Tarieven Haagse Markt

Transcriptie

1 Datum Juni 2017 Versie 1.0 Auteur Gemeente Den Haag Bestuursdienst Afdeling Onderzoek, Projecten en Subsidieverwerving Opdrachtgever Wethouder BSKB Status Definitief

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 1 Samenvattende conclusie 4 2 Inleiding Aanleiding van het onderzoek Achtergrond Vraagstelling Aanpak Leeswijzer 6 3 Algemene voorschriften en beleidskeuze markttarieven Belastingen, bestemmingsheffingen en retributies Handreiking Kostentoerekening Leges en Tarieven Beleidskeuzes algemeen 8 4 Haagse uitgangspunten en praktische uitvoering Uitgangspunten marktverordening, marktreglement en verordening rechten Praktische uitvoering Beschouwing 11 5 Opbouw en ontwikkeling van kosten en tarieven Inleiding Kostentoerekening Haagse Markt Leges, huur unit (Haagse Markt) en marktgelden Den Haag Nutsvoorzieningen Haagse Markt Servicekosten en promotiegelden Haagse Markt Ophalen afval en reiniging Haagse Markt Beschouwing 19 6 Vergelijking met andere gemeenten Inleiding vergelijking met andere gemeenten Vergelijking kostendekking Vergelijking leges Vergelijking marktgelden en huur Vergelijking nutsvoorzieningen Vergelijking servicekosten en promotiegelden Vergelijking schoonmaak openbare ruimte en bedrijfsafval Beschouwing 25 7 Communicatie naar gemeenteraad en ondernemers Inleiding communicatie tarieven naar gemeenteraad en ondernemers Communicatie naar gemeenteraad Den Haag Communicatie naar marktondernemers Haagse Markt Beleving communicatie gemeente 28 2/46

3 Beleving communicatie marktondernemers 29 Beschouwing 30 8 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 34 Bijlage 1: Communicatie naar gemeenteraad Den Haag 35 Bijlage 2: Communicatie naar marktondernemers Haagse Markt 37 Bijlage 3: Brief tarieven en facturering 2017 Haagse Markt 43 Bijlage 4: Brief servicekosten Haagse Markt 45 3/46

4 1 Samenvattende conclusie In dit onderzoek is antwoord gezocht op de vraag hoe de tarieven na de vernieuwing van de Haagse Markt zijn opgebouwd, hoe hierover is gecommuniceerd en hoe de tarieven zich verhouden tot vergelijkbare markten elders in het land. In de Marktverordening Den Haag 2016 en het Marktreglement Den Haag zijn de kaders neergelegd voor het heffen va n het marktgeld. Voor de opbouw van het marktgeld is er een schriftelijke onderbouwing van de toerekening van kosten en deze onderbouwing komt overeen met de daarvoor geldende landelijke voorschriften. Daarin heeft de gemeente de beleidskeuze gemaakt voor het uitgangspunt van kostendekkendheid van de marktgelden. Weliswaar is het tarief dat na de vernieuwing van de Haagse Markt wordt geheven hoger dan voor de vernieuwing, maar na onderzoek blijkt dat deze verhoging mede wordt veroorzaakt door de mate van kostendekkendheid en de nieuwe methodiek van berekening. In vergelijking met andere gemeenten wijkt het markttarief van de gemeente Den Haag daarbij niet in ongunstige zin af. Naast het markttarief (huur voor een unit + marktgeld) betaalt een marktondernemer kosten om op de Haagse Markt te kunnen staan. Het traject van vernieuwing van de Haagse Markt is een organisch proces geweest. Pas gaandeweg het traject werden de toe te rekenen kosten zichtbaar. Zowel naar de raad als naar de marktondernemers is er voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt daarom ook frequent gecommuniceerd over de ontwikkelingen en de tarieven. Het projectteam concludeert dat mede doordat de informatie versnipperd en op diverse momenten in de tijd beschikbaar kwam, ondernemers deze informatie niet als voldoende duidelijk en transparant hebben ervaren. 4/46

5 2 Inleiding 2.1 Aanleiding van het onderzoek In de raadscommissie Leefomgeving van 6 oktober 2016 heeft wethouder Binnenstad, Stadsontwikkeling, Kerngebieden en Buitenruimte (BSKB) toegezegd een onafhankelijk onderzoek te laten uitvoeren naar de markttarieven. De letterlijke toezegging luidt: Op korte termijn zal er een onafhankelijk onderzoek starten naar de opbouw van de tarieven, wat er onder de tarieven valt en hoe hierover is gecommuniceerd. Daarbij zal een vergelijking gemaakt worden met andere steden. De commissie zal over de uitkomsten van het onderzoek geïnformeerd worden. 1 In november 2016 is vervolgens besloten het onderzoek uit te laten voeren door de afdeling Onderzoek, Projecten en Subsidieverwerving (OPS) van de Bestuursdienst (BSD) van de gemeente Den Haag. Voorliggend treft u de uitwerking van het onderzoek aan. 2.2 Achtergrond Medio 2011 is er een convenant gesloten tussen de gemeente Den Haag en de Centrale Vereniging Ambulante Handel (CVAH) en de belangenvereniging VETRA. Met het sluiten van dit convenant beogen partijen om de Haagse Markt, het terrein waarop en de omgeving waarin deze zich bevindt te verbeteren met maatregelen om de uitstraling en de aantrekkelijkheid voor consumenten en toeristen te vergroten. 2 Om dat te bereiken zijn er in het convenant een aantal (principe) afspraken en intenties vastgelegd. Op 25 juni 2013 is besloten tot het aangaan intentieverklaring vernieuwde Haagse Markt met de CVAH. 3 Hierdoor kon de daadwerkelijke (fysieke) uitvoering van de vernieuwing beginnen. Uiteindelijk werd op 20 november 2015 de Haagse Markt weer geopend. Tijdens de vernieuwing waren de marktgelden bevroren. Per 1 januari 2016 is het nieuwe marktgeld voor alle Haagse markten en specifiek de Haagse Markt aangepast. Het belangrijkste uitgangspunt van het marktgeld 2016 is dat de markten kostendekkend moeten zijn. 4 Vragen vanuit eerder genoemde raadscommissie over de tarieven en communicatie leidden ertoe dat de Wethouder BSKB heeft toegezegd een onderzoek te laten verrichten naar de markttarieven en de communicatie en alsmede een vergelijking met andere steden uit te voeren. 2.3 Vraagstelling De vraagstelling van het onderzoek is daarom als volgt vertaald: Hoe zijn de nieuwe tarieven van de Haagse Markt opgebouwd, hoe is hierover gecommuniceerd en hoe verhouden de tarieven van de Haagse Markt zich tot vergelijkbare markten elders in het land? 1 (Geraadpleegd ). 2 RIS a. Convenant inzake de vernieuwde Haagse Markt. 15 juni Pagina 2. 3 RIS Besluit tot aangaan intentieverklaring vernieuwde Haagse Markt. 25 juni RIS Voorstel van het college inzake het vaststellen van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013). 22 november /46

6 Deelvragen die hierbij aan de orde komen, zijn: 1. Wat is de juridische basis voor het vaststellen van markttarieven? 2. Hoe is het tarief voor de marktgelden opgebouwd, welke kosten zitten er in de tarieven van de Haagse Markt en welke bijkomende kosten zijn er nog aan te merken? 3. Welke kosten, die de gemeente maakt ten bate van het exploiteren van markten, worden niet doorberekend in de markttarieven? 4. Hoe heeft het markttarief zich van 2011 (tekening van het convenant voor vernieuwing van de Haagse Markt) tot op heden ontwikkeld? 5. Is de opbouw van dit tarief deugdelijk onderbouwd en door de raad goedgekeurd? 6. Hoe heeft de communicatie hierover plaatsgevonden: a. naar de marktkooplieden; b. naar de raad. 7. In hoeverre verschilt de hoogte en opbouw van het tarief met vergelijkbare markten in andere gemeenten? 2.4 Aanpak Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van interviews en de analyse van documenten, waaronder stukken vanuit het raadsinformatiesysteem (RIS), evaluaties, rapporten, beleidsnota s, programma-en productenrekeningen, openbare publicaties en schriftelijk materiaal dat door de Dienst Stadsbeheer (DSB) is aangeleverd. Daarnaast zijn een vijftal interviews gehouden met medewerkers van de gemeente Den Haag die ten tijde van vernieuwing voor de afdeling Markten werkzaam waren. Ook zijn er interviews gehouden met marktondernemers. Daarbij heeft het projectteam met personen van alle vijf de belangenorganisaties gesproken en een ondernemer die niet aangesloten is bij een belangenorganisatie. 2.5 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft achtergrondinformatie over de soorten (gemeentelijke) belastingen die er zijn en in welke categorie de marktvergunningleges en markttarieven / marktgelden vallen. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk de kostentoerekening toegelicht, alsmede de (beleids)keuzevrijheid om al dan wel of niet te kiezen voor kostendekking. Hoofstuk 3 licht de uitgangspunten toe zoals de gemeente Den Haag die hanteert en de praktische uitvoering. In hoofdstuk 4 worden de opbouw en ontwikkeling van de tarieven van de Haagse Markt toegelicht. Hoofdstuk 5 beschrijft een vergelijking met andere gemeenten. Hoofstuk 6 geeft de communicatie vanaf 2009 over de hoogte van de tarieven en de kosten weer voor zowel de gemeenteraad als de marktondernemers. In hoofdstuk 7 zijn de conclusies en aanbevelingen uiteengezet. 6/46

7 3 Algemene voorschriften en beleidskeuze markttarieven 3.1 Belastingen, bestemmingsheffingen en retributies Belastingen kunnen in ons land alleen krachtens wet worden geheven. De Grondwet en diverse lagere wetten beperken vervolgens de bevoegdheid van de diverse overheden tot legalisering van belastingheffing. Gemeenten kunnen inkomsten vergaren door het opleggen van heffingen. Er zijn drie vormen van heffingen te onderscheiden: belastingen, bestemmingsheffingen en retributies. 5 Belastingen zijn gedwongen betalingen aan de overheid, waar geen rechtstreekse individuele tegenprestatie van de overheid tegenover staat en die krachtens algemene regelen worden geheven. Retributies (ook wel rechten genoemd) zijn gedwongen betaling aan de overheid voor een verleende dienst. Bij een retributie is daarom een direct aanwijsbare tegenprestatie van de overheid van belang. Deze tegenprestatie kan bestaan uit een product of dienst. Retributies kunnen worden onderscheiden in gebruiksrechten, genotsrechten (waaronder leges) en (gemeentelijke) vermakelijkhedenrechten. Marktgelden behoren tot de retributies en wel tot de categorie gebruiksrechten. Deze worden aan de overheid betaald voor het gebruik van publieke voorzieningen, zoals de openbare ruimte. Deze rechten worden verdeeld over degenen die van de voorziening in kwestie gebruik maken. Genotsrechten zijn vergoedingen die de individuele burger aan de overheid betaalt voor het profijt ( genot ) dat hij van bepaalde feiten van de overheid heeft. Leges voor een marktvergunning is een voorbeeld van een genotsrecht. Overheden kunnen op privaat- of publiekrechtelijke wijze tarieven bij burgers in rekening brengen. Dit is met name aan de orde bij de zelfstandige bestuursorganen. Tarieven verschillen van leges omdat deze anders in rekening worden gebracht en geïnd: Leges worden als onderdeel van het stelsel van belastingen in rekening gebracht; Tarieven worden door middel van een nota aan burgers in rekening gebracht. 3.2 Handreiking Kostentoerekening Leges en Tarieven In de Handreiking Kostentoerekening Leges en Tarieven 6 is aangegeven welke wettelijke voorschriften en richtlijnen gelden voor onder meer de marktgelden. De handreiking is geschreven voor alle overheidsinstanties of uitvoeringsinstanties van overheidswege die een recht, heffing of tarief in rekening brengen aan een ander. De handreiking geeft onder meer aan welke kosten mogen worden toegerekend aan het marktgeld en welke voorschriften er zijn voor de kostendekkendheid. Voor het marktgeld relevante voorschriften en richtlijnen uit deze handreiking zijn: Alleen (begrote) feitelijke kosten toerekenen: Alleen de begrote werkelijke kosten van dienstverlening mogen worden verhaald. Bij het hanteren van normen, vaste bedragen, gemiddelden of andere grootheden in modellen, dient zo veel mogelijk aansluiting te worden gezocht bij de feitelijke kosten en opbrengstenstructuur van de heffende instantie; 5 Ministerie van BZK. Update Handreiking Kostentoerekening; Heffingen, rechten en tarieven. Oktober Ministerie van BZK. Update Handreiking Kostentoerekening; Heffingen, rechten en tarieven. Oktober /46

8 Directe kosten kunnen worden verhaald. Daaronder vallen: Personeelskosten; Huisvestingskosten; Specifieke automatiseringskosten; Materiele kosten; Overhead (ondersteuning en management); Belasting op de toegevoegde waarde (BTW). Indirecte kosten mogen niet worden verhaald, bijvoorbeeld: Beleidsvoorbereiding en algemene inspraakprocedures; Handhaving, toezicht en controle ( behoudens eerste controle); Bezwaar en beroepsprocedures. Deze indirecte kosten dienen volgens de wetgever namelijk meer het algemene belang dan het individuele belang en mogen daarom niet in de tarieven worden verwerkt. Kostendekkendheid: De kaders en vereisten voor wat onder kostendekkend wordt verstaan, staan in de artikelen 228a en 229b van de gemeentewet 7. Door dit vereiste mogen de opbrengsten hooguit kostendekkend zijn. In de praktijk spreekt men dan ook wel van kostendekkende tarieven. Als de opbrengsten minder dan kostendekkend zijn, zullen de lasten uit andere inkomsten worden betaald. Bijvoorbeeld uit de algemene middelen. 3.3 Beleidskeuzes algemeen Gemeenten kunnen verschillende beleidskeuzes maken bij het verhalen van de kosten van diensten en producten voor de kostentoerekening van tarieven. Zo kunnen de volgende zaken worden afgewogen: Het meenemen van specifiek voor de gemeente geldende omstandigheden; De mate van kostenefficiency; De mate van kostendekkendheid; Het buiten het kostenverhaal houden van specifieke activiteiten omdat de gemeente die niet via het tarief in rekening wil brengen; Ook zijn er keuzes in de heffingsmaatstaf, bijvoorbeeld op grond van: Vast bedrag; Oppervlakte ; Verbruik; Handelswaar; Objectsoort. 7 Artikel 229b gemeentewet: in de belastingverordening overtreffen de geraamde lasten de geraamde baten ter zake niet. 8/46

9 4 Haagse uitgangspunten en praktische uitvoering 4.1 Uitgangspunten marktverordening, marktreglement en verordening rechten Algemeen De raad heeft op 17 november 2016 de Marktverordening Den Haag vastgesteld. Met de Marktverordening Den Haag 2016 is ook het Marktreglement Den Haag 9 herzien. De marktverordening regelt de afspraken voor de (Haagse) Markten, zoals: Het marktregister; De marktpas; Toewijzing en intrekking van vergunningen; De belangrijkste spelregels voor de marktkooplieden; De grondslag voor het Branchebesluit. Het marktreglement geeft de specifiekere regels aan voor de (Haagse markten), zoals: Locaties en tijden van de markten; Toewijzing en het gebruik van standplaatsen. Kortom: de meer huishoudelijke zaken. 10 De marktgelden zijn vastgelegd in de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag (Verordening rechten markten Den Haag). 11 Jaarlijks vindt een indexatie van de marktgelden plaats. Verschillende markten De gemeente Den Haag heeft op verschillende locaties in de gemeente ruimte voor markten. Zo zijn er vaste standplaatsen op de Haagse Markt aan de Herman Costerstraat en op diverse wijk- en themamarkten, namelijk de Antiek en Boekenmarkt, de Boerenmarkt, Stevinstraat, Loosduinse Hoofdplein, Leyweg, Ypenburg en de Zeeheldenmarkt. Bezettingsgraad In de verordening van 2016 is de bezettingsgraad, zoals deze in 2013 was vastgesteld, onveranderd gebleven. Deze werd toen vastgesteld op 95%. In de eerdere verordening werd er nog gerekend met een 90% bezettingsgraad. Daarbij is aangenomen dat er in 2016 voor alle markten dagplaatsvergunningen uitgegeven kunnen worden zodat de bezettingsgraad van de wijkmarkten kan stijgen. Deze uitgifte is echter pas in 2017 geëffectueerd. Marktvergunning In de Marktverordening en artikel 2:3 van het Marktreglement staan de voorwaarden waaraan voldaan moet worden om voor een marktvergunning in aanmerking te komen. In de Marktverordening 2016 is opgenomen dat anciënniteit geen onderdeel meer is van de uitdelingssystematiek in de daguitdeling voor dagplaatshouders RIS Voorstel van het college inzake Marktverordening Den Haag juli (Geraadpleegd, ) (Geraadpleegd, ). 11 RIS Voorstel van het college inzake wijziging van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2015 (Verordening rechten markten Den Haag 2015). 11 oktober Artikel 5 Marktverordening Den Haag 2016: De anciënniteit is geen onderdeel meer van de uitdelingssystematiek. De uitdeling geschiedt op basis van aanwezigheid op de betreffende marktdag in de afgelopen twee jaar. Deze termijn wordt berekend door op de dag van uitdeling twee jaar terug te kijken. Zo worden dagplaatshouders die vaak aanwezig zijn geweest op de markt en de markt dus 9/46

10 Het loslaten van de hiërarchische uitdelingssystematiek voor vaste vergunningen gebeurde al eerder, namelijk vanaf de toekenningen in Overweging hierbij was dat het vasthouden aan de oude systematiek het streven naar vernieuwing zou belemmeren. Hiervoor in de plaats is een systeem gekomen waarbij een vergunning wordt verstrekt aan ondernemers met de beste ondernemingsplannen. Marktgeld De definitie van marktgeld is in de verordening als volgt geformuleerd: het heffen van rechten ter zake van het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten, bestaande uit het ter beschikking stellen van een standplaats op de door het college ingestelde markten en daarmee verband houdende handelingen en/of het gebruik van verstrekte hulpmiddelen als bedoel in de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag. 13 Kostendekking als uitgangspunt Een uitgangspunt voor de hoogte van het marktgeld is dat de markten voor de gemeente kostendekkend zijn. 14 In de opzet voor 2016 zijn de kosten geïnventariseerd die daadwerkelijk aan de marktgelden toegerekend mogen worden. Niet toerekenbare kosten (handhaving, bezwaar & beroep) zijn hierbij niet meegenomen. De toerekenbare kosten worden, waar dit mogelijk is, direct toegerekend aan een bepaalde markt. De kosten die niet expliciet toe te rekenen zijn aan een markt, zijn verdeeld over de markten op basis van het aandeel in het totaal oppervlakte marktterrein en aantal marktdagen per week en voor de Antiekmarkt op voor het aantal weken per jaar. 4.2 Praktische uitvoering Uitgangspunten De uitgangspunten die gelden in Den Haag zijn neergelegd in de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2016 en het Marktreglement Zij gelden voor álle markten in de gemeente Den Haag. Voor de marktgelden hanteert de gemeente de volgende uitgangspunten: De marktgelden moeten de kosten voor de gemeente dekken; Alleen de feitelijke kosten worden toegerekend; Kosten van beleid, handhaving, bezwaar & beroep worden niet meegenomen in de kosten; De toerekenbare kosten worden, indien mogelijk, direct toegerekend aan een bepaalde markt; De kosten die de gemeente maakt, maar die niet expliciet toe te rekenen zijn aan een markt, zijn verdeeld over de markten op basis van het aandeel in het totaal oppervlakte marktterrein en aantal marktdagen per week. Deze kosten komen terug in het marktgeld dat de ondernemers voor de verschillende markten betalen; Promotiegelden worden bij de Haagse Markt niet verrekend in het marktgeld, maar zijn een verantwoordelijkheid van de ondernemer. De marktvergunning Om op één van de (wijk-) markten te kunnen staan, is er een marktvergunning nodig. Deze is aan te vragen met een formulier. 15 Daarvoor moet aangegeven worden voor welke markt, marktdag, branche en standplaatsnummer de inschrijving moet gelden. ook aantrekkelijk hebben gehouden, beloond. Hiermee wordt ook bij dagplaatshouders aanwezigheid aangemoedigd. Dat versterkt de binding van dagplaatshouders met de markt en stimuleert daarmee betrokkenheid. 13 RIS Voorstel van het college inzake Marktverordening Den Haag juli RIS Voorstel van het college inzake het vaststellen van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013). 22 november zie 10/46

11 Adviescommissie De Adviescommissie Haagse Markten heeft tot doel burgemeester en wethouders gevraagd en ongevraagd advies te geven over het marktbeleid, over branchering en over algemene marktaangelegenheden. De commissie bestaat uit afgevaardigden van de gemeente Den Haag en zes door de marktondernemers gekozen vertegenwoordigers. 16 Facturatie aan marktondernemers Vaste standplaatshouders ontvangen maandelijks een factuur met daarbij een acceptgiro. Zij betalen hun marktgeld vooraf. Ondernemers die een vergunning voor een dagplaats of een standwerkersvergunning hebben, krijgen maandelijks achteraf een factuur met daarbij een acceptgiro. Voor de standplaatshouders op de Haagse Markt die een vaste unit/marktinstallatie hebben, bestaat het markttarief uit twee componenten. Een (privaatrechtelijk) component voor de huur van de vaste unit en het marktgeld dat een bestuursrechtelijke grondslag heeft (zie ook paragraaf 4.4 voor nadere uitleg). 4.3 Beschouwing Kaders voor het heffen van marktgelden zijn neergelegd in de Marktverordening Den Haag 2016 en het Marktreglement Den Haag. Daarbij heeft gemeente Den Haag de beleidskeuze gemaakt voor kostendekkende marktgelden. Kaders voor het heffen van marktgelden zijn neergelegd in de Marktverordening Den Haag 2016 en het Marktreglement Den Haag. De gemeente Den Haag heeft de beleidskeuze gemaakt om kostendekkende marktgelden te hebben. Niet toerekenbare kosten (handhaving, bezwaar & beroep) worden niet meegenomen. De toerekenbare kosten worden, waar dit mogelijk is, direct toegerekend aan een bepaalde markt. De kosten die niet expliciet toe te rekenen zijn aan een markt, zijn verdeeld over alle markten binnen de gemeente Den Haag op basis van het aandeel in het totaal oppervlakte marktterrein en aantal marktdagen per week (of bij de Antiekmarkt het aantal marktdagen per jaar). Om op de markt te staan moet een ondernemer éénmalig een marktvergunning aanvragen. Het marktgeld wordt via een factuur aan de marktondernemer doorberekend. 16 RIS College van B&W: Vaststelling reglement adviescommissie Haagse Markten februari /46

12 5 Opbouw en ontwikkeling van kosten en tarieven 5.1 Inleiding Zowel de gemeente Den Haag als de marktondernemers maken kosten. Een deel van de kosten die de gemeente Den Haag maakt worden verrekend met de marktondernemers. In paragraaf 4.2 is deze kostentoerekening voor de Haagse Markt uiteengezet. De overige paragrafen in dit hoofdstuk gaan dieper in op de (ontwikkeling van de) kosten die marktondernemers op de Haagse Markt maken voor: Paragraaf 4.3: Leges, huur en marktgeld; Paragraaf 4.4: Nutsvoorzieningen; Paragraaf 4.5: Servicekosten en promotiegelden; Paragraaf 4.6: Ophalen bedrijfsafval en reiniging terrein. In paragraaf 4.3 is ook een vergelijking opgenomen van de marktgelden van alle markten in Den Haag. Paragraaf 4.7 geeft een beschouwing van dit hoofdstuk. 5.2 Kostentoerekening Haagse Markt Uit een verslag van het overleg demarcatie Exploitatie en Beheer van de Vernieuwde Haagse Markt 17 blijkt dat bij de verdeling van de kosten die de gemeente maakt is uitgegaan van onderstaande verdeling tussen gemeente en marktkooplieden. Kosten voor de gemeente: Beheer openbare ruimte. Als het openbare ruimte is dan is de gemeente (Stadsdeel Centrum) verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud daarvan. De kosten worden niet apart in rekening gebracht, maar worden verrekend via het heffen van belasting (rioolrecht en OZB); Beheer en onderhoud van riolering, klein onderhoud van de bestrating buiten de luifel en het schoonhouden van de openbare ruimte (de rode stenen ); Het klein onderhoud van de bestrating in de open kramen en onder de luifel (de zwarte stenen ); Beheer en onderhoud van de lampen en het eigenaarsonderhoud aan de kramen. Gemeente en in het bijzonder de Centrale Vastgoedorganisatie Den Haag (CVDH) is daar als eigenaar van de marktkramen verantwoordelijk voor. De kosten voor dit specifieke beheer en onderhoud worden gedekt via de huur. Daarnaast mogen kosten voor beleid, handhaving, bezwaar en beroep niet worden doorberekend in het marktarief. Dekking van deze (structurele) kosten ( ) komen uit andere (algemene) middelen. Kosten voor marktkooplieden: Gladheidsbestrijding, ongediertebestrijding, bedrijfsafval, sneeuwruimen en opruimen van ondernemersafval. Deze kosten zitten niet in het tarief. De ondernemers op de markt hebben daar zelf de vrijheid in om dat gezamenlijk of individueel te regelen. De coöperatie heeft tot nu toe het initiatief genomen om de gladheid te bestrijden op de Haagse Markt. Van ongediertebestrijding is (nog) geen sprake en in het geval van bedrijfsafval zijn de kosten voor de individuele ondernemer. Het huurdersonderhoud. Het huurdersonderhoud heeft betrekking op het schoonhouden van goten, daken en gevels en het storingscontract en keurings- en onderhoudsdienst voor de rolluiken. Dit wordt door de gemeente uitgevoerd en via de servicekosten verrekend met de huurders. 17 Verslag overleg demarcatie Exploitatie en Beheer van Vernieuwde Haagse markt. 12 maart /46

13 Promotiegelden zijn ook niet opgenomen in het marktgeld voor de Haagse Markt. Bij de overige markten in Den Haag zijn de promotiegelden wel opgenomen in de marktgelden. In figuur 4.1 zijn de totale lasten ( ) zichtbaar die worden toegerekend aan het marktgeld voor de Haagse Markt. Figuur 4.1: Haagse Markt totale lasten Personeelslasten Marktmeester Kapitaallasten Marktspecifieke uitvoeringskosten Algemene uitvoeringskosten Bron: Dienst Stadsbeheer, afdeling Markten, april In de post personeelslasten zijn de salarislasten opgenomen van de afdeling Markten. De personeelslasten van de inzet van de marktmeesters is in een aparte post zichtbaar gemaakt. De splitsing is gemaakt omdat de inzet van de marktmeesters duidelijk aan de desbetreffende markten toe te rekenen is. De personele lasten welke niet direct toegewezen kunnen worden aan een specifieke markt worden onder de algemene personele lasten meegenomen en via een verdeelsleutel aan de verschillende markten toegerekend. De marktmeesters worden toegerekend naar de uren die zij direct aan de desbetreffende markt besteden. 18 De kapitaallasten zijn de jaarlijkse afschrijvingslasten volgens de gemeentelijke richtlijnen van de technische installaties op de Haagse Markt en het marktterrein (hekwerk, paden, muur et cetera). Onder de algemene uitvoeringskosten vallen automatiseringskosten en huisvestingslasten. Wanneer de personeelslasten en de (personeels)lasten van de marktmeester wordt opgeteld blijkt dat ruim de helft van de lasten bestaat uit personeelslasten. 18 Uit toelichting van medewerker afdeling Markten, mei /46

14 Figuur 4.2: Haagse Markt marktspecifieke uitvoeringslasten. Onroerend zaak belasting Schoonmaak Bewakingskosten Extra Energiekosten Overwerk en onregelmatigheidstoeslag Waterschapsbelasting Overig Bron: Dienst Stadsbeheer, afdeling Markten, april In figuur 4.2 zijn de lasten nader uitgesplitst voor wat betreft de marktspecifieke lasten welke voor de Haagse Markt worden doorbelast. De onroerend zaak belasting heeft betrekking op de units (een goed dat duurzaam met de grond verenigd is 19 ). Kosten van de schoonmaak betreffen de kosten van Ap s service voor het vegen en ophalen van consumentenafval op het gedeelte van de openbare ruimte van de Haagse Markt (de rode stenen). Onder de post overig vallen onder andere de kosten voor wifi en het onderhoud aan het hekwerk en de pollers. 5.3 Leges, huur unit (Haagse Markt) en marktgelden Den Haag Leges marktvergunning De leges voor de aanvraag van een vergunning zijn voor alle markten in Den Haag gelijk. De kosten bedragen eenmalig 20,35 per marktdag (per markt) 20. Twee componenten Het tarief voor de vernieuwde Haagse Markt bestaat uit twee componenten: het marktgeld en de huur van de marktinstallatie. Deze twee onderdelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In figuur 4.3 zijn de huur en het marktgeld voor een standaardunit (van 24 m 2 ) op de Haagse Markt uiteengezet. Marktondernemers op de andere markten betalen geen huur aan de gemeente voor een unit, maar huren (of hebben in eigen bezit) marktkramen van commerciële partijen. 19 Vergelijk artikel 3.3 Burgerlijk wetboek 20 Anno /46

15 Figuur 4.3: Marktgeld Haagse Markt en huur van de marktinstallatie 2016 / Standaardunit Haagse Markt Tarief 2016 Tarief 2017 Huur van de marktinstallatie (16 m 2 ) 16,30 16,32 Marktgeld (8 m 2 ) 15,12 15,28 Totaal(24 m 2 ) 31,42 31,60 Bron: Dienst Stadsbeheer, afdeling Markten, april In februari 2014 is besloten dat het integraal markttarief (marktgeld en huur) van de Haagse Markt ruim 30 (standaardkraam, prijspeil 2013) zou worden. 21 Na indexatie van het marktgeld met de gemeentelijke indexatiepercentages over 2014 (2,63%), 2015 (0,77%) en 2016 (1,55%) en een contractuele huurstijging à 0,8% komt het integrale markttarief voor een standaardkraam op de Haagse Markt voor 2016 uit op 31,42 ( 15,12 marktgeld en 16,30 huur van de marktinstallatie). 22 In 2017 komt het tarief na indexatie uit op 31,60 ( 15,28 marktgeld en 16,32 huur van de marktinstallatie). Ontwikkeling kosten voor de marktinstallatie (huur) Vóór de vernieuwde Haagse Markt werden per marktondernemer individuele afspraken gemaakt over de huur/koop van een kraam of container 23. Dit gebeurde in overleg met de marktexploitant van de Haagse Markt (firma Post) 24. Medio 2012 kwam een eerste inschatting van de kosten voor het bouwen van de marktinstallaties (de markunits) door Ingenieursbureau Den Haag (IbDH) en ingenieursbureau Alpha kwamen neer op 10,5 mln. De jaarlijkse aflossing van het krediet voor de investering in de kramen en de kostendekkende afdeling markten zou omgerekend neerkomen op een markttarief van circa 27 voor een standaard kraam per marktdag. 25 Omdat er uiteindelijk gekozen werd voor (niet verplaatsbare) units was er nu sprake van vastgoed. Dit maakte dat er naast een bestuursrechtelijke vordering (gebruik van openbare ruimte), nu ook een privaatrechtelijk component in de kosten zat (betalen voor unit op grond van de huurovereenkomst). Dit maakte dat er huurovereenkomsten met de marktondernemers voor de units werden afgesloten, met daarin een huurtarief per individuele unit. 26 (zie ook paragraaf 4.3 twee componenten ). Naar aanleiding van het besluit 27 om de verbouwing in 4 fases uit te voeren (meerkosten 5 miljoen), met de implicatie dat het integrale tarief voor de Haagse Markt hiervoor omhoog zou gaan, is in februari 2014 het volgende bekend gemaakt: het tarief voor een standaardkraam van 24 m 2 zal stijgen van ruim 27,00, zoals eerder vastgesteld (RIS260360), naar ruim 30,00 per dag per kraam. Voor de overige kramen leidt dit tot een tarief dat kan variëren van bijna 23,00 tot maximaal bijna 49,00 per dag per kraam. 28 De stijging van het integrale tarief ligt in het huurcomponent. Het marktgeld component in het integrale markttarief voor de Haagse Markt is ongewijzigd gebleven. 21 RIS Voorstel van het college inzake vervolg vernieuwing Haagse Markt. 18 februari RIS Voorstel van het college inzake wijziging van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013). 27 oktober Interview marktondernemers, april Document Uitsplitsing kraamverhuur, marktbedrijf T. Post & Zonen B.V., (datum niet traceerbaar en authenticiteit niet vast te stellen) en kopie factuur (1 maart 2014). 25 Interview medewerker afdeling Markten, februari Interview medewerker afdeling Markten, februari RIS Voorstel van het college inzake vervolg vernieuwing Haagse Markt, februari RIS Voorstel van het college inzake vervolg vernieuwing Haagse Markt. Blz februari /46

16 Ontwikkeling marktgelden Haagse Markt In 2013 was het marktgeldtarief per m² 0,51. In 2016 is dit verhoogt naar 1,89 per m² 29. Deels heeft deze stijging te maken met het uitgangspunt om kostendekkend te willen zijn. Een ander deel van deze stijging wordt veroorzaakt door een nieuwe methodiek van berekening. De huidige standaard kraam op de Haagse Markt bedraagt 24 m², welke opgesplitst is in 16 m² voor de marktinstallaties/unit (hiervoor wordt huur geïnd), waardoor 8 m² overblijft als grondslag voor het marktgeld. Het totale oppervlak van de Haagse Markt waarover het marktgeld wordt berekend is hierdoor gedaald van ruim m² (2013) naar ruim m² (2016). Dit leidt ertoe dat de taken die uitgevoerd worden voor het marktgeld, worden verdisconteerd over een kleiner oppervlak, maar de totale oppervlakte van de standplaats blijft gelijk. 30 Over het veranderende tarief is in artikel 6 van het convenant ook een passage opgenomen, namelijk: Partijen stellen vast dat een verhoging van het markttarief noodzakelijk is om de vernieuwde Haagse Markt te realiseren zoals is weergegeven in het raadsvoorstel van 14 juni 2011 (DSB/ ). Dat is mogelijk omdat dit tarief thans niet kostendekkend is. Het verhoogde marktarief wordt in rekening gebracht op het moment dat de herinrichting van de markt is gerealiseerd, doch uiterlijk vanaf 1 januari Daarbij zegt lid 1 van artikel 6: Aan de ondernemingen wordt bij de vernieuwde Haagse Markt een markttarief in rekening gebracht dat kostendekkend is. Dit markttarief dient volgens partijen tenminste toereikend te zijn om de exploitatie van de markt, daaronder begrepen de kosten van herinrichting, kostendekkend te laten zijn. 32 Over dit convenant en het voorstel tot investering in de vernieuwing is de raad op 8 september 2011 geïnformeerd (RIS ). Vergelijking marktgelden Den Haag In figuur 4.4 is de ontwikkeling weergegeven van de marktgelden voor de Haagse Markt en de wijk en themamarkten. Het gaat om de prijs per vierkante meter. Ten tijde van de vernieuwing van de Haagse Markt 33 zijn de tarieven van alle markten niet aangepast. Eind oktober 2015 is de vernieuwde Haagse Markt in zijn geheel in gebruik genomen, waarna de tarieven zijn aangepast. De tarieven zijn niet één op één vergelijkbaar. Zo is bij de Haagse Markt de methodiek van de berekening aangepast, de promotie niet meegenomen in het tarief, maar wel het energiebeheer. Bij de overige markten is het energiebeheer (met uitzondering van de markt in Loosduinen) niet opgenomen, maar de promotiegelden zijn wel opgenomen in de marktgelden. Figuur 4.4: Ontwikkeling Haagse Marktgelden per markt (prijs per m 2 ). 29 RIS Voorstel van het college inzake wijziging van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013). 27 oktober Blz RIS Voorstel van het college inzake wijziging van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013). 27 oktober Blz Zie: RIS a Convenant inzake de vernieuwde Haagse Markt, 15 juni 2011 p RIS a. Convenant inzake de vernieuwde Haagse Markt, 15 juni 2011 p RIS , en /46

17 marktgeld/m² Tarieven Haagse Markt 3,00 2, ,00 1,50 1,00 0,50 - Bron: Presentatie gemeente Den Haag in marktkamervergadering. Uit figuur 4.4 blijkt verder dat: In 2015 was het marktgeld voor de HC / Haagse Markt nog het laagste van alle markten; Het tarief van de marktgelden voor de HC / Haagse Markt is in 2017 samen met de Zeeheldenbuurt het hoogste van alle markten in Den Haag; In 2018 is de hoogte van het marktgeld voor de HC / Haagse Markt, Antiek (donderdag en zondag) en Ypenburg nagenoeg gelijk. Het marktgeld voor de Zeeheldenbuurt is het hoogste. Het uitgangspunt om met de marktgelden van 2016 (en volgende) kostendekkend te zijn, leidde tot een sterke (procentuele) stijging van de marktgelden. Het college achtte het niet wenselijk om per 2016 in één keer deze stijging van de wijkmarkten door te voeren. Daarom werd een gefaseerde doorvoering van een kostendekkend tarief voorgesteld. Met de invoering van het gefaseerde tarief zijn de tarieven voor 2016 en 2017 niet kostendekkend. De lasten hiervan zijn binnen het programma Ontwikkeling Buitenruimte opgevangen. Met ingang van 2018 is het streven dat de tarieven voor álle markten kostendekkend zullen zijn. 5.4 Nutsvoorzieningen Haagse Markt Voor en tijdens de vernieuwing Volgens de geïnterviewde marktondernemers werden vóór de vernieuwde Haagse Markt er per marktondernemer individuele afspraken gemaakt over de kosten van gas en elektra 34. Voor de start van de verbouwing gebeurde dit met de marktexploitant van de Haagse Markt (firma Post) 35. Tijdens de verbouwing had Hitzert ETB (elektrotechniek) een concessie voor het leveren van nutsvoorzieningen op de tijdelijke Haagse Markt. Huidige regeling Uit een interview met een medewerker van afdeling Markten blijkt dat het gebruik van energie op de markten in de huurovereenkomsten tussen de gemeente en marktondernemers wordt geregeld. Het reële verbruik uit het gebouwbeheersysteem wordt doorbelast aan de ondernemers. De gemeente vordert de rekeningen per individuele marktondernemer in en betaalt zo de nutsleverancier. Op de 34 Interview marktondernemers, april Document Uitsplitsing kraamverhuur, marktbedrijf T. Post & Zonen B.V., (datum niet traceerbaar en authenticiteit niet vast te stellen) en kopie factuur (1 maart 2014). 17/46

18 wijkmarkten wordt door de gemeente (afdeling markten) stroom geleverd. De kosten hiervan worden apart, op basis van privaatrechtelijke overeenkomsten aan de marktondernemers gefactureerd. Er is op de wijkmarkten geen water of gas beschikbaar. Aansluitkosten Niet alle units op de Haagse Markt zijn voorzien van wateraansluitingen en/of gasaansluitingen. Nieuwe ondernemers die deze voorzieningen wensen, dienen deze aansluitingen zelf te betalen. De kosten hiervoor bedragen rond de 8.000,- per aansluiting. De hoogte wordt mede veroorzaakt omdat er geen kruipruimte onder de units is aangebracht en er zich onder de Haagse Markt een ondergrondse parkeergarage bevindt. Voor het aanleggen van deze voorzieningen moet daarom de betonnen vloer open gezaagd en weer gesloten worden. Voor het aanbrengen van water of gas is het daarnaast noodzakelijk aan te sluiten op het distributienetwerk van de Haagse markt. Voor water moet er ook een aansluiting gemaakt worden het afvoernetwerk. Daarbij moet een aansluiting gemaakt worden op het gebouwbeheersysteem (om het individueel verbruik te kunnen meten) en moet het terrein geopend en gesloten worden. Ook de meterkasten moeten aangepast worden. Voor krachtstroomaansluitingen is het afhankelijk van wat het gevraagde vermogen is. Er wordt dan bekeken of dat op de bestaande installatie uitgevoerd kan worden of dat er een aanleg van extra voeding nodig is. Wanneer aanleg van extra voeding noodzakelijk is, is het afhankelijk waar die vandaan moet komen om de kosten te bepalen. In alle gevallen is het noodzakelijk dat er een nieuwe meter aangebracht wordt en dat er een (nieuwe) aansluiting op het gebouw beheer systeem moet komen Servicekosten en promotiegelden Haagse Markt Servicekosten De servicekosten zijn vanaf 2017 in rekening gebracht. De kosten hebben betrekking op het schoonhouden van goten, daken en gevels, buitenwanden en het storingscontract en keurings- en onderhoudsdienst voor de rolluiken. Dit wordt door of via de gemeente uitgevoerd en als servicekosten verrekend met de marktondernemers. Bij de huurovereenkomst van een unit is een demarcatielijst toegevoegd als bijlage. Hierin is een uitsplitsing gemaakt van de servicekosten in de verschillende kostenposten die behoren bij een unit en wie (de gemeente of de marktondernemer) waarvoor verantwoordelijk is. Op de Haagse Markt wordt in totaal ,- in 2017 verrekend als servicekosten bij de ondernemers. In totaal zijn de kosten voor de werkzaamheden ,-. De kosten voor onderhoud aan de algemene ruimtes zoals bijvoorbeeld voor de Biesieklette, traforuimte worden niet via de servicekosten in rekening gebracht. 37 Het projectteam heeft een geconsolideerd kostenoverzicht hiervan niet gezien. Van de servicekosten moet een gespecificeerd kostenoverzicht beschikbaar zijn. Op grond van artikel 19.4 van de algemene bepalingen huurovereenkomst winkelruimte 38 zou de verhuurder dit overzicht aan huurder moeten verstrekken. In bijlage 4 is hiervan een voorbeeldbrief toegevoegd. Promotiegelden Voor de wijkmarkten is de promotie opgenomen in het marktgeld. De ondernemers en de gemeente kunnen in onderling overleg bepalen waar dit budget aan wordt besteed. Voor de Haagse Markt is er voor gekozen om de promotie de verantwoording van de ondernemers zelf te laten zijn. Dit in verband 36 Toelichting medewerker afdeling Markten DSB, mei Mail Hoofd Markten aan markkamerleden 38 Algemene bepalingen huurovereenkomst winkelruimte en andere bedrijfsruimte in de zin van artikel 7:290 Burgerlijk Wetboek, welke de gemeente Den Haag van toepassing stelt bij de huurovereenkomst voor de units, 18/46

19 met de schaalgrootte van de markt 39. Voor 2016 stelde de gemeente (eenmalig) ,- beschikbaar voor de promotie van de Haagse Markt. 40 Uit interviews blijkt dat de inning van de promotiegelden voor 2017 moeizaam verloopt. 5.6 Ophalen afval en reiniging Haagse Markt Schoonhouden en reiniging gedeelte openbare ruimte Haagse Markt Het schoonhouden van de openbare ruimte (de rode stenen ) wordt door de gemeente uitgevoerd (uitbesteed aan Ap s services) en via de uitvoeringslasten in het marktgeld opgenomen. Deze waren voor 2017 begroot op (zie ook figuur 4.2 op pagina 13). Bedrijfsafval Voor het ophalen van het bedrijfsafval en het schoonhouden van de unit en de zwarte stenen onder de luifel zijn de marktondernemers zelf verantwoordelijk. 5.7 Beschouwing De gemeente Den Haag heeft de toerekening van kosten aan het marktgeld schriftelijk onderbouwd en de onderbouwing komt overeen met de daarvoor geldende landelijke voorschriften. De stijging van het marktgeld wordt mede veroorzaakt door de mate van kostendekkendheid en de nieuwe methodiek van berekening. Naast het markttarief (huur voor een unit + marktgeld) betaalt een marktondernemer kosten om op de Haagse Markt te kunnen staan. Uit de onderbouwingen blijkt dat tweederde deel van de uitvoeringslasten in het marktgeld voor de Haagse Markt wordt veroorzaakt door OZB, schoonmaak, bewaking en extra energiekosten. De stijging van het marktgeld wordt mede veroorzaakt door de mate van kostendekkendheid en de nieuwe methodiek van berekening. Het tarief voor het marktgeld van de Haagse Markt is in 2016 ( 1,89 per m 2 ) gestegen ten opzichte van het marktgeld dat in 2013 ( 0,51 per m 2 ) werd geheven. Deze stijging wordt mede veroorzaakt door het uitgangspunt van kostendekkendheid en de nieuwe methodiek van berekening, die er toe leidde dat de taken die uitgevoerd worden voor het marktgeld, worden verdisconteerd over een kleiner oppervlak, maar de totale oppervlakte van de standplaats blijft gelijk. Ook is een deel van de stijging toe schrijven aan de mate van kostendekkendheid. Waar hier vóór de vernieuwing nog geen sprake van was, is volledige kostendekkendheid ná oplevering van de nieuwe markt wel de intentie. Het marktgeld groeit in 2018 door naar een tarief dat ongeveer op hetzelfde niveau ligt als drie andere belangrijke markten in Den Haag. Naast het markttarief (huur voor een unit + marktgeld) betaald een marktondernemer kosten om op de Haagse Markt te kunnen staan. Zo krijgen ze eenmalig te maken met leges voor een marktvergunning en eventueel de aanleg van een wateraansluiting. Maandelijks betaalt een marktondernemer voor een aantal vaste posten, namelijk voor de huur van de unit, het marktgeld (tezamen het markttarief), de servicekosten en de kosten voor nutsvoorzieningen. Daarbij komen enkele variabele kosten voor promotie (optioneel), gladheidsbestrijding (indien nodig) en ongediertebestrijding (indien nodig). Hoe hoog alle voornoemde kosten zijn verschilt per ondernemer. Dit heeft namelijk te maken met de grootte van de unit, de oppervlakte van de ruimte vóór de unit en de hoogte van het verbruik van elektriciteit, gas en/of water. 39 RIS , Voorstel van het college tot vaststelling van de Verordening tot wijziging van de Verordening rechten markten Den Haag 2013, 11 oktober Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 28 november /46

20 Tijdens de verbouwing en vanaf de opening van de Haagse Markt (eind 2015) is er veel veranderd in de organisatie. Zo draagt de gemeente nu de verantwoordelijkheid voor de exploitatie, inning van huur, marktgelden en nutsgelden van de Haagse Markt, waar dit voorheen de firma Post was of Hitzert ETB deed. Zowel voor als na de vernieuwing van de Haagse Markt werden deze kosten door de ondernemers gedragen. Een nieuw kostencomponent ten opzichte van de situatie vóór de vernieuwing zijn de servicekosten voor onder andere het onderhoud van de rolluiken en het schoonhouden van de goten. Een eenduidig kostenoverzicht wat het voor een marktondernemer kost om een marktdag op de Haagse Markt te staan is lastig te maken door de diversiteit in handelswaar en units. De kosten per marktondernemer zijn namelijk onder andere afhankelijk van de afmeting van de unit, de soort unit en de mate van gebruik van de nutsvoorzieningen. 20/46

21 6 Vergelijking met andere gemeenten 6.1 Inleiding vergelijking met andere gemeenten In dit hoofdstuk is de vergelijking van de tarieven met andere gemeenten opgenomen voor Voor de vergelijking zijn de steden Amsterdam, Leiden,Utrecht en Rotterdam genomen. Dit zijn de vier grootste steden waar in 2015 ook een (beknopte) vergelijking mee is gemaakt. 41 In Rotterdam en Leiden geldt één tarief voor de reguliere markten. In Utrecht en Amsterdam gelden afhankelijk van de locatie van de markt verschillende tarieven. Voor Utrecht is de vergelijking met markten binnen de singel (en niet met markten buiten de singel ) gemaakt en voor Amsterdam met de Albert Cuypmarkt (met 260 kramen de grootste dagmarkt van Europa 42 ). Deze markten komen voor respectievelijk Utrecht en Amsterdam, qua vergelijkbaarheid op grootte, het dichtst in de buurt van de Haagse Markt. Dit hoofdstuk kent een zelfde opbouw als Hoofdstuk 4: Opbouw en ontwikkeling van kosten en tarieven en gaat in de afzonderlijke paragrafen dieper in op de volgende onderwerpen: Paragraaf 5.2: Vergelijking leges; Paragraaf 5.3: Vergelijking marktgelden en huur; Paragraaf 5.4: Vergelijking nutsvoorzieningen; Paragraaf 5.5: Vergelijking servicekosten en promotiegelden; Paragraaf 5.6: Vergelijking reiniging en bedrijfsafval. Paragraaf 5.7: Beschouwing van dit vergelijkend hoofdstuk. 6.2 Vergelijking kostendekking In onderstaande figuur 5.1 is de kostendekking weergegeven. De mate van kostendekking van een markt is deels afhankelijk van de beleidskeuze. Zo is het uitgangspunt in Den Haag, Leiden en Utrecht om kostendekkend te zijn, terwijl Amsterdam en Rotterdam hier geen expliciete keuze in gemaakt hebben. De daadwerkelijke begroting en realisatie van kostendekking verschilt per gemeente. Utrecht en Leiden begroten en realiseren een kostendekking van ongeveer 100%, terwijl Rotterdam een kostendekking begroot van 78%. Uit navraag bij de afdeling Markten Den Haag blijkt de kostendekking in Den Haag in 2016 en 2017 minder dan 100% te zijn. De toerekening van kosten aan het marktgeld verschilt per gemeente. Het projectteam constateert daarmee dat de gemeenten een verschillende invulling aan het begrip kostendekkend kunnen geven. 41 RIS Voorstel van het college inzake wijziging van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013). 13 oktober (geraadpleegd, ). 21/46

22 Figuur 5.1: Vergelijking kostendekking Den Haag Amsterdam Utrecht Leiden Rotterdam Uitgangspunt Ja Nee Ja Ja Nee kostendekkend Begroting Realisatie <100% (2017) <100% (2016) 100%(2017) 87% (2015) 98,4% (2017) 100% (2016) 99% (2017) 78% (2017) Bron: Afdeling Markten Den Haag, Amsterdam en Rotterdam. Begroting 2017 Utrecht, Leiden en Rotterdam. 6.3 Vergelijking leges In onderstaande figuur 5.2 zijn de leges voor de marktvergunningen opgenomen. De leges worden eenmalig betaald bij de aanvraag van de marktvergunning. De leges zijn niet één op één vergelijkbaar. Zo is de vergunning in Rotterdam vijf jaar geldig, terwijl de vergunning in de andere steden onbeperkt geldig is. en moet er in Rotterdam en Utrecht jaarlijks een bedrag betaald worden om op de wachtlijst te blijven staan, Daarnaast wordt in Den Haag en Leiden met een bedrag per dag gerekend. Als de vergunning voor meerdere dagen is, dan moet het bedrag vermenigvuldigd worden met het aantal dagen dat de marktondernemer op de markt wenst te staan. In andere steden is dit niet zo. Als laatste kan de gemeente ook bij de leges een beleidskeuze maken over de hoogte (Amsterdam streeft ernaar om de leges te verlagen 43 ). Figuur 5.2: Vergelijking leges Den Haag (Haagse Markt) Amsterdam (Albert Cuyp) Utrecht (Binnen de singel) Leiden (Reguliere markt) Rotterdam (Reguliere markt) Kosten 20,35* 57,00 30,00 **/ 106,09**** 61,40***** 10,00** * 15,90****** * Dit zijn de kosten voor één marktdag. Staat de ondernemer meerdere dagen per week op de markt dan moet dit bedrag met het aantal dagen vermenigvuldig worden. ** Dit zijn de kosten voor de wachtlijst. *** Na het eerste jaar betaalt men 10,00. **** Per marktdag. ***** De vergunning in Rotterdam is 5 jaar geldig. ****** Jaarlijkse wachtlijst. Bron: Verordeningen en afdeling Markten Den Haag, Amsterdam (Albert Cuyp), Utrecht, Leiden en Rotterdam. Op basis van bovenstaande figuur kan berekend worden dat een marktkoopman die vier dagen in de week op de Haagse Markt staat in totaal 81,40 voor een vergunning kwijt is. Het tarief van Den Haag blijkt dan tussen dat van de andere steden in te liggen. 6.4 Vergelijking marktgelden en huur In figuur 5.3 zijn de hoogtes betreffende marktgelden en huur unit of kraam weergegeven. De vergelijking op marktgelden en huur is lastig te maken, omdat de tariefstellingen verschillen. De marktgelden in Den Haag, Utrecht, Leiden en Rotterdam worden per vierkante meter gerekend, terwijl in Amsterdam per strekkende meter wordt gerekend. Daarnaast rekent Utrecht met klassen. In Rotterdam is expliciet de keuze gemaakt om het marktgeld met 20% te verlagen ten opzichte van de vorige collegeperiode. 44 Den Haag rekent voor een standaardunit voor het marktgeld een oppervlakte 43 (Geraadpleegd, 10 mei 2017). 44 Coalitieakkoord Rotterdam : Volle Kracht Voorruit 22/46

23 van 8 m 2 en voor de huur van de unit een oppervlakte van 16 m 2. De totale gebruiksoppervlakte voor een standaardunit komt dan uit op 24 m 2. Figuur 5.3: Vergelijking marktgelden en huur Den Haag Amsterdam (Haagse (Albert Cuyp) Markt) Marktgeld per dag Huur kraam 0f unit per dag Totaal per dag 1,91 per m 2 2,25 per strekkende meter 16,32 Standaard unit 16 m 2 31,60 Standaard unit + 8 m 2 marktgeld * 14,85** Standaard kraam 4 strekkende meter 23,85 Standaard kraam + 4 strekkende meter marktgeld Utrecht (Binnen de singel) 22,82 <10 m 2 25,36 <25 m 2 27,86 <35 m 2 25,00 Standaard kraam 4 strekkende meter 47,82 Standaard kraam + <10 m 2 marktgeld Leiden (Reguliere markt) Rotterdam (Reguliere markt) 2,15 per m 2 0,90 per m 2 13,00 Standaard kraam 8 m 2 (4 m x 2 m) 30,20 Standaard kraam + 8 m 2 marktgeld 26,00 Standaard kraam 33,20 Standaard kraam + 8 m 2 marktgeld * Bij een standaard unit wordt uitgegaan van 16 m 2 marktinstallatie en 8 m 2 als grondslag voor het marktgeld. ** Er geldt een korting bij meerdere dagen. Bron: Verordeningen en afdeling Markten Den Haag, Amsterdam (Albert Cuyp), Utrecht, Leiden en Rotterdam. Globaal gezien blijkt uit figuur 5.3 dat het tarief voor het marktgeld en de huur voor de Haagse Markt vergelijkbaar is met dat in andere steden. De unit in Den Haag heeft echter een grotere oppervlakte. Omdat de grondslag voor het tarief per gemeente verschilt, gaat het hier om een zeer globale vergelijking. De grondslag verschilt voor wat betreft de maatgevende eenheid (oppervlakte of strekkende meter), de grootte van de oppervlakte en de marktinstallatie (vaste unit of kraam). Daarnaast worden bepaalde kosten nog op een andere manier verrekend of al dan niet doorberekend in het markttarief. Het gaat hierbij om nutsvoorzieningen, servicekosten en promotiegelden, reiniging en bedrijfsval (zie volgende paragrafen). 6.5 Vergelijking nutsvoorzieningen In figuur 5.4 is de vergelijking betreffende nutsvoorzieningen weergegeven. Uit deze figuur blijkt dat de nutsvoorzieningen bij de Haagse Markt niet ondergebracht zijn binnen de marktgelden. Deze nutsvoorzieningen worden per marktondernemer verrekend door middel van vastgestelde tarieven en de hoogte is afhankelijk van het gebruik. In Utrecht betaalt de marktondernemer voor zowel de openbare marktverlichting als het individuele gebruik aan de kramenzetter. Bij de andere steden zitten de nutsvoorzieningen elektriciteit en water in de marktgelden. Alleen voor krachtstroom in Amsterdam (Albert Cuypmarkt) wordt een toeslag gerekend. De gegevens van de gemeente Rotterdam zijn bij het projectteam niet bekend. 23/46

24 Figuur 5.4: Nutsvoorzieningen. Den Haag (Haagse Markt) Elektriciteit Niet in marktgeld (hoogte afhankelijk van gebruik) Water Gas Krachtstroom Niet in marktgeld (hoogte afhankelijk van gebruik) Niet in marktgeld (hoogte afhankelijk van gebruik) Niet in marktgeld (hoogte afhankelijk van gebruik) Amsterdam (Albert Cuyp) In marktgeld Utrecht (Binnen de singel) Ondernemer betaalt aan kramenzetter (openbaar en individueel) Leiden (Reguliere markt) In marktgeld In marktgeld N.v.t In marktgeld N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. Toeslag 5,57 per aansluiting Ondernemer betaalt aan kramenzetter N.v.t. Rotterdam (Reguliere markt) Algemene verlichting in marktgeld, individueel gebruik wordt extra berekend N.v.t. N.v.t. Bron: Afdeling Markten Den Haag en Leiden, internetsite Albert Cuypmarkt en Utrecht, Rotterdam. 6.6 Vergelijking servicekosten en promotiegelden In figuur 5.5 is de vergelijking betreffende servicekosten en promotiegelden weergegeven. Uit deze figuur blijkt dat alleen Den Haag servicekosten kent als onderdeel van het onderhoud aan de vaste units (alleen Den Haag kent vaste units). De promotiegelden worden op verschillende manieren verrekend. Bij de Haagse Markt betaalt de ondernemer aan de coöperatie. Bij de Albert Cuyp gaat het per standplaats en in Leiden is het verwerkt in het marktgeld (net zoals de overige marken in Den Haag). In Utrecht is er geen promotie. Figuur 5.5: Servicekosten en promotiegelden. Den Haag (Haagse Markt) Amsterdam (Albert Cuyp) Servicekosten 6,76 per maand per dag Promotiegelden Ondernemer 1,00 per 3 of 4 meter plaats per dag Utrecht (Binnen de singel) Leiden (Reguliere markt) N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. In marktgeld N.v.t. Rotterdam (Reguliere markt) Bron: Afdeling Markten Den Haag en Leiden, internetsite Albert Cuypmarkt en Utrecht, Rotterdam. 6.7 Vergelijking schoonmaak openbare ruimte en bedrijfsafval In figuur 5.6 is de vergelijking betreffende schoonmaak openbare ruimte en bedrijfsafval weergegeven. Uit deze figuur blijkt dat de dagelijkse reiniging (van de openbare ruimte) in Den Haag en Utrecht in het markttarief zit. In Leiden wordt het niet doorberekend. De marktondernemer is wel zelf verantwoordelijk voor de reiniging van zijn eigen unit. In de gemeente Amsterdam (Albert Cuyp) 24/46

25 wordt voor de reiniging een extra toeslag geheven door de gemeente, terwijl in de andere steden de ondernemers zelf verantwoordelijk zijn. Voor wat betreft bedrijfsafval blijkt uit onderstaande figuur dat de ondernemer in alle steden zelf verantwoordelijk is voor de afvoer van bedrijfsafval. Alleen in Amsterdam wordt een extra toeslag geheven om het bedrijfsafval af te voeren. Figuur 5.6: Schoonmaak openbare ruimte en bedrijfsafval Den Haag (Haagse Markt) Amsterdam (Albert Cuyp) Utrecht (Binnen de singel) Schoonmaak openbare ruimte Bedrijfsafval In marktgeld Door ondernemer zelf 1,35 per strekkende meter per dag 0,68 per strekkende meter per dag In marktgeld Door ondernemer zelf Leiden (Reguliere markt) Wordt niet doorberekend in marktgeld Door ondernemer zelf Bron: Verordeningen Den Haag, Amsterdam (Albert Cuyp), Utrecht, Leiden en Rotterdam. Rotterdam (Reguliere markt) Niet bekend Door ondernemer zelf 6.8 Beschouwing In vergelijking met andere gemeenten wijkt het markttarief van de gemeente Den Haag niet in ongunstige zin af. Kostendekking De mate van kostendekking van een markt is afhankelijk van de beleidskeuze. Zo is het uitgangspunt van Den Haag, Leiden en Utrecht om kostendekkend te zijn, terwijl Amsterdam en Rotterdam hier geen expliciete keuze in gemaakt hebben. De daadwerkelijke begroting en realisatie van kostendekking verschilt per gemeente. Niet overal wordt, ondanks het uitgangspunt om kostendekkend te zijn, een percentage van 100% kostendekking behaald. Tarieven en bijkomende kosten In vergelijking met andere gemeenten wijkt het markttarief van de gemeente Den Haag niet in ongunstige zin af van dat in de andere gemeenten. Het tarief voor het marktgeld en de huur op de Haagse Markt zijn globaal gezien vergelijkbaar met dat in andere steden, terwijl de standaardkraam op de Haagse Markt een grotere oppervlakte kent. Daarnaast is de unit op de Haagse Markt een vaste, afsluitbare unit, die ook als opslag gebruikt kan worden gedurende de hele week indien de vergunning voor 4 dagen per week is. In de gemeente Den Haag zijn daarbij nog andere kosten geïdentificeerd voor de marktondernemer, te weten nutsvoorzieningen, servicekosten en promotiegelden. Dat is in de andere gemeenten niet overal het geval. 25/46

26 7 Communicatie naar gemeenteraad en ondernemers 7.1 Inleiding communicatie tarieven naar gemeenteraad en ondernemers Voor dit onderzoek is de communicatie rondom de Haagse Markt, voor zover relevant in het kader van de ontwikkelingen rondom de markttarieven, in kaart gebracht. Hierbij is een onderverdeling gemaakt in communicatie naar de gemeenteraad Den Haag aan de hand van bestuurlijke stukken te vinden in het Raad Informatie Systeem (RIS) en in communicatie naar de marktondernemers Haagse Markt aan de hand van door de afdeling Markten beschikbaar gestelde nieuwsbrieven, communiqués en verslagen van marktkamers. Daarnaast zijn interviews gehouden met medewerkers van de afdeling Markten, het projectteam Vernieuwing Haagse Markt en marktondernemers Haagse Markt. Als laatste biedt het RIS ook enig inzicht in de communicatie naar de marktondernemers Haagse Markt. In paragraaf 6.2 is de communicatie naar de gemeenteraad Den Haag uiteengezet. In paragraaf 6.3 is de communicatie naar de marktondernemers Haagse Markt uiteengezet. In paragraaf 6.4 en paragraaf 6.5 is de beleving van deze communicatie van respectievelijk de marktondernemers Haagse Markt en medewerkers van de gemeente en/of het projectteam Vernieuwing Haagse Markt opgenomen. Paragraaf 6.5 geeft een beschouwing van de communicatie rondom de tarieven van de Haagse Markt naar zowel de gemeenteraad Den Haag als de marktondernemers Haagse Markt. De relevante communicatie naar de gemeenteraad Den Haag met betrekking tot de tarieven is in bijlage 1 chronologisch weergegeven. De relevante communicatie naar de marktondernemers Haagse Markt met betrekking tot de tarieven is in bijlage 2 chronologisch weergegeven. 7.2 Communicatie naar gemeenteraad Den Haag Door de wethouder Binnenstad, Stadsontwikkeling, Kerngebieden en Buitenruimte (BSKB) (2014- heden) en de wethouder van Financiën en Stadsbeheer (FS) ( ) is de afgelopen periode (2011-heden) door middel van bestuurlijke stukken regelmatig gecommuniceerd met de gemeenteraad Den Haag over de Haagse Markt in het algemeen en de tarieven in het bijzonder. De bestuurlijke stukken gaan alleen in op het marktgeld (met een verdere uitsplitsing in 2015 in marktgeld en huur van de marktinstallatie). In de communicatie wordt niet verder ingegaan op de hoogte van overige kosten voor de marktondernemers, zoals servicekosten, promotiegelden, kosten voor reiniging en ophalen bedrijfsafval. Daarnaast is geen (verdere onderbouwing van de) kostentoerekening verstuurd. In de bestuurlijke stukken komt expliciet naar voren dat: Het is het uitgangspunt om de Haagse Markt kostendekkend te maken waardoor de tarieven stijgen; De vernieuwing wordt onder andere bekostigd door een verhoging van de tarieven; De markttarieven voor en tijdens de vernieuwing van de Haagse Markt zijn bevroren; De nieuwe markttarieven zijn pas na de oplevering ingevoerd; Een vergelijking met andere steden laat zien dat de markttarieven in Den Haag in redelijke verhouding staan tot de tarieven van de markten in andere steden. 26/46

27 7.3 Communicatie naar marktondernemers Haagse Markt (Nieuws)brieven en communiqués Door de afdeling Markten / het projectteam Vernieuwing Haagse Markt zijn de afgelopen periode regelmatig (nieuws)brieven en communiqués verspreid. Het projectteam heeft deze (nieuws)brieven teruggekeken en geïnventariseerd hoe in deze (nieuws)brieven over relevante zaken betreffende het markttarief is gecommuniceerd. In 2013 is in de nieuwsbrieven gedeeld dat de Haagse Markt kostendekkend wordt en de vernieuwing bekostigd wordt door een verhoging van de tarieven. Het maximaal tarief zou uitkomen op ruim 27,- voor een standaardkraam (per dag). In de periode januari-juni 2014 zijn de ondernemers op de hoogte gebracht van de (uitkomst van de) consultatie en implicatie van de vernieuwing in meerdere fases uit te voeren: een verhoging van tarief naar 30,57 en een langere uitvoeringstijd. Na consultatie van de ondernemers is door hen expliciet gekozen voor een uitvoering van de herinrichting in meer fasen en om de meerkosten daarvan te verrekenen in het tarief. Het tarief stijgt daardoor tot 30,57 per marktdag voor een standaardkraam in de rij. Daarnaast werd begin mei 2014 duidelijk dat de verbouwing zou uitlopen. De extra kosten zouden gedragen worden door de gemeente en het tarief zou hetzelfde blijven met 30,57 per marktdag voor een standaardkraam in de rij 45. In december 2015 zijn de tarieven voor 2016, na indexatie en onderverdeeld in marktgeld en huur, via de nieuwsbrief verspreid. Nutsvoorzieningen zijn niet in dit tarief opgenomen. Daarnaast wordt ook de coöperatie genoemd en haar eerst taken: promotie van de markt en sneeuwruimen. In januari 2016 is in de nieuwsbrief opgenomen dat de gemeente niet verantwoordelijk is voor gladheidsbestrijding, sneeuwruimen en promotie op de Haagse Markt. De coöperatie voorziet hier in de collectieve verplichting en heeft daarom een contract afgesloten met Ap s Service. In juli 2016 is in de nieuwsbrief verder gecommuniceerd over de manier van inning van nutstarieven en de servicekosten. In december 2016 is gemeld dat elke marktondernemer een aparte brief met de tarieven en facturering voor 2017 krijgt. Deze brief is op 22 december 2016 verzonden (zie bijlag 3). Daarnaast zijn in de periode september 2016 en februari 2017 meerdere brieven over de tarieven van de servicekosten verstuurd. In de eerste brief was abusievelijk een verkeerd bedrag opgenomen. Dit is met een tweede brief gecorrigeerd. In de laatste brief is een verder uitleg over de servicekosten opgenomen (zie bijlage 4) Informatiecentrum Op de Haagse Markt was ten tijde van de vernieuwing (sinds 2013) ook het informatiecentrum gevestigd. In het informatiecentrum was onder andere ook een maquette van de marktinstallatie geplaatst. 46 Eventuele vragen over markttarieven konden hier persoonlijke beantwoord worden. Het informatiecentrum was in het begin van de herinrichting geopend tijdens de reguliere openingstijden van de Haagse Markt. Later is dit afgebouwd naar de ochtend van de doordeweekse Haagse Marktdagen (maandag, woensdag en vrijdag). Momenteel wordt er voor nieuwe aanvragen voor standplaatsen per standplaats op de beschikbaarheidskaart inzichtelijk gemaakt wat het markttarief (huur unit en marktgeld) zou zijn en daarbij de servicekosten RIS Voorstel van het college inzake vervolg vernieuwing Haagse Markt, 20 februari Communiqué week Toelichting medewerker afdeling markten, mei /46

28 7.3.3 Marktkamervergaderingen Met een afvaardiging van bonden (CVAH en Vetra) en gekozen leden werd tijdens de vernieuwing eens per twee weken gesproken in de Marktkamer. 48 Na de oplevering van de Haagse Markt is de marktkamervergadering teruggebracht naar een keer per maand. Het projectteam heeft de verslaglegging van 2013 t/m 2017 teruggekeken en relevante passages over de tarieven geïnventariseerd. Tijdens deze vergaderingen werden ook de (vragen over) tarieven behandeld. Uit de verslagen van de marktkamervergaderingen blijkt dat er regelmatig gesproken is over de tarieven. Dit werd met name relevant in februari 2014 toen naar aanleiding van de consultatie over het uitvoeren van de vernieuwing in vier fases, werd besloten tot een verhoging van het markttarief. In september en november 2014 is met name gesproken over bijkomende kosten, zoals afval en sneeuwruimen. In november 2014 is ook de eerste demarcatielijst gepresenteerd. In april 2015 zijn de beheertaken (onderhoud unit) aan bod gekomen, welke momenteel via de servicekosten verrekend worden. In oktober 2015 zijn de nieuwe tarieven voor 2016 besproken. In het marktkamerverslag wordt ook melding gemaakt om deze tarieven te bespreken tijdens het forum. In januari 2016 zijn de tarieven nogmaals besproken en is dieper op de achtergrond en geschiedenis ingegaan. In december 2016 heeft een extra marktkamer plaatsgevonden naar aanleiding van de toekenning van het extra promotiebudget Consultaties, inspraakavonden en forums Tijdens het voortraject en de verbouwing van de Haagse Markt zijn er regelmatig consultaties en inspraakavonden gehouden. Dit is ook naar de gemeenteraad Den Haag gecommuniceerd. Door het organiseren van bijeenkomsten is in samenwerking met de Marktkamer actief gewerkt aan de betrokkenheid van een grotere groep handelaren. 49 Uit de marktkamerverslagen blijkt dat er ook regelmatig forums zijn gehouden. Van deze consultaties, inspraakavonden en forums heeft het projectteam geen verslagen. 7.4 Beleving communicatie gemeente Voor dit onderzoek zijn medewerkers van de afdeling Markten / het projectteam bevraagd over hun beleving over de communicatie en ontwikkeling van de tarieven tijdens de vernieuwing van de Haagse Markt. Hieronder zijn de hoofdpunten uit de interviews uiteengezet: Geïnterviewden geven aan dat er op veel verschillende manieren is gecommuniceerd om de marktondernemers op zoveel mogelijk manieren te bereiken. Denk hierbij aan nieuwsbrieven, het informatiecentrum, consultaties, forums, rondlopen op de markt; Er is zoveel mogelijk getracht om op de persoon te informeren. De verhouding was hierbij 500 ondernemers versus zeven leden van het projectteam vernieuwing Haagse Markt. Geïnterviewden gaven aan dat ze vaak het verwijt kregen dat ze nooit op de markt hadden gestaan en derhalve niet uit eigen ervaring konden spreken; Als verbeterpunten gaven geïnterviewden aan dat bij de eerste communicatie wel een voorbeeldrekening getoond had kunnen worden, zodat ondernemers het totale kostenplaatje per maand / jaar gepresenteerd hadden gekregen; Er is veel (ten goede) veranderd ten opzichte van de periode voor de vernieuwing van de Haagse Markt. 48 RIS Voortgangsbericht vernieuwing Haagse Markt en tussentijdse evaluatie. 9 juni RIS Voortgangsbericht vernieuwing Haagse Markt en tussentijdse evaluatie. 9 juni /46

29 De verbouwing is door sommige geïnterviewden als hectisch ervaren. De geïnterviewden geven allen aan dat zij als projectteam wel hebben geprobeerd om op verschillende manieren en via diverse wegen de marktondernemers op de juiste wijze te informeren. 7.5 Beleving communicatie marktondernemers Voor dit onderzoek zijn marktondernemers 50 bevraagd over hun beleving over de communicatie en ontwikkeling van de tarieven tijdens de vernieuwing van de Haagse Markt. Hieronder zijn de hoofdpunten uit de interviews uiteengezet: De geïnterviewde marktondernemers hebben de communicatie niet als voldoende beschouwd. De gemeente heeft de hoogte van het tarief wel gecommuniceerd (initieel circa 27,- en na het besluit om de verbouwing in vier fasen op te knippen werd dit 30,57), maar volgens de geïnterviewde marktondernemers heeft de gemeente altijd gesproken over een markttarief dat alle kosten zou omvatten. De geïnterviewden bedoelen hiermee een tarief inclusief marktgeld, unithuur, gladheids- en ongediertebestrijding, promotie en servicekosten. Voor de verbouwing (ten tijde van firma Post) zaten deze volgens hen wel in het tarief 51 ; De geïnterviewde marktondernemers geven aan niet veel vertrouwen in de gemeente te hebben onder andere omdat de gemeente zou niet transparant zijn geweest over de toerekening van kosten in het markttarief. Volgens de geïnterviewde marktondernemers zit er op dit moment een aantal kosten onterecht niet in. Het gaat hierbij om zaken zoals ongedierte- en gladheidsbestrijding, promotie en (deel van de) afvalverwijdering; Volgens geïnterviewden is er tussen gemeente en marktkooplieden een misverstand ontstaan over de servicekosten. De marktkooplieden gingen er vanuit dat in de huur van de unit ook de servicekosten zaten, terwijl de gemeente uitging van servicekosten voor de units naast het markttarief en de huur. Daarnaast vinden de marktkooplieden dat de servicekosten te hoog zijn en hebben daarom zelfstandig enkele offertes opgevraagd; Geïnterviewde marktondernemers geven aan dat uit huurcontracten blijkt dat er in de 1 e fase van de oplevering meer componenten zaten dan in latere versies van de huurcontracten 52 ; Daarnaast geven de geïnterviewde marktondernemers aan dat ze ervaren dat de gemeente niet naar hen heeft geluisterd over de adviezen die ze gaven rondom de bouw en vernieuwing van de markt. Zij geven aan dat dit ook heeft geleid heeft tot het verminderde vertrouwen in de afdeling Markten van de gemeente Den Haag; Dit verminderde vertrouwen wordt volgens hen ook gevoed, omdat bepaalde keuzes voor offrerende partijen voor hen onnavolgbaar zijn; Over de verdeling van taken en verantwoordelijkheden rondom de huur en het beheer van de unit bestaat onduidelijkheid. Geïnterviewde marktondernemers geven aan te weten dat er weliswaar demarcatielijsten zijn, maar dat deze, toen de sleuteloverdracht van de unit plaats vond, snel getekend moesten worden. De huurcontracten en demarcatielijsten zouden ook op dat moment pas beschikbaar zijn. 50 Er zijn een zestal ondernemers geïnterviewd zowel die ten tijde van de vernieuwing wel, als ondernemers die niet bij een belangenvereniging waren aangesloten. 51 Op basis van de aangeleverde documentatie kunnen deze uitspraken niet gestaafd worden. Uit het Document Uitsplitsing kraamverhuur, marktbedrijf T. Post & Zonen B.V. (datum niet traceerbaar en authenticiteit niet vast te stellen), blijkt namelijk dat ook ten tijde van Post gladheids- en ongediertebestrijding niet in het tarief zaten. 52 Het projectteam heeft slechts één versie van een huurcontract van een marktondernemer mogen ontvangen. Deze versie is vergeleken met een versie van afdeling markten. Deze kwamen overeen. Op basis van deze informatie kan het projectteam deze uitspraak dan ook niet staven. 29/46

30 7.6 Beschouwing Communicatie naar de gemeenteraad Den Haag heeft op diverse momenten voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt plaatsgevonden, maar een integraal overzicht van alle kosten ontbreekt. Communicatie naar marktondernemers heeft via diverse kanalen op diverse momenten voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt plaatsgevonden, maar uit interviews blijkt dat de informatie niet als voldoende duidelijk en transparant is ervaren. Communicatie naar gemeenteraad Den Haag De raad is op diverse momenten voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt meegenomen in de hoogte van de markttarieven en de bijbehorende uitgangspunten. Er is echter geen integraal overzicht verstuurd naar de raad met alle voor de marktondernemer relevante kosten, waardoor wellicht een versnipperd beeld is ontstaan. De onderbouwing van het marktgeld en een overzicht welke kosten toegerekend worden aan het marktgeld, heeft het projectteam niet teruggevonden in de bestuurlijke stukken die naar de raad zijn verstuurd. Communicatie naar marktondernemers De gemeente heeft diverse communicatiekanalen ingezet op diverse momenten voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt plaatsgevonden, om de marktondernemers mee te nemen in de ontwikkelingen in het algemeen en over de tarieven in het bijzonder. Uit interviews blijkt dat de informatie niet als voldoende duidelijk en transparant is ervaren. De gemeente heeft diverse communicatiekanalen ingezet: Onder marktondernemers zijn er nieuwsbrieven en communiqués verspreid; Er was een informatiecentrum ingericht waar vragen gesteld konden worden; In de marktkamervergaderingen waren vertegenwoordigers van de belangenvereniging CVAH en VETRA vertegenwoordigd en werden ontwikkelingen en achtergronden over de markt(tarieven) besproken. Deze werden twee keer in de maand gehouden; Er vonden consultaties, inspraakavonden en forums plaats. Niet alle marktondernemers hebben de communicatie als voldoende transparant en duidelijk ervaren. Alhoewel er veel gecommuniceerd is via verschillende kanalen, lijkt deze informatie die is gecommuniceerd versnipperd. In verschillende stadia is achtereenvolgens gecommuniceerd over het markttarief (marktgeld en huur) en andere kosten, zoals reiniging, sneeuwruimen, promotiegelden, beheertaken (servicekosten) et cetera. Er is geen integraal overzicht gepresenteerd. Daarnaast bestaat er een verschil in opvatting tussen de gemeente en de ondernemers over wat voor kosten er in het markttarief zouden zitten. De marktondernemers hebben het idee dat er nu kosten doorberekend worden, zoals bijvoorbeeld gladheidsbestrijding, die voor de vernieuwing wel in het markttarief verdisconteerd waren. Een kostenonderbouwing zoals in hoofdstuk 4 staat, is in een marktkamervergadering gepresenteerd. Daarbij is ook behandeld welke kosten wel en niet in het tarief zitten. Dit overzicht was echter alleen beschikbaar voor een afvaardiging van de marktondernemers. 30/46

31 8 Conclusies en aanbevelingen 8.1 Conclusies In dit onderzoek is antwoord gezocht op de vraag hoe de tarieven na de vernieuwing van de Haagse Markt zijn opgebouwd, hoe hierover is gecommuniceerd en hoe de tarieven zich verhouden tot vergelijkbare markten elders in het land. Kaders voor het heffen van marktgelden zijn neergelegd in de Marktverordening Den Haag 2016 en het Marktreglement Den Haag. De Marktverordening Den Haag 2016 en het Marktreglement Den Haag vormen de basis voor het heffen van de marktgelden in de gemeente Den Haag. De hoogte van de marktgelden is vastgelegd in de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag (Verordening rechten markten Den Haag). Jaarlijks vindt een indexatie van de marktgelden plaats. De gemeente Den Haag heeft de toerekening van kosten aan het marktgeld schriftelijk onderbouwd en de onderbouwing komt overeen met de daarvoor geldende landelijke voorschriften. Bij dit onderzoek is een analyse gemaakt van de kosten die de gemeente Den Haag toerekent aan de markttarieven voor de Haagse Markt. Daarnaast is er gekeken of de toegerekende kosten volgens de regelgeving ook toegerekend mochten worden. De landelijke regelgeving voor het toerekenen van kosten aan leges en tarieven is in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties samengevat in de Handreiking kostentoerekening leges en tarieven. Belangrijke voorschriften zijn: De begrote kosten mogen als uitgangspunt worden genomen; Alleen feitelijke kosten van dienstverlening mogen toegerekend worden aan het marktgeld; Alleen directe kosten zoals personeelskosten, huisvestingskosten, specifieke automatiseringskosten, materiele kosten, overhead en de bruto toegevoegde waarde (btw) mogen worden toegerekend. Kosten die gemaakt worden om het algemeen belang te dienen, zoals kosten voor het behandelen van bezwaar en beroepschriften, mogen niet aan het markt worden toegerekend; De opbrengsten mogen hooguit kostendekkend zijn. Het projectteam heeft een exceloverzicht ontvangen waarin toe te rekenen kosten zijn gespecificeerd. Hiermee wordt vastgesteld dat er een schriftelijke onderbouwing van het marktgeld aanwezig is. De kosten wordt toegerekend volgens de regelgeving. Voor een klein aantal posten ontbreken echter toelichtende teksten over de grondslagen van de berekening. Zo blijkt uit de onderbouwing dat een belangrijk deel van de toegerekende kosten binnen het marktgeld de personeelslasten zijn. Ondanks het gedetailleerde exceloverzicht zijn de grondslagen waarom voor bepaalde berekeningen en waarom voor de toerekening daarvan aan het marktgeld is gekozen, niet teruggevonden in toelichtende documenten. De gemeente Den Haag heeft de beleidskeuze gemaakt voor kostendekkende marktgelden. In het rapport is aangegeven dat gemeenten verschillende beleidskeuzen hebben om de hoogte van de tarieven te bepalen. Keuzemogelijkheden zijn onder andere de heffingsmaatstaf, de mate van kostenefficiency, de mate van kostendekkendheid en om specifieke activiteiten buiten het kostenverhaal te houden en niet via het tarief in rekening te brengen. De beleidskeuzes en hun 31/46

32 doorwerkingen in de tarieven hebben uiteraard verschillende financiële consequenties. Een keuze die de gemeente Den Haag gemaakt heeft, is bijvoorbeeld het uitgangspunt om kostendekkende markttarieven te willen hebben. Voor 2015 en 2016 is nog geen 100% dekkendheid behaald. Voor 2017 zal dit ook nog niet het geval zijn. Het streven is om dit in 2018 wel te zijn. Een keuze zou ook kunnen zijn om van dit principe af te stappen. Gevolg is dat dan weliswaar de tarieven kunnen dalen, maar dat de gemaakte kosten evengoed betaald moeten worden, maar dan bijvoorbeeld uit een bijdrage uit de algemene middelen (in plaats van dekking uit de marktgelden). Naast het markttarief (huur voor een unit + marktgeld) betaalt een marktondernemer kosten om op de Haagse Markt te kunnen staan. Het projectteam heeft naast het markttarief nog een aantal overige kosten geïdentificeerd voor marktondernemers op Haagse Markt. Dit zijn: Eenmalig marktvergunning; Kosten nutsvoorziening; Servicekosten; Promotiegelden; Bedrijfsafval; Gladheidsbestrijding/sneeuwruimen; Ongediertebestrijding. Kosten voor onderhoud aan de algemene ruimtes, zoals bijvoorbeeld voor de Biesieklette en traforuimte worden niet via het marktgeld (of via de servicekosten) doorberekend. De stijging van het marktgeld wordt mede veroorzaakt door de mate van kostendekkendheid en de nieuwe methodiek van berekening. Het tarief voor het marktgeld voor een standaardkraam op de Haagse Markt voor een marktdag( 1,89 per m 2 ) is in 2016 gestegen ten opzichte van het marktgeld dat in 2013 ( 0,51 per m 2 ) werd geheven. Deze stijging wordt mede veroorzaakt door de nieuwe methodiek van berekening. Ook is een deel van de stijging toe schrijven aan de mate van kostendekkendheid. Waar hier in de berekening vóór de vernieuwing nog geen sprake van was, is hier in de berekening ná oplevering van de nieuwe markt wel uit gegaan van volledige kostendekkendheid. Na oplevering van de vernieuwde Haagse Markt in 2015 bestaat het markttarief van de Haagse Markt uit het marktgeld én de huurcomponent van de unit. In vergelijking met andere gemeenten wijkt het markttarief van de gemeente Den Haag niet in ongunstige zin af. De leges voor de vergunning wijken niet in ongunstige zin af van die in de andere onderzochte gemeenten, te weten Rotterdam, Utrecht, Leiden en Amsterdam. Het tarief voor het marktgeld en de huur op de Haagse Markt zijn globaal gezien vergelijkbaar met dat in andere gemeenten, terwijl de standaardkraam op de Haagse Markt een grotere oppervlakte kent. Daarnaast is de unit op de Haagse Markt, in tegenstelling tot de kramen in andere gemeenten, een vaste, afsluitbare unit, die gedurende de hele week ook als opslag gebruikt kan worden. In de gemeente Den Haag worden daardoor nog wel apart kosten voor nutsvoorzieningen, servicekosten en promotiegelden bij de ondernemer in rekening gebracht. Dat is in de andere gemeenten niet overal het geval. Communicatie naar de gemeenteraad Den Haag heeft op diverse momenten voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt plaatsgevonden, maar een integraal overzicht van alle kosten ontbreekt. De raad is op diverse momenten voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt meegenomen in de hoogte van de markttarieven en de bijbehorende uitgangspunten. De onderbouwing van het marktgeld en een overzicht welke kosten toegerekend worden aan het marktgeld, heeft het projectteam niet teruggevonden in de bestuurlijke stukken die naar de raad zijn verstuurd. Omdat er geen integraal overzicht is verstuurd naar de raad met alle voor de marktondernemer relevante kosten, is daardoor wellicht een versnipperd beeld ontstaan. 32/46

33 Communicatie naar marktondernemers heeft via diverse kanalen op diverse momenten voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt plaatsgevonden, maar uit interviews blijkt dat de informatie niet als voldoende duidelijk en transparant is ervaren. De gemeente heeft diverse communicatiekanalen ingezet om de marktondernemers voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt mee te nemen in de ontwikkelingen in het algemeen en over de tarieven in het bijzonder: Onder marktondernemers zijn er nieuwsbrieven en communiqués verspreid; Er was een informatiecentrum ingericht waar vragen gesteld konden worden; In de marktkamervergaderingen waren vertegenwoordigers van de belangenvereniging CVAH en VETRA vertegenwoordigd en werden ontwikkelingen en achtergronden over de markt(tarieven) besproken. Deze marktkamervergaderingen werden twee keer in de maand gehouden; Er vonden consultaties, inspraakavonden en forums plaats. Er is echter geen integraal overzicht gepresenteerd, waardoor een versnipperd beeld ontstaat. Niet alle marktondernemers hebben de communicatie daardoor als voldoende transparant en duidelijk ervaren. Daarnaast bestaat er een verschil in opvatting tussen de gemeente en de ondernemers over welke kosten er in het markttarief zouden zitten. De marktondernemers hebben het idee dat er nu kosten doorberekend worden, zoals bijvoorbeeld gladheidsbestrijding, die volgens hen voor de vernieuwing wel in het markttarief verdisconteerd waren. Ondanks de inspanningen op het gebied van communicatie, blijkt uit de interviews met de marktondernemers, een verminderd vertrouwen in de gemeente Den Haag. Samenvattende conclusie In de Marktverordening Den Haag 2016 en het Marktreglement Den Haag zijn de kaders neergelegd voor het heffen va n het marktgeld. Voor de opbouw van het marktgeld is er een schriftelijke onderbouwing van de toerekening van kosten en deze onderbouwing komt overeen met de daarvoor geldende landelijke voorschriften. Daarin heeft de gemeente de beleidskeuze gemaakt voor het uitgangspunt van kostendekkendheid van de marktgelden. Weliswaar is het tarief dat na de vernieuwing van de Haagse Markt wordt geheven hoger dan voor de vernieuwing, maar na onderzoek blijkt dat deze verhoging mede wordt veroorzaakt door de mate van kostendekkendheid en de nieuwe methodiek van berekening. In vergelijking met andere gemeenten wijkt het markttarief van de gemeente Den Haag daarbij niet in ongunstige zin af. Naast het markttarief (huur voor een unit + marktgeld) betaalt een marktondernemer kosten om op de Haagse Markt te kunnen staan. Het traject van vernieuwing van de Haagse Markt is een organisch proces geweest. Pas gaandeweg het traject werden de toe te rekenen kosten zichtbaar. Zowel naar de raad als naar de marktondernemers is er voor, tijdens en na de vernieuwing van de Haagse Markt daarom ook frequent gecommuniceerd over de ontwikkelingen en de tarieven. Het projectteam concludeert dat mede doordat de informatie versnipperd en op diverse momenten in de tijd beschikbaar kwam, ondernemers deze informatie niet als voldoende duidelijk en transparant hebben ervaren. 33/46

34 8.2 Aanbevelingen Toerekening kosten Het is aan te bevelen om het kostenoverzicht over de onderbouwing en de toerekening van kosten aan het marktgeld van een tekstuele toelichting te voorzien. Dit draagt bij aan de helderheid en transparantie over welke kosten waarom aan het marktgeld worden toegerekend. Daarbij vergemakkelijkt dit de overdraagbaarheid van kennis over de onderbouwingen en toerekening. Communicatie naar de gemeenteraad Den Haag Om transparantie en het inzicht te vergroten is het aan te bevelen om bij de jaarlijkse aanpassing van marktarieven (marktgeld en huur unit) een korte beschouwing op te nemen van de overige kosten voor marktondernemers. Dit draagt bij aan een integraal beeld van alle relevante kosten. Communicatie naar de Haagse Marktondernemers Momenteel is er op de beschikbaarheidskaart bij het informatiecentrum op de Haagse Markt voor aanvragen voor nieuwe standplaatsen aangegeven wat het markttarief en de overige kosten zijn. Om de transparantie en inzicht nog meer te vergroten is het aan te bevelen om ook op internet een makkelijk vindbaar en helder overzicht te geven van de hoogte van de marktgelden, de huurkosten van de unit en een overzicht van overige kosten voor marktondernemers op de Haagse Markt. Dit zou bijvoorbeeld kunnen aan de hand van beeldmateriaal en een rekenvoorbeeld. Om openheid en transparantie te vergroten is het aan te bevelen dat de gemeente toelichting geeft op het proces rondom aanbesteden en de uitvraag van offertes. Alhoewel vertegenwoordigers van verschillende belangenorganisaties zijn vertegenwoordigd in de marktkamer kan niet aangenomen worden dat zij de volledige achterban of alle marktkooplieden op de Haagse Markt bereiken. In de (maandelijkse) nieuwsbrief kan daarom een korte rubriek over de hoofdpunten uit de marktkamervergadering worden opgenomen. 34/46

35 Bijlage 1: Communicatie naar gemeenteraad Den Haag Datum 15 juni 2011 (getekend) 31 augustus 2011 (datum in RIS) 14 juni 2011 (vastgesteld) 22 november 2012 (besluit raad) 18 juli 2013 (besluit raad) Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud Convenant inzake de vernieuwde Haagse Markt Door de partijen (gemeente, CVAH en VETRA) wordt vastgesteld dat een verhoging van het markttarief noodzakelijk is om de vernieuwing te realiseren zoals is weergegeven in het raadsvoorstel van 14 juni 2011 (DSB/ ); Dat is mogelijk omdat het tarief thans niet kostendekkend is; Het verhoogde tarief wordt in rekening gebracht zodra de herinrichting van de Haagse Markt is gerealiseerd; De marktkooplieden, vertegenwoordigd door CVAH en VETRA werken actief mee aan het realiseren van de hiervoor omschreven maatregelen. 53 Collegebesluit de (Haagse) Markt van de toekomst Totaal nieuw markttarief 54 van 11,92 per dag voor een ondiepe vaste standplaats (prijspeil 2011) op de Haagse Markt; Dit is inclusief de verhoging van 5,39 voor een ondiepe vaste standplaats op de Haagse Markt (conform de verordening marktgelden 2008); Het bedrag wordt in rekening gebracht zodra de herinrichting van de Haagse Markt is gerealiseerd. 55 Voorstel van het college inzake het vaststellen van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013) In verband met de herinrichting van de Haagse Markt aan de Herman Costerstraat en in het verleden gemaakt afspraken (RV /1) mag het tarief voor de koopman op deze markt niet stijgen; Pas na de herinrichting van de Haagse Markt wordt het tarief voor de standplaatsen opgehoogd tot deze kostendekkend is; Het tarief 2013 voor vaste plaatsen wordt per dag gesteld op 0,60 per m2. Dit is per jaar 27,57 per m2. 56 Voorstel van het college inzake vernieuwing Haagse Markt marktinstallatie. Voor de dekking van de jaarlijkse kapitaallasten en voor de kosten voor het toekomstig beheer en onderhoud, inclusief de kosten voor het beheer van het terrein, is een stijging van het tarief noodzakelijk. Voor een standaardkraam gaat het om een verhoging van ruim 18,-. Hierbij is bovendien een verhoging voor een kostendekkende exploitatie meegenomen; Het maximale markttarief voor een standaardkraam komt hiermee uit op ruim 27,00. Voor de overige kramen leidt dit tot een 53 RIS180716a Convenant Vernieuwde Haagse Markt 15 mei Blz. 6 en juni Dit gaat expliciet alleen om het marktgeld. De huur van een kraam/de voorzieningen die van de exploitant (voor de vernieuwing firma Post) worden afgenomen is hier niet in meegenomen. 55 RIS de Haagse Markt van de toekomst Blz juni RIS Voorstel van het college inzake het vaststellen van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013). 22 november /46

36 Datum 20 februari 2014 (besluit raad) 13 oktober 2015 (besluit college) 4 november 2016 (besluit raad) Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud tarief dat kan variëren van ruim 21,00 tot maximaal bijna 44,00. Dit is afhankelijk van de grootte van de kraam en de opslagcapaciteit. In de exploitatieberekening is in de opbrengstverwachting rekening gehouden met 2% leegstand; De extra tariefstijging van ruim 18,- per standaardkraam, als gevolg van de aanvullende investeringen en het realiseren van een kostendekkende exploitatie, is fors. Dit dient in het perspectief van de gehanteerde tarieven van de huidige concessiehouder te worden gezien. Bekend is dat deze tarieven voor standaardkramen beduidend hoger liggen. Dit betekent dat de totale kosten voor de marktkraamhuur nagenoeg niet stijgen, buiten de eerder vastgestelde tariefstijging; Daardoor is de verwachting op steun voor deze tariefsverhoging gerechtvaardigd. Voor een aantal specifieke kramen geldt overigens wel dat de totale kosten hoger komen te liggen. Dit hangt echter nauw samen met de grootte van de kramen en de opslagruimtes. 57 Voorstel van het college inzake vervolg vernieuwing Haagse Markt De meerkosten van de gekozen meer-fasen variant zijn bepaald op 5 miljoen; Het tarief voor een standaardkraam van 24 m 2 zal stijgen van ruim 27,00, zoals eerder vastgesteld (RIS260360), naar ruim 30,00 per dag per kraam. Voor de overige kramen leidt dit tot een tarief dat kan variëren van bijna 23,00 tot maximaal bijna 49,00 per dag per kraam. 58 Voorstel van het college inzake wijziging van de Verordening op de heffing en invordering van rechten markten Den Haag 2013 (Verordening rechten markten Den Haag 2013) Na indexatie van het marktgeld met de gemeentelijke indexatiepercentages over 2014 (2,63%), 2015 (0,77%) en 2016 (1,55%) en een contractuele huurstijging à 0,8% komt het integrale tarief voor een standaardkraam op de Haagse Markt voor 2016 uit op 31,42 ( 16,30 huur van de installatie en 15,12 marktgeld); Beknopte vergelijking andere steden; de nieuwe tarieven in Den Haag staan in redelijke verhouding tot de tarieven van de markten in andere steden. 59 Voorstel van het college tot vaststelling van de Verordening tot wijziging van de Verordening rechten markten Den Haag 2013 De component marktgeld is voor 2017 geïndexeerd met 1,25% en komt uit op 15,28 (8m 2 á 1,91). De indexatie van de huurcomponent was nog niet bekend. Deze wordt gebaseerd op het prijsindexcijfer van het CBS en is eind december beschikbaar; In dit betreffende voorstel zijn de prijzen voor nutsvoorzieningen niet behandeld. 60 Bron: Verscheidene bronnen Raadsinformatie Systeem (RIS) 57 RIS Raadsvoorstel Vernieuwing Haagse Markt marktinstallatie. Blz juli RIS Voorstel van het college inzake vervolg vernieuwing Haagse Markt. Blz februari RIS Verordening rechten markten Den haag oktober RIS Voorstelcollege vaststelling Verordening tot wijziging van de Verordening rechten markten Den Haag oktober /46

37 Bijlage 2: Communicatie naar marktondernemers Haagse Markt Datum Soort communicatie Februari 2013 Consultaties en inspraak Juli 2013 Nieuwsbrief Juni 2013 Oktober Consultaties en inspraak Oktober 2013 Communiqué 29 januari 2014 Nieuwsbrief Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud In een reactie op schriftelijke vragen dat niet iedereen zich gehoord voelt (niet iedereen is lid van de CVAH of VETRA) hebben de kooplieden van iedere markt onlangs vertegenwoordigers gekozen. Deze gekozen kooplieden zijn op maandag 5 februari 2013 benoemd en voor het eerst bij elkaar gekomen; Op de Haagse Markt aan de Herman Costerstraat wordt komend jaar met herinrichting gestart. Hiervoor wordt een werkgroep in het leven geroepen waarin ook de gekozen kooplieden zitting hebben. 61 Communicatie naar aanleiding van de besluitvorming over het Raadsvoorstel Vernieuwing Haagse Markt Marktinstallaties (RIS260360); De gemeente financiert de herinrichting voor. In de intentieverklaring is afgesproken dat ook de Haagse Markt kostendekkend wordt. Dat betekent dat investering wordt terugbetaald via het markttarief. 62 Na het tekenen van het convenant op 15 juni 2011 is er in nakomende maanden, bijna wekelijks en zeer intensief gesproken met de CVAH en VETRA om te komen tot de beleidsuitgangspunten die zijn uitgewerkt in allereerst de nieuwe Marktverordening Den Haag In nauwe samenwerking met de CVAH en VETRA is de Marktverordening Den Haag 2013 tot stand gekomen. Zij geven hun volledige goedkeuring aan de voorgestelde verordening; Ook bij het tot stand komen van de overige concept regelgeving zijn de CVAH en VETRA intensief betrokken geweest. Het hele pakket aan regelgeving en besluitvorming is een vertaling van de wens van gemeente en de belangenorganisaties van de marktkooplieden CVAH en VETRA, om te komen tot een ondernemersvriendelijke, consumentgerichte, schone en veilige markt. 63 In november (2013) wordt het plan ( bestek ) naar de eerder geselecteerde aannemers gestuurd zodat zij een prijsopgave kunnen maken voor de nieuwe Haagse Markt. Naar aanleiding van deze prijsopgave weten wij exact wat het marktgeld gaat worden; In het Raadsvoorstel Vernieuwing Haagse Markt marktinstallaties (RIS ) is er een maximaal tarief genoemd van ruim 27,- voor een standaardkraam (per dag) en is genoemd dat de markt kostendekkend moet zijn. 64 Aankondiging voor consultatie marktkooplieden om de vernieuwing in meer fases uit te voeren dan gepland; Voor beide varianten wordt ook bekend gemaakt wat dit betekent voor het markttarief en welke voor-en nadelen er aan de 61 RIS Beantwoording schriftelijke vragen van het raadslid de heer R. de Mos. Inzake: Woedende marktkooplui van de Haagse Markt. 19 februari Nieuwsbrief raadsvoorstel Vernieuwing Haagse markt Marktinstallaties, Speciale editie. Juli RIS Voorstel van het college inzake vaststelling Marktverordening Den Haag 2013.Blz juni Communiqué week /46

38 Datum Soort communicatie 10 februari 2014 Marktkamer Februari 2014 Consultatie en inspraak Juni 2014 Nieuwsbrief 22 september 2014 Marktkamer Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud varianten kleven. 65 De herfasering (met de consequentie een verhoging van het markttarief) is in februari 2014 besproken in de marktkamer. Naast deze bespreking vond er ook een consultatie plaats; In de consultatie brief wordt toegelicht dat het uitvoeren in 4 of meer fasen duurder is dan 2. De wethouder heeft besloten dit verschil te verrekenen in het marktgeld. Een medewerker van het projectteam laat weten dat in 2 fases een standplaats 27,29 per dag zal kosten. In meer fases wordt het 3,- per dag duurder; Een aantal marktkamerleden geeft aan de prijzen mee te vinden vallen. Op 17 februari 2014 zullen in de marktkamer de stemmen worden geteld en 18 februari 2014 is hierover dan ook duidelijkheid. De indeling van de tijdelijke markt zal dan ook bekend worden gemaakt. 66 Naar aanleiding van de herfasering heeft een consulatie plaatsgevonden waarin ondernemers geraadpleegd zijn: In de consultatie is het verwachte nieuwe markttarief bij de uitvoering in 2,5 fase en het verwachte tarief bij de keuze voor 4 of meer fasen opgenomen; Van 12 februari 2014 tot en met 17 februari 2014 zijn de vergunninghouders geconsulteerd. Het resultaat van de consultatie is positief. Van de 320 vergunninghouders heeft 81,6 % een stem uitgebracht, waarvan 87 % (88,6 % van de gewogen stemmen, dat wil zeggen gecorrigeerd naar aantal dagen op de markt) de voorkeur heeft uitgesproken voor de variant met 4 of meer fasen. 67 Door tegenslagen loopt de einddatum uit; De extra kosten die door de uitloop ontstaan, komen voor rekening van de gemeente en worden niet doorberekend in het nieuwe markttarief; Dat blijft 30,57 per marktdag voor een standaardkraam in de rij. 68 In het marktkameroverleg van 22 september 2014 is aangegeven dat het nieuwe tarief ingevoerd wordt na de herinrichting, waarbij ook het huidige tarief aan bod kwam (exclusief de elektriciteit en sneeuwruimen); Ap s Recycling het tarief gaat verhogen vanwege o.a. sneeuwruiming. In de eerste fase moeten marktondernemers nog Ap s recycling en Hitzert betalen; Het marktgeld blijft gehandhaafd waardoor het totaaltarief voor een standaardkraam ongeveer 20 euro is (exclusief de elektriciteit); 65 Nieuwsbrief Haagse Markt. 29 januari Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 10 februari RIS Voorstel van het college inzake vervolg vernieuwing Haagse Markt. Blz februari Nieuwsbrief Haagse Markt.Week 26. Juni /46

39 Datum Soort communicatie 3 november 2014 Marktkamer Eind 2014-heden Consultatie en inspraak 20 april 2015 Marktkamer Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud Het nieuwe markttarief wordt ingevoerd na de herinrichting en zal dan in de aanbesteding voor het beheer worden meegenomen. Dit zit dan in het markttarief. 69 Op de nieuwe markt komt geen afvalvoorziening. Aan de raad moet worden uitgelegd hoe het afval dan wel wordt ingezameld; Op dit moment regelt Ap s Recycling het ophalen van het afval. Het is goed om alle voorwaarden voor de afvalverzamelaar te benoemen. Mobiele zaken kunnen een ontheffing aanvragen, vaste kramen/standwerkers dienen zelf hun afval af te voeren; Het beleid is om de markt veilig en netjes houden en het aantal mobiele verkopers te beperken; Het afvalbeleid van de gemeente is kader stellend, de kooplieden moeten het zelf regelen. De afvalverzameling is nu niet collectief en wordt ook niet collectief, tenzij de coöperatie dat anders wil. Deze gedacht zal opgenomen worden in het raadsvoorstel. 70 Oprichting de Coöperatie Verenigde Haagse Markten U.A. De coöperatie is opgericht met steun van meer dan de helft van de ondernemers. Het doel van de coöperatie is om de markten met de eigen ondernemers tot een succes te maken en een rol te gaan spelen in het beheer en exploitatie van de Haagse Markt; De wethouder heeft enkele bestuursleden van de coöperatie op 19 februari 2015 gesproken en hen gewezen op het belang van een eerlijk en transparant gekozen bestuur. De bestuursleden hebben de wethouder toegezegd in de zomer van 2015 verkiezingen te organiseren. 71 In april 2015 zijn de beheertaken te sprake gekomen. 72 Deze maken geen onderdeel uit van het markttarief (zie onderstaande figuur): 69 Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 22 september Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 3 november RIS Voortgangsbericht vernieuwing Haagse Markt en tussentijdse evaluatie. 9 juni Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 20 april /46

40 Datum Soort communicatie Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud 12 oktober 2015 Marktkamer December 2015 Nieuwsbrief inclusief bijlage In oktober 2015 zijn de tarieven voor 2016 besproken in het marktkameroverleg. Voor 2016 wordt het uitgangspunt van 30,57 per standaardkraam genomen waar bovenop een indexering komt van 0,8 procent. Voor het marktgeld wordt eveneens een indexering doorgevoerd, dat sinds 2013 niet is geïndexeerd, dat uitkomt op circa 5 procent; Toegevoegd wordt dat dit onderwerp binnenkort via de wethouder bij de raad komt, op voorhand dit gemeld wordt aan de marktkamerleden. Als laatste wordt voorgesteld dit op het volgende Forum te bespreken met alle markthandelaren. 73 Het tarief voor de vernieuwde Haagse Markt bestaat uit twee onderdelen: de huur van de marktinstallatie en het marktgeld; Het marktgeld wordt gerekend over de oppervlakte van de voorruimte, het gedeelte vóór de unit of vóór de achterruimte bij de open standplaatsen; In 2013 hebben we u laten weten dat het integraal markttarief van de Haagse Markt ruim 30 (standaardkraam, prijspeil 2013) zou worden; Het integrale tarief voor een standaardkraam op de Haagse Markt voor 2016 komt uit op 31,42 ( 16,30 huur van de installatie en 15,12 marktgeld) na indexatie en contractuele huurstijging; Dagplaatshouders en standwerkers betalen een vast tarief van 0,57 (maximaal 120W) per dag per wandcontactdoos; 74 Het tarief voor een standaardkraam is ongeveer 136 per maand (= 31,42 per marktdag). Dit bedrag is exclusief verbruik van nutsvoorzieningen (zoals elektriciteit); Promotie van de markt en sneeuwruimen zijn de eerste taken van de coöperatie Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 12 oktober Nieuwsbrief Haagse Markt. Nummer 2, week /46

41 Datum Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud Soort communicatie Januari 2016 De gemeente is niet verantwoordelijk is voor gladheidsbestrijding, sneeuwruimen en promotie op de Haagse Markt; Nieuwsbrief De coöperatie voorziet hier in de collectieve verplichting en heeft daarom een contract afgesloten met Ap s Service. Iedere marktondernemer is verplicht hieraan bij te dragen; Nog niet iedereen heeft betaald; Ap s Service haalt daarom in de week van 18 januari 2016 het geld op namens de coöperatie; Een deel van het geld wordt besteed aan promotie januari 2016 Marktkamer Tijdens het marktkameroverleg van januari 2016, is naast de inning van nutsgelden, ook het nieuw markttarief Haagse Markt 2016 aan bod gekomen. 77 De vragen en antwoorden zijn gedocumenteerd in een apart document. Dit document geeft een verder inzicht in de totstandkoming, afweging, invulling van het tarief (wat zit er (niet) in), afbetaling extra kosten en geeft een overzicht van de communicatie naar ondernemers; In 2013 is gecommuniceerd dat het bedrag voor een standaardkraam ruim 27 euro zou worden. Dit is in 2014 opgehoogd met 3 euro naar ruim 30 euro vanwege de uitbreiding naar 4 fases. Sindsdien zijn de ondernemers meerdere malen herinnerd aan deze afspraken; De leden van de marktkamer van de Haagse Markt zijn in week 42 (2015) op de hoogte gebracht van de indexatie van het marktgeld tijdens het marktkameroverleg; De marktondernemers zijn op het Forum Haagse Markt in week 46 (2015) geïnformeerd over de indexatie van 30,57 naar 31,35. Daar hadden ze de gelegenheid tot het stellen van vragen. Daarnaast hebben ze in week een nieuwsbrief ontvangen met informatie over de aanpassing van het markttarief. 78 Juli 2016 Nieuwsbrief Per 1 juni is de levering van stroom ondergebracht bij de energieleverancier waar de gemeente al geruime tijd een contract mee heeft: Engie. Dat betekent dat het tarief daarop wordt aangepast. U wordt met een aparte brief geïnformeerd over de tarieven. De tarieven voor gas en water blijven gelijk; Binnenkort treft u de eerste afrekening voor servicekosten aan op uw factuur. Zoals in de demarcatielijst is vastgelegd worden de kosten voor onderhoud en service van rolluiken, dakgoten, daken en buitenwanden aan u doorbelast december 2016 Op 2 december 2016 is er een extra marktkameroverleg geweest met als onderwerp de promotie; 75 Bijlage nieuwsbrief Haagse markten nummer 2, week Nieuwsbrief Haagse Markt. Nummer 1, week Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 25 januari Vragen en antwoorden nieuw marktgeldtarief Haagse Markt Versie 28 januari Nieuwsbrief Haagse Markt. Nummer 6, juli /46

42 Datum Onderwerp (in relatie tot markttarief) en verkorte inhoud Soort communicatie Marktkamer Voor 2016 stelt de gemeente ,- beschikbaar voor de promotie van de Haagse Markt. 80 December 2016 Brief Vanuit de Afdeling Markten is een brief verstuurd over de tarieven en facturering in 2017; In deze brief zijn standaard bedragen opgenomen, waarmee de eigen kosten kunnen worden berekend; In de brief is ook de link toegevoegd naar het desbetreffende document in RIS (295249). 81 Bron: Verscheidene bronnen (RIS, nieuwbrieven & communiqués, marktkamerverslagen). 80 Marktkameroverleg Haagse Markt, verslag, 28 november SB / Brief: Tarieven en facturering 2017 Haagse Markt. 22 december /46

43 Bijlage 3: Brief tarieven en facturering 2017 Haagse Markt Retouradres Postbus 12651, 2500 DP Den Haag Ons kenmerk SB/ Contactpersoon Afdeling Markten Dienst Stadsbeheer Afdeling Markten Telefoonnummer (070) Datum 22 december 2016 Onderwerp Tarieven en facturering 2017 Haagse Markt Geachte heer/mevrouw, Met deze brief lichten wij in over de tarieven en facturering in De genoemde bedragen zijn standaard bedragen. U kunt zelf met behulp van deze bedragen uw kosten berekenen. Marktgeld 2017 Op 4 november 2016 heeft de gemeenteraad de marktgelden voor het jaar 2017 vastgesteld. Het marktgeldtarief voor de Haagse Markt gaat omhoog met het trendpercentage van 1,25%. In 2016 was het tarief per m 2 1,89, in 2017 wordt dit 1,91. Een overzicht van de tarieven op alle Haagse Markten is te vinden op onder RIS-nummer Huur en marktcomponent standaardkraam Het tarief voor de vernieuwde Haagse Markt bestaat uit twee componenten: de huur van de marktinstallatie (geregeld in een privaatrechtelijke overeenkomst) en het marktgeld. Deze twee onderdelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het marktgeldcomponent is in 2017 geïndexeerd met 1,25%, de huurcomponent met 0,1%. De kosten voor een standaardkraam (15m 2 huur en 8 m 2 marktgeld) zijn in 2017: 2017: Marktgeld 15,28 + huur 16,32 = 31,60 per dag (2016: Marktgeld 15,12 + huur 16,30 = 31,42) 43/46

44 Servicekosten De service kosten over het jaar 2016 worden niet aan u doorberekend. In 2017 worden deze kosten wel aan u doorbelast. Hierover ontvangt u op korte termijn apart een brief. Facturen: nog maar 1 herinnering vanaf 1 januari 2017 Vanaf 1 januari 2017 krijgt u nog maar één herinnering voor een factuur die u nog niet betaald heeft. Voorheen was dit een herinnering en een aanmaning. U krijgt bij ontvangst van de factuur eerst 30 dagen de tijd om te betalen en daarna een herinnering om binnen 14 dagen te betalen. Doet u dat niet dan krijgt wordt de factuur overdragen aan de gemeentelijke Belastingdienst ter incasso. Jaarlijks verstuurt de afdeling Markten zo n facturen. De afhandeling hiervan kost veel tijd en vormt een groot onderdeel van de kosten die de afdeling Markten maakt. Om deze kosten beheersbaar te houden (en het marktgeldtarief niet te laten stijgen) ontvangt u nog maar één herinnering in Digitale facturen (mogelijk vanaf heden) Sinds oktober 2016 is het mogelijk om uw facturen digitaal te ontvangen. Wilt u hier gebruik van maken stuur dan een naar markten@denhaag.nl of geef u op bij de informatie balie op de Haagse Markt. De facturen worden dan per eerst volgende factuurronde digitaal aan u verstuurd. Het overstappen van een papieren factuur naar een digitale factuur helpt ook bij het beheersbaar maken van de kosten bij de afdeling Markten en is daarnaast ook goed voor het milieu. Automatische incasso Wij onderzoeken de mogelijkheid om op korte termijn ook automatisch incasso te gaan aanbieden. Het streven is om dit begin 2017 van start te laten gaan. Wij houden u op de hoogte van de ontwikkelingen op dit gebied. Tot slot wil ik u er op wijzen dat per 1 januari 2017 de nieuwe marktverordening en marktreglement in werking treden. Wilt u deze nog eens nalezen? Kijk dan op stukken onder RIS-nummer Ik hoop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Mocht u nog vragen hebben, neem dan contact op met de afdeling Markten via tel of markten@denhaag.nl Met vriendelijke groet, Marinus van der Vos Hoofd Markten 44/46

45 Bijlage 4: Brief servicekosten Haagse Markt Retouradres Postbus 12651, 2500 DP Den Haag PERSOONLIJK <Naam> <Adres> <Postcode Woonplaats> Datum 15 februari 2017 Onderwerp Servicekosten Ons kenmerk DSB/ Contactpersoon Afdeling Markten Dienst Stadsbeheer Afdeling Markten Telefoonnummer (070) adres Geachte <heer/mevrouw naam> Het zal u niet ontgaan zijn dat er op de Haagse Markt wat rumoer is ontstaan rondom de servicekosten. Zo hebben de belangenorganisaties aangegeven niet meer met de gemeente te willen overleggen in de Marktkamer. Ik ben van mening dat de belangenorganisaties hiermee zichzelf en daarmee u tekort doen. Als er zaken besproken moeten worden op of over de Haagse Markt, is de Marktkamer de plaats omdat te doen. Ik ben het wel eens met de belangenorganisaties dat de communicatie over de servicekosten niet probleemloos is verlopen. Ik heb mij daar in een eerdere brief al voor verontschuldigd. In deze brief wil u graag nogmaals informeren over de servicekosten. Per 1 januari 2017 betaalt u servicekosten voor het gebruik van uw unit. De servicekosten zijn voor het (huurders-)onderhoud van het rolluik, het dak en de zijgevel en de dakgoot. In onderstaande tabel kunt u zien hoe de servicekosten zijn opgebouwd. Als voorbeeld is een standaard standplaats met unit gebruikt met een zijgevel om ook dat tarief inzichtelijk te maken. De factuur voor de servicekosten over de maand januari wordt medio februari verstuurd. De servicekosten worden per maand in rekening gebracht. Rekenvoorbeeld: Per standplaats kunnen de volgende servicekosten in rekening worden gebracht Tarief /maand Eenhei d Voorbeeld Prijs / maand maandag Prijs /maand woensdag Prijs /maand vrijdag Prijs /maand zaterdag Servicekosten rolluik 2,730 stuk 1 stuk 2,73 2,73 2,73 2,73 Servicekosten dak 0,055 m² 23,0 m² 1,27 1,27 1,27 1,27 Servicekosten gevel 0,429 m² 5,7 m² 2,45 2,45 2,45 2,45 Servicekosten goot 0,081 m¹ 4,0 m¹ 0,32 0,32 0,32 0,32 Totaal: 6,76 6,76 6,76 6,76 Factuurbedrag per maand 4 x 6,76= 27,06 De servicekosten voor de rolluiken hebben betrekking op de jaarlijks verplichte keuring, een jaarlijkse service- en controlebeurt, de servicedienst voor storingen en het 3x per jaar reinigen van het rolluik. 45/46

46 De servicekosten voor het dak en de gevel betreffen het 2-3x per jaar reinigen van het dak en de gevel. Bij de servicekosten voor de goot gaat het om het verwijderen van vuil uit de goot en het schoonmaken van de vuilopvangroosters in de goot. Dat gebeurt minimaal 3 maal per jaar, afhankelijk van onder andere de vervuilingsgraad. Het tarief is gebaseerd op werkelijke kosten en er zit geen opslag in voor bijvoorbeeld personele kosten. Ik ga ervan uit u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Mocht u nog vragen hebben naar aanleiding van bovenstaande tabel? Dan kunt u contact opnemen met de afdeling Markten, tel of markten@denhaag.nl. Met vriendelijke groet, Marinus van der Vos Hoofd Markten 46/46