Mogelijke modi. Narcistische PS Agenda. Narcistische PS-DSM V. Narcistische PS-DSM V. Schematherapie bij Narcisme

Transcriptie

1 Schematherapie bij Narcisme Remco van der Wijngaart Agenda -Uitgangspunten schematherapie -Conceptualisatie van de Narcistische PS -Zelfverheerlijker-Empathische confrontatie -Zelfverheerlijker-Grenzen stellen -Verwaarlozende/verwennende Oudersimaginaire rescripting -Zelfverheerlijker-Stoelentechniek 1 2 Narcistische PS-DSM V Een pervasief patroon van grandiositeit (in fantasie of gedrag), behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie, beginnend op jongvolwasssen leeftijd een aanwezig in uitlopende contexten, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende kenmerken: 1 Heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid. 2 Is gepreoccupeerd met fantasieën over grenzeloos succes, grenzeloze macht, genialiteit, schoonheid, of ideale liefde. 3 Gelooft dat hij of zij "bijzonder" en uniek is alleen kan worden begrepen door, of moet omgaan, met andere bijzondere mensen of mensen (of instellingen) een hoge status. 3 Narcistische PS-DSM V 4 Heeft excessieve behoefte aan bewondering. 5 Heeft het gevoel bijzondere rechten te hebben. 6 Exploiteert anderen. 7 Heeft gebrek aan empathie: is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te identificeren. 8 Is vaak afgunstig op anderen of gelooft dat anderen afgunstig zijn op hem of haar. 9 Toont zich arrogant of hooghartig in houding of gedrag. 4 Narcistische PS Mogelijke modi Opvoeders: Verwennen, Idealiseren Misbruiken, kleineren voor eigen behoeftes Leeftijdsgenoten: Idealiseren Afwijzen, vernederen -> Ervaringen met succes en falen -> Wat zijn de relevante basisbehoeften? 5 Zelfverheerlijker Zelfsusser Pest&Aanval modus (forensisch) Razende Kindmodus Ongedisciplineerde Kindmodus Eenzaam/verwaarloosd kind (wordt vaak ontkend en moeite mee in contact te komen) A. Arntz & J. Lobbestael

2 Superieur ZELFVERHEERLIJKER NPS Raad-de-modus-spel Gezonde Volwassene ZELFSUSSER RAZEND KIND OUDER MODUS? KWETSBAAR KIND Inferieur 8 Differentieren door: Luister naar wat de client zegt Luister naar hoe de client het zegt Luister naar je eigen emotionele respons Oefening Vorm tweetallen Formuleer een modusmodel voor een narcistische client Identificeer de verschillende modi Identificeer de verschillende aspecten van de modi: hoe kan ik ze van elkaar onderscheiden? Zelfverheerlijker Overcompensatie van onderliggend emotioneel tekort of schaamte/minderwaardigheid Overtuigingen: -Ik ben de beste -De aanval is de beste verdediging -Ik hoef me niet aan regels te houden -Ik hoef geen rekening te houden met anderen; ze zouden bewondering voor me mogen hebben Zelfverheerlijker Gedrag (wanneer ze onder mensen zijn) -Agressief en vijandig -Dominant -Aandacht en bewondering zoekend -Manipulatief Wanneer er geen anderen zijn dan is er vaak de zelfsusser Gevoelens: Superrieur en sterk 2

3 >Subtiele vormen Ja maar, Nou, eigenlijk.. Voortdurend onderbreken Telefoontjes aannemen in de sessie Grinniken -> Neem je tegenoverdracht serieus! 13 De Zelfverheerlijker passeren Herken de Zelfverheerlijker als een kant van de client Benoem de Zelfverheerlijker als een modus Geef uitleg over achtergrond, ontstaan en funtie Leg verband met triggers 14 De Zelfverheerlijekr passeren Voor- en nadelen (cognitief) Empathische confrontatie Stoelentechniek Historisch rollenspel Imaginaire rescripting Motiveer & push voor gedragsverandering Empathic confrontation Expressing understanding about the patient s schemas and schema-driven behaviour while simultaneously confronting the need for change > Empathische confrontatie Basis stappen Confronteer de client met het gedrag en het effect op jou en de communicatie Geef die boodschap op een persoonlijke manier Identificeer het verband tussen dit gedrag en schema s Formuleer een gezonder schema Psycho educatie over basis behoeften >Fine Tuning Empathische confrontatie Voorbereiding Welk gedrag van de client intefereert met de communicaite? Kun je dit gedrag herkennen uit de casus conceptualisatie? Is het een goed moment voor een empathische confrontatie? Welke primaire emotionele respons heb je bij dit gedrag? Welke primaire gedragsmatige respons heb je bij dit gedrag?

4 >Fine Tuning Empathische confrontatie Confrontatie Vertel de client dat je wilt bespreken wat er tussen jullie gebeurt Benoem het gedrag van de client Wees expliciet en concreet en vraag of de client dit gedrag herkent Benoem de emotionele en gedragsmatige respons die dit bij je oproept Doe het op een persoonlijke manier: Als je zo doet, dan voel ik me Doe dit allemaal in kleine stappen en wees alert voor de emotionele reacties die dit bij de client kan oproepen >Fine Tuning Empathische confrontatie Empathie Leg uit dat je dit ziet als een kant van client, en dat er ook andere kanten zijn. Toon begrip voor de historische achtergrond waar dit gedrag ontstaan is Geef psycho educatie over basisbehoeften Expliciete validering (bijv complimenten dat jij deze confrontatie hebt mogen geven) >Fine Tuning Empathische confrontatie Reflectie Bespreek alternatieve, meer gezonde gedragingen en link dat aan relevante basisbehoeften Point out healthier, alternative behaviors and link this to basic core needs NB besef dat als client deze EC heeft kunnen verdragen, dat dit al een teken is van de gezonde volwassene 21 Demonstratie & oefening Ik denk niet dat je competent genoeg bent Ik vind je vervelend T Lijkt wel alsof je moeite hebt om mij te begrijpen? Misschien moet je dit dan maar met je supervisor besprekn Ik wil iemand van de leiding spreken Non-verbaal: Zuchten, wegkijken, grinniken 22 > Koffie pauze -> Vaak spelen schema s van de therapeut zelf op Focus op anderen (zelf opoffering, onderwerping): De therapeut neemt niet de leiding Meedogenloze normen Spreekt de pt teveel aan als een gezonde volwassene Blijft te cognitief 23 Falen, schaamte/tekortschieten Hulpeloos voelen, machteloos 24 4

5 Vergeet niet: jij bent de gezonde volwassene! > Hanteren eigen schema s voorafgaand aan sessies -veilige plek imaginatie -neem de casusconceptualisatie door: -visualiseer patient als een kind -gebruik imaginatie of een andere methode om contact te maken met je eigen gezonde volwassene > Hanteren eigen schema s tijdens sessie > Hanteren eigen schema s tijdens sessie -vat het niet persoonlijk op wat de patient zegt! -blijf het gedrag zien als een kant van de patient -blijf kalm, ga niet mee in de escalatie (toon van stem, tempo van praten) -sluit aan en valideer: samenvattingen, complimenten, erknning en validering van de patient -stel grenzen wanneer nodig 27 Kijk af en toe weg van de patient en leg contact met je eigen gevoelens, je behoeften en je gezonde volwassene Hou koers en wees sterk: het is een realiteit dat de client boos is waar je wat mee moet. leg verband tussen boosheid en de modi, de achtergrond en het lijden 28 > Hanteren eigen schema s na de sessie Wees aardig voor jezelf Wees alert en bewust van je eigen modi die getriggerd zijn en bevecht je eigen kritische kant actief Deel je gevoelens met je collega s 29 5

6 > Grenzen stellen > Waarom? Welk gedrag? Veiligheid cliënt Veiligheid therapeut Motivatie therapeut > Wanneer? Acute nood aan grenzen Stap voor stap Ø Wanneer de therapeut vindt dat zijn/haar grens is bereikt Ø Als de therapeut bereid is desnoods therapie te stoppen als gedrag niet verandert Ø Er is al een reeks van niet succesvolle interventies gedaan >Hoe? Zeg Stop Gebruik gebaren om dit te onderstrepen Gebruik wederkerigheid in je uitleg Leg grens uit op persoonlijke manier Wees specifiek en concreet wat je grens is Wees ook specifiek en concreet in wat de client anders moet doen Als client niet stopt, herhaal de grens Kondig consequenties aan als gedrag niet stopt 33 > Verwennende en verwaarlozende ouder oorsprong: Materieel verwend maar emotioneel verwaarloosd Eenzaam en geisoleerd Onvoldoende grenzen Geschiedenis van gebruikt of gemanipuleerd worden; conditionele vormen van affectie 35 Verwennende en verwaarlozende ouder Verwennen leidt tot grandiositeit (puur narcisme) Verwaarlozing leidt tot emotionele deprivatie en minderwaardigheid en daarmee tot overcompensatie (= secondair narcism) Some leidt verwaarlozing ook tot meedogenloze normen en goedkeuring zoeken Meeste narcisten hebben een mix van deze 2 ouderstijlen meegemaakt Dit leidt niet tot een klassieke oudermodus 6

7 Verwennende en verwaarloozende ouders en kindmodi Verwenning leidt tot Impulsieve en Ongedisciplineerde Kind Verwaarlozing leidt tot Eenzaam Kind Wees bewust van de onderliggende schema s bij de modi Bevechten van Verwennende & verwaarlozende ouder Stoelentechniek Imaginaire rescripting Gebruik CGT om alterntieve visies op behoeften, gevoelens te ontwikkelen Psycho educatie over universele basisbehoeften Leren om gelijkwaardige relaties op te bouwen 38 > Bevechten van Verwennende & verwaarlozende ouder > Bevechten van Verwennende & verwaarlozende ouder Imaginaire Rescripting: therapeut bevecht de ouder of dialoog tussen GezondeVolwassene en ouder Doel is Te valideren, uitleg te geven over onvoorwaardelijke liefde en realistische grenzen Leren een realistische beeld te ontwikkelen van de ouders 39 2 manieren om een IR te introduceren Beeld van kind dat verwend of verwaarloosd wordt Th stapt in beeld en spreekt ouder aan Spreek over onvoorwaardelijke liefde en realistische grenzen Focus op de emotionele respons van de client Nabespreking 40 > Zelfverheerlijkerstoelentechniek Demonstratie & oefening 1 Identificeer de modus en benoem deze 2 Stel stoelentechniek voor 3 Leg weerstand uit in termen van modi 4 Hou vast aan je plan en methode! 5 Spreek de modus rechtstreeks aan 6 Wee begripvol maar blijf onderhandelen 7 Vraag client in stoel naast je te komen 8 Spreek het kwetsbare deel rechtstreek aan 41 7

8 Hartelijke dank! 43 8