Kennismaken Bespreken wie je bent en waar je werkt Wat zijn de belangrijkste

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 literatuur 2 1 Dag 1 3 Kennismaken Bespreken wie je bent en waar je werkt Wat zijn de belangrijkste

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 literatuur 2 Dag 1 3 Kennismaken Bespreken wie je bent en waar je werkt Wat zijn de belangrijkste

Nadere informatie

Dag 1. Ontstaan schema s. Opsporen schema s copingstrategieën en modi. Kennismaken. literatuur. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Dag 1. Ontstaan schema s. Opsporen schema s copingstrategieën en modi. Kennismaken. literatuur. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen literatuur Schematherapie voor sen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 2 Dag 1 Kennismaken Bespreken wie je bent en waar je werkt Wat zijn de belangrijkste knelpunten bij het maken

Nadere informatie

Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving. Tineke van der Linden GGz Breburg

Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving. Tineke van der Linden GGz Breburg Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving Tineke van der Linden GGz Breburg Tineke van der Linden Gz-psycholoog in opleiding tot specialist Schematherapeut Cognitief gedragstherapeut

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven 1 Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van

Nadere informatie

Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven. H. van Genderen

Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven. H. van Genderen Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven 1 Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Remco van der Wijngaart Hélène Bögels dag 1 Historie en huidige situatie 2 1 dag 1 Casusconceptualisatie Inleiding schema s, copingstrategieën Imaginatie

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen. dag Historie 1 en huidige. dag 1. situatie Inleiding schema s, copingstrategieën

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen. dag Historie 1 en huidige. dag 1. situatie Inleiding schema s, copingstrategieën Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen dag Historie 1 en huidige situatie Remco van der Wijngaart Hélène Bögels 2 dag 1 Casusconceptualisatie Inleiding schema s, copingstrategieën Imaginatie en

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen. dag Historie 1 en huidige. opzet cursus. dag 1. situatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen. dag Historie 1 en huidige. opzet cursus. dag 1. situatie Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen dag Historie 1 en huidige situatie Remco van der Wijngaart Hélène Bögels 2 dag 1 Casusconceptualisatie Inleiding schema s, copingstrategieën Imaginatie en

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven 1 Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart

Nadere informatie

Meerstoelen techniek. Remco van der Wijngaart

Meerstoelen techniek. Remco van der Wijngaart Meerstoelen techniek Remco van der Wijngaart Agenda - Opfrissen kennis - -Stoelen ter diagnostiek -Fine tuning stoelentechniek; herkennen valkuilen -Copingmodi: sterke Onthechte Beschermer en Overcompenserende

Nadere informatie

Imaginaire rescripting in groepsschematherapie voor BPS. Guido Sijbers en Rosi Reubsaet

Imaginaire rescripting in groepsschematherapie voor BPS. Guido Sijbers en Rosi Reubsaet Imaginaire rescripting in groepsschematherapie voor BPS Guido Sijbers en Rosi Reubsaet Programma Introductie Theorie Rollenspel (presenteren en zelf oefenen) Afronding en evaluatie 2 Korte inleiding (groeps)schematherapie

Nadere informatie

Agenda. Meerstoelen techniek. Meerstoelentechniek: opfrissen. Wanneer? Stoelentechniek vervolg. Start meerstoelentechniek

Agenda. Meerstoelen techniek. Meerstoelentechniek: opfrissen. Wanneer? Stoelentechniek vervolg. Start meerstoelentechniek Agenda Meerstoelen techniek Remco van der Wijngaart Dag 1 Opfrissen kennis Stoelen ter diagnostiek Copingmodi: sterke Onthechte Beschermer Fine tuning stoelentechniek; herkennen valkuilen Straffende oudermodus

Nadere informatie

Agenda. Meerstoelen techniek. Meerstoelentechniek: opfrissen Remco van der Wijngaart

Agenda. Meerstoelen techniek. Meerstoelentechniek: opfrissen Remco van der Wijngaart Meerstoelen techniek Remco van der Wijngaart Agenda Dag 1 Opfrissen kennis Stoelen ter diagnostiek Copingmodi: sterke Onthechte Beschermer Fine tuning stoelentechniek; herkennen valkuilen Straffende oudermodus

Nadere informatie

Beoordeel de twee vas-schalen. Indien niet van toepassing omcirkel: A. In hoeverre waren bovenstaande methoden en technieken op z n plaats?

Beoordeel de twee vas-schalen. Indien niet van toepassing omcirkel: A. In hoeverre waren bovenstaande methoden en technieken op z n plaats? Schaal voor therapietrouw en competentie van de therapeut (NL) (Afgeleid van de Therapy Adherence and Competence Scale voor Schema Focused Therapie voor de Borderline Persoonlijkheidsstoornis) Jeffrey

Nadere informatie

Mogelijke modi. Narcistische PS Agenda. Narcistische PS-DSM V. Narcistische PS-DSM V. Schematherapie bij Narcisme

Mogelijke modi. Narcistische PS Agenda. Narcistische PS-DSM V. Narcistische PS-DSM V. Schematherapie bij Narcisme Schematherapie bij Narcisme Remco van der Wijngaart Agenda -Uitgangspunten schematherapie -Conceptualisatie van de Narcistische PS -Zelfverheerlijker-Empathische confrontatie -Zelfverheerlijker-Grenzen

Nadere informatie

Therapy Adherence Scale (Therapie-trouw schaal) voor Schematherapie bij de Borderline Persoonlijkheidsstoornis.

Therapy Adherence Scale (Therapie-trouw schaal) voor Schematherapie bij de Borderline Persoonlijkheidsstoornis. Therapy Adherence Scale (Therapie-trouw schaal) voor Schematherapie bij de Borderline Persoonlijkheidsstoornis. Beoordelaar: Datum: Naam beoordeelde therapeut: Naam/nummer beoordeeld fragment: Indien niet

Nadere informatie

Schematherapie. Algemene concepten. Mieke Boots

Schematherapie. Algemene concepten. Mieke Boots Schematherapie Algemene concepten Mieke Boots 1. INLEIDING 1.1. Definitie Schematherapie is een integratieve therapievorm die elementen combineert uit verschillende therapeutische stromingen (leer-, cognitieve

Nadere informatie

Schematherapie Definitie Doel 1. INLEIDING 21/12/17. Algemene concepten Mieke Boots

Schematherapie Definitie Doel 1. INLEIDING 21/12/17. Algemene concepten Mieke Boots Schematherapie 1. INLEIDING Algemene concepten Mieke Boots 1.1. Definitie Schematherapie is een integratieve therapievorm die elementen combineert uit verschillende therapeutische stromingen (leer-, cognitieve

Nadere informatie

Schematherapie Doel Definitie Ontstaan schematherapie (2) 21/12/17 1. INLEIDING Ontstaan schematherapie (1)

Schematherapie Doel Definitie Ontstaan schematherapie (2) 21/12/17 1. INLEIDING Ontstaan schematherapie (1) Schematherapie 1. INLEIDING Algemene concepten Mieke Boots 1.1. Definitie Schematherapie is een integratieve therapievorm die elementen combineert uit verschillende therapeutische stromingen (leer-, cognitieve

Nadere informatie

Casusconceptualisatie formulier

Casusconceptualisatie formulier Casusconceptualisatie formulier Naam therapeut. Datum: mei 2018 Initialen cliënte T. 17 jaar Korte omschrijving van de cliënt (zoals: leeftijd, huidige relaties en bezigheden, kinderen en enkele belangrijke

Nadere informatie

Het therapeutisch gebruik van humor in de behandeling van Obsessief Compulsieve Persoonlijkheidsheidsstoornis. Guido Sijbers Remco van der Wijngaart

Het therapeutisch gebruik van humor in de behandeling van Obsessief Compulsieve Persoonlijkheidsheidsstoornis. Guido Sijbers Remco van der Wijngaart Het therapeutisch gebruik van humor in de behandeling van Obsessief Compulsieve Persoonlijkheidsheidsstoornis Guido Sijbers Remco van der Wijngaart Obsessief Compulsieve PS Kenmerken.. de eindeloze worsteling

Nadere informatie

Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven. H. van Genderen

Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven. H. van Genderen Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven 1 Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Remco van der Wijngaart 2 Dag 1 6 Kennismaken

Nadere informatie

Programma. Boze modi: varianten Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Remco van der Wijngaart, Kind modi Boze Kind, Razende Kind

Programma. Boze modi: varianten Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Remco van der Wijngaart, Kind modi Boze Kind, Razende Kind Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Remco van der Wijngaart, Supervisor schematherapie, vice president ISST Programma Dag 1 Leren herkennen van de verschillende boze modi Algemene strategieen in hanteren

Nadere informatie

Programma. Boze modi: varianten Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Leren herkennen en onderscheiden boze modi

Programma. Boze modi: varianten Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Leren herkennen en onderscheiden boze modi Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Remco van der Wijngaart, Supervisor schematherapie, vice president ISST Dag 1 Leren herkennen van de verschillende boze modi Algemene strategieen in hanteren boosheid

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

Programma. Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Wanneer je eigen schema s in de weg zitten

Programma. Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Wanneer je eigen schema s in de weg zitten Remco van der Wijngaart, Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Supervisor schematherapie, vice president ISST Wanneer je eigen schema s in de weg zitten -> Vaak intefereren de schema s en modi van de

Nadere informatie

Boze modi: varianten. Programma. Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Wanneer je eigen schema s in de weg zitten

Boze modi: varianten. Programma. Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Wanneer je eigen schema s in de weg zitten Remco van der Wijngaart, Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Supervisor schematherapie, vice president ISST Wanneer je eigen schema s in de weg zitten -> Vaak intefereren de schema s en modi van de

Nadere informatie

Boze modi: varianten. Programma. Differentiëren boze modi: Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Leren herkennen en onderscheiden boze modi

Boze modi: varianten. Programma. Differentiëren boze modi: Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Leren herkennen en onderscheiden boze modi Remco van der Wijngaart, Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Supervisor schematherapie, vice president ISST Wanneer je eigen schema s in de weg zitten -> Vaak intefereren de schema s en modi van de

Nadere informatie

Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Supervisor schematherapie, vice president ISST. Programma

Hanteren van Boze Modi in Schematherapie. Supervisor schematherapie, vice president ISST. Programma Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Remco van der Wijngaart, Supervisor schematherapie, vice president ISST Programma Dag 1 Leren herkennen van de verschillende boze modi Algemene strategieen in hanteren

Nadere informatie

Schematherapie voor Cluster C. Anoek Weertman a.weertman@gmail.com

Schematherapie voor Cluster C. Anoek Weertman a.weertman@gmail.com Schematherapie voor Cluster C Anoek Weertman a.weertman@gmail.com Kernpunten (SFT) cluster C 1. Contact leren maken met gevoelens en behoeften middels experiëntiële technieken; 2. Gedragsverandering noodzakelijk

Nadere informatie

Workshop: Groepsschematherapie: tegengif bieden aan verslaving. Werken met modi: praten, voelen, doen.

Workshop: Groepsschematherapie: tegengif bieden aan verslaving. Werken met modi: praten, voelen, doen. Workshop: Groepsschematherapie: tegengif bieden aan verslaving. Werken met modi: praten, voelen, doen. FPC de Oostvaarderskliniek & Victas Philip Jonkers, Psychotherapeut OVK Thecla van Meer - Doll, GZ-psycholoog

Nadere informatie

Schema therapie voor depressie. Remco van der Wijngaart

Schema therapie voor depressie. Remco van der Wijngaart Schema therapie voor depressie Remco van der Wijngaart Waarom ST voor depressie? CGT is effectief maar slechts 40-50% herstelt volledig in een eerste behandeling 5-20% van de patienten ontwikkelt een chronische

Nadere informatie

Schematherapie bij zelfverwonding en suïcidaliteit

Schematherapie bij zelfverwonding en suïcidaliteit Schematherapie bij zelfverwonding en suïcidaliteit Limited reparenting op het scherpst van de snee Door Griet Lucas & Sophie Pollock Presentatie AV, 28/05/2018 Vaststelling Prevalentie is hoog en dit bij

Nadere informatie

Hanteren van Boze Modi in Schematherapie

Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Remco van der Wijngaart, Hanteren van Boze Modi in Schematherapie Supervisor schematherapie, vice president ISST Wanneer je eigen schema s in de weg zitten -> Vaak intefereren de schema s en modi van de

Nadere informatie

Winning without losing!

Winning without losing! Winning without losing! Self-care for the (Schema-)therapist Hélène Bögels & Hannie van Genderen Supervisor VSt en VGCt Hannie vraagt Hélène.. Juli 2103 Volkskrant Deense ondernemer en auteur werkte 80

Nadere informatie

Wat kunt u verwachten? Vanaf 1990; ontwikkeling Schema Therapie. Halsteren. Behandelmodel /2012

Wat kunt u verwachten? Vanaf 1990; ontwikkeling Schema Therapie. Halsteren. Behandelmodel /2012 Wat kunt u verwachten? Cluster C podium De Do s en Don ts bij Cluster C Schematherapie door de jaren heen. Trimbos: Utrecht, 21 januari 2016 door Eelco Muste Terugblik ontwikkeling programma s en ontwikkelingen

Nadere informatie

Dag 1. Definitie schema: Schema-vorming. Verschil as I - as II. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Dag 1. Definitie schema: Schema-vorming. Verschil as I - as II. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Dag 1 Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 2 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt

Nadere informatie

Dag 1. Definitie schema: Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Dag 1. Definitie schema: Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 Dag 1 2 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart H. van Genderen Dag 1 H.

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart H. van Genderen Dag 1 H. Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 Dag 1 2 1 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt

Nadere informatie

Dag 1. Definitie schema: Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Dag 1. Definitie schema: Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Dag 1 Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 2 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Hélène Bögels Remco van der Wijngaart 1 Dag 1 2 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt

Nadere informatie

schema therapie stap voor stap Remco van der Wijngaart Hannie van Genderen

schema therapie stap voor stap Remco van der Wijngaart Hannie van Genderen schema therapie stap voor stap Remco van der Wijngaart Hannie van Genderen Schematherapie Inleiding Schematherapie is een integratieve vorm van psychotherapie ontwikkeld door Jeffrey Young. Schematherapie

Nadere informatie

Schema Therapie bij patiënten met een hoge mate van psychopathie. Wiley-Blackwell. Teun Bus GZ-psycholoog/Psychotherapeut

Schema Therapie bij patiënten met een hoge mate van psychopathie. Wiley-Blackwell. Teun Bus GZ-psycholoog/Psychotherapeut ANTISOCIALE PROBLEMATIEK: ER IS MEER MOGELIJK DAN U DENKT s Hertogenbosch -Rosmalen 4 december 2015 Schema Therapie bij patiënten met een hoge mate van psychopathie Wiley-Blackwell Teun Bus GZ-psycholoog/Psychotherapeut

Nadere informatie

Algemene folder - schemagerichte groepstherapie

Algemene folder - schemagerichte groepstherapie In deze folder wordt uitgelegd wat schemagerichte therapie is en hoe er in groepstherapie mee wordt gewerkt. Het kan zijn dat u zich na het lezen van deze informatie afvraagt of deze therapie voor u de

Nadere informatie

EMDR en schematherapie Meer dan de som der delen

EMDR en schematherapie Meer dan de som der delen EMDR en schematherapie Meer dan de som der delen Annemieke Driessen en Hellen Hornsveld EMDR congres 18 april 2015 Model AD 15 minuten Zoekstr HH 10 Schema s KO AD 10 EMDR en IR HH 10 Casus / video AD

Nadere informatie

Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek

Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Iedereen heeft zo zijn eigenaardigheden. Echter, soms heeft iemand extreme persoonlijke eigenschappen en vertoont hij hinderlijk gedrag. Dit kan zo ernstig zijn dat

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen 1 Dag 1 2 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt in zich herhalende patronen van denken,

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart Rosi Reubsaet 1 Dag 1 2 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt

Nadere informatie

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart Rosi Reubsaet 1 Dag 1 2 Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt

Nadere informatie

ERVAREN DOE JE MET HET LICHAAM

ERVAREN DOE JE MET HET LICHAAM ERVAREN DOE JE MET HET LICHAAM DAN ONTVOUWT ZICH BETEKENIS Schematherapie Pessotherapie EMDR 3 manieren om het verleden toegankelijk te maken Doel: realistisch perspectief op de werkelijkheid Lichamelijke

Nadere informatie

Schemagerichte cognitieve therapie bij borderline-persoonlijkheidsstoornis

Schemagerichte cognitieve therapie bij borderline-persoonlijkheidsstoornis Schemagerichte cognitieve therapie bij borderline-persoonlijkheidsstoornis Hannie van Genderen Arnoud Arntz UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS Uitgegeven door: Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam Zetwerk: Holland Graphics,

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

Voorjaarsworkshop VGCt. Modi en schema's in groepen

Voorjaarsworkshop VGCt. Modi en schema's in groepen Voorjaarsworkshop VGCt Modi en schema's in groepen Eelco Muste Nynke Tuin Zwolle, 12 april 2013 Wat komt aan bod? Introductie naar aanleiding van casus Korte uitleg over schematherapie Oefenen in de groep

Nadere informatie

Theoretische beschouwing

Theoretische beschouwing 5 Theoretische beschouwing.1 Schematherapie voor persoonlijkheidsproblematiek 6. Overeenkomsten en verschillen tussen schematherapie en cognitieve gedragstherapie voor As II 8 Bohn Stafleu van Loghum,

Nadere informatie

ST-supervisorencursus Dag 2

ST-supervisorencursus Dag 2 ST-supervisorencursus Dag 2 Copyright Rijkeboer & van Vreeswijk Hélène Bögels Programma dag 2: Mythes/misverstanden Gebruik van video s en rollenspel in de supervisie. Leersupervisie. Motivering bij weerstand

Nadere informatie

SCHEMATHERAPIE BIJ VERSLAVING EN COMPLEX TRAUMA 6 OKTOBER 2014 KEES BIEGER

SCHEMATHERAPIE BIJ VERSLAVING EN COMPLEX TRAUMA 6 OKTOBER 2014 KEES BIEGER SCHEMATHERAPIE BIJ VERSLAVING EN COMPLEX TRAUMA 6 OKTOBER 2014 KEES BIEGER Wat is complex trauma? Theoretisch model trauma/persoonlijkheid Welke rol speelt middelengebruik? Fasering in de behandeling Indicatiestelling

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende

Nadere informatie

Promotieonderzoek PTSS. Algemene karakteristieken

Promotieonderzoek PTSS. Algemene karakteristieken Promotieonderzoek Imaginaire Exposure vs Imaginaire Rescripting bij PTSS drs. Paula de Jong & drs. Mellony van Hemert Psychotherapy & Movement Copyright 2013 P&M Psychotherapie in Amsterdam PTSS Fysiek,

Nadere informatie

Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven. H. van Genderen

Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven. H. van Genderen Een ding heb ik in die acht jaar therapie wel geleerd Je kunt het beste je moeder van alles de schuld geven 1 Schematherapie voor persoonlijkheidsstoornissen Hannie van Genderen Remco van der Wijngaart

Nadere informatie

SCHerp Deeltijd Voor wie? Hoe? Waar en wanneer?

SCHerp Deeltijd Voor wie? Hoe? Waar en wanneer? SCHerp Deeltijd In SCHerp Deeltijd combineren we schematherapie (SCH) met cognitieve gedragstherapie (Exposure en ResponsPreventie). Zie de bijlage voor meer uitleg over schematherapie, exposure en responspreventie.

Nadere informatie

Schematherapie in groepen voor borderline persoonlijkheidsstoornissen

Schematherapie in groepen voor borderline persoonlijkheidsstoornissen Artikel Issue Issue / Series / Title PsychoPraktijk Issue / Series / Volume Nr 5 Issue / Date 2010 Issue / Pages / First Page Issue / Pages / Last Page Schematherapie in groepen voor borderline persoonlijkheidsstoornissen

Nadere informatie

Het kind in de ouder Werken met schema s en modi bij ouders

Het kind in de ouder Werken met schema s en modi bij ouders Het kind in de ouder Werken met schema s en modi bij ouders Mieke Boots Marian Blokland 1. Ouderschematherapie Nog weinig rondom gepubliceerd of onderzocht een taal erbij vanuit de Transactionele Analyse

Nadere informatie

COMPLEX TRAUMA. Symposium 25 februari 2019 Hand-out Drs. A. Oud

COMPLEX TRAUMA. Symposium 25 februari 2019 Hand-out Drs. A. Oud COMPLEX TRAUMA Symposium 25 februari 2019 Hand-out Drs. A. Oud HAND-OUT BIJ PRESENTATIE VAN AD OUD OVER COMPLEX TRAUMA Definitie van CT van Judith Herman (1997): 1. Geschiedenis van onderworpen zijn aan

Nadere informatie

Schematherapie bij dubbeldiagnose

Schematherapie bij dubbeldiagnose Schematherapie bij dubbeldiagnose (verslaving & persoonlijkheidsproblematiek) Handvaten voor diagnostiek en psychotherapie Lieve De Backer & Liesbet Cornelis Afdeling 3 Broeders Alexianen Boechout Agenda

Nadere informatie

Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS

Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Dag van de Inhoud Den Haag 28 september 2017 Ante Lemkes, GZ-psycholoog in opleiding tot Specialist Inleiding Introductie van mezelf, jullie

Nadere informatie

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,

Nadere informatie

Extreme aanpassing. Workshop voorjaarcongres VGCT 2019

Extreme aanpassing. Workshop voorjaarcongres VGCT 2019 Extreme aanpassing Workshop voorjaarcongres VGCT 2019 Katrine de Vries Klinisch psycholoog/psychotherapeut Cognitief gedragstherapeut en supervisor VGCT Supervisor register schematherapie Werkzaam bij

Nadere informatie

DIABETES EN DEPRESSIE. Marike Lub Klinisch Psycholoog- Psychotherapeut Medisch Centrum Haaglanden

DIABETES EN DEPRESSIE. Marike Lub Klinisch Psycholoog- Psychotherapeut Medisch Centrum Haaglanden DIABETES EN DEPRESSIE Marike Lub Klinisch Psycholoog- Psychotherapeut Medisch Centrum Haaglanden IEDERS WENS DE IDEALE PATIENT, DE IDEALE DOKTER COMPLEXE PROBLEMEN COMPLEXE AANPAK DETERMINANTEN VAN (ON)GEZONDHEID

Nadere informatie

Het kind in de ouder Werken met schema s en modi bij ouders

Het kind in de ouder Werken met schema s en modi bij ouders Het kind in de ouder Werken met schema s en modi bij ouders Mieke Boots Marian Bloklad Programma Wat is ouderschematherapie? Basishouding therapeut Casusconceptualisatie Interventies schema/modi ouders(

Nadere informatie

Het kind in de ouder. Programma. 2. Definiëring ouderschematherapie (1) 1. Ouderschematherapie 9/04/18

Het kind in de ouder. Programma. 2. Definiëring ouderschematherapie (1) 1. Ouderschematherapie 9/04/18 Programma Het kind in de ouder Werken met schema s en modi bij ouders Mieke Boots Marian Bloklad Wat is ouderschematherapie? Basishouding therapeut Casusconceptualisatie Interventies schema/modi ouders(

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord 11. Dankwoord 15. Inleiding 17

Inhoudsopgave. Voorwoord 11. Dankwoord 15. Inleiding 17 Inhoudsopgave Voorwoord 11 Dankwoord 15 Inleiding 17 1 Kenmerken en risicofactoren van eetstoornissen 23 1.1 Inleiding 23 1.2 Psychische achtergronden 26 1.3 Gebrek aan eigenwaarde en zelfvertrouwen 27

Nadere informatie

Hoe haal ik het beste uit mijn medewerkers? 2016 Christine Bender Coaching & Consulting 1

Hoe haal ik het beste uit mijn medewerkers? 2016 Christine Bender Coaching & Consulting 1 Hoe haal ik het beste uit mijn medewerkers? 2016 Christine Bender Coaching & Consulting 1 Even voorstellen 2016 Christine Bender Coaching & Consulting 2 Ik geloof dat iedereen zijn eigen manier heeft om

Nadere informatie

Schematherapie (ST) voor jongeren

Schematherapie (ST) voor jongeren Schematherapie (ST) voor jongeren 1 2 Voor wie is ST? Schematherapie (ST) is ontwikkeld voor het behandelen van complexe problematiek, die vergroeid is met de persoonlijkheid van de jongere. Jongeren met

Nadere informatie

Modusgerichte speltherapie. Schematherapie in spel en beelden

Modusgerichte speltherapie. Schematherapie in spel en beelden Modusgerichte speltherapie Schematherapie in spel en beelden Wat is modusgerichte speltherapie? Speltherapie vanuit de principes van de schematherapie De therapeutische relatie staat centraal: limited

Nadere informatie

door Michiel van Vreeswijk & Jenny Broersen

door Michiel van Vreeswijk & Jenny Broersen Groepsschematherapie In deze bijdrage gaan we in op groepsschematherapie. We besteden aan aandacht aan de vraag voor wie deze vorm van therapie geschikt is, wat het precies is, welke technieken er gebruikt

Nadere informatie

Verzamelstoornis Marjolijn Korteweg, Danielle Cath. Presentatie

Verzamelstoornis Marjolijn Korteweg, Danielle Cath. Presentatie Verzamelstoornis Marjolijn Korteweg, Danielle Cath Presentatie 11-10-2017 Protocol verzamelstoornis Cliëntenwerkboek Handleiding Voor behandelaren cognitieve gedragstherapie Voor thuisbegeleiders Taakverdeling

Nadere informatie

Ronald van Assen. Een ervaringsverhaal. 40 dagen, 40 angsten Uitgeverij Tobi Vroegh 1e druk Ronald van Assen ISBN

Ronald van Assen. Een ervaringsverhaal. 40 dagen, 40 angsten Uitgeverij Tobi Vroegh 1e druk Ronald van Assen ISBN 1 Ronald van Assen 40 dagen, 40 angsten Uitgeverij Tobi Vroegh 1e druk 2014 Ronald van Assen ISBN 978-9-07876-142-6 redactie: Jan Matse correctie: Hella de Groot grafisch ontwerp: Robert Nieman www.tobivroegh.nl

Nadere informatie

Meer informatie MRS 0610-2

Meer informatie MRS 0610-2 Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE. Zelfbeeldmodule BEHANDELING

PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE. Zelfbeeldmodule BEHANDELING PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE Zelfbeeldmodule BEHANDELING Zelfbeeldmodule introductie We werken in deze zelfbeeldmodule van 20 weken onder andere met dit boek, dat u eventueel zelf kunt aanschaffen, om het

Nadere informatie

Therapeutische relatie en herstellen breuken. Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen

Therapeutische relatie en herstellen breuken. Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen Therapeutische relatie en herstellen breuken Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen Inhoud Workshop Deze workshop gaat over de verschillende klinische processen

Nadere informatie

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme

Nadere informatie

Kliniek: SCHerp Voor wie Hoe?

Kliniek: SCHerp Voor wie Hoe? Kliniek: SCHerp In de klinische SCHerp behandeling combineren we schematherapie (SCH) met cognitieve gedragstherapie (Exposure en ResponsPreventie). Zie de bijlage voor meer uitleg over schematherapie,

Nadere informatie

Resourcegroepen. Addy Venderbos, Sil Hol, Eva Leeman. Dag van de inhoud 5 oktober 2017 Rotterdam

Resourcegroepen. Addy Venderbos, Sil Hol, Eva Leeman. Dag van de inhoud 5 oktober 2017 Rotterdam Resourcegroepen Addy Venderbos, Sil Hol, Eva Leeman Dag van de inhoud 5 oktober 2017 Rotterdam Als ik een woord gebruik, zei Humpty Dumpty op een schampere toon, dan betekent het woord gewoon hetgeen

Nadere informatie

Bewonersbespreking bij Ruitersbos. Inhoud:

Bewonersbespreking bij Ruitersbos. Inhoud: Bewonersbespreking bij Ruitersbos Inhoud: 1. Overzicht van bewoners en contactverzorgenden. 2. Planning. 3. Voorbereiding. 4. Leidraad bewonersbespreking. 5. Na de bewonersbespreking. 6. Notulen. 7. Toelichting:

Nadere informatie

Helpers & Helden Groepsmodule Schemagerichte Therapie bij LVB

Helpers & Helden Groepsmodule Schemagerichte Therapie bij LVB Helpers & Helden Groepsmodule Schemagerichte Therapie bij LVB Karin Frijters Klinisch Psycholoog kfrijters@trajectum.info Nicole Strijbos Beeldend Therapeut NStrijbos@derooysewissel.nl Opdrachtgever en

Nadere informatie

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten Dag 1 2 Korte inleiding schematherapie 3 Schema s Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt in zich herhalende

Nadere informatie

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten Dag 1 2 Schema s Korte inleiding schematherapie Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt in zich herhalende

Nadere informatie

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten. Dag 1

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten. Dag 1 Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten Dag 1 2 1 Korte inleiding schematherapie 3 Schema s Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt in zich herhalende

Nadere informatie

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten. Dag 1. Korte inleiding schematherapie

Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten. Dag 1. Korte inleiding schematherapie Schematherapie in groepen (STG) voor adolescenten Dag 1 2 Korte inleiding schematherapie 3 1 Schema s Definitie schema: Kennisstructuur ontstaan in de (vroege) jeugd, die tot uiting komt in zich herhalende

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie

Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie 1445-1615 Verschillende vormen van (chronisch) suïcidaal gedrag Suicidale Phenotypen 1. reactief,

Nadere informatie

Een bezoek van kinderen op de Intensive Care

Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Intensive Care Locatie Hoorn/Enkhuizen Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Informatie voor ouders Het is altijd confronterend als een ouder of familielid

Nadere informatie