Entrepreneurship Update

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Entrepreneurship Update"

Transcriptie

1 Amsterdam Center for Entrepreneurship Entrepreneurship Update Faillissement en Herstart Ingrid Wakkee Sponsored by

2 Uitgegeven door Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) Roetersstraat WB Amsterdam of Januari 2010 ISBN/EAN: Vormgeving Crasborn Grafisch Ontwerpers bno Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijke toestemming van het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE).

3 Amsterdam Center for Entrepreneurship Entrepreneurship Update Faillissement en Herstart Ingrid Wakkee

4 Voorwoord In 2009 zijn relatief veel bedrijven failliet gegaan. De persoonlijke, financiële en zakelijke gevolgen van faillissementen zijn aanzienlijk. Niet alleen voor de betrokken ondernemer en eventuele werk nemers, maar ook voor leveranciers en klanten van de failliete onderneming. Voor de meeste ondernemers betekent een faillissement het einde van een carrière als zelfstandige - om diverse redenen richten zij niet opnieuw een bedrijf op. Dit lijkt een onnodige vernietiging van ondernemersspecifiek menselijk kapitaal: ondernemers die wel opnieuw starten hebben vaak succes. Vooral in Nederland is deze kapitaalvernietiging een feit. Want het stigma van falen en faillissement is hier nog steeds groot en lijkt groter te zijn dan elders. Falen leidt vaak niet tot een tweede kans, integendeel. Terwijl goed ondernemerschap ook inhoudt dat risico wordt genomen. En soms gaat het goed, maar zeker niet altijd. Dat is gewoon part of the deal. Er zijn ook briljante mislukkingen. Faillissement is dan ook een groot risico voor ondernemers. Het is ook een onoverzichtelijk risico, want er is weinig over bekend. Wat houdt een faillissement in en wat zijn de gevolgen? Meer inzicht in dit risico geeft (toekomstige) ondernemers instrumenten voor het inschatten van ondernemende kansen en bedreigingen, en het hanteren en rationeel omgaan met het risico. Dat maakt gemotiveerd starten en ondernemen makkelijker door een realistischer perspectief. Meer intzicht in faillissementen, hun aard, omvang en gevolgen, worden in deze Entrepreneurship Update 1 beschreven door Ingrid Wakkee van de Vrije Universiteit te Amsterdam. De Update is gebaseerd op haar onderzoek (samen met M. Kuiper, T. van Rossum en P. Hondebrink). Vanaf 1 januari 2010 is ACE het Amsterdam Center for Entrepre neurship waarin de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit, de Hogeschool van Amsterdam en de Hogeschool InHolland Amsterdam/Diemen samenwerken op het gebied van ondernemerschapsonderwijs en -onderzoek. De Entrepreneurship Update is één van de instrumenten van ACE om resultaten van onderzoek voor een groter publiek toegankelijk te maken. 1 Eerder verschenen Updates: (I) Entrepreneurship and human capital (2006); (II) Goed belonen loont! (2006); (III) De economische voordelen van ondernemerschap (2007); (IV) Onderwijs en ondernemerschap in Nederland (2007); (V) Hoe beïnvloedt ondernemerschap economische groei? (2008); (VI) Ondernemen kun je leren?! (2009); (VII) Waarom groeien sommige bedrijven sneller dan andere? (2009). 4

5 In deze nieuwe opzet zijn we extra dankbaar dat Ingrid Wakkee, expert op het gebied van faillisse-menten, deze Update heeft geschreven. Ik hoop dat u deze Update nuttig en interessant vindt. Uw reacties zijn welkom op ace-feb@uva.nl. Prof. dr. Mirjam van Praag Amsterdam Center for Entrepreneurship 5

6 Inhoud Voorwoord 4 Inleiding 7 De ontwikkeling van het aantal faillissementen in Nederland 9 Gevolgen van faillissementen voor de ondernemer 12 Barrières voor herstart? 14 Conclusie 19 Referenties 20 Over ACE en de auteur 21 6

7 Inleiding Ondernemers en hun bedrijven zijn een belangrijke spil in economische ontwikkeling en groei. 2 Ze zorgen voor benutting van eerder onderbenutte middelen, dynamiek, banen en innovatie. 3 Helaas worden niet alle (nieuwe) bedrijven een succes. Meer dan de helft van alle ondernemingen overleeft de eerste vijf jaar niet. Veel daarvan worden verkocht aan een ander bedrijf of sluiten uit eigen beweging de deuren. Ongeveer 10% wordt echter gedwongen te stoppen vanwege een zakelijk faillissement. 4,5 Dat zijn niet alleen jonge bedrijven, maar ook bedrijven met een jarenlange geschiedenis. Voor de meeste betrokken ondernemers betekent een zakelijk faillis sement het einde van hun carrière als zelfstandige. Ruim 60% van alle (ex-)failliete ondernemers heeft geen ondernemende ambities meer. 6 Bijna 40% van de ex-failliete ondernemers ambieert wel een herstart, maar slechts bij de helft hiervan lukt dit ook daadwerkelijk. Dit lage percentage herstarters is te betreuren, omdat de meeste herstarters (zeer) succesvol zijn. Ruim 80% van alle herstarters overleeft de eerste vijf bedrijfsjaren. 7 Dit hoge succespercentage zou kunnen worden veroorzaakt doordat alleen de meest getalenteerde ondernemers herstarten en de hiervoor bestaande hindernissen overbruggen. We zouden dan kunnen concluderen dat de bestaande hindernissen op marktniveau positief uitpakken. Een andere verklaring kan zijn dat ondernemers leren van hun ervaringen en deze ervaringen meenemen naar een nieuwe onderneming, maar dat ze op dit moment veel barrières ondervinden om daadwerkelijk opnieuw te starten. 8 Deze barrières zouden in dat geval het ondernemende potentieel van een land onnodig verkleinen. Het gebrek aan inzicht in deze materie is niet alleen verbazingwekkend, maar bemoeilijkt ook het stimuleren van meer en betere herstarters. In deze 2 Ondernemers definiëren we als natuurlijke personen die als oprichter of directeur-grootaandeelhouder betrokken zijn bij een eenmanszaak, VoF of BV. 3 Schumpeter (1934); E-Update III (2007) en E-Update V (2008). 4 Een faillissement is een in de wet geregelde procedure voor een rechtspersoon die niet (meer) in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. 5 Stam, Audretsch & Meijaard (2008). 6 Stam e.a. (2008). 7 Timmons (1999). 8 Jovanovic (1982). 7

8 Entrepreneurship Update analyseren we oorzaken en gevolgen van zakelijke faillissementen, en bestuderen we de factoren die herstart faciliteren en belemmeren. De bevindingen zijn gebaseerd op verschillende onderzoeken naar faillissementen en herstart uitgevoerd in de periode

9 De ontwikkeling van het aantal faillissementen in Nederland Het aantal faillissementen schommelt voortdurend, maar het aantal steeg aanzienlijk in 2009 zoals tabel 1 laat zien. Tabel 1 Aantallen zakelijke faillissementen in Nederland 9 Jaar Faillissementen (x 1.000) 9,3 9,6 11,1 14,7 14,1 16,7 13,3 11,5 11,2 22,1 De toename van het aantal zakelijke faillissementen lijkt op het eerste gezicht zorgelijk. Enige nuancering is op zijn plaats. In de afgelopen vijf jaar is het aantal bedrijven namelijk sterk gestegen, hetgeen ook in goede economische tijden tot een stijging van het aantal zakelijke faillissementen leidt. Per jaar gaat tussen 1 à 2 % van alle bestaande bedrijven failliet. 10 Door zakelijke faillissementen zijn in arbeidsplaatsen verloren gegaan, terwijl dit aantal in 2009 naar verwachting is opgelopen tot arbeidsplaatsen. De economische schade ten gevolge van faillissementen bedroeg in 2008 ruim 2 miljard euro en zal in 2009 de 3 miljard euro hebben gepasseerd. 11 Conclusie Het aantal faillissementen is in 2009 drastisch gestegen naar om en nabij Dit is het dubbele van het aantal in Centraal Bureau voor de Statistiek (2009)

10 Figuur 1 Oorzaken faillissementen n=126, waarvan 70 failliete ondernemers en 56 niet-failliete ondernemers; data verzameld in november/ december

11 Het grote verschil in perceptie van ex-failliete ondernemers en anderen is al eerder opgemerkt in de literatuur. 13 We kunnen deze verschillen in perceptie op twee manieren opvatten: ofwel failliete ondernemers erkennen hun eigen rol in het geheel onvoldoende, ofwel anderen veroordelen failliete ondernemers te hard. In het eerste geval bestaat een reëel gevaar dat ex-failliete ondernemers kansen missen om te leren en succesvol te zijn. In het tweede geval worden pech en (beginners)fouten te hard veroordeeld en gezien als tekenen van wanbeleid en falen, waardoor er een stigma ontstaat dat onnodig hoge barrières opwerpt voor herstarters. Conclusie Failliete ondernemers zien externe factoren als belangrijke oorzaak van hun faillissement. Vooral de algemene economische situatie, onvoldoende toegang tot kapitaal, toename van de concurrentie en wanbetaling door klanten zijn belangrijk. Sinds de economische crisis zijn de economische situatie, toenemende concurrentie en vraaguitval belangrijker geworden als oorzaak van faillissement. De toegang tot kapitaalmarkten is niet zodanig verslechterd dat het tot meer faillissementen heeft geleid, aldus de ondernemers. Ondernemers die zelf nooit failliet zijn gegaan wijzen andere, meer interne factoren als oorzaak van faillissementen aan, zoals gebrekkig financieel inzicht (83%) en wanbeheer (72%) van de ondernemer. De verschillen in perceptie over de faillissementsoorzaken tussen (ex-)failliete en andere ondernemers kunnen op twee manieren worden opgevat: failliete ondernemers erkennen hun eigen rol onvoldoende of anderen veroordelen failliete ondernemers te hard. Het eerste leidt tot gemiste kansen om te leren van fouten en het tweede tot onwenselijke stigmavorming. 13 Zacharakis, Meyer & DeCastro (1999). 11

12 Gevolgen van faillissementen voor de ondernemer De gevolgen van een faillissement zijn voor ondernemers aanzienlijk en liggen op het financiële, sociale en persoonlijke vlak. Financiële gevolgen De mate waarin ondernemers financieel getroffen worden door een faillissement hangt onder andere af van de rechtsvorm van het bedrijf. Ondernemers met een eenmanszaak of VoF zijn hoofdelijk aansprakelijk en ze zijn daardoor gedwongen om hun huidige, maar ook hun toekomstige inkomen en privévermogen in te zetten om zakelijke schulden af te lossen. 14 Een toenemend deel van deze ondernemers kiest voor deelname aan een schuldsaneringstraject, waarbij binnen een vastgestelde termijn zoveel mogelijk schulden moeten worden afbetaald, maar waarna zij - in elk geval in theorie - met een schone lei opnieuw kunnen beginnen. Ook niet-hoofdelijk aansprakelijke ondernemers komen maar zelden financieel ongeschonden uit een faillissementsafwikkeling. Zo verliezen zij hun bron van inkomsten en doordat de afwikkeling van een faillissement veel tijd vergt, lukt het vaak niet om direct een alternatieve inkomstenbron aan te boren. Bovendien staan veel directeur-eigenaren gedeeltelijk persoonlijk garant voor eerder verstrekte kredieten door banken of andere kredietverleners. Sociale gevolgen Uit het veldonderzoek blijkt dat het overgrote deel van de failliete ondernemers in meerdere of mindere mate het gevoel heeft dat anderen hem of haar als mislukt of zelfs als minderwaardig ervaren. In veel gevallen tonen vrienden en familieleden wel begrip, maar zoals een ondernemer vertelde: Ik werd toch wat minder vaak uitgenodigd op feestjes en mijn vrouw merkte bij de slager toch dat er over mij werd gesproken. Een faillissement heeft ook vaak nadelige gevolgen voor het vinden van een baan in loondienst: Ik was niet van plan om opnieuw een bedrijf te starten, maar na 56 sollicitatiebrieven op passende functies te hebben gestuurd toen het nog mee zat [met de economie], kreeg ik de indruk dat ze mij toch niet wilden hebben door dat faillisse ment op mijn CV. Deze reacties suggereren dat (ex-)failliete ondernemers regelmatig worden gestigmatiseerd. Deze stigmatisering wordt vaak gezien als een belangrijke 14 Het aandeel eenmanszaken en VoF s onder de failliete ondernemers is in de periode geleidelijk afgenomen van bijna 20% tot iets minder dan 10% (CBS, 2009). 12

13 belemmering voor het opnieuw starten van een bedrijf. Een stigma leidt immers tot vooroordelen - bijvoorbeeld dat elke failliete ondernemer slecht werk aflevert, anderen met schulden laat zitten of zelfs de boel oplicht. Persoonlijke en emotionele gevolgen Op het persoonlijke vlak melden failliete ondernemers dat zij te maken krijgen met hevige schuldgevoelens ten opzichte van werknemers die op straat komen te staan, ten opzichte van klanten en leveranciers naar wie zij niet aan eerder aangegane verplichtingen kunnen voldoen, maar ook naar zichzelf omdat zij hun levenswerk door de vingers zien glippen. Bij familiebedrijven bestaan er tevens schuldgevoelens naar eerdere of latere generaties die het bedrijf hebben opgebouwd of er hun toekomst in zagen. Deze financiële problemen, schuldgevoelens en sociale problemen missen hun uitwerking niet. Volgens de directeur van de stichting Faillietbank, die failliete ondernemers begeleidt, krijgt ruim 80% van de ondernemers die betrokken zijn geweest bij een faillissement te maken met relatieproblemen en/of fysieke of geestelijke ongemakken. 15 Conclusie Zakelijke faillissementen hebben negatieve gevolgen voor de betrokken ondernemers: De financiële gevolgen zijn het grootst voor eigenaren van eenmanszaken en VoF s, omdat zij hoofdelijk aansprakelijk zijn. Failliete ondernemers ervaren regelmatig negatieve reacties in hun professionele en privé-omgeving. Op het persoonlijke/emotionele vlak krijgen ondernemers te maken met gevoelens van schuld, schaamte en onzekerheid. Veel ondernemers krijgen relatieproblemen en/of last van lichamelijke of psychische klachten

14 Barrières voor herstart? Afwikkeling van het faillissement In Nederland bestaat er geen maximale termijn voor de afwikkeling van een faillissement, waardoor een zaak jaren kan doorslepen. Zolang een faillissement voortduurt, mag een ondernemer die hoofdelijk aansprakelijk is geen nieuwe onderneming oprichten. Ook als een ondernemer niet hoofdelijk aansprakelijk is, zorgt de duur van de afwikkeling voor grote onzekerheid bij de ondernemer en gaat er veel tijd zitten in de afhandeling, waardoor er weinig tijd overblijft voor het (nadenken over het) opzetten van een nieuw bedrijf. Rol van de curator Veel ondernemers zien de curator die hun faillissement afwikkelt als een belangrijke barrière voor herstart door diens wantrouwende houding ten opzichte van de ondernemer die de boel zou willen oplichten, niet wil meewerken, vertragingstactieken hanteert of gewoon te dom [is] om zijn eigen zaak te mogen bepleiten. Overigens wordt dit negatieve beeld bevestigd in exploratief onderzoek onder curatoren. Zij zijn van mening dat ruim 80% van alle zakelijke faillissementen te wijten is aan wanbeleid of fraude. Bij veel failliete ondernemers bestaat het beeld dat curatoren mede door hun achtergrond niet erg geschikt zijn voor faillissementsafhandeling. Als jurist weten zij alles van de regeltjes, maar ze hebben geen flauw benul wat het betekent om een bedrijf te leiden. Door hun acties zijn er veel potentiële middelen, die gebruikt hadden kunnen worden voor het aflossen van de schulden, juist vernietigd. Het verbaast ondernemers dat er bij het afhandelen van faillissementen alleen een jurist betrokken is en geen bedrijfskundig of financieel adviseur. Tot slot bestaat er bij veel ondernemers onvrede over de wijze waarop de curator wordt betaald - namelijk per uur. In combinatie met het ontbreken van een maximale termijn voor de afwikkeling van een faillissement bestaat daardoor bij veel failliete ondernemers - terecht of onterecht - de indruk dat curatoren het faillissement langer laten voortslepen dan strikt noodzakelijk, omdat zij daar financieel voordeel bij zouden hebben. Ongeacht of de perceptie van de failliete ondernemers overeenkomt met de realiteit, beïnvloedt deze perceptie de toekomstplannen van deze groep ondernemers. Een negatieve ervaring met de curator leidt tot gevoelens van onrechtvaardigheid 14

15 en opstandigheid. Vrijwel alle ondernemers die ontevreden zijn met de curator geven aan dat dit de lust vermindert om in de toekomst nog eens te ondernemen. Stigmatisering Opvallend genoeg lijkt de mate waarin ex-failliete ondernemers stigma ervaren nauwelijks invloed te hebben op hun toekomstige activiteiten. Uit interviews blijkt dat ex-failliete ondernemers de negatieve reacties verwachten - bijvoorbeeld omdat Nederlanders nu eenmaal snel oordelen, of omdat de media failliete ondernemers ook afschilderen als mislukkelingen. Andere ondernemers geven bijvoorbeeld aan dat alleen de mening van dierbaren telt, en die weten hoe het zit. Opnieuw willen beginnen is echter niet genoeg. Aan (ex-)failliete ondernemers moet door andere partijen ook een tweede kans worden gegund. Uit onderzoek onder niet-failliete ondernemers (zie figuur 2) blijkt dat een aanzienlijk deel van hen vindt dat ondernemers na een faillissement opnieuw moeten proberen een bedrijf te starten. Een meerderheid vindt dat een faillissement zeker geen reden is om iemand te veroordelen of anders te behandelen. Desgevraagd geven ze echter zelf wel aan deze ondernemers anders te behandelen door meer dan gebruikelijk een vinger aan de pols te houden en meer persoonlijk contact te hebben met de ondernemer. Ook worden er vaker specifieke betalingsvoorwaarden gesteld aan (ex-)failliete ondernemers. Sociaal kapitaal Sociale netwerken zijn een belangrijke succesfactor voor ondernemers omdat zij toegang bieden tot informatie, middelen, morele steun en een goede reputatie. 16 Een faillissement heeft een nadelig effect op de toegang tot sociale netwerken en de middelen die daaruit verkregen kunnen worden. Failliete ondernemers kunnen zelf grote invloed uitoefenen op de mate van steun door netwerkcontacten. Door in een vroeg stadium relevante contacten te informeren over eventuele problemen en dit regelmatig te blijven doen in de aanloop naar en afwikkeling van het faillissement, blijven relaties vaak behouden zonder dat deze al te veel worden beschadigd. Dit lijkt zelfs het geval te zijn als de relatie zakelijk gezien schade ondervindt van het faillissement - bijvoorbeeld omdat openstaande rekeningen niet helemaal worden betaald. Als ondernemers met problemen echter niet aan de bel trekken dan zien we juist dat de relatie ernstig wordt beschadigd. Niet alleen zullen relaties in dat geval tijdens het faillissement zoveel mogelijk van de eventuele vordering op de ondernemer opeisen, maar ook zijn zij na het 16 Zie Hoang & Antoncic (2003) voor een overzicht van de belangrijkste bevindingen op dit gebied. 15

16 faillissement minder bereid om de ondernemer te helpen bij het opstarten van een nieuwe zaak. Figuur 2 Niet-failliete ondernemers over failliete ondernemers n=44; data verzameld in december Financieel kapitaal Verreweg de meeste ondernemingen in Nederland worden gefinancierd met eigen geld van de ondernemer en bancair krediet. In het verleden was een faillissement voor veel banken automatisch reden om een kredietaanvraag te verwerpen, maar dit is in de afgelopen 10 jaar sterk veranderd. Banken beoordelen aanvragen van (ex-)failliete ondernemers steeds vaker op hun individuele merites. Het merendeel van de accountmanagers bij banken is daadwerkelijk bereid om krediet te verstrekken aan ex-failliete ondernemers Wakkee & Sleebos (2008). 16

17 Levenspartner Aangezien een faillissement een enorme impact heeft op het privéleven, is het niet verwonderlijk dat de levenspartner een belangrijke invloed heeft op de beslissing van een ex-failliete ondernemer om wel of niet opnieuw een onderneming op te zetten. De meeste ondernemers verwachten steun te krijgen van hun partner als zij zouden besluiten een nieuw bedrijf op te starten. Veel partners hebben echter grote (emotionele) moeite met eventuele ambities om een nieuw bedrijf op te richten uit angst om opnieuw in een onzekere financiële situatie te belanden. Ze oefenen daarom druk uit op hun partner om te kiezen voor de zekerheid van een vaste baan. Uiteraard speelt dit probleem sterker als de ondernemer persoonlijk financieel aansprakelijk was en als de partner zelf onvoldoende inkomen genereert om het gezin te onderhouden. Daarnaast lijken veel partners meer te lijden onder het stigma op falen dan de ondernemer zelf. Veel ondernemers hebben de indruk dat de partner zich schaamt en bang is voor reacties van derden. Zo wordt een nieuwe onderneming dan vaak ontmoedigd. Overheid Een opvallend groot deel van de geënquêteerde en geïnterviewde ondernemers verwijst naar de overheid als één van de belangrijkste hindernissen voor herstart. De overheid zou werk moeten maken van het vereenvoudigen van de procedures omtrent faillissementsafwikkeling, omdat deze veel tijd in beslag nemen en ondernemers die niet betrokken zijn bij frauduleuze praktijken te veel straffen. Dit leidt tot negatieve financiële gevolgen en beeldvorming. Sterker nog, de overheid zou aparte stimuleringsmaatregelen kunnen ontplooien ten behoeve van meer herstarters. De ondernemer zelf Tot slot speelt de ondernemer zelf natuurlijk een belangrijke rol in de keuze om al dan niet opnieuw een bedrijf te starten. Uit het veldonderzoek blijkt dat ondernemers die bewust reflecteren op de oorzaken van het faillissement en de eigen rol daarin veel vaker ambities vertonen om opnieuw te starten dan ondernemers die resoluut de oorzaak van het faillissement in (externe) omstandigheden zoeken. 17

18 18 Conclusie De ambitie en mogelijkheden van een ondernemer om na een faillissement opnieuw een bedrijf te starten worden negatief beïnvloed door: Een lange en/of onzekere faillissementsafwikkeling. De vaak wantrouwende curator. Stigmatisering (hoewel dit veel voorkomt, lijkt het slechts beperkt invloed te hebben op herstart-ambities). Een onvoldoende geïnformeerd netwerk. Minder toegang tot krediet door faillissement (hoewel dit de laatste jaren in mindere mate het geval is). Gebrek aan steun van de levenspartner. Gebrek aan overheidssteun. De houding van de ondernemer zelf.

19 Conclusie In deze Entrepreneurship Update hebben we de oorzaken en gevolgen van zakelijke faillissementen geanalyseerd en hun invloed op de ambities van de betrokken ondernemer om opnieuw een bedrijf te starten. Het aantal faillissementen is het laatste jaar verdubbeld. Voor veel ondernemers is faillissement dan ook een (dreigende) realiteit. Vaak betekent een zakelijk faillissement voor de betrokken ondernemer het definitieve einde van diens loopbaan als zelfstandige. Niet omdat zij niet meer zouden willen ondernemen, maar omdat zij door een groot aantal factoren worden belemmerd. De media hebben veel aandacht besteed aan faillissementen, maar de oorzaken en gevolgen bleven onderbelicht. Inzicht in processen, oorzaken en gevolgen zijn belangrijk voor het managen van de realistische verwachtingen van ondernemers. Op basis van ons onderzoek kan worden geconcludeerd dat de belangrijkste obstakels in de ogen van de ondernemers betrekking hebben op de afwikkeling van het faillissement, de rol van de curator daarbij en het gebrek aan middelen. Met betrekking tot het gebrek aan middelen kan echter ook worden geconcludeerd dat een ondernemer zelf een positieve invloed kan uitoefenen op de mogelijkheden deze middelen uit het sociale netwerk te vergaren. Door sociale relaties vroegtijdig te informeren en regelmatig contact te houden gedurende het faillissement blijven relaties bereid om hulp en steun te geven indien de ondernemer opnieuw wil starten. Hoewel veel andere ondernemers, banken en andere belanghebbenden zeker voorzichtig zullen zijn, wordt ex-failliete ondernemers vaker een tweede kans gegund dan soms wordt gedacht. Gezien het feit dat herstarters vaak succesvol blijken te zijn, lijkt het van belang dat de overheid een actievere rol gaat spelen bij het stimuleren van de ondernemende ambities en activiteiten van ex-failliete ondernemers. Door afwikkelingsprocedures van faillissementen te vereenvoudigen en te versnellen, door een bijdrage te leveren aan een positievere beeldvorming over herstarters en door het opzetten van specifieke stimulerings programma s, zoals voor andere doelgroepen, lijkt het mogelijk om het verlies aan ondernemerschapskapitaal dat ontstaat door de hoge uitval te beperken en ten goede te keren. 19

20 Referenties Hoang, H. en B. Antoncic (2003). Network-based research in entrepreneurship: a critical review. Journal of Business Venturing, 18: Jovanovic, B. (1982). Selection and the evolution of industry. Econometrica, 50: Schumpeter, J. A. (1934). The Theory of Economic Development. Cambridge, MA: Harvard University Press. Stam, E., D. Audretsch en J. Meijaard (2008). Renascent Entrepreneurship. Journal of Evolutionary Economics, 18: Timmons, J. A. (1999). New Venture Creation. Boston, MA: McGraw-Hill. Wakkee, I. en E. Sleebos (2008). Funding Second Chances. Paper presented at Academy of Management Conference August 2008, San Diego. Zacharakis, A. L., G. D. Meyer en J. DeCastro (1999). Differing perceptions of new venture failure: a matched exploratory study of venture capitalists and entrepreneurs. Journal of Small Business Management, 37: Geraadpleegde websites en databases (oktober-december 2009)

21 Over ACE en de auteur Ingrid Wakkee is universitair docent ondernemerschap aan de afdeling Organisatiewetenschap van de faculteit der Sociale Wetenschappen van de Vrije Universiteit (VU). Daarnaast is zij betrokken bij het Amsterdam Center for In haar onderzoek richt Ingrid Wakkee zich vooral op faillissementen, herstart en de rol van sociale netwerken in ondernemerschap. Ingrid Wakkee was als coördinator betrokken bij de opzet en start van de VU-minor Entrepreneurship. ACE is het samenwerkingsverband van de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit, de Hogeschool van Amsterdam en de Hogeschool InHolland Amsterdam/Diemen voor onderzoek, onderwijs en outreach in Entrepreneurship. De missie van ACE is om het ondernemersklimaat in de regio Amsterdam te bevorderen door het stimuleren van ondernemerschap en ondernemend gedrag onder alle Amsterdamse studenten, en het verrichten van onderzoek dat bijdraagt aan succesvol ondernemerschap in Nederland. ACE is actief op vier werkterreinen: 1. Bewustwording: alle studenten in Amsterdam gaan ondernemen als serieuze loopbaanoptie zien en/of zijn zich bewust van de noodzaak van ondernemend gedrag. 2. Ondernemerschap studeren in Amsterdam: ACE ontwikkelt en stimuleert ondernemerschapsonderwijs dat studenten inspireert tot ambitieus en internationaal georiënteerd ondernemerschap. Het onderwijs kenmerkt zich door het interdisciplinaire, inter facultaire en instellingsoverstijgende karakter (d.w.z. tussen hogescholen en universiteiten, en samen met het regionale bedrijfsleven, overheden en ondernemers). 3. Onderzoek naar determinanten van succesvol ondernemerschap met een focus op human capital: de resultaten van het onderzoek worden gebruikt om ondernemerschapsonderwijs te verbeteren en overheidsbeleid te beïnvloeden. 4. Starten en groeien: basisfaciliteiten voor startende en groeiende (student) ondernemers. 21

22 22

23

24 Amsterdam Center for Entrepreneurship Roetersstraat 11, kamer E2.28 (secretariaat) 1018 WB Amsterdam Een samenwerkingsverband van Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Inholland Amsterdam Diemen

Entrepreneurship Update

Entrepreneurship Update Amsterdam Center for Entrepreneurship Entrepreneurship Update Slim netwerken in vier stappen Tom Elfring Sponsored by Amsterdam Center for Entrepreneurship Entrepreneurship Update Slim netwerken in vier

Nadere informatie

EEN EIGEN ONDERNEMING STARTEN ALS WEDDING PLANNER. Deel 2

EEN EIGEN ONDERNEMING STARTEN ALS WEDDING PLANNER. Deel 2 Master Executive in Wedding Management EEN EIGEN ONDERNEMING STARTEN ALS WEDDING PLANNER Deel 2 [LES 2] Event & Media Education. Alle rechten voorbehouden. Elke vorm van kopiëren of verspreiding van de

Nadere informatie

Starters zien door de wolken toch de zon

Starters zien door de wolken toch de zon M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische

Nadere informatie

Huidig economisch klimaat

Huidig economisch klimaat Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel

Nadere informatie

M200616. De winstpotentie van personeelsbeleid in het MKB

M200616. De winstpotentie van personeelsbeleid in het MKB M200616 De winstpotentie van personeelsbeleid in het MKB dr. J.M.P. de Kok drs. J.M.J. Telussa Zoetermeer, december 2006 Prestatieverhogend HRM-systeem MKB-bedrijven met een zogeheten 'prestatieverhogend

Nadere informatie

Van baan naar eigen baas

Van baan naar eigen baas M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat

Nadere informatie

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE 3 E KWARTAAL 211 Gemaakt voor NVM Wonen Gemaakt door NVM Data & Research Inhoudsopgave 1 Introductie enquête... 3 1.1 Periode... 3 1.2 Respons... 3 2 Staat van de woningmarkt...

Nadere informatie

Meting economisch klimaat, november 2013

Meting economisch klimaat, november 2013 Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld APQ-vragenlijst 28 maart 2018 Bea Voorbeeld Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014

Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014 Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 214 Willemstad, Maart 214 Inleiding In juni 214 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) de bedrijven benaderd met vragenlijsten op Curaçao. Doel van deze

Nadere informatie

Eén panellid, werkzaam in de juridische dienstverlening, geeft juist aan dat zijn omzet is toegenomen door de kredietcrisis.

Eén panellid, werkzaam in de juridische dienstverlening, geeft juist aan dat zijn omzet is toegenomen door de kredietcrisis. Respons Van 25 juni tot en met 5 juli is aan de leden van het Brabantpanel een vragenlijst voorgelegd met als thema Kredietcrisis. Ruim de helft van de 1601 panelleden (54%) vulde de vragenlijst in. Hieronder

Nadere informatie

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D. M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten

Nadere informatie

Ondernemerschap in Zuidoost-Brabant in perspectief

Ondernemerschap in Zuidoost-Brabant in perspectief M201208 Ondernemerschap in in perspectief Ondernemerschap in vergeleken met en de rest van Ro Braaksma Nicolette Tiggeloove Zoetermeer, februari 2012 Ondernemerschap in in perspectief In zijn er meer nieuwe

Nadere informatie

M201213. Betekenis stakeholders bij herstart. (ex-)failliete ondernemers. Mickey Folkeringa (Panteia/EIM) Ingrid Wakkee (VU Amsterdam)

M201213. Betekenis stakeholders bij herstart. (ex-)failliete ondernemers. Mickey Folkeringa (Panteia/EIM) Ingrid Wakkee (VU Amsterdam) M201213 Betekenis stakeholders bij herstart (ex-)failliete ondernemers Mickey Folkeringa (Panteia/EIM) Ingrid Wakkee (VU Amsterdam) Zoetermeer, september 2012 Dit onderzoek is mede gefinancierd door het

Nadere informatie

Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015

Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Willemstad, Mei 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Methodologie... 3 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Concluderende opmerkingen... 17 1 CBS Curaçao mei 2016 Inleiding

Nadere informatie

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel Onderzoek Stress 5 Juni 2014 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 20 mei tot en met 5 juni 2014 in samenwerking met 7Days, deden 2.415 jongeren mee. Hiervan zijn er 949 scholier en

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo APQ-vragenlijst 30 januari 2019 Daan Demo Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid en wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

Deal or no deal. Het schuldeisersakkoord en de nieuwe Faillissementswet. Prof. dr. Jan Adriaanse

Deal or no deal. Het schuldeisersakkoord en de nieuwe Faillissementswet. Prof. dr. Jan Adriaanse Deal or no deal Het schuldeisersakkoord en de nieuwe Faillissementswet Prof. dr. Jan Adriaanse Wie ben ik Hoogleraar turnaround management aan de Universiteit Leiden Onderzoeksprogramma Turnarounds and

Nadere informatie

Stageverslag Danique Beeks

Stageverslag Danique Beeks Stageverslag Danique Beeks Waarom deze stage en hoe zag de stage eruit? Ik heb via Mirthe informatie gekregen over deze stage. Haar achterneef is een van de eigenaren van dat bedrijf. Ze heeft mij deze

Nadere informatie

Leiderschap in Turbulente Tijden

Leiderschap in Turbulente Tijden De Mindset van de Business Leader Leiderschap in Turbulente Tijden Onderzoek onder 175 strategische leiders Maart 2012 Inleiding.. 3 Respondenten 4 De toekomst 5 De managementagenda 7 Leiderschap en Ondernemerschap

Nadere informatie

Resultaten Conjunctuurenquete 2014

Resultaten Conjunctuurenquete 2014 Willemstad, april 15 Inhoud Inleiding... 2 Methodologie... 2 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Investeringsbelemmeringen en bevorderingen...3 Concurrentiepositie...5 Vertrouwen in de economie...5 Vertrouwen

Nadere informatie

Onderwijs en ondernemerschap in Nederland

Onderwijs en ondernemerschap in Nederland Entrepreneurship Update Onderwijs en ondernemerschap in Nederland Francesca Cardia Mirjam van Praag Nummer 4 ACEA2JST_report-af.indd 1 17-08-2006 12:16:47 Onderwijs en ondernemerschap in Nederland Uitgegeven

Nadere informatie

Kredietpaspoort De vent, de tent en de cent. Bianca Duiverman Jan Wietsma

Kredietpaspoort De vent, de tent en de cent. Bianca Duiverman Jan Wietsma Kredietpaspoort De vent, de tent en de cent Bianca Duiverman Jan Wietsma Kredietpaspoort De vent Jan Wietsma Bij huidige kredietverstrekking ligt nadruk nog op ratings Het financieringslandschap verandert

Nadere informatie

MVO-Control Panel. Instrumenten voor integraal MVO-management. MVO en reorganisatie. Een model voor verantwoorde en succesvolle reorganisatie

MVO-Control Panel. Instrumenten voor integraal MVO-management. MVO en reorganisatie. Een model voor verantwoorde en succesvolle reorganisatie MVO-Control Panel Instrumenten voor integraal MVO-management MVO en reorganisatie Een model voor verantwoorde en succesvolle reorganisatie 1 Inhoudsopgave Mvo en reorganisatie Verantwoord en succesvol

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

De kracht van een sociale organisatie

De kracht van een sociale organisatie De kracht van een sociale organisatie De toegevoegde waarde van zakelijke sociale oplossingen Maarten Verstraeten. www.netvlies.nl Prinsenkade 7 T 076 530 25 25 E mverstraeten@netvlies.nl 4811 VB Breda

Nadere informatie

Werken aan morgen We gaan langer doorwerken, maar willen en kunnen we dat wel?

Werken aan morgen We gaan langer doorwerken, maar willen en kunnen we dat wel? Werken aan morgen We gaan langer doorwerken, maar willen en kunnen we dat wel? De pensioengerechtigde leeftijd wordt geleidelijk aan verhoogd. We gaan dus langer doorwerken. Hoe denken werkgevers en werknemers

Nadere informatie

Samenvatting mediapartners Shopping2020

Samenvatting mediapartners Shopping2020 Samenvatting eindrapport expertgroep Online Ondernemen Webwinkeliers te optimistisch over overlevingskansen. Op basis van data van de Kamer van Koophandel (N=26.250), een online enquête (N=500) en interviews

Nadere informatie

10 Tips bij een reorganisatie

10 Tips bij een reorganisatie Marianne Eisma advocaat legal 10 Tips bij In het Arbeidsrecht gaat het erom het juiste proces te volgen om het uiteindelijke doel te bereiken. U moet daarvoor de tijd nemen, te snelle en niet goed voorbereide

Nadere informatie

Resultaten Gezondheidszorg

Resultaten Gezondheidszorg Resultaten Gezondheidszorg Conclusies Onbekendheid social media in de gezondheidszorg is groot; treffend is een quote van een zorggebruiker die stelt dat als je als patiënt nog niet of nauwelijks met een

Nadere informatie

Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen

Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen Onderzoek van GfK november 2015 Inleiding Het aantal ondernemers blijft groeien. In 2015 heeft

Nadere informatie

Relatie Financieel Adviseur - Klant

Relatie Financieel Adviseur - Klant Relatie Financieel Adviseur - Klant Dr Anita Vlam 28 maart 2012 Inhoud: Voorbeelden Het onderzoek Rentes Leningen Financieel Advies Expertise Tevreden met relatie Relatie adviseur en consument Aanbevelingen

Nadere informatie

Chronische longziekten en werk

Chronische longziekten en werk Chronische longziekten en werk Mensen met een longziekte hebben meer moeite om aan het werk te blijven of een betaalde baan te vinden dan de rest van de bevolking. Slechts 42% van de mensen met COPD heeft

Nadere informatie

Van groei- of financieringsvraagstuk naar warme zakelijke en persoonlijke relaties en toekomstbestendige groei

Van groei- of financieringsvraagstuk naar warme zakelijke en persoonlijke relaties en toekomstbestendige groei Van groei- of financieringsvraagstuk naar warme zakelijke en persoonlijke relaties en toekomstbestendige groei 7 Vragen om jezelf te stellen als je je balans in het financieren van toekomstbestendige groei

Nadere informatie

DONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID OVER GOEDE DOEL

DONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID OVER GOEDE DOEL Meting maart 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl DONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID

Nadere informatie

Bedrijfsopvolging binnen of buiten Familieverband Mirjam van Praag Hoogleraar Ondernemerschap en organisatie (UvA) Wetenschappelijk directeur ACE

Bedrijfsopvolging binnen of buiten Familieverband Mirjam van Praag Hoogleraar Ondernemerschap en organisatie (UvA) Wetenschappelijk directeur ACE Bedrijfsopvolging binnen of buiten Familieverband Mirjam van Praag Hoogleraar Ondernemerschap en organisatie (UvA) Wetenschappelijk directeur ACE SIRET jaarcongres 13-9-2013 Amsterdam Actueel Oud-ondernemers

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 6. 1 Introductie 7 Ondernemerschap in Nederland 8 Drie manieren om een bedrijf te starten 8 IK als ondernemer 9

Inhoud. Inleiding 6. 1 Introductie 7 Ondernemerschap in Nederland 8 Drie manieren om een bedrijf te starten 8 IK als ondernemer 9 Inhoud Inleiding 6 1 Introductie 7 Ondernemerschap in Nederland 8 Drie manieren om een bedrijf te starten 8 IK als ondernemer 9 2 Instanties in Nederland 13 Belangrijke instanties voor ondernemers 14 Kamer

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

1 Inleiding 11. 2 Wat is er met me aan de hand? 15. Typerend beeld 16 Kenmerken 18 Diagnostiek 30 Hoe vaak komt het voor? 35 Samenvatting 37

1 Inleiding 11. 2 Wat is er met me aan de hand? 15. Typerend beeld 16 Kenmerken 18 Diagnostiek 30 Hoe vaak komt het voor? 35 Samenvatting 37 Leven met een antisoc stoornis.qxd 07-03-06 09:27 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Inleiding 11 2 Wat is er met me aan de hand? 15 Typerend beeld 16 Kenmerken 18 Diagnostiek 30 Hoe vaak komt het voor? 35 Samenvatting

Nadere informatie

Ondernemerschap. Hoe kan je een bedrijf starten?

Ondernemerschap. Hoe kan je een bedrijf starten? Ondernemerschap Hoe kan je een bedrijf starten? Onderdelen 1. Ondernemingsvormen 2. Financieringsvormen 3. Samenwerkingsvormen 4. Verzekeringen 5. Wetten & Regels Voorafgaand maak je een plan van aanpak

Nadere informatie

Verandering van leefstijl begint toch echt bij jezelf!

Verandering van leefstijl begint toch echt bij jezelf! Verandering van leefstijl begint toch echt bij jezelf! Peter Dona Er is en er wordt steeds meer geschreven, onderzocht en nieuwe methoden bedacht om de leefstijl van werknemers positief te veranderen.

Nadere informatie

Ontslaggolf op komst. Resultaten december 2008

Ontslaggolf op komst. Resultaten december 2008 Resultaten december 2008 Ontslaggolf op komst Foto Carel Richel De Nederlandse autodealers maken zich op voor een uitzonderlijk zwaar jaar. De verkopen nieuw blijven achter, de occasionmarkt is ingestort

Nadere informatie

Ace! E-book. Ace! Management Partners Training Coaching Consulting Interim Management

Ace! E-book. Ace! Management Partners Training Coaching Consulting Interim Management Ace! Management Partners Training Coaching Consulting Interim Management Den Haag Amsterdam Den Bosch Rotterdam Zwolle Utrecht Arnhem Amersfoort Breda Eindhoven Maastricht Brussel Antwerpen Ace! E-book

Nadere informatie

Nieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer 5: december 2015

Nieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer 5: december 2015 Nieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer : december 2 Zeeuwse ondernemers blijven gunstig gestemd Winstgevendheid bouwondernemers pas volgend jaar op peil Krapte aan personeel in sectoren ICT en

Nadere informatie

Goed belonen loont! Prof. Dr. Mirjam van Praag Drs. Justin van der Sluis Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE)

Goed belonen loont! Prof. Dr. Mirjam van Praag Drs. Justin van der Sluis Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) Goed belonen loont! Prof. Dr. Mirjam van Praag Drs. Justin van der Sluis Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) Main Sponsor: Fortis Bank Nederland en Dr. Jan de Kok EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

Nadere informatie

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van

Nadere informatie

Is een crisis via sociale media te beheersen? Door: Sonja Utz & Friederike Schultz

Is een crisis via sociale media te beheersen? Door: Sonja Utz & Friederike Schultz Is een crisis via sociale media te beheersen? Door: Sonja Utz & Friederike Schultz Op 5 januari 2011 woedde een enorme brand in een chemisch bedrijf in Moerdijk en een grote rookwolk trok over de regio.

Nadere informatie

Zeker van je Zaak op het mbo. 5 stappen. Stappenplan

Zeker van je Zaak op het mbo. 5 stappen. Stappenplan Zeker van je Zaak op het mbo Tijdens Zeker van je Zaak onderzoekt de student in vijf stappen waar zijn passie ligt en hoe hij vanuit die passie een eigen zaak start. Aan het einde van het programma weet

Nadere informatie

Behoefte aan financiering in het MKB

Behoefte aan financiering in het MKB M200909 Behoefte aan financiering in het MKB Ontwikkelingen van december 2008 tot april 2009 Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 MKB iets minder pessimistisch over financiering Het algemene

Nadere informatie

Timemanagement? Manage jezelf!

Timemanagement? Manage jezelf! Timemanagement? Manage jezelf! Trefwoorden Citeren timemanagement, zelfmanagement, stress, overtuigingen, logische niveaus van Bateson, RET, succes citeren vanuit dit artikel mag o.v.v. bron: www.sustrainability.nl

Nadere informatie

Ambities van ZZP ers. Een verkennend onderzoek.

Ambities van ZZP ers. Een verkennend onderzoek. Ambities van ZZP ers. Een verkennend onderzoek. Ambities van ZZP ers. Wat drijft hen, wat vinden zij belangrijk? In hun ondernemerschap, in de manier waarop ze zichzelf willen ontwikkelen. Een onderwerp

Nadere informatie

KREDIETAANVRAAG. Stappen:

KREDIETAANVRAAG. Stappen: KREDIETAANVRAAG Stappen: 1. De Ondernemer 2. De Onderneming en de kredietaanvraag 3. Het Business Model van de onderneming 4. Het Financiële Plan 5. Bijlage(n) Kredietaanvraag Stichting Impulsfonds Utrecht

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Projectplan Pak je Kans Flevoland

Projectplan Pak je Kans Flevoland Projectplan Pak je Kans Flevoland Inhoudsopgave 1. Inleiding en achtergrond... 4 2. ProjectPak je Kans... 6 2.1 Doelgroep... 6 2.2 Doel... 6 2.3 Inhoud project... 6 Projectplan Pak je Kans 2014-2015 2

Nadere informatie

SRA-Automotivescan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015

SRA-Automotivescan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015 SRA-Automotivescan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015 SRA-Automotivescan De Automotivescan 2014 is 464 x ingevuld: 4 van de respondenten heeft een merk-garagebedrijf en 5 is universeel. 71% heeft een

Nadere informatie

M200916. Parttime van start. drs. A. Bruins

M200916. Parttime van start. drs. A. Bruins M200916 Parttime van start drs. A. Bruins Zoetermeer, 24 september 2009 Parttime van start Van de startende ondernemers werkt een kleine meerderheid na de start fulltime in het bedrijf. Een op de vier

Nadere informatie

We helpen de klant, en daarmee de bank

We helpen de klant, en daarmee de bank We helpen de klant, en daarmee de bank Achtergrond bijzonder beheer Vóór crisis: Risico voor banken bij hypotheekleningen klein Beperkt tot individuele gevallen Vrijwel altijd: executiewaarde > hypotheekschuld

Nadere informatie

Hoe beïnvloedt ondernemerschap economische groei?

Hoe beïnvloedt ondernemerschap economische groei? Hoe beïnvloedt ondernemerschap economische groei? Uitgegeven door: Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) Roetersstraat 11 1018 WB Amsterdam www.ace-uva.nl 020 525 4110 of ace-feb@uva.nl December

Nadere informatie

Concept: Een beroep doen op de werknemers om twee keer per jaar een mannelijke middelbare scholier mee te nemen voor een meeloopdag.

Concept: Een beroep doen op de werknemers om twee keer per jaar een mannelijke middelbare scholier mee te nemen voor een meeloopdag. Nationale Zorgvernieuwingsprijs Hoe zorg je ervoor dat meer mannen voor een baan in de zorg kiezen? Concept: Een beroep doen op de werknemers om twee keer per jaar een mannelijke middelbare scholier mee

Nadere informatie

BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG

BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG STUDENTEN DOEN UITSPRAKEN OVER DE ACADEMISCHE WERELD, HET VAKGEBIED EN HET BEROEPENVELD.. onderzoek niet zo saai als ik dacht werken in

Nadere informatie

13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen

13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen Poster Jacomijn Hofstra Onderzoeker lectoraat Rehabilitatie en docent Toegepaste Psychologie, Hanzehogeschool Groningen In duo s: Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: Wat hindert jongvolwassenen

Nadere informatie

Schulden overwinnen... onderneem het. Blijft u uw financiële problemen de baas? schulden overwinnen... onderneem het

Schulden overwinnen... onderneem het. Blijft u uw financiële problemen de baas? schulden overwinnen... onderneem het Schulden overwinnen... onderneem het Blijft u uw financiële problemen de baas? Raad voor Rechtsbijstand s-hertogenbosch Bureau Wsnp (0900) 202 66 20 ( 0,10 p/m) wsnpinfo@rvr.org 2 U bent ondernemer geworden

Nadere informatie

Innovatie support gids

Innovatie support gids Innovatie support gids Uw gids naar resultaat 1 Uw gids naar resultaat Innovatief duurzaam drukwerk Het drukwerk van deze gids is uitgevoerd in waterloos offset met inkt op plantaardige basis, dit resulteert

Nadere informatie

De draad weer oppakken

De draad weer oppakken De draad weer oppakken na een ingrijpende gebeurtenis 0900-0101 (lokaal tarief) Slachtofferhulp N e d e r l a n d Een ingrijpende gebeurtenis, zoals een misdrijf of verkeersongeluk, zet uw leven in meer

Nadere informatie

Leeftijdbewust personeelsbeleid De business case

Leeftijdbewust personeelsbeleid De business case Leeftijdbewust personeelsbeleid De business case Inleiding Binnen de sector ziekenhuizen is leeftijdsbewust personeelsbeleid een relevant thema. De studie RegioMarge 2006, De arbeidsmarkt van verpleegkundigen,

Nadere informatie

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen 3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis

Nadere informatie

NATIONALE VEERKRACHTTEST

NATIONALE VEERKRACHTTEST NATIONALE VEERKRACHTTEST VEERKRACHT OPTIMISME PSYCHOLOGISCH KAPITAAL ZELF- VERTROUWEN HOOP Rapport Persoonlijke Veerkracht 1-10-2012 uitzenden professionals inhouse services employability payrolling outsourcing

Nadere informatie

Uw koopkracht in de toekomst

Uw koopkracht in de toekomst Een goed gesprek over Uw koopkracht in de toekomst Nadenken over de toekomst. Dat is wat ons kantoor dagelijks doet. De toekomst van u, en die van de andere relaties van ons kantoor. De ene keer gaat het

Nadere informatie

Webpositie....als u weet wat uw concurrenten doen kunt u het altijd beter doen...

Webpositie....als u weet wat uw concurrenten doen kunt u het altijd beter doen... Webpositie...als u weet wat uw concurrenten doen kunt u het altijd beter doen... SEO INTERNET MARKETING "Ik heb een website maar die kost mij alleen maar geld" Webpositie === Definitie === Webpositie

Nadere informatie

Arbeidsongeschiktheid en ondernemerschap

Arbeidsongeschiktheid en ondernemerschap Een goed gesprek over Arbeidsongeschiktheid en ondernemerschap Als ondernemer neemt u dagelijks belangrijke beslissingen. Om de juiste beslissingen te kunnen nemen bent u afhankelijk van goede informatie.

Nadere informatie

MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs

MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs M201114 MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs MKB-ondernemers over ondernemen in het reguliere onderwijs drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, november 2011 MKB ziet wel brood in

Nadere informatie

Veranderen is een noodzaak, verbeteren is een keuze (1)

Veranderen is een noodzaak, verbeteren is een keuze (1) (1) Inspirerend leiderschap van bestuurders en directeuren vraagt om meer aandacht voor hun verander- en verbetercapaciteit. In dit eerste deel (van twee) staat een belangrijke component hiervan centraal:

Nadere informatie

Exportmonitor 2011. Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler

Exportmonitor 2011. Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler Exportmonitor 2011 Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler Uit de Exportmonitor 2011 blijkt dat het noordelijk bedrijfsleven steeds meer aansluiting vindt bij de wereldeconomie. De Exportmonitor

Nadere informatie

Werken in startende bedrijven

Werken in startende bedrijven M201211 Werken in startende bedrijven drs. A. Bruins Zoetermeer, september 2012 Werken in startende bedrijven De meeste startende ondernemers hebben geen personeel. Dat is zo bij de start met het bedrijf,

Nadere informatie

Alleen-Pinnen-Monitor

Alleen-Pinnen-Monitor 1 Alleen-Pinnen-Monitor Perceptie van alleen-pinnen kassa s 2 e meting Erwin Boom & Markus Leineweber, 11 september 2012 Uitgevoerd in opdracht van de Betaalvereniging Nederland en Stichting BEB Vertrouwelijk

Nadere informatie

Mediator Special. Brilliant Failures. Elke fout is een kans tot verbetering. Brilliant Failures. ook een kunst. Award Health?

Mediator Special. Brilliant Failures. Elke fout is een kans tot verbetering. Brilliant Failures. ook een kunst. Award Health? jaargang 24 september 2013 Mediator Special Brilliant Failures Elke fout is een kans tot verbetering 4 Mislukken is 10 Wie wint de eerste ook een kunst Brilliant Failures Award Health? Interview met de

Nadere informatie

Bedrijven die investeren in sociale innovatie hebben minder last van de crisis

Bedrijven die investeren in sociale innovatie hebben minder last van de crisis Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2009 Bedrijven die investeren in sociale innovatie hebben minder last van de crisis Rotterdam, 6 oktober 2009 INSCOPE: Research for Innovation heeft in opdracht

Nadere informatie

Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen

Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen Onderzoek over de planning van de bedrijfsoverdracht uitgevoerd met de steun van Agentschap Ondernemen: Executive summary Prof. dr. Tensie Steijvers drs. Ine Umans Universiteit

Nadere informatie

Als u als (ex-)ondernemer. problematische schulden heeft. Informatie over de Wsnp voor (ex-)ondernemers

Als u als (ex-)ondernemer. problematische schulden heeft. Informatie over de Wsnp voor (ex-)ondernemers Als u als (ex-)ondernemer problematische schulden heeft Informatie over de Wsnp voor (ex-)ondernemers Inhoudsopgave Problematische schulden herkenbaar? 3 Wat is de Wsnp? 4 Hoe komt u in de Wsnp? 6 Wat

Nadere informatie

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel

Nadere informatie

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015 COUNTRY PAYMENT REPORT 15 Het Country Payment Report is ontwikkeld door Intrum Justitia Intrum Justitia verzamelt informatie bij duizenden bedrijven in Europa en krijgt op die manier inzicht in het betalingsgedrag

Nadere informatie

Handleiding voor docenten en opleiders bij de film Verslaafd in het Hoofd

Handleiding voor docenten en opleiders bij de film Verslaafd in het Hoofd Handleiding voor docenten en opleiders bij de film Verslaafd in het Hoofd Door Alie Weerman In de film komen vier mensen aan het woord die hersteld zijn van hun verslaving. Vanwege de variatie aan achtergrond,

Nadere informatie

KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET

KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET www.atosborne.nl Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Dat is de belangrijkste conclusie die getrokken kan

Nadere informatie

Gelukkig scheiden is een keuze!

Gelukkig scheiden is een keuze! Echtscheidingsexpert notaris Palko Benedek over kansen voor iedereen die in een echtscheiding zit: Gelukkig scheiden is een keuze! Wanneer je in een scheiding terecht komt, is communiceren vaak heel erg

Nadere informatie

Resultaten Wie zoekt Wie op het internet onderzoek April 2016 www.mijnonlineidentiteit.nl

Resultaten Wie zoekt Wie op het internet onderzoek April 2016 www.mijnonlineidentiteit.nl Resultaten Wie zoekt Wie op het internet onderzoek April 2016 www.mijnonlineidentiteit.nl Enkele resultaten uit het onderzoek 98% heeft wel eens informatie over anderen op het internet gezocht We zoeken

Nadere informatie

Feniks Campagne. Feniks Campagne. Gemaakt voor: Feniks Group Voorbereid door: Serena Scholte. 17 april 2012 Voorstelnummer: 1.

Feniks Campagne. Feniks Campagne. Gemaakt voor: Feniks Group Voorbereid door: Serena Scholte. 17 april 2012 Voorstelnummer: 1. Feniks Campagne Gemaakt voor: Feniks Group Voorbereid door: Serena Scholte 17 april 2012 Voorstelnummer: 1 Uturnity Aanleiding In Nederland is er een taboe op failliet gaan. En dat terwijl er dagelijks

Nadere informatie

Frans de Hoyer GW Management. E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive. De wereld is veranderd

Frans de Hoyer GW Management. E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive. De wereld is veranderd Frans de Hoyer GW Management E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive De wereld is veranderd 1 We kopen online We plaatsen alles online 2 Dit onderdeel valt ineens

Nadere informatie

In 9 stappen ondernemer. Tips & tricks bij het starten van je eigen onderneming

In 9 stappen ondernemer. Tips & tricks bij het starten van je eigen onderneming In 9 stappen ondernemer Tips & tricks bij het starten van je eigen onderneming Inhoudsopgave Stap 1: ben ik wel ondernemer? Stap 2: wat wordt mijn product of dienst? Stap 3: wie zijn mijn klanten en waar

Nadere informatie

Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact

Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact Sales als basis voor klantcontact stimuleert klanttevredenheid Meer dan 900 medewerkers van Transcom Nederland verzorgen dagelijks facilitaire

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Instroom 1. Inclusie. Uitstroom. Doorstroom. Universiteit Utrecht 1

Instroom 1. Inclusie. Uitstroom. Doorstroom. Universiteit Utrecht 1 Instroom 1 4 Uitstroom 3 Inclusie 2 Doorstroom Universiteit Utrecht 1 Rapportage 2018 Prof. Dr. Naomi Ellemers Prof. Dr. Jojanneke van der Toorn Dr. Wiebren Jansen Inhoud Voorwoord 4 Algemeen 6 Hoe is

Nadere informatie

Leef je Leven met Zin!

Leef je Leven met Zin! Leef je Leven met Zin! Geef zin aan het Leven, dan geeft het Leven zin aan jou Voor veel mensen is werk belangrijk. Niet alleen als bron van inkomen, maar ook als middel om je zelf te ontwikkelen en te

Nadere informatie

Voorkomen van huurachterstand & huisuitzettingen

Voorkomen van huurachterstand & huisuitzettingen Voorkomen van huurachterstand & huisuitzettingen Onderzoeksteam: Marieke Holl, Dorieke Wewerinke, Sara Al Shamma, Linda van den Dries en Judith Wolf 29 oktober 2013 Studie naar huisuitzetting (Omz ZonMw)

Nadere informatie

Logboek persoonlijk ontwikkelingsplan persoonlijk actieplan. Naam student: Maes Pieter

Logboek persoonlijk ontwikkelingsplan persoonlijk actieplan. Naam student: Maes Pieter BACHELOR NA BACHELOR ADVANCED BUSINESS MANAGEMENT Logboek persoonlijk ontwikkelingsplan persoonlijk actieplan Naam student: Maes Pieter 2011-2012 POP EERSTE GEKOZEN ALGEMENE COMPETENTIE: OPBOUWEN VAN EEN

Nadere informatie

ORGANISATIEDISSONANTIE

ORGANISATIEDISSONANTIE ORGANISATIEDISSONANTIE Hebben wij dat? Marianne Kok 2015 Marianne Kok Titel Organisatiedissonantie Ondertitel Hebben wij dat? ISBN 978-90-823911-0-7 Druk Eerste druk, 2015 NUR 801 management algemeen Trefwoorden:

Nadere informatie

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Colofon ONDERZOEKER StartFlex B.V. CONSULTANCY Centre for applied research on economics & management (CAREM) ENQETEUR Alexander Sölkner EINDREDACTIE

Nadere informatie

Klantonderzoek: de laatste inzichten!

Klantonderzoek: de laatste inzichten! : de laatste inzichten! Hoe tevreden bent u over de door ons bedrijf geleverde producten en diensten? Veel bedrijven gebruiken deze vraag om de klanttevredenheid te meten. Op een schaal van zeer ontevreden

Nadere informatie

VOORBELD ONDERNEMINGSPLAN. Metdit voorbeeld ondernemingsplan kunjegelijkaan deslag! www.voorbeeld-ondernemingsplan.nl

VOORBELD ONDERNEMINGSPLAN. Metdit voorbeeld ondernemingsplan kunjegelijkaan deslag! www.voorbeeld-ondernemingsplan.nl VOORSTARTENDEONDERNEMERS VOORBELD ONDERNEMINGSPLAN Metdit voorbeeld ondernemingsplan kunjegelijkaan deslag! www.voorbeeld-ondernemingsplan.nl VOORSTARTENDEONDERNEMERS Hetpakketvoordestartendeondernemer

Nadere informatie

Outplacement: voor de werknemer

Outplacement: voor de werknemer Outplacement: voor de werknemer Ontslag: een keerpunt voor werkgever en werknemer De aanleiding tot outplacement is een toekomstig ontslag. Dat kan zijn door een reorganisatie of omdat werknemer en werkgever,

Nadere informatie