Omgaan met zelfbeschadigend gedrag

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Omgaan met zelfbeschadigend gedrag"

Transcriptie

1 Omgaan met zelfbeschadigend gedrag Nienke Kool Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, Lid kenniskring lectoraat GGZ-Verpleegkunde Inholland

2 Definitie Zelfbeschadigend gedrag: het doelbewust toebrengen van directe of indirecte schade aan het eigen lichaam, in een zich herhalend patroon, zonder dodelijk resultaat Zelfverwonding: directe schade Automutilatie: verminking, vaak onder invloed van psychotische waandenkbeelden 2

3 Zelfbeschadiging en de hulpverlener Ongeloof en afschuw Boosheid, frustratie Teleurstelling Medeleven, begrip Druk van verantwoordelijkheid Machteloosheid 3

4 4

5 Zelfbeschadiging en de patiënt Functioneel gedrag: Emoties draagbaar te maken Einde aan dissociatie of depersonalisatie Grens tussen zichzelf en de ander Weerstaan van suïcide drang Communicatie: cry for help Zichzelf straffen of kleineren 5

6 6

7 7

8 Zelfbeschadiging is positief gedrag Helpt door moeilijk momenten heen Helpt te overleven Verzacht het lijden Geeft rust en ontspanning Er is niemand anders voor nodig 8

9 De gevolgen zijn echter ook negatief Het gaat persoon controleren i.p.v. andersom Het levert wonden en littekens op Soms behandeling nodig, die soms niet goed is, bijv. SEH of uitgesloten worden van therapie Stigmatisering Een waardeloze manier om te vragen wat je nodig hebt Afwijzing door de omgeving 9

10 Dilemma s Functioneel gedrag met negatieve gevolgen Impact is groot: Dader en slachtoffer in dezelfde persoon Machteloosheid en verantwoordelijkheid Systeem verwacht interventies 10

11 Interventies Communicatie Signaleringsplan Behandeling onderliggende problematiek 11

12 Communicatie Contact maken Psycho-educatie (ook naar systeem) Bespreekbaar maken Inzicht in eigen proces (gevoelens, gedachten, triggers, gedrag) Leren verdragen, reguleren en uiten van gevoel Alternatieven Afleiding, ontspanning Ademhaling, fitness/fysieke activiteiten Oriënteren, veiligheid Signaleringsplan 12

13 Attitude Validerend Respectvol Echt luisteren Oprechte nieuwsgierigheid Rustig en doortastend Deskundig, niet bang voor inhoud of de hopeloosheid Doel: samen inzicht krijgen en overleggen over vervolgstappen Vermijdt overbezorgdheid, boosheid, neutraliteit 13

14 Behandeling Cognitieve behandeling, DGT (Slee et all. 2008; de Keijser & Steendam 2010) Versterken zelfbeeld Identificeren van triggers en denkpatronen Herformuleren van cognities Verdragen en accepteren van emoties ( mindfulness ) Oplossende strategieën Terugval preventie Trauma behandeling 14

15 Praktijk: moeilijke materie! Impact Verschillend perspectief Steeds meer effectieve behandelmethodes, maar lange adem Moeilijke patiënt Geen snel resultaat Mondige patiënt Comorbiditeit Weinig vertrouwen in hulpverlening Vraagt veel van ons 15

16 Voorwaarden Kennis Visie wat versta je als team onder zelfbeschadiging wat kan en wil je bieden aan de patiënt wordt het gedragen in het gehele team hoe past het in de behandeling wat is de basishouding binnen het team Opvanggesprekken Super- en intervisie 16

17 Tips Met mij alles goed. Materialenbox. Verder lezen: Bosman, M. & Van Meijel, B. Begeleiding van patiënten die zelfverwonden, een verpleegkundige interventiepakket. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg, Claes L, Vandereycken W. Zelfverwonding. Hoe ga je ermee om? Tielt: Lannoo NV, 2007 De Klerk S., Van Emmerik A. & Van Giezen A. Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2010 Kool N, Van Meijel B & Bosman M. Behavioral Change in Patients With Severe Self-injurious Behavior: A Patient s Perspective. Archives of Psychiatric Nursing. 2009, 23 (1), Walsh, B. Treating Self-Injury. A Practical Guide. New York: The Guilford Press,

18 18

Zelfbeschadiging. Nienke Kool. Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, Palier Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde

Zelfbeschadiging. Nienke Kool. Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, Palier Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Zelfbeschadiging Nienke Kool Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, n.kool@palier.nl Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Definitie Zelfbeschadigend gedrag: het doelbewust toebrengen van directe

Nadere informatie

Nienke Kool, SG Persoonlijkheid Remco de Winter, KD acuut. Dag van de inhoud Den Haag 4 oktober

Nienke Kool, SG Persoonlijkheid Remco de Winter, KD acuut. Dag van de inhoud Den Haag 4 oktober Nienke Kool, SG Persoonlijkheid Remco de Winter, KD acuut Dag van de inhoud Den Haag 4 oktober WWW.SUICIDALITEIT.NL Definities Suïcide: een handeling met dodelijke afloop, door de overledene geïnitieerd,

Nadere informatie

Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag

Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

Stoppen met zelfbeschadiging?

Stoppen met zelfbeschadiging? Stoppen met zelfbeschadiging? Hoe weet ik of ik eraan toe ben te stoppen? Besluiten om te stoppen met zelfbeschadiging is een persoonlijke beslissing. Niemand kan dit voor je beslissen. Stoppen omdat je

Nadere informatie

WORKSHOP OPZETTELIJKE ZELFVERWONDING Prof. Imke Baetens

WORKSHOP OPZETTELIJKE ZELFVERWONDING Prof. Imke Baetens WORKSHOP OPZETTELIJKE ZELFVERWONDING 06.12.2018 Prof. Imke Baetens ZVG: ERVARINGSDESKUNDIGEN AAN HET WOORD WAT IS JOUW ERVARING MET ZELFVERWONDING? WAT DOET DIT MET JOU? REACTIE HULPVERLENING MINIMALISEREN

Nadere informatie

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher. Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)

Nadere informatie

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding

Nadere informatie

Voor het leven getekend?

Voor het leven getekend? Voor het leven getekend? Bejegening en behandeling van patiënten die zichzelf beschadigen Medilex, donderdag 10 december 2009 Programma Automutilatie in MDR (9) In MDR Persoonlijkheidsstoornissen Kennis

Nadere informatie

Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd. 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening

Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd. 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening j.deheus@113.nl Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Debriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013

Debriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013 Debriefing Opvang na een schokkende gebeurtenis Geert Taghon 2013 Definitie schokkende gebeurtenis Een gebeurtenis die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen ligt en duidelijk leed

Nadere informatie

Suïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn

Suïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn Suïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn Eva Dumon en Saskia Aerts info@vlesp.be 1 maart 2018 VLAAMS EXPERTISECENTRUM SUÏCIDEPREVENTIE Het aantal zelfdodingen in Vlaanderen

Nadere informatie

COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE

COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDEPOGERS 31 maart 2010 Jos de Keijser Martin Steendam Klinisch psychologen Project Voorkom suïcide Project Voorkom Suïcide 2010 24 hulpverleners getraind 30 pogers

Nadere informatie

M. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD P.J.J. Goossens Rn PhD APRN A. Kaasenbrood, MD, PhD

M. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD P.J.J. Goossens Rn PhD APRN A. Kaasenbrood, MD, PhD De interventie Bed op Recept voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis laat patiënten groeien in autonomie, zelfmanagement en vaardigheden M. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD

Nadere informatie

Automutilatie Wat moet ik hiermee? Joost Verhelst, Arts-Onderzoeker afd. Heelkunde Erasmus MC

Automutilatie Wat moet ik hiermee? Joost Verhelst, Arts-Onderzoeker afd. Heelkunde Erasmus MC Automutilatie Wat moet ik hiermee? Joost Verhelst, Arts-Onderzoeker afd. Heelkunde Erasmus MC Casus Man 35 jr Vg) depressie (2x mislukte relaties), groot gezin Last van stemmen in zijn hoofd Met een scheermes

Nadere informatie

Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven.

Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Alix Kuylen Psycholoog intensieve behandeleenheid Susanne Cuijpers Verpleegkundig specialist GGZ Inhoud

Nadere informatie

Cognitieve Therapie Denken aan suïcide

Cognitieve Therapie Denken aan suïcide Cognitieve Therapie Denken aan suïcide Ad Kerkhof AJFM Kerkhof ajfm.kerkhof@psy.vu.nl Afdeling Klinische Psychologie Vrije Universiteit Amsterdam CBT voor suïcidaal gedrag Rudd ea. (2001). Treating Suicidal

Nadere informatie

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The

Nadere informatie

De wetenschappelijke fundering onder de GGZ-verpleegkunde: hoe stevig staan we?

De wetenschappelijke fundering onder de GGZ-verpleegkunde: hoe stevig staan we? De wetenschappelijke fundering onder de GGZ-verpleegkunde: hoe stevig staan we? Psychiatrische verpleegkunde: perpetuum mobile 26 Maart 2014 Dr. B.Stringer, GGZ ingeest & Lectoraat GGZ-verpleegkunde, Hogeschool

Nadere informatie

psychiatrische stoornis, waarbij ervan uitgegaan wordt dat daarmee het problematische gedrag, zoals zelfbeschadiging, ook behandeld wordt.

psychiatrische stoornis, waarbij ervan uitgegaan wordt dat daarmee het problematische gedrag, zoals zelfbeschadiging, ook behandeld wordt. Samenvatting Introductie Zelfbeschadigend gedrag, in dit proefschrift gedefinieerd als het doelbewust toebrengen van directe of indirecte schade aan het lichaam zonder dodelijk resultaat, is een teken

Nadere informatie

EFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN VOOR SLACHTOFFERS

EFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN VOOR SLACHTOFFERS EFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN VOOR SLACHTOFFERS WAT WETEN WEOVER DE EFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN IN DE VERSCHILLENDE FASEN VAN HET VERWERKINGSPROCES? Fasen in het verwerkingsproces Verschillende auteurs

Nadere informatie

Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief

Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief Saskia Aerts saskia.aerts@preventiezelfdoding.be 7 november 2017 Klinische vragen Welke uitgangspunten en basisprincipes

Nadere informatie

Voorwoord. deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1

Voorwoord. deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1 Inhoud Voorwoord XI deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1 1 Terminologie en definities 3 1.1 Inleiding 4 1.2 Suïcide of zelfdoding 4 1.3 Suïcidepoging of poging tot zelfdoding 13 1.4 Doodsgedachten

Nadere informatie

Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut

Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut 1 Autisme? AutismeSpectrumStoornis (ASS) Een andere manier van informatie verwerken We spreken niet meer van

Nadere informatie

Na een s uïcide s Jos de Keijser

Na een s uïcide s Jos de Keijser Na een suïcide Jos de Keijser 20-9-2013 2013 overzicht Rouw en gecompliceerde rouw professioneel handelen na een suïcide, volgens de MD richtlijn ihlij ( veilig melden ) Gz psycholoog als nabestaande Normale

Nadere informatie

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens Zelfverwonding Anders omgaan met negatieve gevoelens Alles over zelfverwonding Over zelfverwonding www.sasam.be/zelfverwonding.html www.eetstoornis.be/zelfverwonding1.htm www.zelfbeschadiging.nl www.automutilatie-site.nl

Nadere informatie

Mindfulness en ggz-verpleegkunde

Mindfulness en ggz-verpleegkunde Marianne Bloemendal 1 Mindfulness en ggz-verpleegkunde Aandacht voor het hier en nu in het omgaan met ziekte Opinie Mindfulness is niet meer weg te denken uit de geestelijke gezondheidszorg. Uit onderzoek

Nadere informatie

Evenwicht tussen Safety en Autonomie bij (para)suïcidaal gedrag. Hoofdverantwoordelijke De Spinnaker Hoofdverantwoordelijke De Fase 4

Evenwicht tussen Safety en Autonomie bij (para)suïcidaal gedrag. Hoofdverantwoordelijke De Spinnaker Hoofdverantwoordelijke De Fase 4 Evenwicht tussen Safety en Autonomie bij (para)suïcidaal gedrag Tom Baeten Tine Maes Hoofdverantwoordelijke De Spinnaker Hoofdverantwoordelijke De Fase 4 Tom.baeten@emmaus.be Tine.maes@emmaus.be Verpleegkundige

Nadere informatie

Boek Slapende honden? Wakker maken!

Boek Slapende honden? Wakker maken! Boek Slapende honden? Wakker maken! A.Struik, ontwikkelingspsycholoog/ systeemtherapeut Joany Spierings Drie testen Weinig theorie en veel praktijk CD-Rom/ werkbladen Formulier zes testen Geen protocol

Nadere informatie

Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders

Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders Prof. dr. Imke Baetens & Prof. dr. Laurence Claes Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Prof. dr. Imke Baetens,

Nadere informatie

Behandeling van nabestaanden met traumatische rouw na een dodelijk verkeersongeval

Behandeling van nabestaanden met traumatische rouw na een dodelijk verkeersongeval 11/9/2018 Behandeling van nabestaanden met traumatische rouw na een dodelijk verkeersongeval Jos de Keijser VGCT, 9 november 2018 11/9/2018 inhoud Verkeersdoden Traumatische rouw na een dodelijk verkeersongeval

Nadere informatie

Zelfverwonding; onderhuids leed

Zelfverwonding; onderhuids leed Zelfverwonding; onderhuids leed Mensen die zichzelf letsel toebrengen, ontmoeten veel onbegrip. Kennis van hun achtergronden helpt om deze patiënten even respectvol en zorgvuldig te kunnen behandelen als

Nadere informatie

De medewerkers van de bibliotheek wil ik heel erg bedanken voor al hun werk op de achtergrond, onmisbaar zijn jullie!

De medewerkers van de bibliotheek wil ik heel erg bedanken voor al hun werk op de achtergrond, onmisbaar zijn jullie! Dankwoord Als klein meisje wist ik al dat ik zuster wilde worden. Wat ik niet wist, ook niet toen ik begon aan de inservice opleiding tot A verpleegkundige, was hoe groot de wereld van de zorg is. Wel

Nadere informatie

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt

Nadere informatie

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens Zelfverwonding Anders omgaan met negatieve gevoelens Alles over zelfverwonding Over zelfverwonding www.zelfverwonding.be Fora voor mensen die zichzelf verwonden of verwond hebben www.zelfbeschadiging.nl

Nadere informatie

Hoe krijg ik grip op. Zelfbeschadiging? Meer inzicht door opdrachten en oefeningen. Lawrence E. Shapiro Vertaald door Mariska Hammerstein

Hoe krijg ik grip op. Zelfbeschadiging? Meer inzicht door opdrachten en oefeningen. Lawrence E. Shapiro Vertaald door Mariska Hammerstein Hoe krijg ik grip op Zelfbeschadiging? Meer inzicht door opdrachten en oefeningen Lawrence E. Shapiro Vertaald door Mariska Hammerstein Originele uitgave: Stopping the pain, a workbook for teens who cut

Nadere informatie

Hilde Niehoff. Behandelaanbod Trajectum Hoeve Boschoord voor cliënten met agressie problematiek

Hilde Niehoff. Behandelaanbod Trajectum Hoeve Boschoord voor cliënten met agressie problematiek Hilde Niehoff Behandelaanbod Trajectum Hoeve Boschoord voor cliënten met agressie problematiek 1 Behandelprogramma agressie van wetenschap naar praktijk Specialisatie agressieproblematiek De specialisatie

Nadere informatie

Behandeling van acute en chronische suïcidaliteit in Dialectische gedragstherapie

Behandeling van acute en chronische suïcidaliteit in Dialectische gedragstherapie Behandeling van acute en chronische suïcidaliteit in Dialectische gedragstherapie Anne Huntjens Voorjaarscongres VGCt 12 april 2019 (c) Dialexis Advies BV INHOUD WORKSHOP Mindfulness oefening Biosociale

Nadere informatie

Rouw na een niet-natuurlijke dood

Rouw na een niet-natuurlijke dood Rouw na een niet-natuurlijke dood Yarden Symposium Afscheid na een niet-natuurlijke dood Donderdag 14 november 2013 Prof. dr. Paul Boelen Universiteit Utrecht Wat is rouw? Inhoud Wat is niet-natuurlijke

Nadere informatie

Ontmedicalisering. Gezondheid voor iedereen

Ontmedicalisering. Gezondheid voor iedereen * Ontmedicalisering Gezondheid voor iedereen Keuze voor de huisartsgeneeskunde: voor continuïteit voor persoonlijke zorg voor integrale zorg Maar ook: voor het gezonde WHO definitie gezondheid (1948) Een

Nadere informatie

Definities. Suïcide. Suïcidepoging/automutilatie

Definities. Suïcide. Suïcidepoging/automutilatie Programma Definities Suïcide Suïcide is een handeling met een dodelijke afloop, door de overledene geïnitieerd en uitgevoerd, in de verwachting van een potentieel dodelijke afloop, met de bedoeling gewenste

Nadere informatie

De CAMS Workshop R E M C O D E W I N T E R, S G A C U U T N I E N K E K O O L, S G P E R S O O N L I J K H E I D S S T O O R N I S S E N

De CAMS Workshop R E M C O D E W I N T E R, S G A C U U T N I E N K E K O O L, S G P E R S O O N L I J K H E I D S S T O O R N I S S E N De CAMS Workshop R E M C O D E W I N T E R, S G A C U U T N I E N K E K O O L, S G P E R S O O N L I J K H E I D S S T O O R N I S S E N DAG VAN DE INHOUD DEN HAAG 28 SEPTEMBER W W W. S U I C I D A L I

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Bruins Slot (CDA) over de uitzending Beschadigd (2015Z02676).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Bruins Slot (CDA) over de uitzending Beschadigd (2015Z02676). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 2515 XP DEN HAAG T 070 340 79 11 F 070 340 78

Nadere informatie

Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen

Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Catherine van Zelst Nicole van Erp Trimboscongres Een te gekke wijk 8 november 2017 Inhoud workshop Wat is MHFA? Het belang van MHFA Onderzoek

Nadere informatie

Movisie. Voor een duurzame positieve verandering. Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat

Movisie. Voor een duurzame positieve verandering. Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat Movisie Voor een duurzame positieve verandering Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat Programma Wat is eenzaamheid en vereenzamen? Wat weten we uit onderzoek over wat werkt?

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Cognitieve gedragstherapie:

Nadere informatie

E-health depressiepreventie Lekker in je Vel. Maria Naus & Lieke-Peters-Greijn Indigo Brabant

E-health depressiepreventie Lekker in je Vel. Maria Naus & Lieke-Peters-Greijn Indigo Brabant E-health depressiepreventie Lekker in je Vel Maria Naus & Lieke-Peters-Greijn Indigo Brabant STUDIEDAG DEPRESSIEPREVENTIE BIJ ADOLESCENTEN / 27-11-2015 Programma in hoofdlijnen Welkom Doel van de workshop

Nadere informatie

Zelfverwonding. Hoe kunnen we hier als opvoeder, leerkracht, zorg-of hulpverlener mee omgaan?

Zelfverwonding. Hoe kunnen we hier als opvoeder, leerkracht, zorg-of hulpverlener mee omgaan? Zelfverwonding Hoe kunnen we hier als opvoeder, leerkracht, zorg-of hulpverlener mee omgaan? Nadine Callens nadine.callens1@telenet.be Website nascholingen Nadine Callens 1. Antwoord op de W-vragen.+ visie

Nadere informatie

ONTWRICHTING, hoe nu verder?

ONTWRICHTING, hoe nu verder? ONTWRICHTING, hoe nu verder? Ontwrichting Herstel van de behandelrelatie Autonomie en structuur Grenzen stellen De-escalatie Wat bieden de KIB s? Informatie KIB In KIB Nederland zijn de zes klinieken voor

Nadere informatie

Opnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan, maarwelgraageerstevenoverleggen. Alerechtenvandeartikelenliggenbij destichtingcognitieenpsychose.

Opnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan, maarwelgraageerstevenoverleggen. Alerechtenvandeartikelenliggenbij destichtingcognitieenpsychose. Ukunternatuurlijkuitciteren,graagzelfs,maardanwel metbronvermelding.u magditartikelookruimhartig verspreidenmitshetnietvoorcommerciëledoeleindenis. Indiegevalen pasnaonzeschriftelijketoestemming. Opnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan,

Nadere informatie

Nederlandse Vereniging voor Muziektherapie

Nederlandse Vereniging voor Muziektherapie Deze PowerPoint presentatie is gemaakt door het studentlid in het bestuur van de (NVvMT), in het kader van een lezing die zij namens de NVvMT gaf aan een studievereniging. De illustraties en de functies

Nadere informatie

Zelfbeschadiging bij leerlingen Een inleiding

Zelfbeschadiging bij leerlingen Een inleiding Nationaal congres leerlingbegeleiding Zelfbeschadiging bij leerlingen Een inleiding Zeist, 17 maart 1 Destructief gedrag Automutilatie Wat zijn de eerste woorden die bij je boven komen? Wat roept dat bij

Nadere informatie

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep

Nadere informatie

Beeldende therapie groep voor persoonlijkheidsproblematiek

Beeldende therapie groep voor persoonlijkheidsproblematiek Productbeschrijving Beeldende therapie groep voor persoonlijkheidsproblematiek Dialectische gedragstherapie en schemagerichte therapie als basis voor beeldende therapie suzanne haeyen zorgprogramma werkwijze

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 1529 Vragen van het lid

Nadere informatie

Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker

Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker 1-2 - 3 Het Zorgprogramma Persoonlijkheid Behandelmodel: Dialectische Gedragstherapie (DGT ) (1993, M. Linehan): verandering

Nadere informatie

Mindfulness en kanker

Mindfulness en kanker Mindfulness en kanker Else Bisseling 3 oktober 2015 augustus 2014 00 maand 0000 Mindfulness (Kabat-Zinn, 1990; Teasdale, Segal & Williams, 1995) Aandacht geven aan wat we van moment tot moment doen en

Nadere informatie

Inzicht in de praktijk van online therapie. Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy

Inzicht in de praktijk van online therapie. Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy Inzicht in de praktijk van online therapie Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy Inhoud Kenmerken online therapie? Welke behandelingen biedt Interapy aan? Voor wie is het geschikt (en voor wie

Nadere informatie

Kind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen!

Kind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind & echtscheiding Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind in een echtscheidingssituatie Per jaar belanden ongeveer 70.000 kinderen in een echtscheiding. De gevolgen van een echtscheiding

Nadere informatie

VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN

VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN STUDIEDAG PROJECT LiNK 22 maart 2012 - Niet te vatten! Verslaafd? Gestoord? Beperkt? VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN ANNE VERMEIRE - BIPE 1. Wat is TRAUMA? TRAUMA TRAUMATOGENE GEBEURTENIS

Nadere informatie

Spreekbeurt Nederlands Automutilatie

Spreekbeurt Nederlands Automutilatie Spreekbeurt Nederlands Automutilatie Spreekbeurt door een scholier 2184 woorden 19 oktober 2010 6,3 10 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding Misschien heb je er wel eens over gelezen. Of heb je het

Nadere informatie

De Familieervaringsdeskundige

De Familieervaringsdeskundige De Familieervaringsdeskundige Ondersteuning voor familie en naasten Informatie voor cliënten en hun naasten Informatie voor medewerkers Bij GGz Breburg kunnen familieleden/ naasten en teams gebruik maken

Nadere informatie

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens Zelfverwonding Anders omgaan met negatieve gevoelens Alles over zelfverwonding Over zelfverwonding www.zelfverwonding.be Fora voor mensen die zichzelf verwonden of verwond hebben www.zelfbeschadiging.nl

Nadere informatie

Leven met het restless legs syndroom TWEEDE, GEHEEL HERZIENE EDITIE

Leven met het restless legs syndroom TWEEDE, GEHEEL HERZIENE EDITIE Leven met het restless legs syndroom TWEEDE, GEHEEL HERZIENE EDITIE Joke Jaarsma en Roselyne M. Rijsman Leven met het restless legs syndroom TWEEDE, GEHEEL HERZIENE EDITIE Houten 2016 2016 Bohn Stafleu

Nadere informatie

Inhoud Inleiding DEEL 1 THEORIE 23

Inhoud Inleiding DEEL 1 THEORIE 23 Inhoud Inleiding 1 Waar dit boek over gaat 17 2 Waar dit boek niet over gaat 18 3 Een patiëntgerichte attitude 19 4 Doelgroep 20 5 Opzet van het boek en leeswijzer 20 Noten 21 Dank 21 Literatuur 22 DEEL

Nadere informatie

Suïcide-preventie. jinsels te koart dwaan

Suïcide-preventie. jinsels te koart dwaan Suïcide-preventie jinsels te koart dwaan 1 Jos de Keijser Martin Steendam Leden van de werkgroep Suïcidepreventie GGZ-Friesland 2 Overzicht workshop Inleiding en registratie in Friesland Video over gevolgen

Nadere informatie

1 Wat is er met me aan de hand?

1 Wat is er met me aan de hand? 1 Wat is er met me aan de hand? Wat is zelfbeschadigend en suïcidaal gedrag? Zelfbeschadiging is het doelbewust toebrengen van schade of pijn aan je eigen lichaam. Het gaat hierbij niet om bijvoorbeeld

Nadere informatie

Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505

Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,

Nadere informatie

Ziekte van Huntington

Ziekte van Huntington Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte

Nadere informatie

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Maarten Smeerdijk Congres LEDD, 21 april 2011 AMC, zorglijn Vroege Psychose Waarom familieleden betrekken bij de behandeling van DD?

Nadere informatie

STUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE

STUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE STUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE TOT 50% MINDERJARIGEN MAKEN EEN TRAUMATISCH INCIDENT MEE Yves

Nadere informatie

Suïcidepreventie 4 voor 12. Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017

Suïcidepreventie 4 voor 12. Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017 Suïcidepreventie 4 voor 12 Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017 Inhoud Inleiding Theorie Signalen Motieven Bespreekbaar stellen Hulpmiddelen Beleid Inleiding Je kan een suïcide voorkomen Waar Niet

Nadere informatie

Bethaniënhuis Psychiatrisch Ziekenhuis. Persoonlijkheidsproblematiek: waar zwart-wit niet bestaat. Tinne Meeusen, Lisa Peeters & Ilse Van den Bulck

Bethaniënhuis Psychiatrisch Ziekenhuis. Persoonlijkheidsproblematiek: waar zwart-wit niet bestaat. Tinne Meeusen, Lisa Peeters & Ilse Van den Bulck Persoonlijkheidsproblematiek: waar zwart-wit niet bestaat Tinne Meeusen, Lisa Peeters & Ilse Van den Bulck Programma Situering intensieve behandeleenheid (IBE) Wel en Stroom Casusbespreking Hoe wordt er

Nadere informatie

De suicidale patiënt op de SEH Opleiding SEH verpleegkundige

De suicidale patiënt op de SEH Opleiding SEH verpleegkundige De suicidale patiënt op de SEH Opleiding SEH verpleegkundige Rob Lutterman, consultatief psychiatrisch verpleegkundige 2016 Filmpje shawshank redemption 2;17 stellingen Mensen die praten over suicide doen

Nadere informatie

Stigmatisering door de professional. 16 november 2016

Stigmatisering door de professional. 16 november 2016 Stigmatisering door de professional 16 november 2016 Labeling https://www.youtube.com/watch?v=jbr8kvlwd3m Presenteren, spanning, sociale uitsluiting en evolutie.. : Wat heeft dat nu met elkaar en met stigma

Nadere informatie

Omgaan met seksueel getint gedrag In Sophia Revalidatie Kliniek korte versie. Egbert Kruijver seksuoloog NVVS

Omgaan met seksueel getint gedrag In Sophia Revalidatie Kliniek korte versie. Egbert Kruijver seksuoloog NVVS Omgaan met seksueel getint gedrag In Sophia Revalidatie Kliniek korte versie Egbert Kruijver seksuoloog NVVS Egbert Kruijver seksuoloog NVVS Seksuoloog in de revalidatie Sophia Revalidatie Kliniek: Den

Nadere informatie

ZELFVERWONDEND GEDRAG ALS AFFECTREGULATIE

ZELFVERWONDEND GEDRAG ALS AFFECTREGULATIE ZELFVERWONDEND GEDRAG ALS AFFECTREGULATIE 1. Wat is zelfverwondend gedrag? 2. Hoe is het onderzoek opgezet? 3. Resultaten en klinische implicaties Zelfverwondend gedrag: Het opzettelijk toebrengen van

Nadere informatie

Voorkom suïcide! Evidence-based suïcidepreventie in Friesland. Voorjaarscongres NVvP 1 april 2009

Voorkom suïcide! Evidence-based suïcidepreventie in Friesland. Voorjaarscongres NVvP 1 april 2009 Voorkom suïcide! Evidence-based suïcidepreventie in Friesland Voorjaarscongres NVvP 1 april 2009 Suïcidepreventie Anno 2009 Geschiedenis 2005 Plannen Suïcidepreventie 2005 Oprichting platform 2006 Start

Nadere informatie

1 2 1 Bemoeizorg is als begrip (en zorgvorm) komen overwaaien uit Nederland, wordt gehanteerd in de context van zorgwekkende zorgmijders. Dit zijn: mensen met ernstige psychische en/of psychosociale problemen

Nadere informatie

Overzicht. Centrale inhoudelijke thema s Mensen willen niet dood (kort filmfragment) Suïcidaal proces, hoe gaat dat? Contact maken, hoe doe je dat?

Overzicht. Centrale inhoudelijke thema s Mensen willen niet dood (kort filmfragment) Suïcidaal proces, hoe gaat dat? Contact maken, hoe doe je dat? Overzicht Twee nieuwe documenten: MDR en ketenzorgdocument Kern van ketenzorgdocument Belangrijkste thema s in MDR diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag Implementatie richtlijn en onderzoek (PISTOP)

Nadere informatie

Huid en hersenen de actieve rol van de verpleegkundige

Huid en hersenen de actieve rol van de verpleegkundige Huid en hersenen de actieve rol van de verpleegkundige L I L I A N F I G E E S E N I O R V E R P L E E G K U N D I G E P O L I D E R M A T O L O G I E U M C / W K Z U T R E C H T Kwaliteit van leven Definitie

Nadere informatie

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Inleiding - Stellingen. - Ontstaan psychiatrische aandoeningen. - Wat zien naastbetrokkenen. - Invloed van borderline op

Nadere informatie

Voorkomen van overbelasting bij de rouwtherapeut. Jos de Keijser Rijksuniversiteit Groningen

Voorkomen van overbelasting bij de rouwtherapeut. Jos de Keijser Rijksuniversiteit Groningen Voorkomen van overbelasting bij de rouwtherapeut Jos de Keijser Rijksuniversiteit Groningen Indeling Overbelasting: wat is het en hoe vaak komt het voor? Preventie van overbelasting: Casuistiek Rouw van

Nadere informatie

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHOLLAND Congres Zorg voor mensen met

Nadere informatie

Resocialiserende dagbehandeling

Resocialiserende dagbehandeling Resocialiserende dagbehandeling Een driedaagse dagbehandeling voor volwassenen met psychiatrische problemen Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie Resocialiserende dagbehandeling betekent dat u 3

Nadere informatie

Sssst, stil maar... Automutilatievrije dag. Woensdag 26 oktober 2011

Sssst, stil maar... Automutilatievrije dag. Woensdag 26 oktober 2011 Themadag Automutilatievrije dag Woensdag 26 oktober 2011 GGzE te Eindhoven Conferentiecentrum Landgoed De Grote Beek Boschdijk 771, Eindhoven Intern adres: Grote Beekstraat 26 Sssst, stil maar... d door

Nadere informatie

Verpleegkundige zorg aan suïcidale patiënten. Drs. Barbara Stringer GGZ ingeest & Lectoraat GGZ Verpleegkunde Referaat Saxion Hogeschool 17 juni 2013

Verpleegkundige zorg aan suïcidale patiënten. Drs. Barbara Stringer GGZ ingeest & Lectoraat GGZ Verpleegkunde Referaat Saxion Hogeschool 17 juni 2013 Verpleegkundige zorg aan suïcidale patiënten Drs. Barbara Stringer GGZ ingeest & Lectoraat GGZ Verpleegkunde Referaat Saxion Hogeschool 17 juni 2013 Programma Definities van suïcidaal gedrag Enkele cijfers

Nadere informatie

Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis. Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven

Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis. Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven Volgorde Overbelasting Mindfulness Theorie Praktijk (aanpassingen) Onderzoeksresultaten

Nadere informatie

Suïcidaliteit in de acute psychiatrie

Suïcidaliteit in de acute psychiatrie Suïcidaliteit in de acute psychiatrie Vanuit het ketendocument en de multidisciplinaire richtlijn Wezep, maandag 4 oktober 2010 Martin Steendam Programma Programma Continuïteit en ketenzorgdocument Suïcidaal

Nadere informatie

Infowijzer. Inhoud. Boeken en multimedia in de bibliotheek. Voor wie meer wil weten over zelfverwonding en hoe je ermee omgaat.

Infowijzer. Inhoud. Boeken en multimedia in de bibliotheek. Voor wie meer wil weten over zelfverwonding en hoe je ermee omgaat. Infowijzer Omgaan met zelfverwonding Voor wie meer wil weten over zelfverwonding en hoe je ermee omgaat. Infowijzers bevatten een selectie van goede boeken en websites rond een bepaald thema. Een team

Nadere informatie

Angst voor terugkeer van kanker. November 2011, VGCT. Coen Völker cvolker@hdi.nl GZpsycholoog & Eerstelijnspsycholoog

Angst voor terugkeer van kanker. November 2011, VGCT. Coen Völker cvolker@hdi.nl GZpsycholoog & Eerstelijnspsycholoog Angst voor terugkeer van kanker November 2011, VGCT Coen Völker cvolker@hdi.nl GZpsycholoog & Eerstelijnspsycholoog programma 1a Casus 1b Diagnostiek van angst voor terugkeer van kanker 1c Behandeling

Nadere informatie

Traumaverwerking Metaforen & Motiveren

Traumaverwerking Metaforen & Motiveren Traumaverwerking Metaforen & Motiveren 12 april 2013 Uschi Koster koster@supervisie-training.nl Doel Opdoen van ideeën tot motiveren Kort over doelgroep & context Benaderingswijze Voorbeelden van metaforen

Nadere informatie

ALLEMAAL ANDERS EN TOCH ZO GELIJK

ALLEMAAL ANDERS EN TOCH ZO GELIJK ALLEMAAL ANDERS EN TOCH ZO GELIJK Als hulpverlener je persoonlijke ervaringen inzetten Els Verheyen en Mara Reynders GGZ Congres 2018 SOCIAAL.NET, 21/8/2018 VOLWAARDIGE CLIËNTPARTICIPATIE IS NIET EVIDENT

Nadere informatie

EMDR bij borderline problematiek

EMDR bij borderline problematiek EMDR bij borderline problematiek Automutilatie en andere vormen van zelfdestructief gedrag Steven Meijer Klinisch Psycholoog/Gedragstherapeut, opleider VGCt, EMDR trainer, Trainer Dialectische Gedragstherapie

Nadere informatie

Autisme en vriendschap

Autisme en vriendschap 1 Opbouw workshop Autisme en vriendschap Inloop Welkom door Nel Hofman Autisme en Vriendschap Dilemma s Vragen? Sandra Kint GZ psycholoog Yulius Autisme Gabrine Jagersma Orthopedagoog en onderzoeker Yulius/Erasmus

Nadere informatie

Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker

Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker 1-2 - 3 Het Zorgprogramma Persoonlijkheid Behandelmodel: Dialectische Gedragstherapie (DGT ) (1993, M. Linehan): verandering

Nadere informatie

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme

Nadere informatie

Geheugenkliniek: Behandeling

Geheugenkliniek: Behandeling Als zorgverlener willen we graag helpen; tegemoet komen en adviezen aanreiken. We wensen de patiënt en zijn omgeving dan ook met dit document te informeren over de mogelijke behandelingen die plaatsvinden

Nadere informatie

Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen

Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen Dit is de inleiding van de psycho-educatie modules. Aan de hand van deze modules geven we meer informatie over hoe autismespectrumstoornissen (ASS) zich uiten

Nadere informatie

Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie

Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie 1445-1615 Verschillende vormen van (chronisch) suïcidaal gedrag Suicidale Phenotypen 1. reactief,

Nadere informatie