Zwemwaterprofiel Loosdrecht. de Strook. J. Stoffels. Watersysteem Waterplannen en Besturing

Transcriptie

1 Watersysteem Waterplannen en Besturing Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 2016 J. Stoffels Korte Ouderkerkerdijk 7 Amsterdam Postbus GJ Amsterdam T (lokaal tarief) F KvK juni 2016 Waternet is de gemeenschappelijke organisatie van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam

2

3 Inhoud 1 Uitgevoerde werkzaamheden Methode 7 2 Beschrijving van de zwemwaterlocatie Situering en beschrijving Gebruik- en nevenfuncties KRW waterlichaam Toekomstige plannen Hydrologie en hydromorfologie Kenmerken van de zwemlocatie Risicobronnen 11 3 Analyse historische waterkwaliteit Bacteriologische waterkwaliteit Periode Klasse-indeling Blauwalgen 14 4 Conclusie 14 5 Literatuur 14 BIJLAGE 1 - Lijst met aandachtspunten bij het opstellen van een zwemwaterprofiel 15 BIJLAGE 2 Berekening Klasse-indeling juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 3/16

4

5 Zwemwaterlocatie: Strand De Strook, Loosdrechtse plassen Datum beoordeling: Maart 2016 Beoordelingsperiode: 4 badseizoenen; Beoordeling zwemwaterkwaliteit Goed volgens EU 2006/7/EG: Risico voor gezondheid zwemmers: Regelmatig blauwalgoverschrijdingen, incidenteel fecale verontreiniging. Voorwoord De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) die maart 2006 van kracht geworden is, schrijft voor dat voor elk zwemwater een zwemwaterprofiel wordt opgesteld, waarin de risico s en bedreigingen worden vastgelegd. Op basis van dit profiel kunnen voor de desbetreffende locatie maatregelen worden geformuleerd om de gezondheidsrisico s voor de zwemmers te verkleinen. Volgens de zwemwaterrichtlijn geeft een zwemwaterprofiel een compleet beeld van alle veiligheid- en gezondheidsrisico s op de zwemlocatie. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen: Escherichia Coli en Intestinale Enterococcen. Daarnaast verschaft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door Cyanobacteriën. Waternet heeft in 2007/2008 voor het eerst zwemwaterprofielen laten opstellen. Afhankelijk van de aangetroffen waterkwaliteit dienen deze profielen met enige regelmaat aangepast te worden. Voor u ligt het zwemwaterprofiel van de Strook aan de vijfde plas in Loosdrecht, gemeente Wijdemeren. 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 5/16

6

7 1 Uitgevoerde werkzaamheden 1.1 Methode Voor het opstellen van zwemwaterprofielen zijn enkele handreikingen opgesteld waarin een gestructureerde aanpak van diverse facetten wordt beschreven: Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA-Grontmij, 2005) Blauwalgen in het zwemwaterprofiel (RWS, Waterdienst, 2008) Zwemwaterlocaties, protocol voor begrenzing (RIZA/DHV, 2005) Voor zover mogelijk is voor het opstellen van dit zwemwaterprofiel bij deze handreikingen aangesloten. Fig 1.0 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (bron: handreiking) 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 7/16

8 2 Beschrijving van de zwemwaterlocatie 2.1 Situering en beschrijving De Loosdrechtse Plassen zijn ontstaan door veenafgraving. Het plassengebied bestaat uit een vijftal open plassen die in open verbinding staan met petgaten en moerasgebied. Het totale oppervlak van het open water is ongeveer ha. De gemiddelde diepte van de plassen is circa 2 meter. De bodem bestaat voornamelijk uit veen en uit zand in het oosten. De Strook is een verbrede schoorwal langs de zuidzijde van de Loosdrechtse Plassen, direct ten noorden van de Bethunepolder en aan de Vijfde Plas. Fig. 2.1: ligging van recreatiegebied de Strook aan de vijfde plas in Loosdrecht 2.2 Gebruik- en nevenfuncties De Loosdrechtse Plassen maken deel uit van de EHS (ecologische hoofdstructuur) en Natura2000 (Vogelrichtlijngebied). 2.3 KRW waterlichaam De Loosdrechtse Plassen is conform de Kaderrichtlijn Water (KRW) geïdentificeerd als een waterlichaam met het KRW-watertype M20 (kunstmatige, diepe gebufferde meren). 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 8/16

9 2.4 Toekomstige plannen Voor de zwemlocatie zelf zijn geen plannen bekend met relevantie voor de waterrecreatie. In 2008 is het watergebiedsplan Zuidelijke Vechtplassen vastgesteld, met daarin opgenomen maatregelen ter bevordering van de waterhuishouding, (zwem)waterkwaliteit en ecologie. De uitvoering van het herstelplan Loosdrechtse Plassen, met als doel het doorzicht in de plassen te verbeteren, is na discussie met de bewoners en gemeente opgeschort. 2.5 Hydrologie en hydromorfologie De vijfde plas maakt deel uit van het watersysteem van de Loosdrechtse Plassen. Vanuit de Loosdrechtse plassen is er in de zomer een sterke wegzijging van water naar de zuidelijk gelegen Bethunepolder. Vanuit de tweede plas vindt er bovendien wegzijging plaats richting het oosten en stroomt water van de vierde plas naar de Breukeleveense plas. Daarom wordt in droge periodes aan de westzijde van de Loosdrechtse plassen via de Nieuwe Polder, gedefosfateerd water uit het Amsterdam-Rijnkanaal ingelaten (jaarlijks 9 milj m3). In de winter stroomt overtollig water vanuit de Bethunepolder naar de vierde en vijfde plas. Vanuit de Breukeleveense plas stroomt water naar de vierde plas. Vanuit de vrij afwaterende gebieden aan de oostkant stroomt water af naar de tweede plas. Wegzijging vindt plaats richting het westen. In figuur 2.2 zijn de globale waterstromen in de Loosdrechtse plassen in de zomeren winterperiode weergegeven. Vanuit de Bethunepolder wordt water onttrokken voor de drinkwaterbereiding. Dit relatief fosfaatrijke water stroomt via het waterleidingkanaal naar de waterleidingplas in Loenderveen. Wanneer de bemaling van de Bethunepolder méér water levert dan men voor de productie van drinkwater nodig heeft wordt het teveel aan water op de Loosdrechtse plassen geloosd. Dit levert een kwart van de huidige fosfaatbelasting van de Loosdrechtse plassen.(bron: WGP ZVP 2008). Figuur 2.2 Waterstromen (indicatief) in en om de Loosdrechtse plassen (bron: WGP Zuidelijke Vechtplassen, nov 2008). Rode pijl is debiet uit, zwarte pijl is debiet in of doorstroming naar subgebieden. 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 9/16

10 2.6 Kenmerken van de zwemlocatie Algemeen Beheerder Waterkwaliteitsbeheerder Gemeente Provincie Plassenschap Loosdrecht eo, onderdeel van Recreatie Midden Nederland Waternet Wijdemeren Utrecht De zwemlocatie Bezoekersaantallen Voorzieningen Kiosk Toiletten Vuilnisbakken Toezicht Speeltoestellen Bodem Onderhoud Is gelegen bij het zandstrand dat in 2002 is aangelegd bij de renovatie/uitbreiding van de recreatiestrook. Op dat moment is een ongeveer 1 kilometer lange grasstrook ontstaan die als recreatieterrein en zwemlocatie is ingericht. Door een aanlegmogelijkheid voor pleziervaartuigen bij Paviljoen de Strook, is de locatie opgesplitst in een westelijk en oostelijk gedeelte. Bij het zandstrand (lengte 125 meter) is een deel geschikt gemaakt voor kleine kinderen Door de beheerder is opgegeven dat er op een zomerse dag gemiddeld zwemmers per dag zijn. Op een topdag zijn dat zwemmers per dag Ja Ja Ja Niet permanent, alleen voor de hygiëne Ja, er staat ondermeer een waterspeeltoestel op het strand. De waterbodem bestaat uit zand Om de week wordt het strandje gefreesd en gemaaid Fig.2.3 Strand en ligweide bij de Strook (foto s Waternet (li) en TAUW (re)) 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 10/16

11 Fig.2.4 begrenzing zwemzone Meldingen/klachten In juni 2015 is er een melding geweest van een kind dat mogelijk zwemmersjeuk had opgelopen bij de Strook. Onderzoek naar het voorkomen van zwemmersjeuk bij poelslakken is toen door ongunstig weer uitgesteld tot er nieuwe meldingen kwamen, die er vervolgens niet zijn geweest. Begrenzing Bij het zandstrand is op 8 meter uit de oever een afbakening bij een waterdiepte van 0,7 meter. Over de hele lengte van de zwemstrook ligt op 20 meter uit de oever een balk (deels drijflijn) bij een waterdiepte van 1,8 meter. Als zwemzone wordt het gehele afgebakende gedeelte tot aan de buitenste balk/drijflijn beschouwd. Het zwemwatermeetpunt is gekozen op de plek waar de meest kwetsbare groep (de kinderen) zich bevinden; bij het strand. 2.7 Risicobronnen De volledige lijst met aandachtspunten, is als bijlage 1 bij dit document gevoegd. Recreatievaart Beroepsvaart Jachthavens Dieren In de directe omgeving is veel recreatievaart. De boten kunnen tot aan de drijfbalk varen. Tussen de twee zwemgedeelten bevindt zich een aanlegsteiger. Sinds 2009 is het lozen van toiletwater via een onderwatertoilet direct in het oppervlaktewater niet meer toegestaan, maar dit betekent niet dat het niet meer gebeurd. Er varen ook passagiersboten op de plassen. Aantallen en routes zijn niet bekend. Voor beroepsvaart, is nog geen lozingsverbod van toiletwater van kracht. Wel dienen nieuw gebouwde schepen uitgerust te zijn met een vuilwatertank. De dichtstbij gelegen jachthaven is de jachthaven Manten op ongeveer 350 meter afstand. Hiervan is geen invloed op de waterkwaliteit te verwachten. Honden zijn niet toegestaan. Op het strand en de ligweide vertoeven regelmatig ganzen. Als 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 11/16

12 Badgasten het goed zwemweer is wordt de steiger s ochtends van alle feces ontdaan en wordt de poep afgevoerd (afvalbakken). Op drukke dagen kunnen er meer dan 1000 badgasten zijn. Vooral jonge kinderen kunnen een bron van fecale bacteriën zijn waar op drukke dagen rekening mee moet worden gehouden. 3 Analyse historische waterkwaliteit Op de zwemlocatie wordt de zwemwaterkwaliteit gedurende het seizoen tweewekelijks bepaald. De situering van het meetpunt is in figuur 2.1 en 2.4 weergegeven. Gedurende het gehele seizoen is er in de Loosdrechtse plassen verminderd doorzicht door aanwezigheid van zwevend slib en algen. Meetpunt waterkwaliteit de Strook Omschrijving Code X-coördinaat Y-coördinaat Loodrechtse plassen de Strook MBP Bacteriologische waterkwaliteit Hier wordt de waterkwaliteit wat betreft fecale verontreinigingen besproken. Blauwalgen zijn ook bacteriën, maar worden apart behandeld (zie 3.3) Periode Sinds 2007 wordt er volgens de Europese zwemwaterrichtlijn de bacteriologische parameters Escherichia Coli en Intestinale Enterococcen gemeten. Gedurende de afgelopen vier jaren is er op 23 juni 2015 een overschrijding geweest van de norm voor E.Coli. Bij de meting twee dagen later was de waarde weer onder de norm. Voor de Int. Enterococcen is de waarschuwingsnorm 21 mei 2012 een keer overschreden, ook toen was de herbemonstering weer onder de norm. 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 12/16

13 Voor de beoordeling van de bacteriologische kwaliteit gedurende het badseizoen worden de resultaten van de Escherichia Coli (E.Coli) en Intestinale Enterococcen (IE) gebruikt. Voor E.Coli heeft VROM in het voorjaar van 2013 een norm vastgesteld. Deze is bedraagt 1800 kve per 100 ml. Dit was daarvoor 2000 kve per 100 ml. Voor de Intestinale Enterococcen (IE) bedraagt de norm 400 kve per 100 ml. Sinds 2013 is ook landelijk besloten om niet meer direct een waarschuwing af te geven bij een enkele overschrijding van de norm aangezien het vaak om incidentele, plaatselijke overschrijdingen blijkt te gaan. Bij een overschrijding van de norm wordt zo snel mogelijk een extra bemonstering uitgevoerd. Als deze ook boven de norm is, wordt een negatief zwemadvies ingesteld. Fig.3.1: Bacteriologie en norm bij de Strook Klasse-indeling Volgens de Europese zwemwaterrichtlijn worden alle zwemlocaties beoordeeld op basis van twee fecale bacteriologische parameters, te weten: Escherichia Coli (Ecoli) en Intestinale Enterococcen. Op basis van de metingen over de laatste 4 jaar wordt via een statische berekening een kwaliteitsscore bepaald die aangeeft of de locatie in de klasse Uitstekend, Goed, Aanvaardbaar of Slecht valt. In bijlage 2 wordt de totstandkoming van de klassenindeling in detail behandeld. MBP043: Goed E. Coli Int. Ent De Strook valt binnen de klasse Goed. Beide parameters komen in de kwaliteitsklasse Goed. De klasse Goed is al enkele jaren stabiel: MBP043 Loosdrechtse Plassen, de Strook Goed Goed Goed Goed Goed 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 13/16

14 3.3 Blauwalgen Oorspronkelijk stond de Loosdrechtse plas niet bekend als gevoelig voor blauwalgbloeien, maar de laatste jaren komen er vaker overschrijdingen voor voor blauwalg gemeten met de fluoroprobe, vaak net voor en na het hoogseizoen, aangezien in de warmste maanden groenalg boven blauwalg dominant is. In de onderstaande grafiek is dat tijdens seizoen 2014 goed zichtbaar (M-vorm). In 2012 werd er een catergorie I drijflaag waargenomen bij de Strook, de gemeten waarde van 130 ug/l was dan van een meting in de drijflaag. In 2014 en 2015 zijn er meerdere overschrijdingen geweest van de waarschuwingsnorm van 12.5 ug/l cyanochlorofyl. Deze waarde wordt na een microscopische quickscan eventueel naar beneden bijgesteld bij aanwezigheid van niet potentieel toxische soorten. In 2014 is er daardoor gedurende 6 dagen in mei een overschrijding geweest. De overige overschrijdingen van de 12.5 ug/l werden na quickscan bijgesteld tot onder de 12.5 aangezien niet toxische draadvormers meestal dominant zijn. Van de potentieel toxische soorten werd Anabaena het vaakst aangetroffen. 4 Conclusie Bij de Strook is incidenteel een overschrijding van de norm voor fecale verontreiniging. De in en rond de zwemzone bivakkerende ganzen en andere vogels zijn hiervan de meest waarschijnlijk bron. Daarnaast worden de laatste jaren steeds vaker verhoogde waardes voor blauwalgen gemeten, met een enkele keer een waarschuwing tot gevolg. 5 Literatuur TAUW, Zwemwaterprofiel de Strook Loosdrechtse plassen 2007, S. Haverkamp, B. Lohmann, juli 2008 Waternet, Onderzoek maatregelen zwemwaterkwaliteit, Rapportnummer , J.M. Stroom, J Stoffels, mei 2010 Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA-Grontmij, 2005) Blauwalgen in het zwemwaterprofiel (RWS, Waterdienst, 2008) Zwemwaterlocaties, protocol voor begrenzing (RIZA/DHV, 2005) 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 14/16

15 BIJLAGE 1 - Lijst met aandachtspunten bij het opstellen van een zwemwaterprofiel In de invloedsfeer van de locatie zijn mogelijke bronnen en -routes: Rioolwaterzuiveringen Slachthuizen of mestverwerkende bedrijven Riooloverstort Ongezuiverde lozingen Regenwaterlozing Afstromend wegwater Vee op weilanden (zo ja, welk vee) Uit- en afspoeling van mest Veeteeltbedrijven met mogelijkheid van erfafspoeling naar sloten Agrarisch achterland Rivieren, sloten, kanalen (invloed gebiedsvreemd water ook bv. via gemalen of sluizen) enz. Opwerveling en/of nalevering van sediment, bagger op zuiveringsslib Recreatievaart en chartervaart (ongezuiverde lozingen) Beroepsvaart (ongezuiverde lozingen) woonboten Zwemmers Huisdieren op strand Vogelkolonies Fauna (wild levende dieren), ratten,enz. Aandachtspunten bij veldbezoek Toiletten (aangesloten op rioolstelsel?) Douches (aangesloten op rioolstelsel?) Prullenbakken Toezicht (waar) Speeltoestellen Ondergrond (strand, oever, waterbodem) Aantal bezoekers/zwemmers aanwezig Kloppen de waterstromen met de kaarten Regenwaterafvoer naar het strand/zwemwater Afstromend wegwater Overstorten zichtbaar aanwezig (Recreatie)vaart Aanlegsteigers (jacht)havens woonboten Weilanden en/of boerenbedrijven in de omgeving Rwzi s Ongezuiverde lozingen Huisdieren op strand Watervogels aanwezig. Zo ja, hoeveel en eventueel welke Feces aanwezig op strand en zo ja wat voor feces. (hond, vogel, enz) Algemene hygiëne Drijvend vuil Werkzaamheden (baggeren, onderhoud, oever) Industrie in omgeving 28 juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 15/16

16 BIJLAGE 2 Berekening Klasse-indeling. Volgens de Europese zwemwaterrichtlijn worden alle zwemlocaties beoordeeld op basis van twee fecale bacteriologische parameters, te weten: Escherichia Coli (E. Coli) en Intestinale Enterococcen. Op basis van de metingen over de laatste 4 jaar wordt via een statische berekening een kwaliteitsscore bepaald die aangeeft of de locatie in de klasse Uitstekend, Goed, Aanvaardbaar of Slecht valt. Van alle vooraf ingeplande bemonsteringen (herbemonsteringen worden niet meegeteld) voor Escherichia Coli en Intestinale Enterococcen van de laatste vier jaar wordt een 90- en 95-percentiel waarde bepaald volgens de in het kader gegeven formule. RICHTLIJN 2006/7/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG Uitgaande van een beoordeling van de normale waarschijnlijkheidsverdeling van log10 van de microbiologische gegevens van een bepaald zwemwater wordt de percentielwaarde als volgt afgeleid: i. neem de log10-waarde van alle bacterietellingen in de te beoordelen gegevensreeks, (Indien het resultaat een nulwaarde is, neem dan de log10-waarde van de minimum detectielimiet van de gebruikte analytische methode). ii. iii. Bepaal het rekenkundig gemiddelde van de log10-waarden (μ). Bepaal de standaardafwijking van de log10-waarden (σ). Het hoogste 90-percentielpunt van de waarschijnlijkheidsverdeling van de gegevens wordt berekend met de volgende vergelijking: hoogste 90-percentiel = antilog (μ + 1,282 σ). Het hoogste 95-percentielpunt van de waarschijnlijkheidsverdeling van de gegevens wordt berekend met de volgende vergelijking: hoogste 95-percentiel = antilog (μ + 1,65 σ). Vervolgens wordt aan de hand van de percentiel waardes bepaald in welke kwaliteitsklasse de parameter scoort. Voor E. Coli geldt dat als de 95-percentiel waarde onder de 500 ligt, E. Coli Uitstekend scoort. Ligt de 95-percentiel waarde tussen de 500 en 1000, dan scoort de parameter Goed. Bij een 95-percentiel waarde van boven de 1000, wordt de 90-percentielwaarde maatgevend, waarbij een waarde onder de 900 Aanvaardbaar scoort en met een 90-percentiel waarde van boven de 900 komt E. Coli in de klasse Slecht terecht. Voor Intestinale Enterococcen geldt dezelfde methode, maar met andere grenswaarden die in de onderstaande tabel terug te vinden zijn. Als op een locatie E. Coli en Intestinale Enterococcen op verschillende kwaliteitsklassen uitkomen, is de slechts scorende maatgevend voor de uiteindelijke kwaliteitsklasse voor de betreffende zwemlocatie. Kwaliteitsnormen: EC IE P90: aanvaardbaar MBP043: Goed P95: goed E. Coli Int. Ent P95: uitstekend P P90: slecht > 900 >330 P juni Zwemwaterprofiel Loosdrecht de Strook 16/16