Drieluik psychiatrie workshop verslaving in het ziekenhuis

Transcriptie

1 Drieluik psychiatrie workshop verslaving in het ziekenhuis Ferdy Pluck

2 Inhoud Introductie Casus Verslaving Eigen casuïstiek

3 Casus Een 53 jarige man is s avonds opgenomen op de afdeling interne geneeskunde. Als je zijn kamer op loopt zie je een zieke sombere man met een wat gelige huidskleur gelige ogen en is erg aan het zweten. Ook zie je zijn handen erg trillen. Hij geeft aan al dagen niet gegeten te hebben en vandaag gestopt is met het drinken van alcohol. Hij dronk 15 halve liters bier per dag. Wat doe je?

4 Verslaving Letterlijk tot slaaf gemaakt worden In volksmond (maar ook in vakkringen) ruim begrip In DSM IV komt begrip verslaving niet voor Wel in DSM IV: Aan middelen gebonden stoornissen, waarbinnen onderscheid tussen: Misbruik Afhankelijkheid

5 Verslaving (2) Ruimer begrip verslaving omvat naast misbruik en afhankelijkheid van middelen ook pathologisch gokgedrag, en eet- en seksverslaving Gemeenschappelijke kenmerken van verslavingen: Behoefte aan bevrediging op korte termijn ( craving, kick ) Schadelijk (lichamelijk, psychisch en/of sociaal) Gedragsroutines, drug seeking behavior, obsessie Niet op eigen kracht kunnen stoppen

6 DSM-criteria misbruik Patroon van onaangepast gebruik dat aanzienlijke beperkingen of lijden veroorzaakt, blijkend uit tenminste één van de volgende verschijnselen in een periode van 12 maanden: Herhaald gebruik van middel waardoor niet aan verplichtingen werk, school of thuis voldaan kan worden Herhaald gebruik in situatie waarin dit fysiek gevaarlijk is (bv. verkeer) Herhaaldelijk door middelengebruik in aanraking komen met justitie Voortgezet gebruik ondanks problemen op sociaal of interpersoonlijk gebied Er is geen sprake van afhankelijkheid

7 DSM-criteria afhankelijkheid Patroon van onaangepast gebruik dat aanzienlijke beperkingen of lijden veroorzaakt, blijkend uit tenminste drie van de volgende verschijnselen in een periode van 12 maanden: Tolerantie voor middel (meer van het middel nodig voor gewenste effect) Onthouding (onthoudingsverschijnselen of zelfde middel gebruiken om onthoudingsverschijnselen te verlichten) Gebruik van grotere hoeveelheden of tijdens langere periode dan gepland Persoon heeft aanhoudende wens om gebruik te minderen of te beheersen, of heeft weinig succesvolle pogingen daartoe ondernomen Groot deel van tijd wordt gebruikt om aan middel te komen of om te herstellen van effecten daarvan Opgeven of verwaarlozen van sociale of beroepsmatige

8 Indeling psychoactieve stoffen Psycho-actieve stoffen Psycholeptica (dempend) Psychoanaleptica (stimulerend) Psychodysleptica (verstoring waarneming) Alcohol Sedativa (barbituraten & benzo s) Opiaten Opiaatachtigen Cafeïne Nicotine Cocaïne Amfetamine(achtigen) Khat Hallucinogenen (LSD, psylocybine, mescaline) Phencyclidine (PCP) Cannabis

9 Indeling is niet absoluut Bijvoorbeeld: Alcohol behalve verdovend ook stimulerend (zgn. bifasische respons ) XTC behalve bewustzijns veranderend ook stimulerend Cannabis behalve bewustzijns veranderend ook verdovend

10 Co morbiditeit: dubbel diagnose Drie vormen co morbiditeit: Met andere middel gebonden stoornissen: polydruggebruik komt veel voor, zelfs als alledaagse middelen als nicotine en cafeïne buiten beschouwing worden gelaten. Met andere As-1 stoornissen (klinische syndromen), bv. angst- en stemmingsstoornissen Met As-2 stoornissen (persoonlijkheidsstoornissen), m.n. persoonlijkheidsstoornissen uit B-cluster

11 Verschillende invalshoeken dubbele diagnose problematiek Psychiatrische problemen als gevolg van gebruik, bv.: Sombere stemming door langdurig alcoholmisbruik Cannabis als trigger voor psychotische decompensatie Achterdocht door cocaïnegebruik Toename schizofrene psychoses door cocaïnegebruik Onthoudingsdelier

12 Verschillende invalshoeken dubbele diagnose problematiek (2) Gebruik als gevolg van psychiatrische problemen Zelfmedicatie, bv. alcohol of benzo s om minder angstig te zijn, allerlei drugs om leeg gevoel te bestrijden bij borderline, stimulantia of hoge doses dempende middelen om rustig te worden bij ADHD, cannabis om stemmen te onderdrukken bij schizofrenie, etc. Vorm van zelfvernietiging Kwetsbaarheid van het brein: hypothese waarbij zowel een gevoeligheid voor verslaving, als voor psychiatrische problematiek verondersteld wordt

13 Risico s bij stoppen Alcohol en benzodiazepines zeer heftige afkick; Risico s insulten/delier. Delirium tremens gevaarlijk: kans op dehydratatie, zeer hoge bloeddruk. 5% ontwikkeld delier, 5% daarvan sterft!

14 Behandeling Crisisinterventie (hulpvraag vaak van derden, aanleiding voor contact) Detoxificatie Psychotherapie Psychosociale begeleiding Ondersteunende medicatie (Antabus/Refusal, Campral, Naltrexon, methadon, librium) Zelfhulp / lotgenotencontact (bv. AA-groepen) Preventie: gebruik zelf en schade van gebruik Behandeling achterliggende problematiek!

15 Stadia afkicken (Prochaska, Diclimente & Norcross) Stadia: Voorbeschouwing en ontkenning Overpeinzing Beslissing Actie Handhaven Terugval Hulpverleningsinterventies: Motivering,, Ondersteunen zelfcontrole,, Terugvalpreventie Motivering

16 Begeleidings- & houdingsaspecten Patroon van stoppen en weer terugvallen hoort erbij (vermijd irritatie) Verslaving is te zien als ziekte Verslaving kan functie hebben, bv. zelfmedicatie. Verslaafde moet leren omgaan met gevoelens die tot dan toe met middel onderdrukt werden Crimineel gedrag is ten dele gevolg van illegaliteit drugs Consequent en duidelijk zijn / grenzen stellen maar ook ondersteunend zijn Straffen werkt vaak averechts

17 Begeleidings- & houdingsaspecten (2) Cliënt weet zelf ook wel dat hij moet stoppen Cliënt is deskundige Positieve benadering ondersteunt zelfbeeld Basisattitude: niet oordelen, maar vragen, luisteren Houding hulpverlener ook bepaald door presentatie cliënt en wat maatschappelijke acceptatie van middel is Vpk. heeft zowel kennis van somatiek, psychiatrie, als verslaving nodig

18

19

20 Zijn er nog vragen? Ferdy Pluck Verpleegkundig specialist GGz

21 Bibliografie American Psychiatric Association. (2008). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM IV-TR. Washington DC en London UK: Pearson Assessment and information B.V. Verberk, F., de Kuiper, M. (2006). In M. de Kuiper, F. Verberk, Verpleegkunde volgens het Neuman Systems Model. Assen: van Gorcum. Reedijk, J. (1999). Psychiatrie. In J. Reedijk, Psychiatrie. Maarssen: Elsevier. Trimbos instituut. (sd). GGZ richtlijnen. Opgeroepen op november 6, 2015, van GGZ richtlijnen MDR alcohol: ggzrichtlijnen.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagi