DE PARAGRAAF LOKALE HEFFINGEN: KRIJGT DE GEMEENTERAAD AL HET VEREISTE INZICHT?

Transcriptie

1 DE PARAGRAAF LOKALE HEFFINGEN: KRIJGT DE GEMEENTERAAD AL HET VEREISTE INZICHT? DE WIJZIGING VAN HET BBV, EEN JAAR LATER DE WIJZIGING VAN HET BBV: MEER EISEN AAN DE PARAGRAAF LOKALE HEFFINGEN PARAGRAAF LOKALE HEFFINGEN: INZICHT BIEDEN IN BEREKENING VAN TARIEVEN Vorig jaar zijn de verslagleggingsregels voor provincies en gemeenten (het BBV) op een aantal onderdelen gewijzigd. Het merendeel van deze wijzigingen is van kracht met ingang van de begroting Zo is met ingang van 2017 verplicht voorgeschreven dat de kosten van overhead niet meer rechtstreeks op de taakvelden (bestuurlijke producten) worden verantwoord, maar centraal worden begroot en verantwoord. Het doel van deze regel is om de onderlinge vergelijkbaarheid van gemeenten op het onderdeel overhead te vergroten. Het centraal begroten van de kosten van overhead betekent evenwel dat het niet langer mogelijk is om uit de taakvelden (bestuurlijke producten) alle tarieven te bepalen (bijvoorbeeld de tarieven voor de omgevingsvergunning, de afvalstoffenheffing of het rioolrecht). In het wijzigingsbesluit BBV is daarom aangegeven dat het om deze reden van groot belang is dat op een andere wijze uit de begroting blijkt hoe de tarieven worden berekend en welke beleidskeuzes er bij die berekening zijn gemaakt. De paragraaf Lokale Heffingen, een verplichte paragraaf die deel uitmaakt van de begroting, moet niet alleen inzicht bieden in de mate van kostendekkendheid van de verschillende leges en tarieven, maar ook in de wijze waarop de overhead is toegerekend aan de verschillende tarieven. Het begrotingsjaar 2017 is het eerste jaar waarvoor deze nieuwe verplichting geldt. In hoeverre zijn gemeenten er nu in geslaagd om via de paragraaf Lokale Heffingen dit inzicht te verschaffen aan raadsleden en burgers? Voor een antwoord op die vraag heeft BMC door middel van een onderzoek de paragraaf Lokale Heffingen van nagenoeg alle gemeenten geïnventariseerd. In dit artikel presenteren we de resultaten van deze inventarisatie. WAT IS ER CONCREET VERANDERD? CONSISTENTE WIJZE VAN TOEREKENING VAN OVERHEAD APART INZICHTELIJK MAKEN De berekening van de tarieven moet extracomptabel (= buiten de administratie om) worden uitgevoerd. De overhead wordt daarbij op consistente wijze toegerekend aan de tarieven. De methode van toerekening wordt niet door de wetgever voorgeschreven, maar wordt door de raad vastgesteld en opgenomen in de financiële verordening. De paragraaf Lokale Heffingen biedt inzicht in de mate van kostendekkendheid van de leges en tarieven waarvoor maximaal een kostendekkend tarief mag worden gevraagd. Het voorgaande is niet vrijblijvend, maar een verplichte wijze van werken.

2 INZICHT BIEDEN IN DE MATE VAN KRUISSUBSIDIËRING Ten aanzien van de leges is daarbij aangegeven dat het inzicht in de mate van kostendekkendheid niet alleen geldt op macroniveau, dat wil zeggen op het niveau van de verordening, maar ook op microniveau: de onderdelen of de hoofdstukken van de verordening. De gemeente is verplicht om per onderdeel van de verordening de lasten en de baten apart inzichtelijk te maken. Op deze manier wordt inzicht geboden in de vraag of een overschot op het ene onderdeel (bijvoorbeeld de omgevingsvergunning) wordt gebruikt voor de dekking van een tekort op het andere onderdeel (bijvoorbeeld de invalidenparkeerplaats). In dat geval is er sprake van een kruissubsidiëring tussen de verschillende onderdelen. Voor een gemeenteraad is dit van belang om te kunnen vaststellen hoe de keuzes die zijn gemaakt in het kader van de kostendekking doorwerken naar de individuele tarieven. WAAR HEBBEN WE DE PARAGRAAF LOKALE HEFFINGEN OP BEOORDEELD? Van 344 gemeenten hebben we de paragraaf Lokale Heffingen beoordeeld op een aantal elementen. Deze elementen lichten we hieronder kort toe. INZICHT IN DE MATE VAN KOSTENDEKKENDHEID Allereerst hebben we gekeken of er inzicht is geboden in de mate van kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing, het rioolrecht en de legesverordening. 1 Hierbij is beoordeeld of aangegeven wordt in welke mate er kosten staan tegenover de geraamde opbrengsten, zodat de gemeenteraad via de paragraaf Lokale Heffingen inzicht krijgt in de mate van kostendekking van deze tarieven. INZICHT IN DE MATE VAN KRUISSUBSIDIË RING Vervolgens hebben we gekeken naar de vraag of er inzicht wordt geboden in de mate van kruissubsidiëring tussen de verschillende onderdelen van de legesverordening. Eigenlijk komt het neer op de vraag op welk detailniveau de kosten en de opbrengsten zijn gespecificeerd: op het niveau van de totale verordening 2, op het niveau van de titel van de verordening of op het niveau van de onderliggende producten. INZICHT IN DE OMVANG VAN DE OVERHEAD Bij dit onderdeel hebben we gekeken of bij de kostenonderbouwing het bedrag van de toegerekende overhead apart inzichtelijk is gemaakt voor de afvalstoffenheffing, het rioolrecht en de leges. INZICHT IN DE SYSTEMATIEK VAN TOEREKENING VAN DE OVERHEAD 1 Andere tarieven waarvoor maximaal een kostendekkend tarief mag gelden, zoals markt- en havengelden of begraafrechten, hebben we in dit kader buiten beschouwing gelaten. 2 In de regel kent de legesverordening drie titels; de eerste titel heeft betrekking op de leges voor burgerzaken, de tweede titel heeft betrekking op de leges voor de omgevingsvergunning en de derde titel heeft voornamelijk betrekking op de leges voortvloeiende uit de APV.

3 Naast het bedrag dat wordt toegerekend aan overhead is het van belang om uiteen te zetten op basis van welke systematiek de overhead wordt toegerekend. Hierbij moet er een zichtbare aansluiting plaatsvinden tussen de totale gemeentebrede overhead die wordt verantwoord op het centrale taakveld overhead (0.4) en de wijze waarop dit toegedeeld wordt aan de onderscheiden leges en tarieven. DE RESULTATEN VAN DE QUICKSCAN QUICKSCAN VAN 344 GEMEENTEN Er zijn 344 gemeenten in de inventarisatie betrokken. Van een aantal gemeenten ontbraken de volledige gegevens en die zijn niet in de inventarisatie betrokken. De verdeling over grootteklassen van de gemeenten is als volgt: Tabel 1: Overzicht onderzochte gemeenten Grootteklasse Aantal t/m t/m en meer 30 Totaal 344 INZICHT IN DE MATE VAN KOSTENDEKKENHEID Bij de afvalstoffenheffing en het rioolrecht wordt over het algemeen in de paragraaf Lokale Heffingen inzicht geboden in de mate van kostendekking. Er wordt aangegeven welk kostenniveau er tegenover de geraamde opbrengsten staat, al biedt 17% van de onderzochte gemeenten dit inzicht nog niet. Het inzicht in de kostendekkendheid bij de leges loopt hierbij enigszins achter. In bijna driekwart van de onderzochte 344 gemeenten wordt dit inzicht verschaft. Dat betekent dat in een kwart van de gemeenten dit inzicht niet wordt geboden. Tabel 2: De mate waarin inzicht wordt geboden in de kostendekkendheid van de tarieven Grootteklasse Afval Afval Riool Riool Leges Leges Totaal Abs. Rel. Abs. Rel. Abs. Rel % 81 78% 71 68% t/m % % % t/m % 34 81% 30 71% en meer % 21 70% 23 77% Totaal % % % INZICHT IN DE MATE VAN KRUISSUBSIDIË RING Zoals in de vorige tabel is aangegeven geeft 73% van de onderzochte gemeenten de mate van kostendekkendheid ten aanzien van de leges. 30% van deze gemeenten specifieert dit op het niveau van de totale verordening. 70% van deze gemeenten specificeert verder, waarbij 40% het beperkt tot het niveau van de titel van de verordening en 30% specificeert tot op het vereiste niveau. Dat betekent dat ongeveer de helft (169) van de 344 onderzochte gemeenten via de paragraaf Lokale Heffingen geen inzicht biedt in de mate van kruissubsidiëring tussen de verschillende onderdelen van de legesverordening, 30% van de gemeenten de mate van kostendekkendheid van de leges enigszins specificeert en slechts 20% van de gemeenten het inzicht biedt tot op het vereiste niveau.

4 Tabel 3: De mate van gedetailleerdheid in de kostendekkendheid van de leges en het inzicht in de mate van kruissubsidiëring Omschrijving Absoluut Relatief Kostenonderbouwing niet aangetroffen 94 27% Op het niveau van de totale verordening 75 22% Op het niveau van de titels van de verordening % Op het niveau van de hoofdstukken 74 22% Totaal % INZICHT IN DE OMVANG VAN OVERHEAD Ruim twee derde deel van de 344 onderzochte gemeenten specificeert een bedrag aan overhead in de kostenonderbouwing bij de afvalstoffenheffing en het rioolrecht. Dat betekent dat ongeveer een derde deel van de onderzochte gemeenten dit inzicht nog niet biedt. Bij de leges wordt slechts in de helft van de gevallen inzichtelijk gemaakt welk bedrag aan overhead hieraan is toegerekend. Tabel 4: De mate waarin de overhead gespecificeerd wordt weergegeven in de kostenonderbouwing Omschrijving Absoluut Relatief Afvalstoffenheffing % Rioolrecht % Leges vergunningen % INZICHT IN DE SYSTEMATIEK VAN TOEREKENING VAN DE OVERHEAD Het feit dat de overhead als bedrag in de paragraaf Lokale Heffingen wordt toegelicht wil nog niet zeggen dat daarmee ook de systematiek in de paragraaf wordt uiteengezet. In slechts de helft (153) van de onderzochte 344 gemeenten kan de gemeenteraad in de paragraaf Lokale Heffingen teruglezen langs welke wijze er wordt gekomen tot een toerekening van de overhead. 3 De aansluiting tussen het saldo op het taakveld Overhead en de paragraaf Lokale Heffingen wordt maar mondjesmaat gelegd. In 47 (14%) onderzochte begrotingen werd een relatie aangetroffen tussen het saldo op het centrale taakveld Overhead en de wijze waarop een deel van dit bedrag toegerekend wordt aan de tarieven voor de afvalstoffenheffing, het rioolrecht en de leges. NIEUWE REGELGEVING IS OPGEPAKT, MAAR ER IS NOG RUIMTE VOOR VERBETERING Uit het onderzoek blijkt dat gemeenten de nieuwe regelgeving hebben opgepakt. De uitbreiding van de paragraaf Lokale Heffingen krijgt voorzichtig vorm en inhoud. De kostenonderbouwing van de afvalstoffenheffing en het rioolrecht is over het algemeen goed weergegeven. Weerbarstiger wordt het met de kostenonderbouwing van de leges. Het inzicht bieden in de mate van kruissubsidiëring tussen de verschillende onderdelen binnen de legesverordening staat bij veel gemeenten nog in de kinderschoenen. Dit adequaat ter hand te kunnen nemen vraagt ook om een 3 Er zijn gemeenten waar dit elders in de begrotingsstukken is toegelicht en er zijn ook gemeenten die dit door de raden hebben laten vaststellen via de financiële verordening. Daar is hier geen rekening mee gehouden. In dit onderzoek is enkel gekeken of de paragraaf Lokale Heffingen dit inzicht biedt.

5 goede en evenwichtige methodiek van kostentoerekening, die periodiek geactualiseerd moet worden. Daarbij moeten we overigens waken voor de valkuil van een al te complexe urenregistratie. In deze quickscan is niet onderzocht of een dergelijke toerekening ook daadwerkelijk voorhanden is. In de kostenonderbouwing zien we de overhead vaker gespecificeerd terug bij de afvalstoffenheffing en het rioolrecht. Bij de leges is de post Overhead slechts in de helft van het aantal gevallen herleidbaar. Een gemeenteraadslid dat grip wil hebben op de systematiek van overheadtoerekening kan maar in de helft van de gevallen uit de voeten met de paragraaf Lokale Heffingen. In de andere helft van de gevallen biedt de paragraaf Lokale Heffingen deze informatie niet. En het gemeenteraadslid dat systematisch de link wil leggen tussen het totale bedrag aan overhead en het deel dat wordt toegeschreven aan de lokale heffingen kan in 85% van de gemeenten niet met de paragraaf Lokale Heffingen uit de voeten. Kortom: er is nog voldoende ruimte voor verbetering. Meer informatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onze adviseurs Erwin Ormel of Siemen Fuite, via telefoonnummer (033) Een e- mail sturen kan ook: erwinormel@bmc.nl siemenfuite@bmc.nl