Noord-Holland Noord Ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel

Transcriptie

1 Noord-Holland Noord Ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel 7 november 2012 Definitief

2 Status: Definitief rapport Datum: 7 november 2012 Een product van: Bureau Stedelijke Planning bv Silodam 1E 1013 AL Amsterdam amsterdam@stedplan.nl Team Detailhandel en Leisure: Dr. Aart Jan van Duren Drs. Gijs Foeken Drs. Toine Hooft Voor meer informatie: Aart Jan van Duren, Toine Hooft In opdracht van: Provincie Noord-Holland De in dit document verstrekte informatie mag uitsluitend worden gebruikt in het kader van de opdracht waarvoor deze is opgesteld. Elk ander gebruik behoeft de voorafgaande schriftelijke toestemming van Bureau Stedelijke Planning BV. Projectnummer: 2012.A.555 B Referentie: NHN ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel pagina 2

3 Inhoudsopgave Pagina Inleiding en samenvatting 4 1 De uitgangspositie in Noord-Holland Noord Relatief veel winkelmeters 1.2 Huidig functioneren detailhandel Noord-Holland Noord 2 Ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel tot Een combinatie van methodes 2.2 Uitkomsten naar regio 2.3 Uitkomsten naar gemeente 2.4 Uitkomsten naar aankoopplaats 2.5 Planvoorraad en confrontatie met ontwikkelingsmogelijkheden Bijlage 1: Leden begeleidingsgroep en projectteam 27 Bijlage 2: Planvoorraad Noord-Holland Noord 28 pagina 3

4 Inleiding en samenvatting Ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel Noord-Holland Noord In 2010 is door Bureau Stedelijke Planning onderzoek verricht naar de ontwikkelingsmogelijkheden voor detailhandel in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) 1. Binnen de Metropoolregio bestond zowel bij de Stadsregio, de Kamer van Koophandel en de provincie de behoefte om dit onderzoek mede na de uitkomsten van het Koopstromenonderzoek Randstad (KSO2011) te actualiseren. De provincie Noord-Holland had tevens behoefte om de opdracht breder te trekken en daarin ook Noord-Holland Noord te betrekken. Het voorliggende rapport heeft betrekking op de uitkomsten van studie naar de ontwikkelingsmogelijkheden voor de detailhandel in Noord-Holland Noord. Voor de MRA is een separate rapportage opgesteld. Economische crisis laat sporen na Sinds 2008 hebben we te maken met een economische crisis, die zich na 2010 heeft verdiept. De consequenties voor de landelijke detailhandel van de crisis zijn groot: De detailhandelsbestedingen staan in Nederland sinds het uitbreken van de economische crisis in 2008 onder druk. Ieder jaar daalt de omzet in non-food. Er is nog geen teken van herstel: de eerste helft van 2012 zakte de non-food omzet verder in met 0,9% (CBS, maandstatistiek detailhandel, januari-juni 2012). De internetbestedingen ontrekken zich aan de malaise. Het aandeel van internet in de totale detailhandelsbestedingen groeit gestaag en lag in 2011 al op 4,9%. 2 Deskundigen voorspellen een verdere groei. Ondanks de recessie is het landelijke winkelaanbod verder gegroeid, ook na Hernieuwd zicht op ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel noodzakelijk De structurele veranderingen in de retailsector en de uitkomsten van het KSO2011 zijn voor de provincie Noord-Holland reden geweest de actualisatie van de ontwikkelingsmogelijkheden van de detailhandel in de MRA tot 2020 te verbreden tot Noord-Holland Noord. De uitkomsten van beide onderzoeken fungeren als belangrijke onderlegger bij de herijking van (regionale) beleidsvisies en het beoordelen van detailhandelsinitiatieven door de regionale commissies 4. Het onderzoek naar de ontwikkelingsmogelijkheden is geschied op grond van de meest actuele gegevens 5, en de recent opgedane inzichten in de studie naar de Ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel Zuid-Holland (Bureau Stedelijke Planning, juli 2012). Verder is zoveel als mogelijk aangesloten bij de studie waarin we de ontwikkelingsmogelijkheden voor de Metropoolregio Amsterdam actualiseerden (oktober 2012). De ontwikkelingsmogelijkheden zijn geanalyseerd voor de drie deelregio s in Noord-Holland Noord (Kop van Noord-Holland, West-Friesland en Noord-Kennemerland) en de zes kerngemeenten die in absolute zin de grootste 1 Deze studie verrichtten we in opdracht van de Stadsregio Amsterdam, de gemeente Amsterdam en de provincie Noord- Holland. 2 Locatus, op basis van bewerking gegevens van thuiswinkel.org en het Hoofdbedrijfschap Detailhandel 3 Locatus Verkooppunt Verkenner De Regionale Advies Commissie (RAC) Detailhandel Noord-Holland Noord, de Regionale Advies Commissie (RAC) Noord- Holland Zuid en de Regionale Commissie Winkelplanning (RCW). 5 De uitkomsten van het KSO 2011 (koopkrachtbinding en -toevloeiing), de nieuwste omzetkengetallen van het HBD, de meest recente winkelaanbodgegevens van Locatus, een actualisatie van de planvoorraad en inwonerprognoses van de provincie Noord-Holland. pagina 4

5 bovenlokale functie kennen: Alkmaar, Hoorn, Heerhugowaard, Schagen, Den Helder en Stede Broec. Uitkomst 1 - Ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel Noord-Holland Noord zijn voor de regio als geheel per saldo negatief De ontwikkelingsmogelijkheden voor detailhandel zijn in Noord-Holland Noord zeer beperkt. Er is in dit deel van de provincie per saldo geen sprake van ruimte voor toevoeging van winkelmeters tot Dat betekent dat er in 2020 minder winkelmeters nodig zijn om de detailhandel in Noord-Holland Noord beter te laten functioneren. Ondanks dit negatieve beeld is er een aantal nuanceringen te maken naar detailhandelssector. Negatieve marktruimte betekent niet dat er onmiddellijk op grote schaal winkelmeters gesaneerd moeten worden. Wel geeft het aan dat het op grote schaal toevoegen van meters zonder elders te compenseren onverstandig is. Voor de sectoren Dagelijks en Mode & Luxe is het beeld duidelijk: de ontwikkelingsmogelijkheden voor 2020 zijn per saldo licht negatief. De Kop van Noord-Holland komt beduidend slechter uit de bus dan Noord-Kennemerland en West-Friesland. In de sectoren Vrije Tijd & Electro en Volumineus is het beeld veel negatiever: in 2020 zal de gerealiseerde vloerproductiviteit op basis van de berekeningen 25% tot 50% onder het landelijk gemiddelde liggen, waarbij het perspectief voor Volumineus iets minder negatief is dan voor Vrije Tijd & Electro. Er is weinig verschil tussen de drie regio s. Uitkomst 2 Kerngemeenten presteren beter dan de regio, maar wisselend beeld Er zijn regionaal en lokaal verschillen binnen Noord-Holland Noord. Op het niveau van de zes kerngemeenten met de grootste absolute toevloeiing geldt grosso modo dat de ontwikkelingsmogelijkheden voor deze gemeenten relatief gunstig afsteken bij die van de regio s waarin zij gesitueerd zijn. In de Dagelijkse sector is in de twee Westfriese gemeenten, Hoorn en Stede Broec, sprake van (zeer) beperkte ontwikkelingsmogelijkheden, terwijl voor de regio West- Friesland als geheel is geconcludeerd dat er sprake is van een negatieve ontwikkelingsruimte. Voor de andere kerngemeenten zijn de conclusies voor deze sector meer in lijn met die voor de regio, namelijk (licht) negatieve ontwikkelingsmogelijkheden. De sector Mode & Luxe kent de grootste verschillen tussen regio s en kerngemeenten. Waar op regionaal niveau sprake is van overaanbod beschikken de meeste kerngemeenten in 2020 wel over uitbreidingsruimte. Dit past in de trend dat deze sector meer en meer de centra opzoekt die hoger in de hiërarchie staan. In deze centra zullen de huisvestingslasten echter hoger zijn, waardoor de berekende uitbreidingsruimte (ook hier) niet meer dan een indicatieve waarde heeft. In de sectoren Vrije Tijd & Electro en Volumineus is het beeld iets diffuser. Ook hier geldt in de meeste situaties echter dat de gemeenten het beter doen dan de regio waarin ze liggen. Alleen voor Heerhugowaard gaat dat niet op. Hier doet de gemeente het in beide sectoren slechter dan de regio. pagina 5

6 Uitkomst 3 Top 3 aankoopplaatsen: Alkmaar Centrum, Alkmaar De Mare en Schagen Centrum Uit een nadere analyse van 13 aankoopplaatsen in de zes kerngemeenten blijkt dat Alkmaar Centrum, Alkmaar De Mare en Schagen Centrum als beste uit de bus komen. Deze drie kernwinkelgebieden functioneren goed en beschikken over een gunstig toekomstperspectief. Ook de andere centrale winkelgebieden in volgorde: Heerhugowaard, Bovenkarspel en Hoorn scoren relatief goed. Alleen Den Helder Centrum presteert ondermaats. Vooral het relatief lage consumentenoordeel is hier debet aan. In de analyses is ook een viertal woonboulevards meegenomen. In vergelijking met de kernwinkelgebieden scoren zij minder positief. Uitkomst 4 Disbalans tussen planvoorraad en ontwikkelingsmogelijkheden noopt tot herbezinning Ondanks de per saldo negatieve ontwikkelingsruimte staat er in Noord-Holland Noord nog een substantieel aantal plannen op stapel. De planvoorraad 6 omvat zo n m 2 winkelvloeroppervlak (wvo) aan toevoeging, voor het grootste deel regulier aanbod. Ofschoon vernieuwing van de winkelstructuur ook (en misschien wel juist) in deze tijden noodzakelijk is, wringt de netto toevoeging die met deze planvoorraad gepaard gaat met de negatief becijferde ontwikkelingsruimte. Dit noopt tot herbezinning en heldere en gefundeerde (beleids)keuzes. Daarbij zijn onzes inziens de volgende uitgangspunten leidend: Selectief versterken. Binnen Noord-Holland Noord komt slechts een beperkt aantal gebieden c.q. kerngemeenten in beeld voor verdere versterking van het winkelaanbod. Hierbij dient vooral wordt ingezet op de nu al meest krachtige en onderscheidende winkelgebieden, de centra van Alkmaar, Hoorn en Schagen. Koesteren hoofdwinkelstructuur 7. Ook, en misschien wel juist, in regio s en kerngemeenten met een geringe of negatieve ontwikkelingsruimte dienen initiatieven die gericht zijn op het verder optimaliseren van de hoofdwinkelstructuur welwillend tegemoet te worden getreden. Alle denkbare middelen zijn inzetbaar, echter zonder per saldo een fors aantal winkelmeters toe te voegen. Het nieuw voor oud -principe is hierbij leidend, dat wil zeggen dat uitbreiding van het detailhandelsaanbod gepaard gaat met sanering elders. Regionale afstemming. Vooral in de niet-dagelijkse sectoren is sprake van gemeenteoverschrijdend verkeer, op de schaal van de regio s in Noord-Holland Noord vooral in de grensgebieden tussen de regio s en in de meer verstedelijkte regio s (HAL-gebied, Stede Broec-Enkhuizen). (Boven)regionale en intergemeentelijke afstemming is in dit soort kwesties vereist. Voorbereiden op herstructureringsopgave. In de meeste regio s en in de onderzochte kerngemeenten is al sprake van een overaanbod en is een herschikking van het detailhandelsaanbod nodig. De strategie kan variëren van een facelift, herprofilering tot een (gedeeltelijke) transformatie. In regio s, gemeenten of winkelgebieden die er slecht voor staan is het verstandig detailhandel nog meer te concentreren. Zwakke winkelgebieden en uitloopgebieden kunnen verkleuren naar andere (economische) functies, daar waar in de markt behoefte aan is. 6 Onder planvoorraad wordt verstaan alle plannen die minimaal in de studiefase verkeren. Dit zijn dus naast deze plannen ook plannen die in een structuurvisie zijn opgenomen, plannen waarvoor een vigerend c.q. vastgesteld en onherroepelijk bestemmingsplan is en plannen die reeds in aanbouw zijn. De twee laatstgenoemde soorten plannen zijn te kenschetsen als harde planvoorraad. Deze zijn in de bijlage vet gemarkeerd. 7 De winkelcentra met een bovenlokale aantrekkingskracht. Lokaal verzorgende centra maken geen onderdeel uit van de hoofdstructuur. pagina 6

7 Leeswijzer Het hoofdrapport kent de volgende opbouw: De uitgangssituatie (hoofdstuk 1). Hoe ziet de detailhandel in Noord-Holland Noord er momenteel uit en hoe functioneert deze? De ontwikkelingsmogelijkheden tot 2020 en verder (hoofdstuk 2). Wat zijn de ontwikkelingsmogelijkheden in termen van vierkante meters, zowel op het niveau van Noord-Holland Noord, de drie deelregio s en de zes kerngemeenten 8? Hoe verhoudt de ruimte zich tot de planvoorraad? Naast deze rapportage zijn separaat beschikbaar: Factsheets met de uitkomsten voor de drie deelregio s. De onderzoeksverantwoording. 8 De zes kerngemeenten zijn de gemeenten in Noord-Holland Noord met de grootste absolute niet-dagelijkse omzet van buiten de eigen gemeente. Deze zes gemeenten hebben een sterk bovenlokale functie en zijn daarom van belang voor regionaal beleid. pagina 7

8 1 De uitgangspositie in Noord-Holland Noord 1.1 Relatief veel winkelmeters Noord-Holland Noord omvat drie regio s, Kop van Noord-Holland, Noord- Kennemerland en West-Friesland. In dit gebied zijn verschillende bekende steden en plaatsen gelegen, zoals Alkmaar, Hoorn, Den Helder en Enkhuizen. Noord-Holland Noord kenmerkt zich echter voornamelijk door haar groene, agrarische karakter, met kleine en voor velen onbekende dorpen als Spanbroek, Tuitjenhorn en Breezand. De regio is een belangrijke toeristische trekpleister, met veel groen en wandel- en fietsmogelijkheden. Ook het kusttoerisme langs de Noordzee en de watersport spelen een grote rol. Anno 2012 telt Noord-Holland Noord ruim inwoners, ongeveer een kwart (24%) van de totale bevolking van de provincie Noord-Holland. Van het provinciale winkelaanbod 9 is echter 29% in Noord-Holland Noord gevestigd. Van de leegstaande winkelmeters staat eveneens 29% in Noord-Holland Noord. De regio telt dan ook relatief veel in gebruik zijnde en leegstaande winkelmeters per inwoner. De winkeldichtheid is met 1,8 m 2 wvo per inwoner relatief hoog. In de provincie Noord-Holland en Nederland als totaal ligt dit op respectievelijk 1,6 en 1,7 m 2 wvo per inwoner. Kerngegevens Noord-Holland Noord Noord-Holland Noord omvat het noordelijk deel van de provincie Noord-Holland. Het gebied bestaat uit drie deelregio s, Kop van Noord-Holland, Noord-Kennemerland en West-Friesland. Waar het zuidelijk deel van Noord-Holland zich kenmerkt door een grote concentratie van inwoners en economische activiteit, is Noord-Holland Noord een relatief dunbevolkt en agrarisch gebied. Hier woont 24% van de provinciale bevolking, op ruim de helft van het provinciale landoppervlak. Op detailhandelsgebied zijn verspreid over Noord-Holland Noord vele kleinschalige kernverzorgende centra gelegen en wordt de winkelhiërarchie gedomineerd door een klein aantal grote winkelgebieden met een in geografisch opzicht groot achterland. Aan deze kerngemeenten (Alkmaar, Schagen, Hoorn, Heerhugowaard, Den Helder en Stede Broec) is in deze studie specifiek aandacht besteed. Tabel 1 Bevolkingskenmerken Noord-Holland Noord Inwoners Huishouden Inkomens % 65+ omvang Index* Kop van Noord-Holland ,4% 17,5% 2,3 96 Noord-Kennemerland ,9% 17,5% 2,3 106 West-Friesland ,3% 15,5% 2,4 99 Noord-Holland Noord ,1% 16,9% 2,3 101 Bron: CBS Statline, Provincie Noord-Holland *Nederland is 100 In vergelijking met de gehele provincie Noord-Holland valt op dat de bevolking in Noord- Holland Noord over het algemeen meer vergrijsd is, een grotere huishoudenomvang kent en over een lager besteedbaar inkomen beschikt. Daarnaast is de verwachte bevolkingsgroei tot 2020 in Noord-Holland Noord lager. 9 Exclusief leegstand pagina 8

9 Figuur 1 Noord-Holland Noord in 3 deelregio s Bron kaart: CBS, bewerking Bureau Stedelijke Planning Groei winkelmeters Noord-Holland Noord tijdens economische recessie Sinds het uitbreken van de huidige economische recessie is het aantal winkelmeters in Noord-Holland Noord met circa 3% gestegen, waarbij de meeste groei plaatsvond tussen 2008 en In de periode sinds 2010 is de toename van het aantal winkelmeters in het gebied marginaal. De leegstand nam gedurende de laatste twee jaar juist fors toe en ligt in 2012 een fractie hoger dan in de gehele provincie (respectievelijk 5,4% en 5,3% van het totaal aantal m 2 wvo). Tussen de verschillende winkelsectoren bestaat een duidelijk verschil; de sectoren Mode & Luxe en Dagelijks groeien gestaag door, terwijl de sectoren Volumineus en Vrije Tijd & Electro de laatste vier jaar over het algemeen in omvang afnemen. Dit komt overeen met het beeld voor de hele provincie, waar de beide sectoren in veel regio s onder zware druk staan. Grote verschillen in winkeldichtheid tussen regio s Tussen de drie deelregio s verschilt de winkeldichtheid nauwelijks. In Noord- Kennemerland (met onder andere Alkmaar, Heerhugowaard, Castricum en Heiloo) is deze het hoogst: 2,0 m 2 wvo per inwoner. In West-Friesland (Hoorn, Enkhuizen, Medemblik en Bovenkarspel) het laagst: 1,8 m 2 wvo. In de Kop van Noord-Holland is de winkeldichtheid met 1,9 m 2 wvo gelijk aan het gemiddelde voor Noord-Holland Noord. De gemiddelde winkeldichtheid in Nederland bedraagt 1,7 m 2 wvo per inwoner. pagina 9

10 Figuur 2 Verdeling inwoners (links) en winkelmeters (rechts, in m2 wvo), naar regio in 2012 Bron: CBS Statline en Locatus Verkooppunt Verkenner Winkeldichtheid per gemeente: grote verschillen In Noord-Holland Noord is per inwoner gemiddeld 1,9 m 2 aan winkels beschikbaar. Op gemeenteniveau bestaan grote verschillen in de winkeldichtheid. Zo is deze relatief hoog in gemeenten als Schagen, Texel, Alkmaar, Heerhugowaard (respectievelijk 3,2, 2,8, 2,6 en 2,5 m 2 wvo per inwoner). In de meeste gevallen illustreert dit de regionaal verzorgende functie van de betreffende gemeenten. Hier zijn niet alleen belangrijke kernwinkelgebieden gevestigd, maar tevens (behalve op Texel) grootschalige winkelconcentraties van formaat. De hoge dichtheid op Texel kan verklaard worden door het sterk toeristische karakter van het eiland. In andere gemeenten is de winkeldichtheid zeer laag. Dit is bijvoorbeeld het geval in Zijpe (0,7 m 2 wvo per inwoner), Graft-De Rijp (0,5 m 2 ) en Schermer (0,4 m 2 ). Door het relatief kleine inwoneraantal ontstaan tevens enkele opvallende uitschieters. Zo is de winkeldichtheid in Opmeer zeer hoog (3,1 m 2 wvo per inwoner), maar kan dit verklaard worden door de aanwezigheid van een groot tuincentrum ( m 2 ), welke bijna de helft van het totaal aantal winkelmeters in de gemeente voor zijn rekening neemt. 1.2 Huidig functioneren detailhandel Noord-Holland Noord Een maatstaf om het huidige functioneren uit te drukken, is de gemiddelde omzet per m 2 wvo, afgezet tegenover landelijke gemiddelden en normbedragen. We onderscheiden daarbij vier winkelsectoren, met elk hun eigen subbranches: Dagelijks: Levensmiddelen en Persoonlijke Verzorging; Mode & Luxe: Warenhuis, Kleding & Mode, Schoenen & Lederwaren, Juwelier & Optiek, Huishoudelijke & Luxe artikelen en Antiek & Kunst; Vrije Tijd & Electro: Sport & Spel, Hobby en Bruin- & Witgoed; Volumineus: Doe-Het-Zelf en Wonen De branche Plant & Dier is buiten beschouwing gelaten vanwege het ontbreken van betrouwbare koopstroomgegevens. Ook de branche Overige Detailhandel is mede om die reden niet meegenomen in dit onderzoek. pagina 10

11 Om het huidige functioneren te duiden zijn diverse bronnen gehanteerd en gecombineerd: Koopkrachtbinding en -toevloeiing 11, op basis van het Koopstromenonderzoek Randstad Hierin zijn de bestedingen aan tien artikelgroepen gemeten volgens de laatste aankoopplaats methode. De (bewerkte) cijfers zijn aangeleverd door I&O Research. Aanbodgegevens (m 2 wvo) voor zeventien branches, volgens Locatus 12, per augustus De bestedingen per hoofd van de bevolking en de gemiddelde omzet per vierkante meter wvo (de vloerproductiviteit) voor diverse branches en sectoren, op basis van de Omzetkengetallen 2012 ten behoeve van ruimtelijk-economisch onderzoek van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD). Dagelijks en Mode & Luxe functioneren matig De sectoren Dagelijks en Mode & Luxe functioneren in alle drie de deelregio s beneden het landelijk gemiddelde. Het is echter de vraag of Dagelijks en Mode & Luxe daadwerkelijk matig functioneren. Over de afgelopen jaren nam het aanbod (het aantal winkelmeters) in deze sectoren namelijk toe. Daarnaast gelden nog twee andere nuances: 1. De lagere huisvestingslasten in Noord-Holland Noord. Het functioneren van een winkelsector in een bepaald gebied wordt berekend door de vloerproductiviteit af te zetten tegen het landelijk gemiddelde. Daarbij wordt geen rekening gehouden met regionale verschillen, waarin vooral de huisvestingslasten een grote rol spelen. 2. Het feit dat toeristische bestedingen buiten beschouwing zijn gebleven. Noord- Holland Noord en in het bijzonder de Kop van Noord-Holland kent een sterk toeristisch-recreatieve aantrekkingskracht met de Noordzeekust, de IJsselmeerkust en Texel/ de Waddenzee. Dit trekt niet alleen Nederlandse bezoekers, maar ook buitenlandse. Beide groepen zijn in het Koopstromenonderzoek Randstad 2011 en daarmee ook in deze studie buiten beschouwing gelaten. Het huidige functioneren is berekend op basis van bezoekers in een bepaalde regio en de toevloeiing vanuit andere regio s en de rest van Nederland 13. In de regio s West-Friesland en Noord-Kennemerland functioneren de sectoren Dagelijks en Mode & Luxe niet ver beneden het landelijk gemiddelde (tussen de -5% en -11%). Met bovenstaande nuanceringen in het achterhoofd kan verondersteld worden dat het functioneren van beide sectoren hier minder negatief is dan de cijfers doen vermoeden. In de Kop van Noord-Holland ligt de gerealiseerde vloerproductiviteit echter een stuk onder het landelijk gemiddelde (-30% in de Dagelijkse sector, -17% in Mode & Luxe); hier staan beide sectoren wel degelijk onder druk. Ondanks het benedengemiddelde functioneren is het aantal winkelmeters in beide sectoren de afgelopen vier jaar fors gegroeid. Het aanbod aan Dagelijks en Mode & Luxe ligt in 2012 respectievelijk 7% en 15% hoger dan in De groei van het aanbod Mode & Luxe deed zich vooral voor in de kernwinkelgebieden van Alkmaar, 11 Koopkrachtbinding is de mate waarin inwoners van een plaats of regio hun aankopen doen in winkels die in deze plaats of regio gevestigd zijn. Koopkrachttoevloeiing is de mate waarin inwoners uit andere plaatsen of regio s aankopen doen in een plaats of regio. 12 Bureau Stedelijke Planning heeft een abonnement op Locatus Online, welke de meest actuele data voor alle verkooppunten in Nederland omvat. 13 Op basis van het Mobiliteits Onderzoek Nederland. Dit zijn bestedingen van mensen die winkelen als primair bezoekmotief van hun verplaatsing noemen. pagina 11

12 Heerhugowaard en in mindere mate Bovenkarspel, Den Burg, Hoorn en Schagen. Verderop in dit hoofdstuk zal blijken dat deze winkelgebieden aanzienlijk beter functioneren dan de regionale gemiddelden. Vrije Tijd & Electro en Volumineus functioneren slecht Het is algemeen bekend dat deze twee sectoren landelijk zwaar onder druk staan. De recessie heeft een sterk negatief effect op het functioneren van volumineuze winkels; consumenten stellen de aanschaf van bijvoorbeeld nieuwe meubels, vloeren en klusmaterialen voorlopig uit (het instorten van de woningmarkt werkt dit aanzienlijk in de hand). Daarnaast heeft de opkomst van internetwinkelen verregaande gevolgen voor vooral de sector Vrije Tijd & Electro. Naarmate de verkoop van cd s, boeken, films, computers, televisies en andere bruin- en witgoedartikelen (plus bijbehorende accessoires) steeds meer via internet verloopt, daalt de vraag naar winkelmeters. Sinds het uitbreken van de recessie in 2008 daalde het aantal winkelmeters in de sectoren Vrije Tijd & Electro en Volumineus in Noord-Holland Noord met respectievelijk 3% en 4%. Regionale verschillen Tussen de deelregio s binnen Noord-Holland Noord bestaan duidelijk zichtbare, maar ook minder opvallende verschillen. Zo bleek al dat de sector Dagelijks in Noord- Kennemerland en West-Friesland dichter bij het landelijk gemiddelde functioneert dan in de Kop van Noord Holland (respectievelijk -11%, -5% en -30%). Voor de sector Mode & Luxe geldt hetzelfde. Mode & Luxe functioneert in de Kop van Noord-Holland 17% onder het landelijk gemiddelde, terwijl Noord-Kennemerland en West-Friesland met -6% en -5% slechts een fractie onder dat gemiddelde liggen. Denk daarbij aan de eerder genoemde nuances met betrekking tot toeristische bestedingen, een groeiend winkelaanbod en regionale verschillen in huisvestingslasten. Deze aspecten ondersteunen de veronderstelling dat de sectoren Dagelijks en Mode & Luxe in Noord- Kennemerland en West-Friesland gezonder functioneren dan de cijfers veronderstellen. pagina 12

13 Figuur 3 Vloerproductiviteit , naar regio, naar sector (t.o.v. landelijk gemiddelde) Dagelijks Mode & Luxe Vrije Tijd & Electro Volumineus De sectoren Vrije Tijd & Electro en Volumineus functioneren beduidend slechter. Geen van de deelregio s vormt hierin een uitzondering; de behaalde vloerproductiviteit ligt in beide sectoren niet minder dan 30% onder het landelijk gemiddelde. In alle drie de deelregio s is de laatste jaren sprake van een daling van het aantal winkelmeters in zowel Vrije Tijd & Electro als Volumineus. Kerngemeenten presteren beter dan de regio, maar wisselend beeld Uit de analyses blijkt dat de zes kerngemeenten in Noord-Holland Noord niet alleen beter functioneren dan de regio waarin zij liggen, maar ook ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Dit hangt samen met de regionaal verzorgende functie die deze kerngemeenten vervullen. De dagelijkse sector vormt echter een uitzondering: deze functioneert in de meeste gemeenten net als de deelregio s onder het landelijk gemiddelde. Dit is niet verwonderlijk, want de regionaal verzorgende functie is in de sector Dagelijks minder doorslaggevend; consumenten doen hun boodschappen doorgaans dicht bij huis. Met name in de sector Mode & Luxe is sprake van hoge vloerproductiviteiten in de kerngemeenten (Den Helder vormt echter een uitzondering). In Schagen ligt de gerealiseerde vloerproductiviteit bijvoorbeeld 30% boven het landelijk gemiddelde. 14 Bronnen: HBD (omzetkengetallen ten behoeve van ruimtelijk-economisch onderzoek 2012), Locatus (aanbodgegevens 2012) en KSO2011 (koopkrachtbinding en toevloeiing). Bewerking Bureau Stedelijke Planning. pagina 13

14 Figuur 4 Vloerproductiviteit 2012, naar gemeente, naar sector (t.o.v. landelijk gemiddelde) Dagelijks Mode & Luxe Vrije Tijd & Electro Volumineus De sector Vrije Tijd & Electro toont een wisselend beeld. Twee gemeenten functioneren boven het landelijk gemiddelde, waarvan Stede Broec zelfs ruim daarboven (wat niet alleen verklaard wordt door de regionale functie van Bovenkarspel, maar ook door het beperkte aantal winkelmeters van deze sector in de gemeente, waardoor al snel sprake is van een hoge vloerproductiviteit). In Den Helder, Hoorn en met name Heerhugowaard functioneert Vrije Tijd & Electro ver beneden het landelijk gemiddelde. In geval van Heerhugowaard is een nuance op zijn plaats. Hier bestaat een groot deel (52%) van het winkelaanbod uit grootschalige buitensport (waaronder een caravanverkoper van bijna m 2 wvo). Dergelijke winkels hebben over het algemeen een aanzienlijk lagere vloerproductiviteit dan reguliere detailhandel. In Hoorn speelt hetzelfde, zij het in minder grote mate. De sector Volumineus functioneert in alle zes de kerngemeenten onder het landelijk gemiddelde, zij het minder negatief dan in de deelregio s. Hoorn vormt een uitzondering. Hier ligt de gerealiseerde vloerproductiviteit slechts 4% onder het landelijk gemiddelde; een naar maatstaven voor deze sector noemenswaardig resultaat. Het onderschrijft de regionaal verzorgende functie van Hof van Hoorn (voorheen Runshopping Center of Dr. C.J.K. van Aalstweg). pagina 14

15 Het belang van toeristische bestedingen in Noord-Holland Noord In dit onderzoek zijn het huidige functioneren van, en de ontwikkelingsmogelijkheden voor de detailhandel in Noord-Holland Noord berekend. Door de opzet van het KSO2011, wat een belangrijke bron voor deze exercitie vormt, zijn bestedingen door binnen- en buitenlandse toeristen niet meegewogen. In werkelijkheid zal het functioneren van winkelgebieden waar veel binnen- en buitenlandse bezoekers komen, positiever zijn dan in dit rapport omschreven. We hebben getracht om het effect van toeristische bestedingen inzichtelijk te maken. Dit is gedaan op basis van de volgende uitgangspunten*: Noord-Holland Noord trekt jaarlijks zo n 1,2 miljoen Nederlandse toeristen. Deze blijven gemiddeld 6,7 dagen. De verblijfsduur is het langst in de Kop van Noord-Holland (7,4 dagen) en het kortst in Noord-Kennemerland (5,2 dagen). 66% van alle toeristen in de provincie Noord Holland (exclusief Amsterdam) komt uit Nederland. Inclusief het buitenland kan Noord-Holland Noord dus op ruim 1,8 miljoen jaarlijkse bezoekers rekenen. Verdisconteerd met de gemiddelde verblijfduur resulteert dit in circa 12,4 miljoen bezoekdagen. In de Kop van Noord-Holland is het aantal bezoekdagen het grootst, met 8,5 miljoen. Ruim de helft hiervan komt voor rekening van Texel. In West-Friesland ligt het aantal bezoekdagen op slechts 1,1 miljoen. Een toerist besteedt circa 33,- tot 43,- per dag, afhankelijk van het aantal bezoekdagen en exclusief kosten voor accommodatie. Daarvan wordt gemiddeld maximaal een kleine 30% uitgegeven aan winkelen. In totaal genereren binnen- en buitenlandse toeristen circa 144 miljoen aan extra bestedingen in de winkels in Noord-Holland Noord. Dit bedrag kom bovenop de 2,9 miljard die het Koopstromenonderzoek 2011 voor de regio berekende. Toeristen zijn volgens deze methodiek verantwoordelijk voor circa 5% van alle winkelbestedingen in Noord-Holland Noord. Er zijn grote regionale verschillen. Zo gaat twee derde van de toeristische bestedingen naar de Kop van Noord-Holland. Daarbinnen profiteert met name Texel. Op basis van deze uitgangspunten zou de totale winkelomzet op Texel twee keer zo groot zijn als op basis van het inwonertal is te rechtvaardigen. Ook zijn er verschillen tussen toeristische vakanties en vakanties op vaste standplaatsen. De laatstgenoemde groep besteedt bijvoorbeeld aanzienlijk minder. Vanwege het ontbreken van betrouwbare data is dit verschil buiten beschouwing gelaten. Uiteraard hebben toeristische bestedingen een positief effect op de uitbreidingsruimte. In de deelregio s van Noord-Holland Noord blijft per saldo echter sprake van een fors overschot aan winkelmeters. Tabel 2 Indicatieve toeristische bestedingen aan detailhandel in Noord-Holland Noord (in mln.) Deelregio Toeristische bestedingen Totale bestedingen Aandeel toeristen Kop van Noord-Holland ,0% - Texel 58 - Overig 42 Noord-Kennemerland ,3% West-Friesland ,4% Bron: Bureau Stedelijke Planning *Deze uitgangspunten zijn gebaseerd op de publicaties Noord-Holland Bezoekersprofiel 2009, het Amsterdam Bezoekersonderzoek 2012 en data van de Leisure Board Noord-Holland Noord. pagina 15

16 2 Ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel tot 2020 In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingsmogelijkheden voor detailhandel in Noord Holland Noord geschetst voor de vier sectoren (Dagelijks, Mode & Luxe, Vrije Tijd & Electro en Volumineus) en drie geografische schaalniveaus (regio, de kerngemeenten en daarbinnen de belangrijkste aankoopplaatsen). Daarbij is rekening gehouden met de ontwikkeling van de bevolking en internetbestedingen. In de laatste paragraaf zijn de ontwikkelingsmogelijkheden vergeleken met de actuele planvoorraad. Draagvlak groeit beperkt, terughoudendheid is geboden In de periode tot 2020 verwacht de Provincie Noord-Holland een bescheiden bevolkingsgroei (+2,1%) van de huidige naar inwoners 15. Deze groei vindt met name plaats in Noord-Kennemerland en West-Friesland. In de Kop van Noord-Holland zal het inwoneraantal naar verwachting nagenoeg gelijk blijven (+0,4%). Noord-Holland Noord blijft qua bevolkingsgroei achter bij de rest van de provincie, waar het inwoneraantal met gemiddeld 3,5% toeneemt. De geschatte groei van de internetbestedingen, die naar verwachting deels ten koste gaat van de vraag naar winkelmeters, overtreft de bevolkingsprognose ruimschoots (zie ook kader). Terughoudendheid is daarom op zijn plaats. In het vorige hoofdstuk bleek dat het huidige winkelaanbod over het algemeen benedengemiddeld functioneert. Ondanks de verwachte bevolkingsgroei zijn de ontwikkelingsmogelijkheden in Noord-Holland Noord als geheel per saldo dan ook negatief voor de sectoren Dagelijks, Mode & Luxe, Vrije Tijd & Electro en Volumineus. Geen van de deelregio s vormt hierop een uitzondering. E-commerce: vooral consequenties voor Vrije Tijd & Electro en Mode & Luxe Het bestedingsvolume staat onder druk door vergrijzing, ontgroening en de economische recessie. Ook de groei van internetbestedingen zal significante invloed hebben op de vraag naar winkelvastgoed. Hoe groot die invloed is, en welke winkelgebieden daar het meest van te vrezen hebben, is moeilijk in te schatten. In een vergelijkbare studie voor de provincie Zuid-Holland is een inschatting gemaakt van het aandeel internetverkopen per sector in 2020 en Hiervoor is de recente ontwikkeling van het aandeel internetbestedingen per branche geëxtrapoleerd. Vooral de sector Vrije Tijd & Electro kampt met een hoog aandeel internetbestedingen, namelijk 23% in Daarnaast heeft de sector Mode & Luxe in de afgelopen twee jaar online een ongekende groei doorgemaakt. Het huidige aandeel van internet in de totale detailhandelsbestedingen bedraagt in deze sector 4,9%. De meeste bekende modewinkels als H&M zijn inmiddels online actief. Voor webwarenhuizen als Wehkamp en Neckermann is mode een groeisegment, maar ook nieuwe online-aanbieders als Zalando betreden de markt. Dit vormt een regelrechte bedreiging voor het hart van de grote centrumgebieden, waar (mode)warenhuizen de dienst uitmaken. De sectoren Dagelijks en Volumineus kennen nog een relatief bescheiden aandeel internetbestedingen. 15 Prognose Provincie Noord-Holland 16 Bron: Locatus, op basis van extrapolatie cijfers thuiswinkel.org pagina 16

17 Figuur 5 Aandeel internet in de totale detailhandelsbestedingen, per sector in 2011 Bron: Locatus, op basis van bewerking cijfers thuiswinkel.org en HBD In deze dynamische wereld opereert een slimme retailer offline en online. Succesvolle retailers en winkelgebieden zullen bricks and clicks op een slimme manier met elkaar verweven: omni-channel is de toekomst. Locatus voorspelt een verdere groei van het internetaandeel in de totale detailhandelsbestedingen naar 10,1% in 2020 (+5,3%-punt ten opzichte van 2011) en 15,7% in 2030 (+11,4%-punt). De geschatte groei van de internetbestedingen zal waarschijnlijk groter zijn dan de groei van het inwonersaantal in Noord-Holland Noord (+2,1% tot 2020). De algemene verwachting is dat de groei van het totale aantal winkelmeters in Nederland zal afnemen, mede als gevolg van de verdere opkomst van internetwinkelen. Regionale verschillen Zoals in elke regio is de detailhandelsstructuur in Noord-Holland Noord een optelsom van goed functionerende gemeenten en winkelgebieden, matig functionerende en ronduit slecht functionerende winkelgebieden. Ook de ontwikkelingsmogelijkheden van individuele winkelgebieden binnen Noord-Holland Noord, haar deelregio s en gemeenten verschillen. Maar ook in regio s en gemeenten met een negatieve ontwikkelingsruimte zullen er winkelgebieden zijn die zich aan het algemene beeld onttrekken. Ondanks die uiterst belangrijke nuancering is het wel mogelijk om voor de regio s en de zes kerngemeenten uitspraken te doen over de ontwikkelingsmogelijkheden. Wat winkelgebieden betreft zijn er vooral kansen voor clusters die goed functioneren en nog kunnen profiteren van enige groei van het (bevolkings)draagvlak. pagina 17

18 2.1 Een combinatie van methodes Om de ontwikkelingsmogelijkheden van winkelgebieden in Noord-Holland Noord in kaart te brengen, gebruiken we twee methoden: Distributieplanologisch onderzoek (DPO); Een zelf ontwikkelde schaduwmethode. Het DPO is ingezet op regionaal en gemeentelijk schaalniveau. De schaduwmethode is uitgevoerd voor regio s, gemeente en aankoopplaatsen. Voor de drie regio s en zes kerngemeenten hebben we de uitkomsten van het DPO en de schaduwmethode samengebracht tot een (eind)ranglijst. Daar waar wezenlijke verschillen optreden in de resultaten van beide methodes is dit aangeduid. Een uitgebreide onderzoeksverantwoording is opgenomen in een bijlage. Distributieplanologisch onderzoek Een DPO is een geijkt en veelgebruikt instrument om in kwantitatieve zin een uitspraak te doen over de uitbreidingsmogelijkheden van het winkelaanbod. In de methode worden vraag en aanbod met elkaar geconfronteerd. Verschillende indicatoren bepalen vraag en aanbod. De vraagzijde wordt bepaald door: De landelijk gemiddelde omzet in winkels per hoofd van de bevolking; Het aantal inwoners van het gebied; De mate waarin het omzetpotentieel wordt gebonden aan het betreffende gebied (koopkrachtbinding); De mate waarin omzet van elders toevloeit (koopkrachttoevloeiing). De aanbodzijde wordt bepaald door: De omvang van het winkelaanbod (in m² wvo); De gemiddelde omzet per m² wvo (vloerproductiviteit). Het DPO is uitgevoerd voor een viertal sectoren van winkelaanbod, namelijk Dagelijks, Mode & Luxe, Volumineus en Vrije tijd & Electro. Het DPO beperkt zich tot de drie regio s en de zes kerngemeenten (twee per regio) die in absolute zin de grootste toevloeiing van buiten de gemeentegrenzen kennen. In het DPO is geen ambitieniveau meegenomen. Dit betekent dat alleen een bovengemiddeld goed functioneren van het huidige winkelaanbod of een substantiële groei van het bevolkingsdraagvlak van invloed is op de ontwikkelingsmogelijkheden. De uitkomsten van een DPO hebben een indicatieve waarde, geven vooral een richting aan en dienen in cijfermatig opzicht niet te letterlijk te worden genomen. De uitkomsten presenteren we per sector in een viertal bandbreedtes: Een negatieve marktruimte; Een min of meer in balans zijnde verhouding tussen vraag en aanbod; Een bescheiden groeimogelijkheid; Een ruime groeimogelijkheid. Deze uitkomsten presenteren we zowel in absolute zin als in verhouding tot het al gevestigde aanbod, dus in verhoudingsgetallen. pagina 18

19 Schaduwmethode Ter aanvulling en controle hebben we tevens een schaduwmethode uitgevoerd. De individuele regio s en de zes kerngemeenten hebben we beoordeeld op de combinatie van structuur- en groeivariabelen en gegroepeerd naar: Functioneren. Het ruimtelijk-economisch functioneren van de winkelstructuur. Dit is een optelsom van het economisch functioneren en de beoordeling door de consument. Perspectief. Het socio-economisch perspectief van het betreffende gebied. Dit is een optelsom van draagvlak(ontwikkeling) en het toeristisch-economisch profiel. De onderzochte aankoopplaatsen uit het KSO2011 zijn in deze schaduwmethode verwerkt. Dit geeft inzicht in de effecten voor de individuele winkelgebieden. 2.2 Uitkomsten naar regio Uitkomsten DPO: geen ruimte voor netto toevoeging van winkelmeters Er is in de regio Noord-Holland Noord per saldo geen ruimte voor toevoeging van winkelmeters tot Dat betekent dat er in dit gebied in 2020 alleen kwalitatief goede winkelmeters bij kunnen komen als er slechte winkelmeters verdwijnen. Ondanks dit algemene negatieve beeld zijn er de nodige nuanceringen te maken. Negatieve marktruimte betekent niet dat er onmiddellijk op grote schaal winkelmeters gesaneerd moeten worden. Wel geeft het aan het op grote schaal toevoegen van meters onverstandig is. Voor de sectoren Dagelijks en Mode & Luxe is het beeld in de regio Kop van Noord-Holland duidelijk: niet alleen het huidig functioneren staat onder druk, ook de ontwikkelingsmogelijk-heden tot 2020 zijn niet rooskleurig. In Noord-Kennemerland en West-Friesland is eveneens sprake van negatieve ontwikkelingsmogelijkheden, maar aanzienlijk minder negatief dan in de Kop van Noord-Holland. De berekeningen geven aan dat Noord-Kennemerland en West- Friesland in 2020 met tussen de 1% en 10% minder meters toekunnen in de sectoren Dagelijks in Mode & Luxe. In de sectoren Vrije Tijd & Electro en Volumineus is het beeld eenduidiger: in 2020 zal de gerealiseerde vloerproductiviteit op basis van de berekeningen 25% tot 50% onder het landelijk gemiddelde liggen, waarbij het perspectief voor Volumineus iets minder negatief is dan voor Vrije Tijd & Electro Voor de sector Vrije Tijd & Electro geldt overigens dat het perspectief in vrijwel de gehele provincie Noord-Holland negatief is. Volumineus laat echter een wisselend beeld zien: in het zuidelijk deel van de provincie is sprake van enige uitbreidingsruimte, maar in Noord-Holland Noord is dit niet het geval. pagina 19

20 - Perspectief + Figuur 6 Absolute en relatieve ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel 2020, per regio, inclusief interneteffect 18 Bron: Bureau Stedelijke Planning, kaarten I&O Research Uitkomsten schaduwmethode In Noord-Kennemerland gedijt de detailhandel volgens de schaduwmethode het best, terwijl West-Friesland over het meest gunstige toekomstperspectief beschikt. In de Kop van Noord-Holland staat zowel het huidige functioneren als het toekomstperspectief onder druk. Figuur 7 Uitkomsten schaduwmethode, per regio West-Friesland Kop van Noord- Holland Noord-Kennemerland - Functioneren + Kleur van de bol correspondeert met de regio, omvang van de bol met het aantal inwoners Bron: Bureau Stedelijke Planning 18 Ervan uitgaande dat de verwachte groei van internetbestedingen voor de helft (50%) ten koste gaat van de vraag naar winkelmeters. Dus als internetbestedingen met 5%-punt toenemen, neemt de behoefte aan winkelmeters met 2,5% af. pagina 20

21 Gecombineerde ranglijst: regio s Tabel 3 Gecombineerde ranglijst Noord-Holland Noord, naar regio Indicatie ontwikkelingsmogelijkheden DPO* Schaduw Methode 1 Noord-Kennemerland Licht negatief West-Friesland Licht negatief - 0/+ 3 Kop van Noord-Holland Sterk negatief *Gebaseerd op uitbreidingsmogelijkheden in relatie tot het huidige aanbod. Bron: Bureau Stedelijke Planning 2.3 Uitkomsten naar gemeente Uitkomsten DPO: beeld kerngemeenten rooskleuriger De ontwikkelingsmogelijkheden voor de zes kerngemeenten steken relatief gunstig af bij die van de regio s waarin zij gesitueerd zijn. In de sector Dagelijks is in twee gemeenten, Hoorn en Stede Broec, sprake van (zeer) beperkte uitbreidingsruimte. Ondanks de negatieve marktruimte voor Dagelijks in de regio West-Friesland als geheel beschikken de twee kerngemeenten in deze regio dus wel over extra ruimte in In Alkmaar en Heerhugowaard is sprake van een beperkt negatieve uitbreidingsruimte, terwijl Schagen en vooral Den Helder in relatieve zin de grootste negatieve uitbreidingsruimte kennen. De sector Mode & Luxe kent de grootste verschillen tussen regio s en kerngemeenten. Waar op regionaal niveau sprake is van een overaanbod beschikken de gemeenten Hoorn, Schagen, Alkmaar en Heerhugowaard in 2020 gezamenlijk over een behoorlijke uitbreidingsruimte (circa m 2 wvo in totaal). Vooral in Schagen, Heerhugowaard en Hoorn nemen de ontwikkelingsmogelijkheden in relatieve zin flinke proporties 19 aan, met respectievelijk 33%, 20% en 18% van het huidige aanbod. In Alkmaar ligt dit met 6% aanzienlijk lager, aangezien het huidige aanbod Mode & Luxe reeds aanzienlijk groter is dan in de andere kerngemeenten. Den Helder onttrekt zich aan dit beeld. Het is de enige kerngemeente met een negatieve uitbreidingsruimte in de sector Mode & Luxe. In Stede Broec is de sector in balans. In de sector Vrije Tijd & Electro is het beeld aanzienlijk minder positief. Net als de regio s (en de hele provincie Noord-Holland) is in de kerngemeenten sprake van negatieve ontwikkelingsmogelijkheden. Deze variëren van beperkt (-6% in Schagen) tot fors (-48% in Den Helder). Ook in de sector Volumineus is in 2020 geen sprake van uitbreidingsruimte. Sterker nog, alleen in Hoorn lijken nog (beperkte) mogelijkheden te zijn; in de andere kerngemeenten is sprake van overaanbod. Dit varieert van een matig overaanbod (10% tot 15%) in Schagen en Alkmaar en een aanzienlijk overaanbod (15% tot 40%) in Den Helder, Stede Broec en Heerhugowaard. 19 Rekening houdend met een stijging van de aankopen via internet, wat een negatief effect heeft op de fysieke ontwikkelingsmogelijkheden. pagina 21

22 Figuur 8 Absolute en relatieve ontwikkelingsmogelijkheden detailhandel 2020, per kerngemeente, inclusief interneteffect 20 Bron: Bureau Stedelijke Planning, kaarten I&O Research Uitkomsten schaduwmethode Op basis van de schaduwmethode kunnen Alkmaar en Schagen als de sterkste winkelgemeenten worden getypeerd, op beperkte afstand gevolgd door Hoorn en Heerhugowaard. In Den Helder functioneert de detailhandel matig. Ook beschikt de gemeente over een negatief toekomstperspectief, wat vooral te danken is aan de verwachte daling van het inwoneraantal 21 in deze gemeente tot 2020 (en daarna). Daarnaast is in figuur 9 de relatieve positie van de kerngemeenten ten opzichte van elkaar weergegeven. Een lage score op het toekomstperspectief betekent dat dit perspectief in andere kerngemeenten gunstiger is. Stede Broec (West-Friesland): een vreemde eend in de bijt Verrassend genoeg komt Stede Broec naar boven als een winkelgemeente met een sterke bovenlokale aantrekkingskacht. Deze positie is volledig op het conto te schrijven van winkelcentrum Streekhof. Het overdekte winkelcentrum opende de deuren in 1986 en was meteen een succes. Sinds de opening is het centrum in etappes uitgebreid met winkels, een bibliotheek en appartementen. Het centrum telt nu 55 bedrijven en ruim 600 gratis parkeerplaatsen. Het NS Station ligt op een steenworp afstand. Winkelcentrum Streekhof scoort op alle aspecten compleetheid, sfeer en uitstraling, veiligheid, parkeermogelijkheden, daghoreca, bereikbaarheid auto en bereikbaarheid OV beter dan vergelijkbare aankooplocaties. Bijna de helft van de omzet in de niet-dagelijkse sector komt van buiten de gemeente Stede Broec, vooral uit de aangrenzende gemeenten Drechterland, Medemblik en Enkhuizen. Op de as functioneren komt Stede Broec als gemeente en Streekhof als aankoopplaats sterk uit de bus (score ++). Het toeristisch-economisch profiel van Stede Broec is echter vrij zwak in vergelijking met de andere geanalyseerde gemeenten in Noord-Holland Noord. Lange tijd was tuinbouw (met onder meer bloembollenteelt) de belangrijkste economische activiteit in de dorpen van de gemeente. Sinds de grote uitbreidingen fungeert Stede Broec echter voornamelijk als forensengemeente. Ook zijn geen grote woningbouwprojecten meer voorzien binnen de gemeente en wordt uitgegaan van een lichte daling van het aantal inwoners. Dit maakt dat de gemeente slecht presteert op de as perspectief (score - -). Hierbij is voorbijgegaan aan de economische kracht en (demografische) ontwikkeling in de buurgemeenten; deze is niet is meegewogen. Zeker voor een bovenlokaal verzorgend winkelcentrum als Streekhof is dit een factor van belang. 20 Ervan uitgaande dat de verwachte groei van internetbestedingen voor de helft (50%) ten koste gaat van de vraag naar winkelmeters. Dus als internetbestedingen met 5%-punt toenemen, neemt de behoefte aan winkelmeters met 2,5% af. 21 Prognose Provincie Noord-Holland pagina 22

23 - Perspectief + Figuur 9 Uitkomsten schaduwmethode, per kerngemeente Heerhugowaard Hoorn Alkmaar Schagen Den Helder Stede Broec* - Functioneren + *Zie toelichting op vorige pagina Kleur van de bol correspondeert met de regio, omvang van de bol met absolute toevloeiing niet-dagelijkse sector Bron: Bureau Stedelijke Planning Gecombineerde ranglijst Tabel 4 Rangorde onderzochte kerngemeenten in Noord-Holland Noord Regio DPO* Schaduw 1 Alkmaar Noord-Kennemerland Schagen Kop van Noord-Holland Hoorn West-Friesland - 0/+ 4 Stede Broec West-Friesland Heerhugowaard Noord-Kennemerland - - 0/+ 6 Den Helder Kop van Noord-Holland *Gebaseerd op uitbreidingsmogelijkheden in relatie tot het huidige aanbod. Bron: Bureau Stedelijke Planning 2.4 Uitkomsten naar aankoopplaats Schaduwmethode: Den Helder Centrum blijft achter, woonboulevards onder druk Dankzij gegevens die zijn verzameld in het Koopstromenonderzoek Randstad 2011 kunnen we het ruimtelijk-economisch functioneren per aankoopplaats definiëren. Dit doen we op het niveau van 13 aankoopplaatsen in de zes kerngemeenten in Noord- Holland Noord. Alkmaar Centrum, Schagen Centrum en Alkmaar De Mare komen als beste drie aankoopplaatsen uit de bus. Deze drie winkelgebieden functioneren goed en beschikken over een gunstig toekomstperspectief. Ook de andere centrale winkelgebieden Heerhugowaard, Hoorn en Bovenkarspel scoren relatief goed, de laatstgenoemde overigens alleen op de component huidig functioneren. Alleen Den pagina 23

24 Helder Centrum presteert op beide fronten (huidig functioneren en perspectief) ondermaats. Vooral het relatief lage consumentenoordeel is hier debet aan. In de analyses is ook een viertal woonboulevards (PDV-clusters) meegenomen. In vergelijking met de kernwinkelgebieden scoren zij minder positief. De fors lagere vloerproductiviteit in dit type winkelgebieden is hier mede verantwoordelijk voor. Daarnaast is ook het consumentenoordeel relatief laag in vergelijking met woonboulevards in heel Nederland. Figuur 10 Uitkomsten schaduwmethode naar aankoopplaats Omvang van de bol correspondeert met het detailhandelsaanbod (m 2 wvo) Bron: Bureau Stedelijke Planning Tabel 5 Ruimtelijk-economisch functioneren en sociaal-economisch perspectief per aankoopplaats in de zes kerngemeenten van Noord-Holland Noord, gerangschikt naar huidig functioneren Aankoopplaats Gemeente Regio Functioneren Perspectief Alkmaar Centrum Alkmaar Noord-Kennemerl Schagen Centrum Schagen Kop van Noord-H. + + Alkmaar de Mare Alkmaar Noord-Kennemerl Bovenkarspel Centrum Stede Broec West-Friesland Heerhugowaard Centrum Heerhugow. Noord-Kennemerl. + + Hoorn Centrum Hoorn West-Friesland + + Hoorn De Kersenboogerd Hoorn West-Friesland - + Den Helder Centrum Den Helder Kop van Noord-H. - - Hof van Hoorn (PDV) Hoorn West-Friesland - + Hoorn De Huesmolen Hoorn West-Friesland - + Ravelijncenter (PDV) Den Helder Kop van Noord-H. - - Woonstrip Beveland (PDV) Heerhugow. Noord-Kennemerl Overstad (PDV) Alkmaar Noord-Kennemerl Bron: Bureau Stedelijke Planning pagina 24

25 2.5 Planvoorraad en confrontatie met ontwikkelingsmogelijkheden 22 Tabel 6 Planvoorraad per regio, in m 2 wvo, afgerond op duizendtallen Totaal Regulier PDV* Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland West-Friesland Totaal * Onder PDV vallen plannen op locaties waar volumineuze detailhandel (PDV) is toegestaan. Onder regulier vallen plannen waar geen branchebeperkingen gelden, deels zonder additionele beperkingen deels met een ondergrens ten aanzien van de oppervlakte van de individuele detailhandelsvestiging (GDV). Planvoorraad verdeeld over regio s De totale (harde en zachte) planvoorraad in Noord-Holland Noord omvat circa m 2. De helft daarvan landt in Noord-Kennemerland, een kwart in de Kop van Noord- Holland en een kwart in West-Friesland. Het overgrote deel van de planvoorraad (87%) omvat reguliere detailhandel. De overige 13% van de planvoorraad bestaat uit Volumineuze ontwikkelingen. In Noord-Kennemerland zijn vrijwel geen plannen in de sector Volumineus (slechts 4% van de planvoorraad). In Kop van Noord-Holland betreft het circa één op de acht m 2 wvo (12%) en in West-Friesland bijna een derde (29% van de planvoorraad, m 2 ). Binnen de deelregio s springt Alkmaar er met 33% van de totale planvoorraad bovenuit. Het project Ringers (ruim m 2 ) claimt een aanzienlijk deel. Het gaat hier overigens grotendeels om herontwikkeling en herinvulling van momenteel leegstaand vastgoed. Hoorn claimt 11% van de planvoorraad. Stede Broec, Medemblik, Den Helder, Langedijk en Hollands Kroon 23 zijn per gemeente goed voor circa 5% tot 8% van de planvoorraad. Van de planvoorraad blijkt bijna twee derde (63%) van de meters in de kerngemeenten geprojecteerd te zijn. De rest komt voor rekening van de meer landelijke gemeenten, met Medemblik, Hollands Kroon en Langedijk voorop. Als alle plannen daadwerkelijk gerealiseerd worden, zal m 2 aan het huidige aanbod worden toegevoegd, waarvan m 2 reguliere detailhandel. Een groot deel van deze plannen stamt van (ver) voor de economische recessie. In het huidig tijdsgewricht ontstaan aanzienlijk minder (winkel)nieuwbouwplannen. Confrontatie planvoorraad en ontwikkelingsmogelijkheden In onderstaande tabellen zijn de uitkomsten van de DPO-berekening per deelregio en kerngemeente afgezet tegen de harde planvoorraad. Zo ontstaat een indicatief beeld van de mate waarin plannen en marktruimte uit de pas lopen. Een aantal kanttekeningen is op zijn plaats bij de interpretatie van deze tabellen: De uitbreidingsruimte is het saldo van de uitbreidingsruimte per elk van de vier sectoren. In de praktijk wordt dit saldo in de meeste regio s en gemeenten sterk beïnvloed door de negatieve uitkomsten voor de sectoren Vrije Tijd & Electro en Volumineus. 22 Zie bijlage 3 voor een confrontatie tussen planvoorraad en marktruimte op het niveau van de regio s en de kerngemeenten. 23 Ontstaan per 1 januari 2012 door een fusie van de voormalige gemeenten Niedorp, Wieringen, Wieringermeer en Anna Paulowna. De belangrijkste plaatsen op winkelgebied zijn Anna Paulowna en Wieringerwerf pagina 25