Angst voor terugkeer van kanker. November 2011, VGCT. Coen Völker GZpsycholoog & Eerstelijnspsycholoog

Transcriptie

1 Angst voor terugkeer van kanker November 2011, VGCT Coen Völker GZpsycholoog & Eerstelijnspsycholoog

2 programma 1a Casus 1b Diagnostiek van angst voor terugkeer van kanker 1c Behandeling van angst voor terugkeer van kanker Coen Völker GZpsycholoog & Eerstelijnspsycholoog

3 Angst voor

4 Casus 1: Jeannine, 42 jaar, 2 kinderen van 8 en 11 Non-hodgkin, 2005 Chemotherapie, radiotherapie en immunotherapie het gekkenhuis

5 Casus 2: Becky

6 Casus 2: Becky angst is bijna een ziekte ernaast

7 Diagnostiek Angst voor terugkeer 1) Komt veel voor (Alfano e.a. 2006; Mehnert e.a. 2009; Skaali e.a %) 2) Houdt lang aan (Mehnert e.a. 2009;Nelson 1996) 3) Kan ernstig psychisch lijden veroorzaken (Gil.e.a. 2004, Carlson e.a. 2009; Mehnert e.a. 2007/2009 ook bij partners!) 4) Wordt vaak gemist en daardoor niet behandeld 5) Je kunt ook behandelen zonder dat er een stoornis is

8 Diagnostiek Differentiaal 1) Hypochondrie 2) Post-traumatische stressstoornis

9 Kanker Een trauma dat zich kan herhalen Völker, van der Lee & Pet, angst voor terugkeer van kanker, april 2011, in Gzpsychologie Terug te vinden via / of Linked-In Coen Völker Schoevers, van der Lee & Pet cognitieve gedragstherapie, 2009 In: Haes H de, Gualtherie van Weezel L, & Sanderman R (eds). Psychologische patiëntenzorg in de oncologie. Handboek voor de professional. Assen: Van Gorcum,

10 Diagnostiek vragenlijst Fear of Cancer Recurrence Inventory (Simard & Savard, 2009) a) Situaties die aan de mogelijkheid van recidivering doen denken b) Gevoelens die opkomen als er aan de mogelijk wordt gedacht c) Mate waarin deze gevoelens verstorend zijn d) Strategieën die worden gehanteerd om zichzelf gerust te stellen Vertaling 2012: Lenting, van der Lee, Visser & Völker

11 Fear of Cancer Recurrence Inventory (Simard & Savard, 2009) De meeste mensen die gediagnosticeerd zijn met kanker maken zich, in meerdere of mindere mate, zorgen dat de kanker mogelijk zal recidiveren. Met recidiveren bedoelen we de mogelijkheid dat de kanker kan terugkomen of zich zal ontwikkelen in dezelfde plek of in ander plekken in het lichaam. Deze vragenlijst beoogt een beter begrip van de ervaring van het zorgen maken om recidivering van kanker. Lees alstublieft iedere bewering en geef aan in welke mate het op u van toepassing is tijdens de laatste maand door het juiste getal te omcirkelen Vertaling 2012:Lenting, van der Lee, Visser & Völker

12 De volgende situaties zetten me aan het denken aan de mogelijkheid van een recidivering van kanker: 1 televisie shows of krantenartikelen over kanker of ziekte 2 een afspraak met mijn arts A ik ben bang voor recidivering van kanker B ik geloof dat het normaal is om je zorgen te maken of om angstig te zijn voor recidivering van kanker I hoe vaak denkt u aan de mogelijkheid van recidivering van kanker? II hoeveel tijd per dag besteed u aan het denken aan de mogelijkheid van recidivering van kanker? Vertaling 2012:Lenting, van der Lee, Visser & Völker

13 Als ik denk aan de mogelijkheid van recidivering van kanker, voel ik: zorgen, angst of vrees verdriet, ontmoediging of teleurstelling Frustratie, boosheid of woede Hulpeloosheid en de neiging om het op te geven Mijn gedachten of angsten over de mogelijkheid van recidivering van kanker verstoren: mijn sociale of vrijetijds activiteiten (uitstapjes, sporten ect) mijn werk of dagelijkse activiteiten Als ik denk aan de mogelijkheid van recidivering van kanker, gebruik ik de volgende strategieën om mezelf gerust te stellen: ik bel mijn arts ik ga naar het ziekenhuis of kliniek voor een onderzoek ik onderzoek mezelf om te zien of ik fysieke tekenen van kanker heb ik probeer mezelf af te leiden (bijv. doe verschillende activiteiten, kijk tv)

14 Behandeling Stepped-care model Step 1; psychologen, maatschappelijk werk, verpleegkundigen, artsen, geestelijk verzorgers Step 2; psychologen

15 Behandeling (step 1) 1) Normalisatie a) erkenning b) gebruik van metaforen c) sociale steun /

16 Behandeling (step 1) 1) Normalisatie a) erkenning b) gebruik van metaforen c) sociale steun 2) Psychoeducatie a) angstexperts b) neurofysiologie

17 Behandeling (step 1) 1) Normalisatie a) erkenning b) gebruik van metaforen c) sociale steun 2) Psychoeducatie a) angstexperts b) neurofysiologie 3) Zelfmanagment a) hulpbronnen b) medisch contact / informatie begrenst c) gedragslijn bij klachten

18 Behandeling (step 2) 4) Cognitieve gedragstherapie 5) Aandachtgerichte cognitieve therapie

19 Behandeling 5) Aandachtgerichte cognitieve therapie

20 Trish Bartley Mindfulness Based Cognitive Therapy for Cancer: Gently Turning Towards Boek: eind daagse MBCT bij kanker januari

21 Coen Völker 12 bijeenkomsten donderdagavonden (januari 2012) MBCT bij levensbedreigende ziekte, vermoeidheid en pijn - Utrecht

22 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Stirling Moorey & Steven Greer 2002 / 2012

23 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Herschbach et al (2009) Whitaker et al (2008 /2009) CGT lijkt effectief voor behandeling angstklachten bij kanker

24 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie a) Cognitieve interventies

25 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie a) Cognitieve interventies b) Blootstelling en vermijding (gedragstherapie /EMDR)

26 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie a) Cognitieve interventies b) Blootstelling en vermijding (gedragstherapie /EMDR) c) Blootstelling en vermijding (RET, tweede ABC )

27 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Wat maakt CGT nou anders bij (ex-) kankerpatiënten?

28 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Wat maakt CGT nou anders bij (ex-) kankerpatiënten? Veel cognities zijn niet irreeël

29 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Wat maakt CGT nou anders bij (ex-) kankerpatiënten? Veel cognities zijn niet irreeël Besef dat het niet-helpend is, helpt niet altijd Oncontroleerbaarheid van het medisch proces nu heb ook jij geen tekst meer

30 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Wat maakt CGT nou anders bij (ex-) kankerpatiënten? Veel cognities zijn niet irreeël Veel vermijding is niet mogelijk

31 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Wat maakt CGT nou anders bij (ex-) kankerpatiënten? Veel cognities zijn niet irreeël Veel vermijding is niet mogelijk Onvermijdbaarheid van lijden en pijn

32 Behandeling 4) Cognitieve gedragstherapie Wat maakt CGT nou anders bij (ex-) kankerpatiënten? Veel cognities zijn niet irreeël Veel vermijding is niet mogelijk Ook psychologen krijgen kanker

33 Een vrouw in Nederland heeft in haar leven: 12,7% kans op borstkanker 5,6% kans op darmkanker 3,0% kans op longkanker 2,0% kans op huidkanker 1,8% kans op baarmoederkanker Een man in Nederland heeft in zijn leven: 9,8% kans op prostaatkanker 8,3% kans op longkanker 6,3% kans op darmkanker 4,5% kans op blaaskanker 3,0% kans op huidkanker

34 Een vrouw in Nederland heeft in haar leven: 12,7% kans op borstkanker 5,6% kans op darmkanker 3,0% kans op longkanker 2,0% kans op huidkanker 1,8% kans op baarmoederkanker Een man in Nederland heeft in zijn leven: 9,8% kans op prostaatkanker 8,3% kans op longkanker 6,3% kans op darmkanker 1 op 3! 4,5% kans op blaaskanker 3,0% kans op huidkanker

35 2008 Kans op kanker ooit in het leven: Mannen: 43,9 % Vrouwen: 38,1 % Kans op genezing: 50% Bron: Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:2233- /

36 metafoor De Inbreker

37 metafoor De Inbreker leren leven met kanker = leren leven met dreiging

38 Concluderend: CGT bij angst voor terugkeer van kanker Waar mogelijk behandeling van toestandsbeeld Maar ook gericht op leren leven met angst

39 Vanaf 2012 online

40 Samenvatting Angst voor recidief 1) Komt veel voor (ook bij partners) 2) Houdt lang aan 3) Kan ernstig psychisch lijden veroorzaken 4) Wordt vaak gemist en daardoor niet behandeld 5) Je kunt ook behandelen zonder dat er een stoornis is

41 Samenvatting Angst voor recidief 1) Komt veel voor (ook bij partners) 2) Houdt lang aan 3) Kan ernstig psychisch lijden veroorzaken 4) Wordt vaak gemist en daardoor niet behandeld 5) Je kunt ook behandelen zonder dat er een stoornis is 6) Leer je mond te houden als je tekst op is

42 Dank voor uw aandacht Coen Völker / cvolker@hdi.nl