Vrouwen, mannen en geneesmiddelen. Welkom bij de themabijeenkomst vrouwen, mannen en geneesmiddelen

Transcriptie

1 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Welkom bij de themabijeenkomst vrouwen, mannen en geneesmiddelen

2 Geslachtsverschillen in bijwerkingen Vrouwen, mannen en geneesmiddelen

3 Mannen, vrouwen en geneesmiddelen Programma Tijd Programmaonderdeel Welkom en kennismaking Deel 1: is er een probleem? - bewustwording ahv discussie over stellingen - verdieping van onderwerp ahv plenaire presentatie Pauze Deel 2: de praktijk Afronden - uitwerken casuïstiek in groepen - plenaire terugkoppeling ahv presentatie

4 vrouwen, mannen en geneesmiddelen Stellingen-1 Medicijnen worden getest op vrouwelijke en mannelijke proefpersonen Vrouwen slikken net zoveel geneesmiddelen als mannen

5 vrouwen, mannen en geneesmiddelen Stellingen-2 Vrouwen reageren altijd anders dan mannen op geneesmiddelen Aspirine beschermt vrouwen minder goed tegen een eerste hartinfarct dan mannen Vrouwen worden vaker opgenomen vanwege een bijwerking dan mannen

6 Mannen en vrouwen in klinische trials Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Tot de jaren 90 klinisch onderzoek voornamelijk met mannen Begin jaren 90 verschijnt ICH-richtlijn: trialpopulatie (fase III) moet afspiegeling zijn van gebruikerspopulatie farmacokinetiek moet apart beschreven worden voor en kritische beschouwing van geslacht in registratiedossier FDA: ICH-richtlijn wordt in wetgeving omgezet. Verbod inclusie in fase 1 en 2 wordt opgeheven EMA: is van mening dat geen aparte wetgeving nodig is.

7 Mannen en vrouwen in klinische trials Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Participatie van vrouwen in klinische trials Bron: US Food and Drug Administration

8 Mannen en vrouwen in klinische trials Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Participatie vrouwen in cardiovasculaire trials 27%!! * sekse-specifieke analyse Kim ES et al. J Am Coll Cardiol 2008;52:672-3

9 Mannen en vrouwen in klinische trials Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Productinformatie nieuwe middelen EU Stofnaam Merknaam Indicatie % vrouwen genoemd? Kinetiek per geslacht? Behandeleffect per geslacht? enzalutamide Xtandi Prostaatkanker Nvt Nvt Nvt atosiban Tractocile Dreigende vroeggeboorte Nvt Nvt Nvt pertuzumab Perjeta Borstkanker Nee Ja Nee lomitapide Lojuxta Hypercholesterolemie 45% Ja Nee ocriplasmine Jetrea aging eyes Nee Nee Nee bosutinib Bosulif Chronische myeloide leukemie (CML) Nee Ja Nee ponatinib Iclusig CML / ALL 47% / 57% Ja Nee vismodegib Erivedge Basaalcelcarcinoom 39% Ja Nee axitinib Inlyta Niercelcarcinoom Nee Ja Nee regorafenib Stivarga Colorectaal ca / GIST 39% / 36% Ja Ja nalmefeen Selincro Alcohol verslaving Nee Ja Nee SPC-teksten EMA 2013

10 Mannen en vrouwen in klinische trials Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Stelling: Medicijnen worden getest op vrouwelijke en mannelijke proefdieren en personen

11 Geslachtsverschillen in gebruik vrouwen, mannen en geneesmiddelen Aantal receptgeneesmiddelen per jaar Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

12 Geslachtsverschillen in gebruik vrouwen, mannen en geneesmiddelen Top 5 gebruik bij vrouwen (pil uitgezonderd) n voorschriften vrouw n voorschriften man Verhouding vrouw - man 1. Benzo s ,15 2. NSAIDs ,59 3. Antidepressiva ,08 4. Bètablokkers ,32 5. Ulcus middelen ,41 Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

13 Geslachtsverschillen in gebruik vrouwen, mannen en geneesmiddelen Relevanter: gebruik per indicatie % diuretica % betablokkers % CCB % ACE % ARB Vrouwen 46,7 41,4 18,0 27,8 7,1 Mannen 31,7 41,0 24,3 36,7 8,2 Vb studie naar prevalentie van gebruik bij hypertensie in 100 Nldse huisartspraktijken. J Hypertension 2004;22:

14 Geslachtsverschillen in gebruik Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Stelling: Vrouwen slikken net zoveel geneesmiddelen als mannen

15 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Geslachtsverschillen in farmacologisch effect Kan iemand een voorbeeld noemen? Waarom is dit zo moeilijk?

16 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Geslachtsverschillen in farmacologisch effect Soms wordt lang getwijfeld: Soms wordt lang getwijfeld over verschil in effect

17 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Geslachtsverschillen in farmacologisch effect Gedocumenteerde voorbeelden van farmacologische verschillen: Gnm Effect Meest waarschijnlijke oorzaak Aspirine Primaire preventie hartinfarct onvoldoende bij Bij minder effectief tegen CVA Verschil in kinetiek Verschil in rol bloedplaatjes bij verschillende aandoeningen Effect van oestrogenen op reactiviteit van bloedplaatjes -blokkers Grotere daling BD en hartslag bij Verschil in absorptie en metabolisme Calciumantagonisten Grotere daling BD bij Lager gewicht, verschil in drugtransporter en metabolisme SSRIs Effectiever bij Grotere absorptie / meer bindingsplaatsen Antipsychotica Effectiever bij Oestrogenen versterken effect Opiaten Effectiever bij Oestrogenen versterken effect

18 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Geslachtsverschillen in farmacologisch effect Stelling: Vrouwen reageren altijd anders dan mannen op geneesmiddelen

19 Geslachtsverschillen bij aspirine Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Resultaten van 2 meta-analyses: Meta-analyse van 6 RCTs, primaire preventie HVZ: - Vrouwen (n=51.342): relatief risico op CVA: 0,83 (0,70-0,97) relatief risico op MI en mortaliteit niet statistisch significant - Mannen (n=44.114): Relatief risico op MI: 0,68 (0,54-0,86) Relatief risico op CVA en mortaliteit niet statistisch significant Meta-analyse van 6 RCTs, primaire preventie HVZ: - Vrouwen: RR CVA 0,77 (0,59-0,99), MI 0,95 (0,77-1,17) - Mannen: RR CVA 1,01 (0,74-1,39), MI 0,77 (0,67-0,89) Berger JS et al. JAMA 2006;295: ATT Collaboration. Lancet 2009;373:

20 Geslachtsverschillen bij aspirine Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Stelling: Aspirine beschermt vrouwen minder goed tegen een eerste hartinfarct dan mannen

21 Geslachtsverschillen in bijwerkingen Vrouwen, mannen en geneesmiddelen

22 Geslachtsverschillen in bijwerkingen Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Zopf Y et al. Eur J Clin Pharmacol 2008;64: Relatief risico op een bijwerking voor vrouwen tov mannen: 1,60 (95%CI 1,31-1,94)* Bijwerkingen bij vrouwen vaak dosis-gerelateerd, en betrof vaak gnm tegen HVZ (!) Heinrich J et al vd 10 geneesmiddelen die in USA van de markt zijn gehaald tussen lieten grotere risico s bij vrouwen zien (Torsade de Pointes, leverfalen) * Correctie voor verschil in leeftijd, gewicht en aantal gnm in gebruik

23 Geslachtsverschillen in bijwerkingen Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Geneesmiddel Statines Anticoagulantia / fibrinolytica Digoxine Anti-aritmica Calciumantagonisten ACE-remmers Diuretica Geslachtsspecifieke bijwerking Oa spierpijn bij oudere met lagere BMI Verhoogd bloedingsrisico bij Verhoogde mortaliteit bij Verhoogd risico QT-verlenging en TdP bij Verhoogde incidentie oedeem bij Verhoogde incidentie prikkelhoest bij Verhoogd risico hyponatriemie bij

24 Geslachtsverschillen in bijwerkingen Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Risico op ziekenhuisopname door bijwerking (V/M)

25 Geslachtsverschillen in bijwerkingen Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Stelling: Vrouwen worden vaker opgenomen vanwege een bijwerking dan mannen

26 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Samenvatting Nieuwe gnm worden niet uitsluitend getest op mannen Sekse-specifieke analyses naar effectiviteit en bijwerkingen door farmaceutische industrie nog steeds beperkt Bij bestaande gnm aantal voorbeelden bekend van sekse-specifieke verschillen in effectiviteit, maar mn bijwerkingen Diverse factoren dragen hier mogelijk aan bij Kennis heeft zich niet vertaald in dosisaanpassingen of aanpassing behandelrichtlijnen

27 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Vergeet niet: vrouwen letten op andere details..

28 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Casus 1 De 78-jarige mevrouw Westerveld gebruikt al jaren een thiazide diureticum tegen haar verhoogde bloeddruk. De huisarts heeft haar een week geleden citalopram voorgeschreven. Ze belt nu naar de apotheek met klachten over verwardheid. Welke problematiek speelt hier? Hoe ziet de interventie eruit en wie betrek je daarbij? Wie maakt een plan en wat is het doel? Hoe evalueer je?

29 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Casus 2 De 48-jarige mevrouw Suijkertuin gebruikt sinds 6 weken 40 mg simvastatine. Ze staat nu bij u aan de balie voor een product tegen spierpijn. Welke problematiek speelt hier? Welke interventie doe je? Hoe geef je voorlichting aan mevrouw? Hoe evalueer je?

30 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Casus 3 Meneer De Vries, 57 jaar, staat met een recept voor prucalopride (Resolor ) aan de balie. U ziet in zijn medicatiehistorie dat hij eerder lactulose en macrogol heeft gehad. Welke problematiek speelt hier? Bewaakt het apotheeksysteem hierop? Welke interventie doe je? Hoe geef je voorlichting aan meneer?

31 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Aan de slag Opdracht: Ga uiteen in 3 subgroepen Oefen met casuïstiek 3 tafels: rouleer, ca 10 min per casus Beantwoord vragen, schrijf ideeën en te nemen stappen duidelijk op zodat andere groepen kunnen aanvullen

32 Vrouwen, mannen en geneesmiddelen Meer weten? Why medicine often has dangerous side effects for women s_dangerous_side_effects_for_women?utm_source=tedcomshare&ut m_medium= &utm_campaign=tedspread