ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. HBO bachelor Godsdienst Pastoraal Werk Christelijke Hogeschool Ede. Croho-registratienummer: 05146

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van Christelijke Hogeschool Ede Croho-registratienummer: aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 7 mei 2009 en 28 mei 2009 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...3 Bevindingen...5 Overzicht van Certiked beoordelingen van de opleiding...5 Bijlage 1: Programma...31 Bijlage 1: Programma...31 Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader...36 Bijlage 4: Visitatieteam...39 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...41 De verantwoordelijke teamleider: drs. R. de Lusenet namens deze, M. Lathouwers Certiked-vbi Augustus 2009

2 Identificatie Christelijke Hogeschool Ede Academie voor Theologie Postbus 80, 6710 BB Ede Oude Kerkweg 100, Ede Telefoon Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: C.P. Boele, voorzitter College van Bestuur CHE Contactpersoon met betrekking tot de kwaliteit van de opleiding: L. van Hoorn, opleidingsmanager Godsdienst Pastoraal Werk Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Christelijke Hogeschool Ede Bachelor of Theology (graad) Voltijd en deeltijd Ede Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat wordt afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: drs. R. de Lusenet Extern deskundigen: ds. J. van Langevelde en dr. J. Snoek Studentlid: MSc. T.C.A. de Jong Secretaris: drs. W.J.J.C. Vercouteren RC Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld over de gevisiteerde opleiding en deze op 31 maart 2009 gezonden aan het visitatieteam. De visitatiedagen zijn uitgevoerd op 7 mei 2009 en 28 mei Het conceptrapport is op 20 augustus 2009 toegezonden aan het management van de opleiding. Op 26 augustus 2009 zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot onderhavig definitief rapport. In de aanloop naar de visitatie is er een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de opleiding. Deze bijeenkomst had een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 2 van 41

3 Managementsamenvatting Op 7 mei 2009 en 28 mei 2009 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de HBO bachelor opleiding Godsdienst Pastoraal Werk van Christelijke Hogeschool Ede. De doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. Algemeen beeld De Christelijke Hogeschool Ede (CHE) is een zelfstandige instelling voor hoger onderwijs. De CHE stelt zich bij haar activiteiten onder het gezag van de Bijbel, die zij erkent als het betrouwbare en inspirerende Woord van God, zoals verwoord in het gereformeerd belijden. De missie van de CHE is dat de studenten en de medewerkers een leer- en werkgemeenschap vormen die zich richt op: Het ontwikkelen en verzorgen van hoogwaardig hoger onderwijs waardoor de studenten en cursisten als persoon en als christen worden gevormd, toegerust en opgeleid tot (startende) professionals. Het ontwikkelen, delen en toepassen van kennis, die zij op commerciële en niet-commerciële basis ter beschikking stelt aan de samenleving, die levensbeschouwelijk pluriform is. Het streefprofiel van de gediplomeerde CHE-student ziet er als volgt uit: De student is in staat beroepsmatig gedrag te verantwoorden vanuit een christelijke beroepsvisie, in genuanceerde en respectvolle omgang met andere overtuigingen en standpunten. De student is gemotiveerd, deskundig, bij de tijd op zijn/haar vakgebied, internationaal georiënteerd, gewetensvol en verantwoordelijk in zijn/haar beroepsuitoefening. De student heeft een ontwikkeld gevoel voor de niet-materiële kant van het bestaan. De student heeft niet alleen een antwoord op de vraag wat moet ik doen om geld te verdienen maar ook op de vraag wie ben ik en waartoe leef ik. In 2004 heeft de CHE in de strategie de stap gezet van een opleidingsschool naar een kenniscentrum. Dat streven is neergelegd in het CHE-beleidsplan Met Visie Vooruit. Inmiddels is er een nieuw strategisch plan voor de periode , Met Vertrouwen Verder. Daarin worden de lijnen die in de vorige periode zijn uitgezet, verder getrokken en geconsolideerd. De CHE is verdeeld in 6 academies, zijnde de Academies voor achtereenvolgens Verpleegkunde, Educatie, Theologie, Mens & Organisatie, Journalistiek & Communicatie en Sociale Studies. Aan de CHE studeren meer dan studenten en zijn ruim 400 medewerkers werkzaam. De CHE biedt 10 HBO-bacheloropleidingen aan, één HBO masteropleiding en kent daarnaast 5 lectoraten. De Academie voor Theologie bestaat uit twee opleidingen, te weten Godsdienst Pastoraal Werk en Leraar Godsdienst en Levensbeschouwing. Aanvankelijk vormden deze beide één gemeenschappelijke opleiding. In 2006 is deze gesplitst in beide afzonderlijke opleidingen. Het totaal aantal studenten in de gemeenschappelijke opleiding bedroeg gemiddeld tussen 600 en 700 studenten. Voor de opleiding Godsdienst Pastoraal Werker alleen is het aantal studenten tussen 500 en 600. De instroom van nieuwe studenten in deze opleiding is wel afgenomen van 186 in 2006 naar 116 in Pagina 3 van 41

4 Het visitatieteam heeft in de voorbereiding van de locatiebezoeken aan de opleiding de beschikking gekregen over alle relevante documenten. Waar dat nodig was, heeft de opleiding op verzoek van het visitatieteam zorggedragen voor aanvullende documenten. Het visitatieteam is in de gelegenheid geweest om met alle geledingen van de opleiding te spreken. De locatiebezoeken zijn afgelegd conform het vooraf overeengekomen programma. Het visitatieteam heeft om deze redenen de overtuiging de beoordeling te hebben kunnen baseren op voldoende informatie. Het visitatieteam beoordeelt voor de opleiding alle facetten van het beoordelingskader van de NVAO tenminste als voldoende. Op enkele van deze facetten heeft het visitatieteam een beoordeling op het niveau van goed gegeven. Dat is bij de betreffende facetten aangegeven en onderbouwd. Ter onderscheiding van andere visitaties heeft de CHE het verzoek gedaan om een bijzonder kenmerk op te nemen in het rapport. Dat is in hoofdstuk 7 na de zes onderwerpen van het beoordelingskader van de NVAO gedaan. Daarmee concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding voldoet aan de eisen die daaraan op basis van het beoordelingskader van de NVAO gesteld moeten worden. Pagina 4 van 41

5 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. In de blokken die bij de betreffende onderwerpen en facetten horen, staat de beschrijving van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van het betreffende facet gegeven. Overzicht van Certiked beoordelingen van de opleiding Onderwerp en facet Doelstellingen opleiding Domeinspecifieke eisen Niveau Oriëntatie HBO/WO Programma Eisen HBO/WO Relatie doelstellingen / inhoud Samenhang programma Studielast Instroom Duur Afstemming vormgeving / inhoud Beoordeling en toetsing Inzet van personeel Eisen HBO/WO Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel Voorzieningen Materiële voorzieningen Studiebegeleiding Interne kwaliteitszorg Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Resultaten Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement Voltijd Deeltijd Positief voldoende voldoende voldoende Positief goed goed goed voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende Positief goed voldoende goed Positief voldoende voldoende Positief goed voldoende voldoende Positief voldoende voldoende Pagina 5 van 41

6 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. De opleiding heeft de eindkwalificaties ontleend aan de landelijke domeincompetenties theologie, genaamd Een Professional met Diepgang. In dat document hebben de in het Landelijk Overleg Opleidingen Theologie samenwerkende hogescholen de domeincompetenties voor de bachelor of Theology opgesteld. Aan dit document hebben alle hogescholen die een opleiding Godsdienst Pastoraal Werk hebben, meegewerkt. Het landelijke document dateert van mei De landelijke domeincompetenties beschrijven de domeincompetenties van de bachelor of Theologie in een negental competenties, die lopen van de hermeneutische competentie tot en met de persoonlijke competentie. Het Landelijk Overleg heeft per competentie indicatoren toegevoegd waardoor een verbijzondering en concretisering van de competenties wordt bereikt. In bijlage 3 van dit rapport zijn de landelijke domeincompetenties volledig beschreven. De landelijke domeincompetenties zijn niet alleen gedragen door de opleiding maar ook door het beroepenveld. Het Landelijke Overleg heeft een degelijke methode toegepast om de competenties te valideren. Het beroepenveld heeft een belangrijke rol in dat valideringsproces gespeeld. De vertegenwoordiging van het beroepenveld is representatief en omvat alle kerkelijke gezindten. Binnen de sector Hoger Sociaal Agogisch Onderwijs is de opleiding Godsdienst Pastoraal Werk één van de opleidingen. De opleiding heeft de landelijke competenties als eindkwalificaties overgenomen. De opleiding heeft daarbij de landelijke competenties in een eigen GPW-competentieprofiel omgezet om de landelijke competenties te laten overeenstemmen met een aantal aspecten van het beleid van de CHE en om de landelijke competenties nader uit te werken en te operationaliseren. De opleiding biedt het programma in niet minder dan vijf varianten aan. Onder onderwerp 2 in dit rapport zijn deze varianten nader uitgeschreven. Alle varianten hebben hetzelfde CROHO-nummer en hebben alle dezelfde en in bijlage 3 bij dit rapport uitgeschreven landelijke competenties als eindkwalificaties. Naar het oordeel van het visitatieteam sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen waaraan een opleiding als deze zou moeten voldoen. De eindkwalificaties zijn afgeleid van de landelijke domeincompetenties en deze zijn zowel in het overleg van alle betrokken hogescholen als in afstemming met het beroepenveld tot stand gebracht. Het visitatieteam acht de competenties een afgewogen en volledige weergave van de eisen die aan de bachelor of Theology gesteld zouden moeten worden. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. Pagina 6 van 41

7 1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor of een master. De opleiding heeft de eindkwalificaties afgezet tegen de internationaal geaccepteerde beschrijving van de kwalificaties van de bachelor, die in de Dublin descriptoren neergelegd zijn. Hieronder volgen een aantal competenties waaruit de aansluiting bij de Dublin descriptoren blijkt, met tussen haakjes de betreffende indicatoren onder de competenties. De kennis en het inzicht van de afgestudeerden is onder meer terug te vinden in de hermeneutische competentie (benoemen, verwoorden en duiden van maatschappelijke, culturele processen in het licht van de religieuze traditie), de pastorale competentie (hanteren van onderscheid tussen een gewoon gesprek, hulpverlening en pastoraat; inzicht in menselijk gedrag, psychologische en geestelijke processen in hun context) en de missionair diaconale competentie (inzicht in de samenleving met brede en actuele kennis van maatschappelijke en (multi)culturele ontwikkelingen in plaatselijke en wereldwijze context). Het toepassen van kennis en inzicht door de afgestudeerden blijkt onder andere uit de liturgische competentie (geeft de liturgie op een passende wijze vorm, aansluitend bij een gegeven context; put op een verantwoorde wijze uit de liturgische traditie), de educatieve competentie (formuleert voor diverse individuen en groepen leer- en ontwikkelingsdoelen; verdiept zich in de beginsituatie van de lerende(n) en herkent religieuze ontwikkelingen en ervaringen en kiest op basis daarvan leerinhoud en werkvormen) en de leiderschapscompetentie (draagt verantwoordelijkheid voor en geeft transparant en integer leiding aan geestelijke processen bij individuen en groepen). De oordeelsvorming van de afgestudeerden komt onder meer tot uitdrukking in de hermeneutische competentie (brengt hedendaagse levensbeschouwelijke vragen van mensen in verbinding met de religieuze traditie en geeft daaraan een levensbeschouwelijke interpretatie), pastorale competentie (herkent en hanteert grenzen van eigen bevoegdheid en handelen en kan op basis van de eigen analyse eventueel passend verwijzen naar derden) en de agogische competentie (analyseert bestaande situaties en maakt op basis daarvan een samenhangend ontwerp/plan ter verbetering). De communicatieve vaardigheden van de afgestudeerden komen onder andere naar voren in de missionair diaconale competentie (vertolkt op respectvolle wijze de eigen religieuze traditie en de eigen geloofsovertuiging in het gesprek met anderen en legt contacten met mensen van buiten de kerk of gemeenschap), de leiderschapscompetentie (gaat op professionele en oplossingsgerichte wijze om met weerstanden; delegeert effectief taken en verantwoordelijkheden) en de communicatieve competentie (verstaat en interpreteert signalen van individuen en groepen en vraagt, waar nodig, om verduidelijking; brengt eigen standpunten en beslissingen overtuigend en met enthousiasme onder woorden). De leervaardigheden van de afgestudeerden komen tot uitdrukking in de educatieve competentie (staat open voor reflectie en feedback van de lerende(n) en is flexibel in het aanpassen van de leeractiviteiten), de agogische competentie (voert op gestructureerde wijze de voorgenomen plannen en activiteiten uit) en de persoonlijke competentie (analyseert het eigen functioneren en heeft daardoor een goed beeld van zijn/haar competenties en blijft planmatig werken aan het ontwikkelen daarvan). Pagina 7 van 41

8 De eindkwalificaties van de opleiding tonen in de ogen van het visitatieteam het HBO-bachelorniveau van de opleiding meer dan voldoende aan. De Dublin descriptoren komen volledig en evenwichtig in de eindkwalificaties terug. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. 1.3 Oriëntatie HBO De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een bachelor in HBO: HBO: De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. De eindkwalificaties van de opleiding zijn ontleend aan de landelijke beroepscompetenties van het Landelijke Overleg Opleidingen Theologie. Deze competenties zijn, zoals onder facet 1.1. aangegeven, mede op basis van een uitgebreide consultatie van het relevante beroepenveld tot stand gebracht en zijn als gevolg daarvan door het beroepenveld gelegitimeerd. De positie die een afgestudeerde hbo bachelor Godsdienst Pastoraal Werk in het werkveld in kan nemen, verschilt per kerkelijke gezindte en maatschappelijke sector. De opleiding en het lectoraat Gemeenteopbouw werken aan verheldering en verbetering van de positie van de afgestudeerden. Ondanks deze verschillen is het beroepsperspectief van de afgestudeerde Godsdienst Pastoraal Werk eenduidig in de zin dat de opleiding opleidt tot een godsdienst-pastoraal werker, die afhankelijk van de door hem/haar gekozen minor beroepen kan kiezen als diaconaal-missionair werker, jeugdwerker, pastoraal werker, voorganger en catecheet. De opleiding leidt de afgestudeerden op tot het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar. Ongeveer 2/3 van de afgestudeerden vindt werk binnen het beroepsdomein. Ongeveer 1/3 van de afgestudeerden kiest voor de functie van pastoraal werker. De overige functies (geestelijk verzorger, catecheet, jeugdwerker, onderwijs, missionair werker, voorganger) worden door telkens ongeveer 10 % van de afgestudeerden gekozen. Daarnaast kan de afgestudeerde instromen in een aansluitende theologische masteropleiding. De opleiding heeft daartoe afspraken gemaakt met universiteiten in Nederland en met de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven, België. De eindkwalificaties van de opleiding zijn door het beroepenveld gevalideerd, zo heeft het visitatieteam vastgesteld. De opleiding leidt de afgestudeerden op voor functies binnen het brede gebied van het godsdienst pastoraal werk. Daarnaast biedt de opleiding nadrukkelijk de mogelijkheid om door te studeren aan een WO masteropleiding. Het visitatieteam waardeert de inspanningen van de opleiding om het beroepsprofiel te verhelderen. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. Pagina 8 van 41

9 Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding De opleiding heeft de eindkwalificaties ontleend aan de landelijk vastgestelde domeincompetenties. Deze landelijke competenties zijn op een correcte wijze gevalideerd door vertegenwoordigers van hogescholen en van het beroepenveld. De eindkwalificaties zijn volledig en op evenwichtige wijze afgestemd met de Dublin descriptoren op HBO-bachelorniveau. De opleiding leidt de afgestudeerden op voor relevante functies in het beroepenveld van het godsdienst pastoraal werk en eventueel voor het doorstuderen aan een WO masteropleiding. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Doelstellingen als positief. Pagina 9 van 41

10 2. Onderwerp: programma Beknopt overzicht van het programma van de opleiding De opleiding biedt het programma in vijf varianten aan. Deze varianten zijn enerzijds een gevolg van de verschillende kerkelijke gezindten waarvoor de opleiding opleidt en anderzijds van de wens van de opleiding om zowel een voltijds- als een deeltijdvariant aan te bieden. Daarnaast biedt de opleiding sinds kort ook een digitale (afstandsonderwijs) variant aan. Het programma van deze varianten is overigens voor het overgrote deel identiek. De specifiek inhoudelijke invulling kan verschillen, gezien de verschillen in gezindte. De varianten zijn de volgende: Voltijdsvariant, met name gericht op de gereformeerde gezindte, met betrokkenheid van de Theologische Hogeschool vanwege de Gereformeerde Bond Johannes Calvijn en de Christelijke Hogeschool De Wittenberg. Voltijdsvariant, met name gericht op de evangelische beweging, met betrokkenheid van de Stichting Evangelische Bijbelscholen. Deeltijdvariant (op zaterdag), met name gericht op de gereformeerde gezindte, met betrokkenheid van de Theologische Hogeschool vanwege de Gereformeerde Bond Johannes Calvijn. Deeltijdvariant (op vrijdag), met name gericht op de evangelische beweging, met betrokkenheid van de Stichting Evangelische Bijbelscholen en de Evangelische Theologische Faculteit te Leuven, België. De digitale variant of afstandsvariant die de studenten voor een belangrijk deel vanuit huis kunnen volgen, met betrokkenheid van de Stichting Network Education Theology. Het programma voor de opleiding is globaal als volgt opgebouwd: Het programma van de opleiding bestaat uit vier studiejaren, die elk voor zich verdeeld zijn in twee semesters. De semesters hebben een thema. Het eerste semester heeft als thema Oriëntatie. In dat semester zijn 9 vakken opgenomen, zoals Beroepsoriëntatie (8 ec), Mens en Maatschappij (3 ec) en Oude en Nieuwe Testament (elk 3 ec). Dit semester kent het praktische onderdeel Beroepsoriëntatie (8 ec). Het tweede semester is opgebouwd rond het thema Geloofsoverdracht. Dit semester is opgebouwd uit 12 vakken waaronder Geloofsleer (3 ec), Inleiding Grieks (1 ec), Kerkelijke Kaart/Kerkgeschiedenis (3,5 ec). In dit semester is een lintstage (4,5 ec) opgenomen. Het thema van het derde semester is Begeleiding. Dit semester bestaat uit 10 vakken waaronder Homiletiek & Liturgiek (3 ec), Pastorale Psychologie (2 ec) en Geloofsleer (3 ec). Het vierde semester heeft als thema Gemeenteopbouw en heeft 9 vakken, zoals Organisatie & Management (2 ec), Godsdienstsociologie (2 ec), Kerk & Israël (1 ec) en Islam (2 ec). In de eerste vier semesters is plaats ingeruimd voor de Studieloopbaanontwikkeling (per semester 3 ec). Pagina 10 van 41

11 Het derde jaar is ingeruimd voor de stage die een duur van negen maanden heeft. De stage omvat zowel de major-praktijkcomponent (24,5 ec) als de praktijkcomponent van de verdiepende minor (12,5 ec). De minor heeft in het derde jaar ook een theoretisch deel (10 ec). De opleiding kent zes verdiepende minoren, te weten Jeugdwerker, Leren in de Gemeente, Missionair Diaconaal Werker, Pastoraal Werker, Voorganger en Pré-Master. In het derde jaar zijn ook een internationale studiereis (5 ec) en enkele vakken opgenomen. De Studieloopbaanontwikkeling krijgt in dit jaar het karakter van Supervisie (3 ec). In het zevende semester loopt de verdiepende minor (7,5 ec) door. Daarnaast kiezen de studenten een verbredende minor (22,5 ec). In het achtste en laatste semester wordt het programma afgesloten met een aantal vakken die vooral over de visie op onderwerp gaan, zoals Visie Ethiek (2,5 ec), Visie Praktische Theologie (2 ec) en Visie Oude en Nieuwe Testament (elk 2 ec). Het grootste deel van dit semester is echter ingeruimd voor het afstudeerproject (20 ec). 2.1 Eisen HBO Het programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een HBO- of een WOopleiding: HBO: Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. De opleiding maakt gebruik van erkende literatuur op het vakgebied. De opleiding schrijft voor elk van de vakgebieden kwalitatief goede en recente vakliteratuur voor. De opleiding heeft intensieve samenwerkingsverbanden met instellingen die betrokken zijn bij één of meer varianten van de opleidingen. Ook deze samenwerkingsverbanden voeden de opleiding met inzichten uit kringen van afnemers van de afgestudeerden. De opleiding heeft een relatiebeheersysteem in ontwikkeling waarin een groot aantal belangrijke relaties uit de beroepspraktijk zijn opgenomen. Het systeem heeft mede tot doel de contacten met deze relaties te structureren. De opleiding beschikt over een werkveldcommissie die zich uitlaat over de relevantie en de actualiteit van het programma en over de plaatsbaarheid van de afgestudeerden. De samenstelling van de werkveldcommissie is breed en is een goede afspiegeling van het beroepenveld van de opleiding. De opleiding heeft het gehele programma de afgelopen jaren aangepast in de richting van een sterk op de beroepspraktijk gericht programma. Dat blijkt uit het grote aandeel van de stages, met name in het derde studiejaar en het in de praktijk afstuderen in het achtste semester. Het blijkt echter ook in de opbouw van de semesters rond thema s en de integrale, op competenties gerichte behandeling en toetsing van de thema s. Pagina 11 van 41

12 Aan het einde van het zesde semester is er een tiendaagse studiereis naar het buitenland in het programma opgenomen. Ongeveer 10 % van de studenten studeert af in het buitenland. Mede op deze wijze geeft de opleiding inhoud aan het internationale perspectief van het programma. Het visitatieteam is te spreken over de door de opleiding gebruikte vakliteratuur. De opleiding onderhoudt veelkleurige en hechte relaties met het afnemende beroepenveld. Wel kan de opleiding volgens het visitatieteam de toetsing van de eigen opvattingen en ideeën bij het beroepenveld beter en consequenter vormgeven. De opleiding heeft met de omslag naar een competentiegericht programma in de ogen van het visitatieteam een belangrijke stap gezet in de richting van een op de praktijk afgestemd programma. Het visitatieteam heeft veel waardering voor de intensieve interactie van de opleiding met de beroepspraktijk. Om deze redenen beoordeelt het visitatieteam dit facet als goed. 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. De eindkwalificaties van de opleiding zijn ontleend aan de landelijke domeincompetenties van het Landelijk Overleg Opleidingen Theologie. De opleiding heeft de landelijke competenties als eindkwalificaties genomen. De opleiding heeft de landelijke competenties nader uitgewerkt en geoperationaliseerd in tien kerntaken. Deze kerntaken zijn concrete, kritische beroepssituaties die inhoud geven aan de competenties en waaruit de beheersing van de competenties kan blijken. Verder heeft de opleiding aanduidingen van het niveau van beheersing binnen de competenties aangebracht. Deze niveau-aanduidingen zijn 1 (kennis hebben of competentie tonen in eenvoudige (niet-complexe) situaties), 2 (toepassen of tonen competentie in complexe, kritische situatie van algemene aard) en 3 (inzicht of tonen van competentie in complexe, kritische situatie, gekoppeld aan verdiepende minor of aan afstuderen). De opleiding heeft in een compleet overzicht duidelijk gemaakt in welke semesters de competenties aan bod komen. Ook heeft de opleiding daarbij beschreven op welk niveau de beheersing van de competenties zich dient te bevinden. De opleiding heeft de competenties, kerntaken en niveau-aanduidingen op consequente wijze vertaald in de beschrijvingen van de semesters. De semesterboeken beschrijven niet alleen de verschillende vakken en andere studieonderdelen maar vooral ook de competenties en de kerntaken waaraan de studenten dienen te werken en het niveau dat zij zouden moeten bereiken in deze competenties en kerntaken. Aldus heeft de opleiding de competenties doorvertaald in de studieonderdelen van de semesters en in de toetsen. De toetsen zijn geënt op de competenties en zijn ook beschreven in termen van competenties en kerntaken. Pagina 12 van 41

13 Het programma besteedt 30 % van de totale studietijd aan de theorie, 30 % aan de praktijk en 40 % aan de integratie van beide. De opleiding heeft de landelijke competenties nader geoperationaliseerd in kerntaken en voorzien van niveau-aanduidingen. Daardoor heeft de opleiding in de ogen van het visitatieteam de brug geslagen van het beroep naar het onderwijs dat voor het beroep opleidt. Het visitatieteam heeft zeer veel waardering voor de consequente en heldere wijze waarop de opleiding erin geslaagd is de competenties en kerntaken door te vertalen naar het programma en de toetsing. De opleiding maakt in de ogen van het visitatieteam zo de cirkel rond. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als goed. 2.3 Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Een belangrijke vorm om voor de studenten samenhang in het programma aan te brengen is de Studieloopbaanontwikkeling in de eerste vier semesters, die in het vijfde en zesde semester een extra dimensie krijgt vanwege de Supervisie. In de Studieloopbaanontwikkeling en Supervisie geven de studenten inzicht in hun vorderingen, geven de studenten de sturing aan hun eigen leerproces en werken aan het zich eigen maken van de competenties. De competenties zijn de eindkwalificaties van de opleiding. Aldus werken de studenten aan de einddoelen van de opleiding. Aan het einde van elk van de semesters houdt de studieloopbaanbegeleider een gesprek over de persoonlijke ontwikkeling (POP-gesprek) met de studenten. De Studieloopbaanbegeleiding bestaat uit instructie, groepsgewijze bijeenkomsten van studenten en individuele gesprekken tussen ieder van de studenten en de studieloopbaanbegeleider, zijnde de docent die daarmee belast is. De studenten leggen hun vorderingen vast in het portfolio. Daarnaast speelt ook het thematische onderwijs een rol in de samenhang. Elk van de semesters is immers opgebouwd rondom een thema en wordt ook afgesloten met drie semestertoetsen die op een integrale wijze het thema van het semester toetsen. Aan het begin van elk semester krijgen de studenten een uiteenzetting over het thema, de inhoud en doelstellingen van het semester. De semesters hebben een interne samenhang. De opbouw van het programma met de meer theoretisch georiënteerde eerste twee studiejaren, gevolgd door de praktijkstages in het derde jaar en de afronding met het afstuderen in het vierde jaar toont een logisch opbouwende lijn. De opleiding heeft maatregelen genomen om de samenhang van het programma te waarborgen. Deze maatregelen in de vorm van de Studieloopbaanontwikkeling, de interne samenhang van de semesters en de opbouw over de jaren heen zijn afdoende in de ogen van het visitatieteam. Het visitatieteam is met name zeer te spreken over de interne samenhang van de verschillende semesters. Deze zijn gestructureerd Pagina 13 van 41

14 op basis van thema s die mede richting geven aan de vakken binnen de semesters. Het visitatieteam beoordeelt dit facet daarom als goed. 2.4 Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. In het programma is de spreiding van de studielast over de semesters met telkens 30 ec per semester evenwichtig. De semesterboeken zijn inzichtelijk en geven veel informatie over de inhoud, de opbouw en de roostering van de semesters. De opleiding biedt vijf varianten aan die het de verschillende categorieën studenten mogelijk maken een variant van hun keuze te volgen. Als de studenten niet geschikt zouden zijn voor de opleiding, kan de examencommissie aan het einde van het eerste jaar een bindend afwijzend studieadvies uitbrengen. Door de omzetting van het oude, kennisgerichte programma naar het nieuwe, competentiegerichte programma zijn veel veranderingen doorgevoerd die voor de studenten aanpassingsproblemen met zich mee hebben gebracht. De transitie heeft haar beslag gekregen in de jaren 2007/2008 (studiejaren 1 en 3) en 2008/2009 (studiejaren 2 en 4). De studenten die het visitatieteam heeft gesproken, vinden de studielast van het programma relatief hoog. De studenten achten een aantal aspecten van het programma minder goed georganiseerd verlopen in de afgelopen tijd. De kanttekeningen van de studenten hebben betrekking op onder meer de roostering, de structurering van het programma, de organisatie, de verdeling van de studielast, de te verwachten inhoud van de toetsen, de termijn waarbinnen de uitslagen van de toetsen bekend zijn en de opzet en de uitvoering van de studieloopbaanontwikkeling. Dat blijkt ook uit de evaluaties. De opleiding geeft in de ogen van het visitatieteam duidelijk aan de studenten aan hoe het programma is opgebouwd. Het aanbieden van de verschillende varianten sluit aan op de behoefte van de verschillende groepen studenten. De overgang naar het competentiegerichte programma heeft wat voeten in de aarde gehad, zeker ook voor de studenten. De transitie is niet zonder enige bijeffecten voorbijgegaan. Het visitatieteam bepleit dan ook een grotere zorgvuldigheid van de opleiding in de richting van de studenten en adviseert omwille van de benodigde rust de komende jaren het aantal veranderingen te beperken. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. Pagina 14 van 41

15 2.5 Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: HBO-bachelor: VWO, HAVO, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. De aankomende studenten voor de voltijdsvarianten zijn gewoonlijk afkomstig van VWO, HAVO of een relevante MBO-opleiding. De begeleiding in de voltijdsvarianten is intensief en erop gericht dat deze studenten een opleiding op HBO bachelorniveau kunnen volgen. De opleiding kan gebruik maken van de diensten van het geaccrediteerde EVC-centrum van de CHE om mogelijke elders verworven competenties van individuele studenten te waarderen om op basis daarvan vrijstellingen te verlenen en een aangepast programma in te richten. Van de aankomende studenten voor de deeltijdvarianten verwacht de opleiding een grotere zelfstandigheid. De begeleiding in de deeltijdvarianten is minder intensief en het komt meer op de inzet van de studenten zelf aan. De studenten die willen instromen in de digitale afstandsvariant van de opleiding vullen een formulier in en krijgen een intakegesprek. Als zij niet aan de eisen voldoen, verwijst de opleiding hen door naar één van de deeltijdvarianten. De studenten van de deeltijdvarianten kunnen zich wellicht minder goed vinden in de omzetting naar het competentiegerichte programma. Deze studenten zijn gewoonlijk wat ouder dan de voltijdsstudenten en een aantal van hen is eerder gericht op kennisverwerving. De opleiding benadrukt met name bij de instromende studenten in de deeltijdvarianten het HBObachelor- en het diplomagerichte karakter van de opleiding. Sommige van de deeltijdstudenten leken eerder uit interesse te studeren en niet zozeer om het diploma te behalen. Dat leidde tot studenten die (zeer) lang studeerden en dat is niet in het belang van deze studenten en van de opleiding. De instroom van studenten in de voltijdsvarianten gaat van 97 (2005), 104 (2006) en 87 (2007) naar 58 (2008). De instroom in de deeltijdvarianten is gegaan van 126 (2005), 82 (2006) en 79 (2007) naar 58 (2008). De afname van de deeltijdstudenten is deels een gevolg van het beleid van de opleiding. De opleiding raadt deeltijdstudenten die wel interesse hebben in theologie in engere zin maar niet tot het beroep willen worden opgeleid, af deze HBO-opleiding te volgen. Voor het jaar 2009/2010 is een lichte toename van de instroom van deeltijdstudenten te zien. De opleiding stelt correcte toelatingseisen en hanteert verantwoorde toelatingsprocedures, in het licht van de verschillende varianten. De afname van de instroom van studenten vraagt naar de mening van het visitatieteam aandacht. De opleiding doet er naar het oordeel van het visitatieteam goed aan zich te beraden hoe deze instroom weer op het niveau van enkele jaren geleden kan komen en hoe de opleiding het competentiegerichte programma meer in overeenstemming kan brengen met de wensen van de deeltijdstudenten. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. Pagina 15 van 41

16 2.6 Duur De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: HBO-bachelor: 240 studiepunten. Het programma van de opleiding telt het vereiste totaal van 240 studiepunten, berekend in termen van ec s. De nominale duur van de voltijdsvariant van het programma is 4 jaar. De nominale duur van de deeltijdvarianten en de digitale variant van de opleiding is 5 jaar. In de deeltijdvarianten zijn er mogelijkheden om te versnellen naar 4 jaar of te vertragen naar 6 jaar. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. De opleiding heeft een didactisch concept opgesteld. Het didactisch concept is in lijn met het onderwijskundige model van de CHE dat uiteengezet is in het document Onderwijsportaal. Het didactisch concept bestaat uit leerlijnen en is opgebouwd uit een integrale leerlijn, een funderende of conceptuele leerlijn en een reflectieve leerlijn. De integrale leerlijn dient voor het integreren van theorie en praktijk en het toepassen van het geleerde in de praktijk. Het praktijkleren in onder meer de stage in het derde studiejaar is daarbij van groot belang. De integrale leerlijn neemt in de loop van het programma in belang toe. De funderende of conceptuele leerlijn voorziet in het overdragen van kennis en inzicht aan de studenten. Het gaat daarbij om kennis en inzicht zowel in de theologische vakken als in de sociaalwetenschappelijke vakken. De werkvormen zijn hoorcolleges en werkcolleges en op de praktijk gerichte verwerkingsopdrachten. De reflectieve leerlijn heeft betrekking op de reflectie door de studenten en de sturing van het eigen leerproces in de richting van de competenties die de opleiding wil bereiken. Daarbij zijn de werkvormen de bijeenkomsten en gesprekken in het kader van de studieloopbaanontwikkeling en vormen van intervisie en supervisie. Het didactisch concept en de uitvoering daarvan is gericht op het bereiken van een toenemende mate van zelfsturing door de studenten. In het begin van het programma is de sturing door het programma overheersend. In de tweede helft van het programma verandert dit in zelfsturing door de studenten. Pagina 16 van 41

17 Het visitatieteam acht zowel het didactisch concept als de uitwerking daarvan in de werk- en leervormen geschikt voor de verwerving van de beoogde competenties door de studenten. Ook heeft het visitatieteam met instemming kennis genomen van de toenemende mate van zelfsturing door de studenten, die voor het toekomstige beroep belangrijk is. Om deze redenen beoordeelt het visitatieteam dit facet als voldoende. 2.8 Beoordeling en toetsing Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Om de toetsing kwalitatief op een goed niveau te brengen en te houden, heeft de opleiding een toetsbeleid ontwikkeld. Dit toetsbeleid zet de lijnen uit op basis waarvan de opleiding kan komen tot een verantwoorde, valide en transparante toetsing. De toetsvormen sluiten aan bij de leerlijnen uit het didactische concept. De toetsing van de integrale leerlijn heeft de vorm van een assessment aan het einde van het semester. Dit assessment bestaat gewoonlijk uit drie tot vier integrale toetsen. Het doel van het assessment is op een integrale wijze het thema van het betreffende semester te toetsen. Een assessment bestaat uit een aantal onderdelen, waaronder dikwijls een verslag en een presentatie zijn. Deze integrale assessments zijn het resultaat van een gezamenlijke inspanning van een aantal vakdocenten De toetsing van de conceptuele leerlijn is bedoeld om de kennis en het inzicht van de studenten te toetsen. Deze toetsen zijn gekoppeld aan de afzonderlijke vakken in het semester. De vorm van deze toetsen is overwegend die van schriftelijke tentamens. De toetsing van de reflectieve leerlijn is gebaseerd op de beoordeling van het portfolio en de gesprekken over de persoonlijke ontwikkeling van de studenten door de studieloopbaancoach. De toetsen zijn voorzien van een gedetailleerd uitgewerkt beoordelingsmodel. Bij de assessments, de stages en het afstuderen zijn de beoordelingscriteria in het model ontleend aan de competenties, de gedragsindicatoren en de kerntaken die de opleiding als eindkwalificaties heeft opgesteld. In de beoordelingscriteria is ook de niveau-aanduiding van de beheersingsgraad van de competentie aangegeven. De studenten zijn vooraf op de hoogte gesteld van het beoordelingsmodel, de criteria en de waardering van de verschillende onderdelen van de toets. Bij de beoordeling van de integrale toetsen zijn twee docenten betrokken. De beoordeling van de stage is in handen van zowel de stagebegeleider van school als de praktijkbegeleider van de stageverlenende instelling. De beoordeling van het afstuderen heeft de vorm van een rapport waarin de studenten, vaak in groepsverband, een reële praktijksituatie als onderwerp nemen en waarover zij een presentatie geven. Aan het afstuderen zijn eisen gesteld en voor de beoordeling ervan zijn criteria opgesteld. De beoordeling is in handen van de afstudeercoach van de opleiding en de externe opdrachtgever. Bij verschillen van mening beslist de afstudeercoach. Pagina 17 van 41

18 De toetsvormen zijn afgestemd op de te toetsen leerstof en afhankelijk van de leerlijnen waar de toetsen betrekking op hebben. Het visitatieteam waardeert deze afstemming. De opleiding laat consequent de competenties als toetsingscriteria in de verschillende toetsen terugkomen. De beoordeling van de toetsen geschiedt in de ogen van het visitatieteam op een verantwoorde wijze doordat de opleiding gebruik maakt van goed uitgewerkte beoordelingsmodellen. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Programma De interactie van het programma met de beroepspraktijk is in de ogen van het visitatieteam sterk. De opleiding heeft op uiterste consequente wijze de eindkwalificaties in het programma verwerkt. De samenhang van het programma is zowel door de Studieloopbaanbegeleiding als door de innerlijke consistentie van de semesters goed gewaarborgd. De opleiding besteedt aandacht aan de studeerbaarheid maar is er in de transitie naar het nieuwe programma niet altijd in geslaagd de problemen daarvan voor de studenten weg te houden. De eisen en procedures voor de toelating van studenten zijn verantwoord. Wel moedigt het visitatieteam de opleiding aan stappen te zetten om de teruglopende instroom, met name van de deeltijdstudenten, in te dammen. De duur van het programma beantwoordt aan de formele eisen. Het didactisch concept in leerlijnen en de uitwerking daarvan in werkvormen en leervormen is effectief om de inhoud van het programma over te dragen. De toetsing en beoordeling zijn goed uitgewerkt, zowel in termen van toetsvormen als in termen van beoordeling met modellen en meerdere docenten. Om deze redenen beoordeelt het visitatieteam het onderwerp Programma als positief. Pagina 18 van 41

19 3. Onderwerp: inzet van personeel 3.1 Eisen HBO De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een HBO-opleiding: HBO: Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Veel van de docenten zijn naast hun baan als docent ook werkzaam in de beroepspraktijk. Op grond daarvan weten deze docenten rechtstreeks en op basis van hun eigen ervaringen in hun onderwijs de relatie met de actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk te leggen. De docenten participeren in teams voor de op specifieke praktijkgebieden gerichte minoren, zijn betrokken bij de begeleiding van de stages en de afstudeerprojecten, die zich beide ook in de beroepspraktijk afspelen en besteden een beperkt deel van hun tijd aan contractactiviteiten. De docenten van de opleiding publiceren met regelmaat op hun vakgebied. Dat impliceert dat ze goed op de hoogte zijn van de ontwikkelingen op hun vakgebied, ook in relatie tot de situatie in de beroepspraktijk. De curricula vitae van de docenten bieden inzicht in de relaties van de verschillende docenten met de beroepspraktijk. Die relaties zijn intensief en talrijk. In het benoemingsbeleid van de opleiding is de betrokkenheid met het beroepenveld een criterium om docenten aan te nemen. Het visitatieteam is onder de indruk van de mate waarin de docenten op verschillende wijze het verband met de beroepspraktijk weten te leggen. De docenten staan veelal met één been zelf in de beroepspraktijk en ontplooien binnen het onderwijs veel activiteiten die hen opnieuw met het beroepenveld in aanraking brengen. Het visitatieteam beoordeelt dit facet daarom als goed. 3.2 Kwantiteit personeel Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Voor de opleidingen Godsdienst Pastoraal Werk en Leraar Godsdienst en Levensbeschouwing samen zijn 40 docenten in vaste dienst werkzaam. Dat komt overeen met 27,5 fte. Daarnaast hebben de beide opleidingen samen ook de beschikking over 12 docenten op een flexibele basis, hetgeen overeenkomt met ongeveer 3 fte. De opleiding beschikt over 9 medewerkers (4,8 fte) ondersteunende staf. Pagina 19 van 41

20 Als gevolg van deze inzet van docenten is de student-docentratio 23,2 : 1. De normjaartaak van de docenten is uitgewerkt in de verschillende taken waaronder ook onderwijsontwikkeling (20 %) en bijdrage leveren aan de organisatie (10 %) naast onderwijs geven (50 %) en studie- en stagebegeleiding (20 %). De docenten ervaren een hoge werkdruk. De verwachting van de opleiding is een afnemende werkdruk als gevolg van het voltooien van het nieuwe competentiegerichte programma. In het geval van verzuim vervangt een docent de zieke collega. Bij langdurige ziekte zoekt de opleiding naar een structurele oplossing. Het visitatieteam acht de gemiddelde beschikbare docentencapaciteit passend voor het te verzorgen onderwijs. Het visitatieteam erkent de hoge werkdruk maar ziet bij een consolidering van het programma mogelijkheden om deze te verminderen. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. 3.3 Kwaliteit personeel Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. De opleiding hecht zeer veel belang aan de capaciteiten van de docenten en ziet deze capaciteiten als een de belangrijkste succesfactor voor de kwaliteit van het onderwijs. De opleiding zet verschillende instrumenten in om de gewenste competenties bij de docenten aan te trekken en verder te ontwikkelen. Dat gebeurt zowel op individueel niveau als op het niveau van het team. op individueel niveau gaat de opleiding uit van de eisen van het competentieprofiel voor de HBO-docenten en op teamniveau werkt de opleiding met een teamprofiel. De opleiding kent een gesprekscyclus van functionerings-, plannings- en beoordelingsgesprekken waarin het functioneren van de docenten wordt ondersteund. Het opleidingsniveau van de docenten ligt boven het gemiddelde in deze sector. Niet minder dan 15 % van de docenten is gepromoveerd of is doende te promoveren. Veel van de docenten hebben publicaties op hun naam staan, zoals al onder facet 3.1 naar voren gebracht. De docenten kunnen 8 % van hun normjaartaak besteden aan scholing. De studenten vinden het merendeel van de docenten niet alleen betrokken bij de opleiding maar ook vakkundig op hun vakgebied. De opleiding heeft een goed instrumentarium om de capaciteiten van de docenten te bewaken en te bevorderen. De docenten zijn relatief hoog geschoold. Het visitatieteam heeft een bijzonder hecht, gemotiveerd en kundig team docenten gesproken en is onder de indruk van het enthousiasme van de docenten. Het visitatieteam beoordeelt dit facet daarom als goed. Pagina 20 van 41

21 Beoordeling van het onderwerp Inzet van personeel De docenten van de opleiding hebben talrijke en intensieve contacten met de beroepspraktijk. Het aantal docenten is voldoende voor het verzorgen van het onderwijs. Het visitatieteam is te spreken over de vakinhoudelijke en didactische capaciteiten van de individuele docenten en over het hechte en kundige team van docenten. Om deze redenen beoordeelt het visitatieteam het onderwerp Inzet van personeel als positief. Pagina 21 van 41

22 4. Onderwerp: voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. De opleiding is gehuisvest in een ruim en goed geoutilleerd gebouw. Het gebouw beschikt over voldoende collegezalen, les- en praktijklokalen, leerruimtes en gesprekskamers. Daardoor kunnen alle onderwijsactiviteiten in het gebouw plaatsvinden. In het gebouw bevinden zich ook de mediatheek, de winkel, uitleenbalie, catering en bureau studentenzaken. Dat zijn reguliere voorzieningen die voor het onderwijs noodzakelijk zijn. De openingstijden van het gebouw en de voorzieningen sluiten ook aan bij de studietijden van de deeltijdstudenten. In het gebouw bevinden zich voldoende ICT-voorzieningen en ICT-werkplekken. Ook is er een uitleen van audiovisuele apparatuur. In alle lokalen is een beamer en/of videoapparatuur aanwezig. Voor de digitale variant maakt de opleiding gebruik van het systeem It s learning, dat mede wordt gebruikt in samenwerking met Stichting Network Education. Twee docenten zijn speciaal belast met het onderhouden en verder ontwikkelen van dat systeem en met het instrueren van studenten en andere docenten in het gebruik daarvan. De ervaringen met dit systeem zullen van invloed zijn op de ontwikkeling van een CHE-brede digitale leeromgeving. De opleiding beschikt over de benodigde voorzieningen. De huisvesting is geschikt voor de verschillende onderwijsactiviteiten. De opleiding besteedt serieus aandacht aan het opbouwen van de voorzieningen voor de digitale variant. Het visitatieteam heeft dat ook zelf kunnen waarnemen. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. 4.2 Studiebegeleiding en informatievoorziening De studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op studievoortgang. De studiebegeleiding en de informatievoorziening sluiten aan bij de behoefte van studenten. De opleiding stelt een opleidingsgids, semesterboeken, minorboeken en programmaboeken ter beschikking van de studenten. Daarnaast staat actuele informatie over de opleiding op een digitale nieuwsbrief voor studenten. Pagina 22 van 41

23 De Studieloopbaanontwikkeling speelt een belangrijke rol bij de individuele begeleiding van de studenten. Daarbinnen zijn zowel groepsbijeenkomsten als individuele gesprekken voorzien. De individuele gesprekken zijn onder meer aan het einde van elk semester. De intensiteit van de gesprekken met de studenten neemt af in de loop van het programma om inhoud te geven aan de toenemende zelfsturing van het leerproces door de studenten. Tijdens de stage in het derde jaar zijn er verschillende vormen van begeleiding voor de studenten. Deze zijn achtereenvolgens de evaluaties met de praktijkbegeleiders (van de stageverlenende instellingen), het bezoek van de stagedocenten aan het stageadres, de terugkomdagen (gedurende de totale stage van 9 maanden zijn er 16 terugkomdagen), het onderlinge overleg tussen de studenten en de supervisie. De studenten zijn niet tevreden over de manier waarop de opleiding de studieloopbaanbegeleiding de afgelopen jaren heeft ingevuld. Dat is gebleken uit de uitkomsten van de evaluaties en in de gesprekken die het visitatieteam met studenten heeft gevoerd. Vier maal per jaar komen de studieloopbaanbegeleider, de vakdocenten en een vertegenwoordiger van de examencommissie bijeen om de vorderingen van de studenten te bespreken. Zij formuleren adviezen in het geval van knelpunten, zoals een bindend afwijzend studieadvies. De opleiding heeft de informatievoorziening en de studiebegeleiding verantwoord opgezet. De studenten zijn wel kritisch over de manier waarop de studiebegeleiding de afgelopen jaren gestalte heeft gekregen. Het visitatieteam heeft van de kritische geluiden kennis genomen maar plaatst deze tegen de achtergrond van de transitie naar het competentiegerichte programma. Het lijkt daarom aannemelijk dat deze kritiek van tijdelijke aard is. Daarom beoordeelt het visitatieteam dit facet als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Voorzieningen Het visitatieteam acht zowel het gebouw als de voorzieningen passend, zeker ook waar het om de digitale variant van de opleiding gaat. De informatievoorziening en de studiebegeleiding heeft de opleiding op een verantwoorde wijze vormgegeven. Daarom vindt het visitatieteam het onderwerp Voorzieningen positief. Pagina 23 van 41