Zelfbeschadiging. Nienke Kool. Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, Palier Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde

Transcriptie

1 Zelfbeschadiging Nienke Kool Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde

2 Definitie Zelfbeschadigend gedrag: het doelbewust toebrengen van directe of indirecte schade aan het eigen lichaam, in een zich herhalend patroon, zonder dodelijk resultaat Zelfverwonding: directe schade Automutilatie: verminking, vaak onder invloed van psychotische waandenkbeelden 2

3 "Stop met staren" 3

4 Achtergronden van zelfbeschadiging Tot 79% heeft een geschiedenis van vroegkinderlijke traumatisering Seksueel misbruik voorspellend voor suïcidaliteit Verwaarlozing voorspellend voor zelfbeschadiging Psychiatrische stoornissen, zoals: Psychotische stoornissen Bipolaire stoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Ontwikkelingsstoornissen, zoals: Autisme LVB Gezonde populatie Pubers Studenten Militairen 4

5 Zelfbeschadiging en de patiënt Functioneel gedrag: Emoties draagbaar te maken Einde aan dissociatie of depersonalisatie Grens tussen zichzelf en de ander Weerstaan van suïcide drang Communicatie: cry for help Zichzelf straffen of kleineren 5

6 6

7 7

8 Zelfbeschadiging en de hulpverlener Ongeloof en afschuw Boosheid, frustratie Teleurstelling Medeleven, begrip Druk van verantwoordelijkheid Machteloosheid 8

9 9

10 Zelfbeschadiging is positief gedrag Helpt door moeilijk momenten heen Helpt te overleven Verzacht het lijden Geeft rust en ontspanning Er is niemand anders voor nodig 10

11 De gevolgen zijn echter ook negatief Het gaat persoon controleren i.p.v. andersom Het levert wonden en littekens op Soms behandeling nodig, die soms niet goed is, bijv. SEH of uitgesloten worden van therapie Stigmatisering Een waardeloze manier om te vragen wat je nodig hebt Afwijzing door de omgeving 11

12 Interventies Communicatie Wondzorg Signaleringsplan Behandeling onderliggende problematiek 12

13 Communicatie Contact maken Psycho-educatie (ook naar systeem) Bespreekbaar maken Inzicht in eigen proces (gevoelens, gedachten, triggers, gedrag) Leren verdragen, reguleren en uiten van gevoel Alternatieven Afleiding, ontspanning Ademhaling, fitness/fysieke activiteiten Oriënteren, veiligheid Signaleringsplan 13

14 Attitude Validerend Respectvol Echt luisteren Oprechte nieuwsgierigheid Rustig en doortastend Deskundig, niet bang voor inhoud of de hopeloosheid Doel: samen inzicht krijgen en overleggen over vervolgstappen Vermijdt overbezorgdheid, boosheid, neutraliteit 14

15 Wondverzorging Inspectie van de wond Behandelen zoals elke andere vergelijkbare wond 15

16 Behandeling Cognitieve behandeling, DGT (Slee et all. 2008; de Keijser & Steendam 2010) Versterken zelfbeeld Identificeren van triggers en denkpatronen Herformuleren van cognities Verdragen en accepteren van emoties ( mindfulness ) Oplossende strategieën Terugval preventie Trauma behandeling 16

17 Casuïstiek 17

18 Praktijk: moeilijke materie! Impact Verschillend perspectief Steeds meer effectieve behandelmethodes, maar lange adem Moeilijke patiënt Geen snel resultaat Mondige patiënt Comorbiditeit Weinig vertrouwen in hulpverlening Vraagt veel van ons 18

19 Voorwaarden Kennis Visie wat versta je (en je team) onder zelfbeschadiging wat kan en wil je bieden aan de patiënt wordt het gedragen in het gehele team hoe past het in de behandeling wat is de basishouding binnen het team Opvanggesprekken Super- en intervisie 19

20 Tips Met mij alles goed. Materialenbox. Verder lezen: Bosman, M. & Van Meijel, B. Begeleiding van patiënten die zelfverwonden, een verpleegkundige interventiepakket. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg, Claes L, Vandereycken W. Zelfverwonding. Hoe ga je ermee om? Tielt: Lannoo NV, 2007 De Klerk S., Van Emmerik A. & Van Giezen A. Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2010 Kool N, Van Meijel B & Bosman M. Behavioral Change in Patients With Severe Self-injurious Behavior: A Patient s Perspective. Archives of Psychiatric Nursing. 2009, 23 (1), Walsh, B. Treating Self-Injury. A Practical Guide. New York: The Guilford Press,