Suïcide en suïcidepreventie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Suïcide en suïcidepreventie"

Transcriptie

1 Suïcide en suïcidepreventie D. Linszen, psychiater Suïcide(preventie), de rol van verpleegkundigen en verzorgenden Reehorst, Ede 2017

2 Amsterdam First Episode Study: Critical Period RCT ( ): relapse in 3 conditions (n: 170)

3 Beloop van schizofrenie Levenslang beloop A damse 5 jaar interventie EEN psychotische episode 15 % 48 % MEER psychotische episodes 70 % 45 % met /zonder negatieve sympt. Continu psychotische sympt. 15 % 7 % met negatieve symptomen Suicides in the first 5 years 5 % 7 (4 %) Lifetime suicide 10%

4 Global death by suicide: ind/yr; yr: second leading cause death

5

6

7 Suïcide: de cijfers in Nederland Stijging sinds : 1353 suïcides 2016: toename tot : stabilisatie Aantal zelfdodingen nooit zo hoog Incidentie: 11,0 per 100 duizend inwoners Toename suicides mannen (70%) Stijging vooral: jaar > 1% suicides bij suïcidaliteit

8 Suïcide 85-90% psychiatrische stoornis Depressie 60% Bipolaire stoornis 15-19% Borderline pers.st. 3-10% Schizofrenie 5-10% co-morbiditeit: Alc.misbruik/afhankelijkheid tot 30% Drugsmisbr./afhankelijkheid tot 25% (inclusief AD en pijnbestrijders)

9 Negen suïcide preventie aanbevelingen Mental Health Services UK (Appleby et al.,) 24 - uurs crisis teams Suïcide middelen verwijderen Follow up contact binnen 7 dagen na ontslag Huisbezoek/intensieve steun bij ernstige psychiatrische st. Regelmatige training staf in behandeling suicide risico Behandeling co-morbiditeit psychiatrie & verslaving Actie bij therapie-ontrouwe patienten Informatie uitwisselen met justitie (veiligheid) Multidisciplinair overleg en informatie delen met de familie

10 Suïcide en suïcidepreventie

11 Waarschuwingssignalen voor Suïcide Praten over dood te willen Zoeken naar een manier om dood te gaan Praten over gevoelens van hopeloosheid of doelloosheid Praten over gevoel van onverdragelijke pijn Spreken over een ander tot last te zijn Toename van alcoholgebruik of drugs Angstig, geagiteerd of roekeloos gedrag Te weinig of teveel slapen Terugtrekken of zich geisoleerd voelen Woede tonen of erover praten wraak te nemen Vertonen van extreme stemmingswisselingen

12 Universele en selectieve preventie: een risicogroep en een interventie

13 behandeling Meta-analyse lange termijn onderzoek naar suicide preventie bij psychiatrische patiënten (W 2017) 95 % van de hoge-risico patiënten gaan niet dood door suïcide 50 % van de suïcides kwamen uit lagere risico categorieën Voorspelling van suïcide door verschillende risicofactoren voegde weinig toe aan voorspelling door één risico factor Geen verbetering in de accuracy van het risico assessment in de afgelopen 40 jaar. Geen nieuwe statistische methode om hoog-risico voor suicide patiënten te identificeren met als gevolg een betere

14 Waarschuwingssignalen voor Suïcide Praten over dood te willen Zoeken naar een manier om dood te gaan Praten over gevoelens van hopeloosheid of doelloosheid Praten over gevoel klem te zitten of over een onverdragelijke pijn Spreken over een ander tot last te zijn Toename van alcoholgebruik of drugs Angstig, geagiteerd of roekeloos gedrag Te weinig of teveel slapen Terugtrekken of zich geisoleerd voelen Woede tonen of erover praten wraak te nemen Vertonen van extreme stemmingswisselingen

15 Preventie: eerste belangrijke signalen bij: Vrienden en familieleden (GGz op de achtergrond) Beroepen (niet GGz): - Politie - Leerkrachten - Sociale dienst medewerkers - Organisatie hulp voor nabestaanden van suïcide plegers - Geestelijken (pastores, dominees) - Vrijwilligers telefonische hulpdiensten - Gevangenis personeel - Medewerkers asielcentra - Schuldhulpverleners

16 Wat te doen 1. Bespreek de gedachten aan suïcide en de redenen voor de doodswensen. Vraag door naar de stemming, aanleidingen, en naar de eventuele plannen en al ondernomen acties. 2. Overtuig hem of haar dat het verstandig is om contact op te nemen met de huisarts of ggz-hulpverlener, of een persoon van 3. Verwijs actief naar huisarts, hulpverlener, 113Online en check of de betrokkene ook bij de huisarts of hulpverlener.

17 Zelfhulpgroep Nabestaanden Zaanstreek- Waterland en Noord- Holland. Deze zelfhulpgroep organiseert elke laatste zaterdag van de maand een bijeenkomst in Koog aan de Zaan. Informatie: Jannie Schuit-Lemstra en Siem Groot of of siem.infi

18 Uitgebreid rapport, met een schets van dit man-op-de- maan project, dat verwijst naar vele, ook internationale websites

19

20 Preventing Suicide: A Toolkit for High Schools De Drugs Misbruik- en Mentale Gezondheid diensten (SAMHSA) binnen het Amerikaanse Ministerie van Gezondheid en Sociale Zaken bracht onlangs een nieuwe brochure uit als onderdeel van een nationale campagne met als doel om één van de vijftien middelbare scholieren te helpen die zich jaarlijks proberen te suïcideren.

21 Suïcide en suïcidepreventie Discussie Lezing Reehorst, Ede

Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky

Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015 G. Portzky 1. INLEIDING 1. Definiëring Suïcide Suïcidepoging: Moet er suïcidale intentie aanwezig zijn om van poging

Nadere informatie

Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief

Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief Saskia Aerts saskia.aerts@preventiezelfdoding.be 7 november 2017 Klinische vragen Welke uitgangspunten en basisprincipes

Nadere informatie

Parnassia Groep Remco de Winter & Karin Slotema

Parnassia Groep Remco de Winter & Karin Slotema Parnassia Groep 30-11- 2017 Remco de Winter & Karin Slotema Kennismaken + epidemiologie Principes voor de omgang met suïcidaal gedrag pauze Systematisch onderzoek van suïcidaal gedrag pauze Beschrijvende

Nadere informatie

Suicidaal gedrag bij jongeren

Suicidaal gedrag bij jongeren Suicidaal gedrag bij jongeren Voorkomen RINO 15 december 2016 Ad Kerkhof Suïcide in Nederland : 1980-2015 absolute aantallen 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1982 1986 1990 1994 1998 2002

Nadere informatie

Leren contact maken met wanhoop en dood. Wat voegt het toe?

Leren contact maken met wanhoop en dood. Wat voegt het toe? Leren contact maken met wanhoop en dood. Wat voegt het toe? Martin Steendam Klinisch psycholoog P-opleider GGZ Friesland Groningen, 21 maart 2011 Onderzoek: aanvraag bij ZON-MW Drie deelonderzoeken Is

Nadere informatie

Suïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn

Suïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn Suïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn Eva Dumon en Saskia Aerts info@vlesp.be 1 maart 2018 VLAAMS EXPERTISECENTRUM SUÏCIDEPREVENTIE Het aantal zelfdodingen in Vlaanderen

Nadere informatie

PITSTOP SUÏCIDE TRAINING

PITSTOP SUÏCIDE TRAINING PITSTOP SUÏCIDE TRAINING 2017 1 PITSTOP SUÏCIDE TRAINING Herziening Pitstop tbvde ParnassiaGroep, bewerking door N.Kool-Goudzwaard december 2016 21-4- 2017 Trainers: Remco de Winter en Nienke Kool 2 Programma

Nadere informatie

30 maart 2017 Lancering Vlaamse richtlijn Detectie en Behandeling van Suïcidaal gedrag. #SP_reflex

30 maart 2017 Lancering Vlaamse richtlijn Detectie en Behandeling van Suïcidaal gedrag. #SP_reflex 30 maart 2017 Lancering Vlaamse richtlijn Detectie en Behandeling van Suïcidaal gedrag #SP_reflex Lancering Vlaamse richtlijn Detectie en Behandeling van Suïcidaal gedrag Basisprincipes in de zorg voor

Nadere informatie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie WELKOM 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie 1 DAG VAN DE VERPLEGING Thema: pluis / niet pluis Datum: 12 mei 2016 Organisatie: DJI / V en VN - VJ 2 Even voorstellen Han Smit - Psychotherapeut Sanne

Nadere informatie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie WELKOM 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie 1 Even voorstellen Lisette Spanjar Psycholoog Peter Holthuis Bedrijfsarts & vrijwilliger 2 Programma Wat doet 113Online? Cijfers en achtergronden Signalen

Nadere informatie

Screening, risicotaxatie en preventie Symposium huisarts en poh-ggz samen sterk

Screening, risicotaxatie en preventie Symposium huisarts en poh-ggz samen sterk Suïcidaliteit Screening, risicotaxatie en preventie Symposium huisarts en poh-ggz samen sterk Ietje de Vries John Pot Aanhaken of afhaken! Programma Informatie suïcide: feiten en cijfers Suïcidaal proces

Nadere informatie

Science

Science Science Fiction ? No Mijlpalen in de behandeling van psychose Lieuwe de Haan, Zorglijn Vroege Psychose Uitvoeren wat we al weten Bron en disclaimer Waar kunnen we de meeste winst halen? I. Hoop II. Zelfvertrouwen

Nadere informatie

Marie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/ Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag

Marie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/ Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag Marie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/54.23.62 Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag 2 Wat? Multidisciplinaire richtlijn voor de detectie en behandeling

Nadere informatie

Na een s uïcide s Jos de Keijser

Na een s uïcide s Jos de Keijser Na een suïcide Jos de Keijser 20-9-2013 2013 overzicht Rouw en gecompliceerde rouw professioneel handelen na een suïcide, volgens de MD richtlijn ihlij ( veilig melden ) Gz psycholoog als nabestaande Normale

Nadere informatie

Rondom Suïcide. Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden. 26 oktober Jos de Keijser

Rondom Suïcide. Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden. 26 oktober Jos de Keijser Rondom Suïcide Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden 26 oktober 2016 Jos de Keijser onderdelen Suïcide in Nederland anno 2016 Preventie Richtlijnen Contact maken Impact van

Nadere informatie

Definities. Suïcide. Suïcidepoging/automutilatie

Definities. Suïcide. Suïcidepoging/automutilatie Programma Definities Suïcide Suïcide is een handeling met een dodelijke afloop, door de overledene geïnitieerd en uitgevoerd, in de verwachting van een potentieel dodelijke afloop, met de bedoeling gewenste

Nadere informatie

De Reehorst 22 september Peter Vonk, Huisarts Studentenartsen Universiteit van Amsterdam, The Netherlands

De Reehorst 22 september Peter Vonk, Huisarts Studentenartsen Universiteit van Amsterdam, The Netherlands De Reehorst 22 september 2017 Peter Vonk, Huisarts Studentenartsen Universiteit van Amsterdam, The Netherlands Desperate, Panic, Suffering, Distress, Psychotic, Sadness, Alcohol, Fear, Angry, Guilt, Unbearable

Nadere informatie

Is werken gezond? Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag

Is werken gezond? Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag Is werken gezond? Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag Martin Steendam klinisch psycholoog promovendus VU Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Suïcidecijfers 2012 Vlaanderen

Suïcidecijfers 2012 Vlaanderen Suïcidecijfers 2012 Vlaanderen Vlaanderen suïcidecijfers 2012 Er overleden in Vlaanderen 1.114 personen door suïcide in 2012. Wanneer wordt vergeleken met het jaar 2011, overleden in 2012 1% minder mannen

Nadere informatie

Informatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater

Informatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop

Nadere informatie

Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd. 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening

Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd. 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening j.deheus@113.nl Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Inspiratiegids 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid 1-10 oktober 2018 Werken aan geestelijke gezondheid in de huisartsenpraktijk

Inspiratiegids 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid 1-10 oktober 2018 Werken aan geestelijke gezondheid in de huisartsenpraktijk Inspiratiegids 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid 1-10 oktober 2018 Werken aan geestelijke gezondheid in de huisartsenpraktijk MIDDEN-WEST-VLAANDEREN Inleiding Krijgt Vlaanderen opnieuw een mentale

Nadere informatie

Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017

Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017 Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017 Wat kan je doen na een suïcidepoging? Peter Beks - Zorg voor Suïcidepogers

Nadere informatie

Suïcidepreventie bij depressie, suïcide bespreekbaar maken

Suïcidepreventie bij depressie, suïcide bespreekbaar maken Suïcidepreventie bij depressie, suïcide bespreekbaar maken Remco de Winter MD PhD, psychiater ParnassiaGroep, kennisdomeinleider acuut en verder oa onderzoeker VU & nationaal vertegenwoordiger IASP www.suicidaliteit.nl

Nadere informatie

Project Voorkom Suïcide 2009

Project Voorkom Suïcide 2009 Project Voorkom Suïcide 2009 12 hulpverleners getraind (januari 2010: 24) 25 pogers in protocollaire behandeling Samenwerking met drie S.E.H. s Samenwerking met politie Fryslân e.a. Gesuperviseerde intervisiegroepen

Nadere informatie

Suïcidepreventie 4 voor 12. Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017

Suïcidepreventie 4 voor 12. Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017 Suïcidepreventie 4 voor 12 Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017 Inhoud Inleiding Theorie Signalen Motieven Bespreekbaar stellen Hulpmiddelen Beleid Inleiding Je kan een suïcide voorkomen Waar Niet

Nadere informatie

DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE

DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE SPREKER: JASPER WIEBENGA FUNCTIE: PROMOVENDUS & PSYCHOLOOG, AFDELING PSYCHIATRIE, GGZ INGEEST & VUMC VAN BLENDED

Nadere informatie

Schatting van de verhouding van het aantal suïcides binnen de GGZ en de resterende populatie? Een verkennende studie.

Schatting van de verhouding van het aantal suïcides binnen de GGZ en de resterende populatie? Een verkennende studie. Schatting van de verhouding van het aantal suïcides binnen de GGZ en de resterende populatie? Een verkennende studie. Dr. Remco de Winter, psychiater Parnassia Groep VU Amsterdam www. suicidaliteit.nl

Nadere informatie

Depressie. Meer dan een somber gevoel. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie

Depressie. Meer dan een somber gevoel. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie ggz voor doven & slechthorenden Depressie Meer dan een somber gevoel Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie Herkent u dit? Iedereen is wel eens somber of treurig.

Nadere informatie

P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ

P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ Inleiding De toezichtketen in perspectief Toezicht door IGZ Onderzoek A. Huisman De toezichtketen in perspectief bij suïcides Persoonlijke adviezen Inleiding

Nadere informatie

Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen

Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen Jos Dröes Marianne Klein Bramel Nadelen van het gebruik van ziektediagnoses: * Normaal conflict-, of copinggedrag, en normale reacties

Nadere informatie

campagne de vraag van je leven O-utrecht

campagne de vraag van je leven O-utrecht van campagne de van leven O-utrecht 1. campagne suïcidepreventie Als onderdeel van een brede landelijk aanpak start 113 samen met regionale Suïcidepreventie Actienetwerken een landelijke campagne met als

Nadere informatie

Detectie van suïcidaliteit

Detectie van suïcidaliteit Detectie van suïcidaliteit Multidisciplinaire richtlijn - Deel 2 Nanouschka Verhamme (CPZ) Lien Neuckermans (CGG-SP) Inleiding 9 op de 10 mensen die overleden zijn door suïcide MINIMUM 1 KEER contact gehad

Nadere informatie

Voorwoord. deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1

Voorwoord. deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1 Inhoud Voorwoord XI deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1 1 Terminologie en definities 3 1.1 Inleiding 4 1.2 Suïcide of zelfdoding 4 1.3 Suïcidepoging of poging tot zelfdoding 13 1.4 Doodsgedachten

Nadere informatie

Crisisdienst GGZ in samenwerking met afdeling jeugd

Crisisdienst GGZ in samenwerking met afdeling jeugd Crisisdienst GGZ in samenwerking met afdeling jeugd Inhoud Wat doet de crisisdienst GGZ? Wanneer vindt er overleg plaats met afdeling jeugd? Wanneer neemt de afdeling jeugd het over? Wat doet afdeling

Nadere informatie

Maak kennis. met GGZ Friesland

Maak kennis. met GGZ Friesland Maak kennis met GGZ Friesland Psychische klachten hebben veel invloed op het dagelijks leven. Elke dag is een uitdaging en het is moeilijk om een normaal leven te leiden, contacten te onder houden, naar

Nadere informatie

SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN:

SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN: SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN: Eva De Jaegere Preventiemanager VLESP CIJFERS EN FEITEN Zomerschool 2016 VLESP? Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie Partnerorganisatie Vlaamse Overheid Samenwerkingsverband

Nadere informatie

NIEUW. VOZZ : Vragenlijst over zelfdoding en zelfbeschadiging

NIEUW. VOZZ : Vragenlijst over zelfdoding en zelfbeschadiging NIEUW VOZZ : Vragenlijst over zelfdoding en zelfbeschadiging 2017 Suicidepreventie op school Screening door VOZZ SCREEN (10 items) Verdieping door VOZZ overig (29 items) Totale VOZZ bestaat uit 39 vragen

Nadere informatie

Gatekeeper training. 08-10- 2014 workshop Trainer: Gerrie Hendriks

Gatekeeper training. 08-10- 2014 workshop Trainer: Gerrie Hendriks Gatekeeper training 08-10- 2014 workshop Trainer: Gerrie Hendriks Gatekeepers Jullie gaan deuren openen naar hulp voor mensen die gevaar lopen zichzelf wat aan te doen waarom 1600 suïcides per jaar waarvan

Nadere informatie

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Partnerschap van de familie in de behandeling Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Interventie doelen EPA (parallelle zorg) persoonlijk herstel nastreven psychiatrische symptomen

Nadere informatie

Afscheid Mr. R.G. Kok bijdrage Remco de Winter

Afscheid Mr. R.G. Kok bijdrage Remco de Winter Afscheid Mr. R.G. Kok bijdrage Remco de Winter Suïcidaal gedrag en opname op een acute gesloten opnameafdeling Jubileum KCAP Dr. Remco de Winter www.geslotenpsychiatrie.nl www.suicidaliteit.nl Mijn relatie

Nadere informatie

W o r k s h o p - N i e u w e l a n d e l i j k e r i c h t l i j n e n s u ï c i d e p r e v e n t i e M a r t i n S t e e n d a m

W o r k s h o p - N i e u w e l a n d e l i j k e r i c h t l i j n e n s u ï c i d e p r e v e n t i e M a r t i n S t e e n d a m W o r k s h o p - N i e u w e l a n d e l i j k e r i c h t l i j n e n s u ï c i d e p r e v e n t i e M a r t i n S t e e n d a m D e n i e u w e m u l t i d i s c i p l i n a i r e b e h a n d e l r

Nadere informatie

Risicotaxatie Suïcidaliteit. Suïcide en suïcidepogingen. Aantallen. 345 suïcidepogingen. Middel. Dr. Bert van Hemert, psychiater

Risicotaxatie Suïcidaliteit. Suïcide en suïcidepogingen. Aantallen. 345 suïcidepogingen. Middel. Dr. Bert van Hemert, psychiater Risicotaxatie Suïcidaliteit Dr. Bert van Hemert, psychiater Zorgservice Bureau 24 uurszorg Opleiding Sociale Psychiatrie 1/30 2/30 Aantallen Suïcide en suïcidepogingen Suïcidegedachten Suïcidepoging bevolking

Nadere informatie

Risicotaxatie Suïcidaliteit. achtergronden. Suïcide. José Schneider Els Govers Bert van Hemert Remco de Winter

Risicotaxatie Suïcidaliteit. achtergronden. Suïcide. José Schneider Els Govers Bert van Hemert Remco de Winter Risicotaxatie Suïcidaliteit José Schneider Els Govers Bert van Hemert Remco de Winter achtergronden Nota behandeling van de suïcidale patiënt Zelfdoding is eigen keus 1986 regeringsstandpunt: suïcide is

Nadere informatie

Ad Kerkhof. Klinisch psycholoog VU Amsterdam

Ad Kerkhof. Klinisch psycholoog VU Amsterdam De rol van GZ-psycholoog in de preventie van suïcide De nieuwe richtlijn Ad Kerkhof Klinisch psycholoog VU Amsterdam Multidisciplinaire richtlijnen Depressie 2007 Schizofrenie 2007 Angst 2007 Persoonlijkheidsstoornissen

Nadere informatie

Welkom. Regiobijeenkomst onderwijs: Psychische kwetsbaarheid

Welkom. Regiobijeenkomst onderwijs: Psychische kwetsbaarheid Welkom Regiobijeenkomst onderwijs: Psychische kwetsbaarheid Datum: : Spreker: https://www.youtube.com/watch?v=lym WPSKpRpE Programma Missie & Visie Stichting 113Online Diensten 113Online / 113Preventie

Nadere informatie

Voorkomen van. bij suïcidaliteit. Rol huisar ts. Vervolg Trimbos, Preventie. Voorkomen van suïcide

Voorkomen van. bij suïcidaliteit. Rol huisar ts. Vervolg Trimbos, Preventie. Voorkomen van suïcide Suïcidaliteit Voorkomen van suïcidaliteit Remco de Winter: introductie Bert van Hemert: workshop met mindmapping mindmapping Voorkomen van suïcidaliteit Trimbos instituut iov Min. VWS Vermindering van

Nadere informatie

MODEL KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG

MODEL KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG Bijlage 1 MODEL KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG 0 Toeleider: doet melding van suïcidaliteit of suïcidepoging HAP / huisarts SEH 112 / ambulance 8 Politie

Nadere informatie

Wij zijn er. voor mensen die grensoverschrijdend. of strafbaar gedrag vertonen en. daardoor met justitie in aanraking. (dreigen) te komen.

Wij zijn er. voor mensen die grensoverschrijdend. of strafbaar gedrag vertonen en. daardoor met justitie in aanraking. (dreigen) te komen. Forensisch FACT Wij zijn er voor mensen die grensoverschrijdend of strafbaar gedrag vertonen en daardoor met justitie in aanraking (dreigen) te komen. 2 Forensisch FACT Forensisch FACT (ForFACT) is er

Nadere informatie

Training Psychiatrie en Palliatieve Zorg

Training Psychiatrie en Palliatieve Zorg Training Psychiatrie en Palliatieve Zorg Voorwoord Het netwerk palliatieve zorg Eemland is een samenwerkingsverband van zorginstellingen dat sinds 2004 gezamenlijk werkt aan de verbetering van de kwaliteit

Nadere informatie

Suïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie. G. Portzky

Suïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie. G. Portzky Suïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie G. Portzky 1. OMVANG VAN HET PROBLEEM 2.1. Suïcide Suïcide rates in Vlaanderen 2010 (Bron: Vlaams Agentschap

Nadere informatie

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,

Nadere informatie

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHOLLAND Congres Zorg voor mensen met

Nadere informatie

Handreiking voor onderzoekers en METC s bij het indienen en beoordelen van protocollen voor onderzoek naar suïcidepreventie

Handreiking voor onderzoekers en METC s bij het indienen en beoordelen van protocollen voor onderzoek naar suïcidepreventie Handreiking voor onderzoekers en METC s bij het indienen en beoordelen van protocollen voor onderzoek naar suïcidepreventie Prof. dr. Ad Kerkhof Dr. Annemiek Huisman Vrije Universiteit Amsterdam In het

Nadere informatie

Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag

Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag De 38e nascholingsdag 5 februari 2015 De Lawei, Drachten Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag Martin Steendam klinisch psycholoog P-opleider GGZ Friesland promovendus

Nadere informatie

Bordeline persoonlijkheidsstoornis

Bordeline persoonlijkheidsstoornis Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure

Nadere informatie

ZORGPROGRAMMA PERINATALE GEESTELIJKE GEZONDHEID. Gilbert Lemmens Innovaties in de GGZ Gent 2017

ZORGPROGRAMMA PERINATALE GEESTELIJKE GEZONDHEID. Gilbert Lemmens Innovaties in de GGZ Gent 2017 ZORGPROGRAMMA PERINATALE GEESTELIJKE GEZONDHEID Gilbert Lemmens Innovaties in de GGZ Gent 2017 Zorgprogramma perinatale geestelijke gezondheid? Mentale stoornissen zijn meest voorkomende ziekten tijdens

Nadere informatie

DESKUNDIG AAN HET WERK. Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid bij volwassenen

DESKUNDIG AAN HET WERK. Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid bij volwassenen DESKUNDIG AAN HET WERK Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid bij volwassenen 2 INHOUDSOPGAVE PAGINA Kennis over psychische problemen nodig?! 4 Praktische informatie 5 Zicht op

Nadere informatie

Suïcidaal proces. Aan suïcide gaat een proces vooraf

Suïcidaal proces. Aan suïcide gaat een proces vooraf Suïcidaal proces Aan suïcide gaat een proces vooraf Van gedachte naar plan naar daad Deels observeerbaar (verbale en non-verbale signalen), deels niet Tijdspanne verschilt van persoon tot persoon Over

Nadere informatie

Informatie voor familie en betrokkenen van patiënten die opgenomen zijn op afdeling psychiatrie (PAAZ)

Informatie voor familie en betrokkenen van patiënten die opgenomen zijn op afdeling psychiatrie (PAAZ) Psychiatrie Informatie voor familie en betrokkenen van patiënten die opgenomen zijn op afdeling psychiatrie (PAAZ) www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis

Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis Psychiatrie Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY002 / Cognitieve gedragstherapiegroep

Nadere informatie

Forensische Psychiatrie

Forensische Psychiatrie Forensische Psychiatrie Wij zijn er voor mensen die (dreigend) grensoverschrijdend of strafbaar gedrag vertonen. 2 Forensische Psychiatrie De afdeling Forensische Psychiatrie is er voor mensen die (dreigend)

Nadere informatie

De suicidale patiënt op de SEH Opleiding SEH verpleegkundige

De suicidale patiënt op de SEH Opleiding SEH verpleegkundige De suicidale patiënt op de SEH Opleiding SEH verpleegkundige Rob Lutterman, consultatief psychiatrisch verpleegkundige 2016 Filmpje shawshank redemption 2;17 stellingen Mensen die praten over suicide doen

Nadere informatie

M. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD P.J.J. Goossens Rn PhD APRN A. Kaasenbrood, MD, PhD

M. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD P.J.J. Goossens Rn PhD APRN A. Kaasenbrood, MD, PhD De interventie Bed op Recept voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis laat patiënten groeien in autonomie, zelfmanagement en vaardigheden M. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD

Nadere informatie

Verminderen van suïcidaliteit

Verminderen van suïcidaliteit Improving Mental Health by Sharing Knowledge Verminderen van suïcidaliteit Van beleidsadvies naar uitvoering Judith Blekman 11 mei 2010 De aanloop naar nieuw beleid Start buiten de overheid: Ivonne van

Nadere informatie

Suïcide-preventie. jinsels te koart dwaan

Suïcide-preventie. jinsels te koart dwaan Suïcide-preventie jinsels te koart dwaan 1 Jos de Keijser Martin Steendam Leden van de werkgroep Suïcidepreventie GGZ-Friesland 2 Overzicht workshop Inleiding en registratie in Friesland Video over gevolgen

Nadere informatie

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen 1 Inhoud 1. a. Missie en b. Geschiedenis 2. Wie zijn wij? 3. Wat gaan wij doen? a. Stadia en profiel b. Interventie onderzoek c. Onderwijs en opleiding

Nadere informatie

Project Voorkom Suïcide 2009

Project Voorkom Suïcide 2009 Project Voorkom Suïcide 2009 12 hulpverleners getraind (januari 2010: 24) 25 pogers in protocollaire behandeling Samenwerking met drie S.E.H. s Samenwerking met politie Fryslân e.a. Gesuperviseerde intervisiegroepen

Nadere informatie

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud

Nadere informatie

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling

Nadere informatie

ZUIDOOST BRABANT ZONDER ZELFMOORD SLUITENDE AANPAK SUÏCIDEPREVENTIE ZUIDOOST-BRABANT V1.0

ZUIDOOST BRABANT ZONDER ZELFMOORD SLUITENDE AANPAK SUÏCIDEPREVENTIE ZUIDOOST-BRABANT V1.0 ZUIDOOST BRABANT ZONDER ZELFMOORD SLUITENDE AANPAK SUÏCIDEPREVENTIE ZUIDOOST-BRABANT V1.0 Ondergetekenden: INTENTIEVERKLARING KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE ZUIDOOST-BRABANT GGD: vertegenwoordigd door mw.

Nadere informatie

Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen

Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Catherine van Zelst Nicole van Erp Trimboscongres Een te gekke wijk 8 november 2017 Inhoud workshop Wat is MHFA? Het belang van MHFA Onderzoek

Nadere informatie

COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE

COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDEPOGERS 31 maart 2010 Jos de Keijser Martin Steendam Klinisch psychologen Project Voorkom suïcide Project Voorkom Suïcide 2010 24 hulpverleners getraind 30 pogers

Nadere informatie

P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ

P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ Dilemma s bij risicotaxatie Risicotaxatie is een nieuw en modieus thema in de GGZ Veilige zorg is een illusie Hoe veiliger de zorg, hoe minder vrijheid voor

Nadere informatie

Weer stabiel? Tijd om het signaleringsplan te ontwikkelen of bij te stellen

Weer stabiel? Tijd om het signaleringsplan te ontwikkelen of bij te stellen Weer stabiel? Tijd om het signaleringsplan te ontwikkelen of bij te stellen T.H. Daggenvoorde Dimence, SCBS Bipolaire Stoornissen Symposium Stabiel en dan? November 2017 Achtergrond Bipolaire stoornis.

Nadere informatie

Manisch depressief of bipolaire stoornis

Manisch depressief of bipolaire stoornis 0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters

Nadere informatie

Suïcidepreventie. Hoe open je deuren naar hulp voor mensen die gevaar lopen zichzelf wat aan te doen?

Suïcidepreventie. Hoe open je deuren naar hulp voor mensen die gevaar lopen zichzelf wat aan te doen? Suïcidepreventie Hoe open je deuren naar hulp voor mensen die gevaar lopen zichzelf wat aan te doen? Mark Mepschen psychiater crisisdienst-iht Pro Persona Arnhem Inhoud Visie op suicidaliteit Wat te doen?

Nadere informatie

EABCT. Begeleiding en opvang chronische psychiatrie in de basis GGZ. monitoren, familie, leefstijladviezen, en motiverende gespreksvoering

EABCT. Begeleiding en opvang chronische psychiatrie in de basis GGZ. monitoren, familie, leefstijladviezen, en motiverende gespreksvoering EABCT 2014 Begeleiding en opvang chronische psychiatrie in de basis GGZ monitoren, familie, leefstijladviezen, en motiverende gespreksvoering dr. Tonnie Staring Achtergrond Wie zijn de chronisch zieken?

Nadere informatie

Richtlijn Isolatie en vrijheidsbeperkende maatregelen

Richtlijn Isolatie en vrijheidsbeperkende maatregelen De gezondheidseffecten van isolatie Het toepassen van isolatie maakt gezonde mensen ziek, en zieke mensen zieker Er treden zowel lichamelijke als psychische problemen op Problemen ontstaan al na een kort

Nadere informatie

Geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg Samenwonen of een LAT-relatie

Geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg Samenwonen of een LAT-relatie Geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg Samenwonen of een LAT-relatie Frieda Matthys, MD, PhD Historiek 19 de eeuw Gezondheids zorg Liefdadigheid Politie Justitie Historiek 20ste eeuw Gezondheids

Nadere informatie

Epidemiologie van de OGGZ OGGZ. Wat is OGGZ? Ongevraagde geestelijke gezondheidszorg. Ongevraagde geestelijke gezondheidszorg

Epidemiologie van de OGGZ OGGZ. Wat is OGGZ? Ongevraagde geestelijke gezondheidszorg. Ongevraagde geestelijke gezondheidszorg OGGZ Ongevraagde geestelijke gezondheidszorg Epidemiologie van de OGGZ Epidemiologie van GGZ die buiten beeld blijft Bert van Hemert, psychiater Parnassia Bavo Groep Spoedeisende Leids Universitair Medisch

Nadere informatie

Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema

Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis

Nadere informatie

Zuidoost-Brabant zonder zelfmoord

Zuidoost-Brabant zonder zelfmoord Zuidoost-Brabant zonder zelfmoord Wij gaan zorgen dat er in onze regio geen burgers meer radeloos en eenzaam door zelfdoding hoeven te sterven. Gatekeepers Trainingen Op maandag 5 maart zijn 11 nieuwe

Nadere informatie

Psychiatrie. De Stemmenpolikliniek

Psychiatrie. De Stemmenpolikliniek Psychiatrie De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 0 Stemmen horen 0 Klachten en symptomen 0 Oorzaken De behandeling 0 Doel 0 Voor wie 0 Tijdsduur 0 De inhoud van de behandeling 0 Coping-training 0 Psycho-educatie

Nadere informatie

Workshop 1. Op de grens: hoe om te gaan met een verzoek om euthanasie?

Workshop 1. Op de grens: hoe om te gaan met een verzoek om euthanasie? Workshop 1. Op de grens: hoe om te gaan met een verzoek om euthanasie? Marc Blom RvB & Klaas Bets, GD 1 Wie? Marc Blom, Psychiater/ lid Raad van Bestuur Parnassia Groep Belangenverstrengeling?? 2 Wie?

Nadere informatie

Ketenzorg voor suïcidaliteit

Ketenzorg voor suïcidaliteit Ketenzorg voor suïcidaliteit Marie Van Broeckhoven Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel marie.vanbroeckhoven@dagg-cgg.be Meer onderzoek nodig Sterke evidentie Acties gezondheidszorg Beperking toegang tot

Nadere informatie

Bipolaire stoornissen

Bipolaire stoornissen Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt

Nadere informatie

Depressieve Klachten? Herken de signalen!

Depressieve Klachten? Herken de signalen! Depressieve Klachten? Herken de signalen! Depressieve klachten Bijna 1 op de 6 Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met een depressie. En dan hebben we het niet over een tijdelijke dip omdat

Nadere informatie

Gatekeepers trainingen: (Hoe) werkt het?

Gatekeepers trainingen: (Hoe) werkt het? Geen belangenverstrengeling Gatekeepers trainingen: (Hoe) werkt het? Spreker(s) Werkzaam M. Steendam GGZ Friesland J. de Keijser GGZ Friesland Martin Steendam Klinisch psycholoog, P-opleider GGZ Friesland

Nadere informatie

Gatekeepers trainingen: (Hoe) werkt het?

Gatekeepers trainingen: (Hoe) werkt het? Gatekeepers trainingen: (Hoe) werkt het? Amsterdam, 30 maart 2011 Martin Steendam Klinisch psycholoog, P-opleider GGZ Friesland Jos de Keijser Klinisch psycholoog, GGZ Friesland en RUG Geen belangenverstrengeling

Nadere informatie

Forensisch Psychiatrische Afdeling

Forensisch Psychiatrische Afdeling Forensisch Psychiatrische Afdeling Wij zijn er voor mensen die door (dreigend) delictgedrag in aanraking zijn gekomen of dreigen te komen met justitie. 2 Forensisch Psychiatrische Afdeling De Forensisch

Nadere informatie

Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren-

Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- In het Transitiecentrum voor Affectieve Stoornissen (TAS) vindt diagnostiek,

Nadere informatie

Borderline, waar ligt de grens?

Borderline, waar ligt de grens? Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met

Nadere informatie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de

Nadere informatie

Samenvatting (summary in Dutch)

Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,

Nadere informatie

Zorgprogramma Lijf & Leven. Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid.

Zorgprogramma Lijf & Leven. Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid. Zorgprogramma Lijf & Leven Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid. Levensverwachting met tot wel 20 jaar verkort 85% van patienten

Nadere informatie

Zorgen voor jezelf 1

Zorgen voor jezelf 1 Zorgen voor jezelf 1 1 op 3 personen (15+) voelt zich slecht in z n vel. Ik ben angstig Ik voel me depressief Ik maak me ernstig zorgen 2 Vlaanderen in Europa Bron: Vlaams Agenschap Zorg en Gezondheid,

Nadere informatie

Hoe ondersteun ik iemand die aan zelfmoord denkt?

Hoe ondersteun ik iemand die aan zelfmoord denkt? Hoe ondersteun ik iemand die aan zelfmoord denkt? Hoe ondersteun ik iemand die aan zelfmoord denkt? Als je het vermoeden hebt dat iemand waar je om geeft aan zelfmoord denkt, is het logisch dat je schrikt.

Nadere informatie

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website

Nadere informatie

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos Bijlage 2 Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos A1 Uitbrengen jaarkrant A2 Advertentie huis aan huis bladen A3 Consultatie B1 Brochures

Nadere informatie