Zorgprotocol. Kraamzorg na een vaginale kunstverlossing. 1. Observaties en controles bij de kraamvrouw. 1. Introductie

Transcriptie

1 Zrgprtcl Kraamzrg na een vaginale kunstverlssing 1. Intrductie De vaginale kunstverlssing is een bevalling met behulp van een frceps f een vacuümpmp (zie k bijlage 1). Een frceps- f vacuümverlssing wrdt niet znder reden verricht. Meestal is er sprake van een langdurige uitdrijving en/f dreigend zuurstftekrt bij het kind. Afhankelijk van de reden/gevlgen van de kunstverlssing wrdt de pasgebrene na de gebrte dr een kinderarts nderzcht. Als de pasgebrene rnd de uitgerekende datum in gede cnditie wrdt gebren, is cuveuse-pname vaak niet ndzakelijk. Als extra zrg f bservatie ndig is, is een pname wel gewenst. 2. Del & resultaat De kraamvruw en de pasgebrene herstellen dr ndersteuning en begeleiding van de kraamverzrgende z ged mgelijk van de bevalling. Eventuele afwijkingen wrden tijdig gesignaleerd, met als del snel en preventief te kunnen handelen 3. Delgrep/tepassingsgebied Kraamvruwen die zijn bevallen met behulp van een kunstverlssing. 4. Verantwrdelijkheden De kraamverzrgende is verantwrdelijk vr de dagelijkse bservaties en cntrles van de kraamvruw en de pasgebrene en het signaleren van veranderingen in hun gezndheidstestand. Bij veranderingen f twijfel schakelt de kraamverzrgende direct de verlskundige in. 5. Bendigdheden Kraamzrgdssier 6. Werkwijze Taken kraamverzrgende 1. Observaties en cntrles bij de kraamvruw Cntrleer hechtingen dagelijks p rdheid, warmte, pijn, zwelling en functieverlies. Meestal wrden plsbare hechtingen gebruikt. Wanneer niet plsbare hechtingen gebruikt zijn, wrden deze de 4 e á 6 e dag pstpartum Kraamzrg na een kunstverlssing Vastgesteld d.d.: Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: Versie: 1.0 Pagina 1 van 7

2 Zrgprtcl verwijderd. Om de pijn en het ngemak te verlichten kan het vlgende, in verleg met de verlskundige, ndernmen wrden: de eerste 48 uur ijskmpressen; na 48 uur verder ijskmpressen f warmte; zitbaden met ntsmettende f helende prducten. Bied bij aambeien en anale stuwing verzachtende maatregelen aan. Aambeien ntstaan vaak tijdens de zwangerschap en nemen ng te tijdens de bevalling. Anale stuwing kan tijdens het persen ptreden: dit is het glazig en edemateus wrden van de anus. Vaak wrdt dit ten nrechte vr aambeien aangezien. Anale stuwing is meestal minder pijnlijk en verdwijnt na enkele dagen. Verzachtende maatregelen: een ijszakje bledvat vernauwende prducten (in verleg met de verlskundige/huisarts) laxeermiddelen aambeienzalf. 2. Observaties en cntrles bij de pasgebrene Belangrijk na een kunstverlssing zijn de bservaties met betrekking tt de cmplicaties die k ng enige tijd na de gebrte kunnen ntstaan. Wanneer de pasgebrene misselijk is kan dit zich uiten in: geen zin hebben m te drinken; kkhalzen; spugen; dit kan veding zijn, slijm (bij mecnium hudend vruchtwater: gren slijm) f bled (dit is mederlijk bled dat de pasgebrene heeft binnengekregen). De misselijkheid verdwijnt meestal vanzelf binnen uur na de bevalling. Zrg dat de pasgebrene, als deze misselijk is, p de zij in het bedje ligt. Wissel de zijligging wel af m vervrming van het hfdje te vrkmen. Prbeer de pasgebrene k p de zij te verschnen; Indien de pasgebrene blauw aanlpt tijdens het kkhalzen, hudt het dan wat schuin vrver; Wikkel eventueel een gaasje m je vinger en veeg het dwarszittend slijm uit de mndhlte weg; Na een kunstverlssing is de kans p geelzien grter, mdat de pasgebrene een bleduitstrting kan hebben. Deze cmplicatie wrdt wat vaker gezien bij een vacuüm- dan bij een frcepsbevalling. Hierdr zijn er meer rde bledcellen, die afgebrken meten wrden waarbij dan bilirubine ntstaat (zie Zrgprtcl hyperbilirubinemie); Als blanke pasgebrenen een blauwige huidskleur ntwikkelen, beginnend in het gezicht rndm de mnd, kan er sprake zijn van zuurstftekrt, dr bijvrbeeld een infectie f een hartafwijking. Bij twijfel ver de huidskleur, de pasgebrene in daglicht bekijken en zien he de pasgebrene verder functineert. Bij twijfel de verlskundige bellen. Kraamzrg na een kunstverlssing Vastgesteld d.d.: Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: Versie: 1.0 Pagina 2 van 7

3 Zrgprtcl 3. Brstveding Na een vaginale kunstverlssing kan ver het algemeen znder prblemen brstveding gegeven wrden. De eerste uren na de bevalling is de pasgebrene sms misselijk waardr het minder zin in drinken heeft. Aanbevlen wrdt de pasgebrene de eerste 48 uur met rust te laten. Prikkel de pasgebrene z weinig mgelijk: geen fel daglicht, alleen ppakken m de luier te verschnen en m te veden. Wanneer de pasgebrene binnen 24 uur niet aan de brst drinkt, dient te wrden afgeklfd en dit z vaak mgelijk, minimaal m de 3 uur. Hierbij is het ged m de meder met de hand te laten klven. Vaak is er de eerste dag geen klf in huis, waardr klven met de hand uitkmst kan bieden. Tevens bevrdert het de zelfredzaamheid van de kraamvruw. Wanneer er een klf besteld met wrden, is het verstandig te kiezen vr een dubbelzijdige klf. Deze klf wrdt aanbevlen dr de lactatiekundige. 4. Begeleiding van de uders De beleving van een kunstverlssing wisselt sterk. Niet zelden betekent deze hulp een grte pluchting, zeker als de kraamvruw het gevel heeft ndanks alle inspanningen geen millimeter p te schieten. Andere kraamvruwen vinden het meilijk te verwerken dat de bevalling niet spntaan is verlpen. Zij hebben sms het gevel te hebben gefaald, mdat zij niet in staat waren hun kind p de nrmale manier ter wereld te brengen, en sms hebben zij het idee dat een nrmale bevalling van hen is afgenmen. Ok de kracht en het geweld die gepaard gaan met een vaginale kunstverlssing kan traumatisch zijn vr de kraamvruw, zeker wanneer k de uitputting grt was. Vr de partner is de frceps- f vacuümverlssing sms k meilijk te verwerken. Meer ng dan bij een spntane bevalling kan men zich machtels velen. Als de bevalling thuis was begnnen, met k hij/zij de teleurstelling van de nverwachte cmplicatie verwerken. Smmige partners velen zich nuttels, mdat zij het gevel hebben nauwelijks iets te kunnen den. Ok zijn zij vaak bang dat er iets misgaat. De handelingen bij een frceps- f vacuümverlssing ervaren zij ngal eens als bedreigend vr meder en kind. De kraamverzrgende kan hierin het beste een luisterend r bieden. Maak tijd vrij m te praten. Hierbij is het belangrijk dat de kraamvruw haar zelfvertruwen blijft behuden. 7. Verslaglegging Zrgdssier 8. Bijlagen en/f referenties Zrgprtcl Hyperbilirubinemie (KCKZ, 2017) Handbek Brstveding (KCKZ, 2017) Kraamzrg na een kunstverlssing Vastgesteld d.d.: Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: Versie: 1.0 Pagina 3 van 7

4 Zrgprtcl Bijlage 1 Kunstverlssing 1. Wat is een kunstverlssing? 1.1 Vaginale kunstverlssing met behulp van een frceps Dit zijn twee lepels die m het hfd van het kindje wrden gelegd en dan in elkaar wrden geklikt. Tijdens een wee trekt de gynaeclg aan de frceps. Na enkele trekbewegingen wrdt de baby gebren. 1.2 Vaginale kunstverlssing met behulp van een vacuümpmp (zuignap) Dit is een slang met een cupje dat in verbinding staat met een pmp die kan zuigen. Het cupje kan van silicnen f metaal zijn. Over het algemeen wrdt gebruik gemaakt van de metalen cup. Hiermee kan meer kracht wrden gezet en het laat minder snel ls. De keuze hangt af van de gewnte van de gynaeclg. De silicnen cup wrdt regelmatig gebruikt wanneer het hfd bijna in de vagina staat, maar waarbij tch ng wat hulp gewenst is. In het dssier wrdt altijd het aantal tracties vermeld. Dus het aantal weeën met trekkracht, vrdat het kindje werd gebren. Het spreekt vanzelf dat dit aantal iets zegt ver de testand van het kind na de gebrte. 1.3 Indicaties vr een vaginale kunstverlssing Niet vrderende uitdrijving, vral verrzaakt dr: afwijkende ligging van het kind, bijvrbeeld kruinligging, handje bij het hfd; uitputting van de vruw in partu; weeënzwakte (ndanks medicatie); slecht CTG à te lage f te hge frequentie harttnen f wegvallen ervan; epidurale verdving. Uit nderzek blijkt steeds meer dat deze pijnstilling invled heeft p de duur van de uitdrijving. 2. De eerste 24 uur van de kraamvruw en de pasgebrene na de vaginale kunstverlssing 2.1 De kraamvruw De kraamvruw en pasgebrene verblijven in principe de eerste 24 uur ng in het ziekenhuis. De eventuele episitmie/ruptuur wrdt gehecht en indien de testand van de kraamvruw het telaat, gaat zij duchen. Wanneer zij hiervr te zwak is (dr bijvrbeeld veel bledverlies f uitputting) wrdt zij p bed gewassen. Kraamzrg na een kunstverlssing Vastgesteld d.d.: Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: Versie: 1.0 Pagina 4 van 7

5 Zrgprtcl Verder wrden de vlgende cntrles uitgeverd: cntrle van de baarmeder p stand en hardheid; bledverlies (vleien); pls, temperatuur en bleddruk; eventueel pijnstilling. Dit is niet geheel vanzelfsprekend; bservatie urineren. Wanneer binnen 6 uur niet geplast à éénmalig katheteriseren; liefst binnen een uur na de bevalling de pasgebrene aanleggen; in principe mgen meder en kind een dag later naar huis, dit is afhankelijk van de testand van het kind. 2.2 De pasgebrene Algemene testand Vaak is het kind wat aangeslagen. Dit wil zeggen dat hij na de gebrte even p adem met kmen. Hij kan wat slap aanvelen en heeft sms wat aanmediging en extra zuurstf ndig. Indien ndig kmt de kinderarts erbij. Meestal heeft het kind hfdpijn en daarm krijgt hij standaard tt 4 x per dag een zetpil Paracetaml van 60 mg. Het hfdje is vaak pgezwllen, blauw en ntvelt. Instructies uder(s) Het is belangrijk m de uder(s) direct instructies te geven wat betreft de behefte aan rust vr de pasgebrene. Dit hudt in dat de pasgebrene alleen dr de vader en meder mag wrden vastgehuden en niet dr de hele familie. Veding Vaak gaat het veden meizamer dan na een gewne bevalling. De pasgebrene is vaak wat misselijk en heeft tijd ndig m te herstellen. Natuurlijk kan het veden k direct ged gaan. 3. Mgelijke cmplicaties bij vaginale kunstverlssing De kans p cmplicaties van een frceps- f vacuümverlssing is klein. 3.1 Cmplicaties die bij de vruw kunnen ptreden Een kunstverlssing is één van de risicfactren vr het achterblijven van urine in de blaas. Mgelijk wrdt dit verrzaakt drdat de functie van de zenuwen mgelijk licht gestrd is. Het niet ged legen van de blaas met residuvrming kan leiden tt een urineweginfectie. Het beleid met er p gericht zijn urineretentie van meer dan 500 ml te vrkmen dr de eerste 6 uur pst partum ged p te letten f het plassen p gang kmt. Vrege mbilisatie kan hierbij helpen. Wanneer het urineren niet p gang kmt kan eenmalig de blaas katheteriseren helpen. Wanneer er meer dan 700 ml urine Kraamzrg na een kunstverlssing Vastgesteld d.d.: Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: Versie: 1.0 Pagina 5 van 7

6 Zrgprtcl achterblijft in de blaas, krijgt de kraamvruw een verblijfskatheter. Deze wrdt een dag later verwijderd waarna de kraamvruw weer binnen 6 uur met hebben geplast. Na katheterisatie is er een grte kans p een urineweginfectie. Symptmen hiervan zijn: frequent plassen znder gede straal; pijn bij het plassen; sms lichte temperatuurverhging; stinkende urine; mgelijk buikpijn en/f rugpijn. Let p: een langdurige gecmpliceerde baring, die eindigt in een kunstverlssing, kan mgelijk leiden tt het achterblijven van urine; een atne blaas met als gevlg een verlpblaas. Atne blaas Definitie atne blaas: vermindering (a-) van de spanning (tnus) van de gladde spieren van de blaaswand. Met andere wrden: een slappe blaas. De blaas leegt zich niet spntaan, maar lpt vl als een "slappe zak" en leegt zich alleen bij vervulling en/f -sterke druk van buitenaf en aanspannen van de buikspieren. Gevlg is een verlpblaas. Definitie verlpblaas: nwillekeurig verlies van urine znder nrmaal plassen en een vervlle blaas. De blaas vult zich, maar kan niet ged ledigen. Als de druk in de blaas dr de urine een bepaalde waarde verschrijdt, zal er ncntrleerbaar urineverlies ptreden (het wrdt dr de hge druk uit de blaas geperst). (sub)ttaalruptuur Evenals bij een gewne bevalling kan k bij een vaginale kunstverlssing een (sub)ttaalruptuur ntstaan. Bij een subttaal ruptuur zijn huid en weefsel tussen de vagina en anus drgescheurd. Een ttaalruptuur is het drscheuren van de huid. Het weefsel tussen de vagina en de anus én de kringspier rnd de anus scheurt dan geheel f gedeeltelijk in. Evenals bij een gewne bevalling kan k bij een kunstverlssing een ttaalruptuur ntstaan, maar deze cmplicatie kmt wat vaker vr bij een frceps- f vacuümbevalling. Een knip kan een ttaalruptuur niet altijd vrkmen. Zrgvuldig hechten van een ttaalruptuur is ndzakelijk m latere prblemen met het phuden van ntlasting te vrkmen. Nableding Verder kan het vrkmen dat de uterus slecht cntraheert, vral bij uitputting van de kraamvruw. Hierbij is het belangrijk dat het nagebrtetijdperk actief begeleid wrdt. Extra aandacht p vleien is van belang. Kraamzrg na een kunstverlssing Vastgesteld d.d.: Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: Versie: 1.0 Pagina 6 van 7

7 Zrgprtcl 3.2 Cmplicaties die bij de pasgebrene kunnen ptreden Na een vacuümverlssing wrdt er ng enkele dagen de afdruk van de vacuümcup p het hfd van het kind gezien/geveld als een blauwrde verdikking. Dit kmt drdat vcht zich nder de huid heeft pgehpt. De zwelling is binnen een dag bijna helemaal weg, de verkleuring verdwijnt na enkele dagen. Ok na een frcepsverlssing kan er enkele dagen een afdruk p de zijkant van het hfd van het kindje zichtbaar zijn. Een bleduitstrting p het hfd van het kind wrdt een enkele keer na een vaginale kunstverlssing gezien, maar kmt k wel vr na een spntane (vaak langdurige) bevalling. Z n bleduitstrting is meestal meer het gevlg van een langdurige bevalling dan van de kunstverlssing. Deze cmplicatie wrdt wat vaker gezien bij een vacuümdan bij een frcepsbevalling. De bleduitstrting verdwijnt vanzelf, maar kan wel tt gevlg hebben dat het kind langer geel blijft zien. Dit kmt drdat er meer rde bledcellen zijn die afgebrken meten wrden waarbij dan bilirubine ntstaat. Verder kan de pasgebrene na een frceps- f een vacuümverlssing hfdpijn hebben en sms wat misselijk zijn. 4. Een vlgende bevalling Bij het allergrtste deel (meer dan 90%) van de kraamvruwen, die tijdens de eerste bevalling een vacuüm- f frcepsverlssing heeft ndergaan, verlpt een vlgende bevalling znder prblemen. Over het algemeen is een vaginale kunstverlssing dan k geen reden vr een medische indicatie (bevalling nder leiding van de gynaeclg) bij een vlgende zwangerschap. Cntrle van de zwangerschap kan dan k gewn dr de verlskundige f huisarts plaatsvinden. In uitznderingsgevallen, bijvrbeeld als de kunstverlssing erg meilijk was, f bij andere cmplicaties, kan de gynaeclg een medische indicatie adviseren. Kraamzrg na een kunstverlssing Vastgesteld d.d.: Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: Versie: 1.0 Pagina 7 van 7