Archeologische onderz

Transcriptie

1 B i j l a g e 3 : Archeologische onderz o e k e n

2 Archeologisch bureauonderzoek Welkoop-locatie Den Burg, gemeente Texel ArcheoLogic Rapport AL157

3 ARCHEOLOGISCH BUREAUONDERZOEK WELKOOP-LOCATIE DEN BURG, GEMEENTE TEXEL I.o.v.: Stichting Woontij ArcheoLogic Rapport AL157 Versie 5.0 (definitief) Datum Contactpersoon Mevr. J. Bos Actie Versie Actor Datum Schrijven 0.1 Dhr. H. Pape Controle kwaliteit 0.1 Mevr. J. Bos Paraaf senior archeoloog 1.0 Dhr. B. Goudswaard Opmerkingen OG 1.1 Dhr. J. Vlaming Opmerkingen OG verwerken 1.1 Dhr. H. Pape Controle kwaliteit 2.0 Mevr. J. Bos Opmerkingen BG 2.1 Mevr. M. van der Feen Opmerkingen BG verwerken 2.1 Dhr. H. Pape Controle kwaliteit 3.0 Mevr. J. Bos Opmerkingen BG 3.1 Dhr. P. De Vries Opmerkingen BG verwerken 3.1 Dhr. H. Pape Controle kwaliteit 4.0 Mevr. J. Bos Controle kwaliteit BG 5.0 Mevr. M. van der Feen ArcheoLogic Pelmolenlaan GW Woerden Telefoon + 31 (0) Fax + 31 (0) j.bos@archeologic.nl 2

4 Inhoud 1 Administratieve gegevens 4 2 Samenvatting 5 3 Inleiding Algemeen Doelstelling en vraagstelling 6 4 Methoden 7 5 Resultaten Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen consequenties toekomstig gebruik (LS01) Beschrijving huidige situatie (LS02) Beschrijving historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03) Beschrijving aardwetenschappelijke gegevens en bekende archeologische waarden (LS04) Aardwetenschappelijke gegevens Archeologische gegevens Gespecificeerde verwachting (LS05) 12 6 Conclusies 13 7 Advies 14 8 Literatuur 15 9 Bijlage Lijst van tabellen Lijst van figuren 16 3

5 1Administratieve gegevens Provincie: Gemeente: Plaats: Toponiem: Kadastrale gegevens: Noord-Holland Texel Den Burg Welkoop-locatie TEL00S00790G0000, TEL00S00791G0000 Coördinaten: / / / / Bevoegde overheid: Mevr. M. van der Feen, Gemeente Texel, Afdeling Toezicht, Vergunningen & Belastingen Deskundige namens bevoegde overheid: Onbekend ARCHIS-meldingsnummer (CIS-code): ArcheoLogic projectnummer: 1319 Periode van uitvoering: April 2010 Beheer en plaats documentatie: ArcheoLogic, Woerden 4

6 2Samenvatting In opdracht van Stichting Woontij heeft ArcheoLogic een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor de te realiseren Welkoop-locatie te Den Burg, gemeente Texel. In het plangebied zal Stichting Woontij de Welkoop-locatie herontwikkelen, door een nieuwe vestiging van de Welkoopwinkel met woningen te bouwen. De oude vestiging, op hetzelfde terrein, is reeds gedeeltelijk gesloopt. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een partiële herziening van het bestemmingsplan en de aanvraag van een bouwvergunning. Het onderzoek was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen bouwactiviteiten de kans bestaat dat er archeologische resten in de ondergrond worden aangetast of vernietigd. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat er een gematigd hoge kans is op het aantreffen van archeologische resten vanaf de Midden-Bronstijd t/m de Nieuwe Tijd. Er is echter een gerede kans dat de ondergrond verstoord is door bouw-, sloop- en saneringswerkzaamheden in het verleden. Gezien het bovenstaande adviseren wij de opbouw van de bodem ter plaatse van de Welkoop-locatie te controleren op gaafheid, d.m.v. een verkennend booronderzoek. Indien uit dit onderzoek blijkt dat de bodem verstoord is, kan worden beredeneerd dat er geen archeologische resten zullen worden aangetast of vernietigd tijdens de voorgenomen bodemingrepen. Indien uit dit onderzoek blijkt dat de bodem niet verstoord is, kan het boorgrid verdicht worden om zo tot een karterend booronderzoek te komen. Het verdient de aanbeveling om dit in een enkel onderzoek te verwerken (verkennend booronderzoek met mogelijkheid tot verdichting naar karterend booronderzoek). 5

7 3Inleiding 3.1 ALGEMEEN In opdracht van Stichting Woontij heeft ArcheoLogic een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor de te realiseren Welkoop-locatie te Den Burg, gemeente Texel. In het plangebied zal Stichting Woontij de Welkoop-locatie herontwikkelen, door een nieuwe vestiging van de Welkoopwinkel met woningen te bouwen. De oude vestiging, op hetzelfde terrein, is reeds gedeeltelijk gesloopt. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een partiële herziening van het bestemmingsplan en de aanvraag van een bouwvergunning. Het onderzoek was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen bouwactiviteiten de kans bestaat dat er archeologische resten in de ondergrond worden aangetast of vernietigd. Het bureauonderzoek is op uitgevoerd door H.G. Pape MA (archeoloog) en drs. J.E.M.F. Bos (archeoloog) en geautoriseerd door drs. B. Goudswaard (senior archeoloog). 3.2 DOELSTELLING EN VRAAGSTELLING Het doel van een archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor een plangebied, door middel van het verwerven van informatie over bekende of verwachte aardkundige en archeologische resten. Aan dit bureauonderzoek liggen de volgende onderzoeksvragen ten grondslag: - Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische resten in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? Indien er archeologische resten verwacht worden: - In welke mate zullen deze resten worden verstoord door realisatie van de geplande bouwingrepen? - Hoe kan deze verstoring door planaanpassing of fysieke bescherming tot een minimum worden beperkt? Indien de archeologische resten niet behouden kunnen worden: - Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische resten vast te stellen en hun omvang, ligging, aard en datering in voldoende mate te kunnen bepalen, om zo te komen tot een selectieadvies? 6

8 4Methoden Dit archeologisch bureauonderzoek is uitgevoerd conform de vigerende versie van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA 3.1) en in het bijzonder de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05 van het Protocol Bureauonderzoek. De rapportage is opgesteld conform specificatie LS06. Het onderzoek bestaat uit vijf onderdelen (specificaties LS01 t/m LS05). In de eerste vier onderdelen worden de volgende werkzaamheden verricht: - Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen consequenties toekomstig gebruik (LS01); - Beschrijving huidige situatie (LS02); - Beschrijving historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03); - Beschrijving aardwetenschappelijke gegevens en bekende archeologische waarden (LS04). Op grond van deze onderdelen wordt de gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied opgesteld (LS05). Hierin wordt verwoord of, en zo ja, welke archeologische resten worden verwacht in het plangebied. 7

9 5Resultaten 5.1 AFBAKENING PLAN- EN ONDERZOEKSGEBIED EN VASTSTELLEN CONSEQUENTIES TOEKOMSTIG GEBRUIK (LS01) Het plangebied is gesitueerd op het eiland Texel, in het centrum van Den Burg. Het plangebied ligt aan een rotonde, die de Bernhardlaan en Waalderstraat met elkaar verbindt (zie Fig. 1-3 in de Bijlage). De oppervlakte van het plangebied is ca m 2. Om het plangebied in een grotere archeologische en aardwetenschappelijke context te plaatsen, is voor dit bureauonderzoek een onderzoeksgebied gedefinieerd met een straal van 1 km rondom het plangebied. In het plangebied zal een nieuwe Welkoopwinkel gerealiseerd worden van m 2 (bruto vloeroppervlak), alsook een supermarkt van ca m 2 (bedrijfsvloeroppervlakte) met bovenliggende woningen. Tevens zal er een halverdiepte parkeergelegenheid worden aangelegd, die de bodem over een oppervlakte van ca m 2 zal verstoren tot ca. 1,85 m Mv. De realisatie vindt plaats in twee fasen. Deze ingrepen zullen qua oppervlakte de door de gemeente Texel gestelde vergunningsdrempel (zie ook 5.5) van 500 m 2 overschrijden, alsook qua diepte de vergunningsdrempel van 50 cm (funderingen, liftputten en ondergrondse afvalcontainers). De consequentie van de toekomstige ingrepen is dat mogelijk aanwezige archeologische resten zullen worden aangetast of vernietigd. 5.2 BESCHRIJVING HUIDIGE SITUATIE (LS02) Het plangebied is momenteel bebouwd met o.a. een klein tankstation met ondergrondse tanks en een bijgebouwtje dat stroom hiervoor levert (zie Fig. 2 in de Bijlage). De oude Welkoopwinkel in het plangebied is reeds gedeeltelijk gesloopt, waarbij tevens de funderingen, weegbrug en kabels/leidingen zijn verwijderd. Vanaf 1990 tot en met 2009 is een aantal keren onderzoek naar bodemverontreiniging uitgevoerd. Hierbij zijn diverse grondboringen verricht in de bovenlaag tot op 0,5 meter Mv en tot op het grondwater. In 1997 zijn twee ondergrondse brandstoftanks gesaneerd. In 2007 zijn 9 sonderingen uitgevoerd tot een diepte van 10 meter Mv en een 8

10 grondboring tot 3 meter diepte. Dit zal aanzienlijke verstoringen met zich mee hebben gebracht. Ten behoeve van de realisering van fase II worden nog opstallen, funderingen en kabels/leidingen gesloopt. 5.3 BESCHRIJVING HISTORISCHE SITUATIE EN MOGELIJKE VERSTORINGEN (LS03) De historische situatie van het plangebied is op verschillende kaarten als volgt: Bron 1 Kadasterkaart (verzamelplan), Topografische Militaire Kaart (Bonneblad), 1881/1899/1921 Topografische kaart (1:25.000), 1950 Topografische kaart (1:25.000), 1961 Topografische kaart (1:25.000), 1984 Topografische kaart (1:25.000), 1994 Informatie Het plangebied ligt nog buiten Den Burg, aan de Waalderweg, en is onbebouwd. Het plangebied ligt nog buiten Den Burg en is onbebouwd (onveranderlijk van 1881 tot 1921). Het plangebied ligt aan de rand van Den Burg en is nu bebouwd. Het plangebied ligt aan de rand van Den Burg en is uitgebreider bebouwd dan in Het plangebied ligt aan de kernrand (rondweg) van Den Burg en is uitgebreider bebouwd dan in Het plangebied ligt aan de kernrand (rondweg) van Den Burg en heeft nu de topografie die tot op heden bestaat. Bovenstaande gegevens zijn op Fig. 3 en 4 van de Bijlage weergegeven. Volgens de verschillende geraadpleegde kaarten is er tot 1921 geen bebouwing aanwezig in het plangebied. Tot deze tijd ligt het plangebied dan ook buiten Den Burg zelf. Ergens tussen 1921 en 1950 is Den Burg uitgebreid, waarbij ook het plangebied bebouwd is. Deze bebouwing heeft zich vervolgens gestadig uitgebreid totdat deze de huidige situatie heeft bereikt in De bebouwing die sinds het begin van de 20 e eeuw in het plangebied heeft plaatsgevonden, alsook de sloop van de voormalige Welkoop-vestiging en de daarbij verwijderde funderingen en kabels/leidingen, zullen de bodem verstoord hebben. 5.4 BESCHRIJVING AARDWETENSCHAPPELIJKE GEGEVENS EN BEKENDE ARCHEOLOGISCHE WAARDEN (LS04) AARDWETENSCHAPPELIJKE GEGEVENS De volgende aardwetenschappelijke gegevens zijn bekend van het plangebied: Bron Geologische Overzichtskaart van Nederland 2 Informatie Laagpakket van Gieten en oudere gestuwde

11 Geomorfologische kaart (Alterra) 3 Bodemkaart (Alterra) 4 afzettingen; grondmorene en oudere gestuwde afzettingen (Dr 4). Voornamelijk vlakten, met in het uiterste noordwestelijke puntje welvingen. Bebouwing, met daaronder kalkloze zandgronden (pzg21, beekeerdgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand) en/of podzolgronden (chn23, laarpodzolgronden; lemig fijn zand) Bovenstaande gegevens zijn (deels) op Fig. 5 en 6 van de Bijlage weergegeven. Het landschap van Texel wijkt sterk af van dat van de andere Waddeneilanden, die voornamelijk uit zand- en duingebieden bestaan. De belangrijkste oorzaak is het verschil in bodemopbouw, maar de activiteiten van generaties bewoners hebben hier ook zeker toe bijgedragen. In het Pleistoceen, dat duurde tot ca jaar geleden, wisselden ijstijden en warmere perioden elkaar af. Gedurende één van deze koude perioden - het Saalien - werd Texel bedekt met landijs afkomstig uit Scandinavië (tussen ca en jaar geleden). Het met dit landijs meegevoerde keileem, een mengsel van leem, keien en grind, werd door het ijs opgestuwd en bleef na afloop van deze ijstijd achter. De Hoge Berg is het meest duidelijke voorbeeld van een dergelijke keileemopstuwing. Den Burg is eveneens op een opstuwing gebouwd (vandaar de oudere gestuwde afzettingen op de geologische kaart). Het was een natuurlijke keuze om te wonen wegens de hoge, droge ligging en zal daarom ook vóór de stichting van Den Burg gekozen zijn om op te wonen. In de volgende ijstijd, het Weichselien (ca jaar geleden), bereikte het ijs ons land niet, maar heerste er wel een bar klimaat. Grote hoeveelheden materiaal verstoven en werden op de ondergrond afgezet. In het daarop volgende tijdvak - het Holoceen (ca jaar geleden tot heden) - werden de laagten tussen de oude keileemopduikingen en het opgestoven dekzandpakket opgevuld met zeeklei. Dit oudste gedeelte van het huidige Texel beslaat globaal de streek tussen Den Hoorn, Den Burg, Hoge Berg, De Waal en Oosterend. Dit gebied wordt nu nog het 'oude land' genoemd. 5 De beekeerdgronden die in het overgrote deel van het plangebied worden verwacht zullen in natte omstandigheden zijn gevormd, waardoor ze niet erg geschikt waren voor bewoning. Pas vanaf de jaren 50 van de 20 e eeuw is men op Texel gaan ruilverkavelen en sterker ontwateren, wat hoogstwaarschijnlijk de reden is dat er vanaf dat moment op de topografische kaart bebouwing te zien is in het plangebied. De laarpodzolgronden in het noordoostelijke puntje van het plangebied waren droger en zullen eerder als bewoningslocatie zijn gekozen. Dit kan mogelijkerwijs al vanaf de Steentijd het geval zijn geweest, gezien de ouderdom van de keileemopduiking en het opgestoven zandpakket Idem

12 5.4.2 ARCHEOLOGISCHE GEGEVENS De volgende archeologische gegevens zijn bekend van het onderzoeksgebied: Bron Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) Archeologische beleidsadvieskaart Texel 6 Archeologische Monumentenkaart (AMK) Waarnemingen (Archis2) Onderzoeksmeldingen (Archis2) Vondstmeldingen (Archis2) Informatie Het plangebied is in principe niet gekarteerd, maar ligt hoogstwaarschijnlijk in een gebied met middelhoge trefkans. Mogelijk valt een gedeelte onder het gebied met een hoge trefkans. Het plangebied ligt voor het grootste gedeelte in een gebied met een gematigde verwachting. Het noordwestelijke puntje ligt in een gebied met een hoge verwachting. Het plangebied bevindt zich buiten de kern van Den Burg; een AMK-terrein. Aan de rand van het onderzoeksgebied, ver buiten het plangebied, bevinden zich ook nog vijf AMK-terreinen In het onderzoeksgebied zijn ca. 30 waarnemingen bekend. De meest relevante hiervan zijn en 30971, die het dichtst in de buurt van het plangebied liggen. Beiden refereren aan vondsten uit de IJzertijd en Romeinse Tijd, de laatste ook aan de Vroege Middeleeuwen. Waarneming behelst materiaal uit de oudste periode in de buurt, te weten de Midden-Bronstijd. In het onderzoeksgebied zijn tien onderzoeksmeldingen gedaan. Het betreft een veelvoud van bureauonderzoek, IVO, begeleiding en opgraving. In het onderzoeksgebied is een enkele, niet nader gespecificeerde vondstmelding gedaan. Bovenstaande gegevens zijn (deels) op Fig. 7 en 8 van de Bijlage weergegeven. Het plangebied ligt buiten de kern van Den Burg, wat een monument is. Vooral in deze kern is veel archeologisch onderzoek verricht, getuige de vele waarnemingen en onderzoeksmeldingen. Het archeologiebeleid van de gemeente Texel dicht het plangebied een gematigde tot hoge verwachting toe, vanwege de combinatie van beekeerdgronden (gematigd) en laarpodzolbodems (hoog). Zowel de waarnemingen als het archeologiebeleid laten zien dat uit de IJzertijd en Romeinse Tijd de meeste vindplaatsen bekend zijn op Texel. Dit geldt ook voor het plangebied, waarbij waarneming het meest relevant (en dichtbij) is. Ter hoogte van deze waarneming zijn tijdens een opgraving, ten behoeve van aanleg van een fietspad, grondsporen en aardewerk uit de IJzertijd/Romeinse Tijd aangetroffen. Deze periode kenmerkt zich in door een sterke vernatting van het landschap. Dit is 6 Vestigia

13 archeologisch zichtbaar in het voorkomen van ophogingslagen en het op grote schaal aanleggen van afwateringsgreppels voor de drainage van akkers en woonplaatsen. Ook worden de laaggelegen delen van het dekzandlandschap verlaten en ontstaan op de hogere delen grotere concentraties woonplaatsen. 7 Andere waarnemingen in het grotere onderzoeksgebied geven de weerslag van de periodes Midden-Bronstijd t/m Nieuwe Tijd, waarbij de IJzertijd t/m Middeleeuwen het meest vertegenwoordigd zijn. 5.5 GESPECIFICEERDE VERWACHTING (LS05) Het plangebied ligt grotendeels in een gebied met een gematigde archeologische verwachting (volgens het archeologiebeleid) en voor een klein gedeelte in een gebied met hoge verwachting. Deze verwachtingen komen voort uit de aardkundige gesteldheid: nattere beekeerdgronden in het overgrote deel en drogere laarpodzolgronden in het uiterste noordwestelijke puntje. Uit waarnemingen en onderzoeken in de omgeving is duidelijk geworden dat de kans op het aantreffen van bewoningssporen en vondsten uit de IJzertijd en Romeinse Tijd het grootst is, gevolgd door de Middeleeuwen. Er zijn uit de omgeving echter ook sporen vanaf de Midden-Bronstijd bekend. De specifieke archeologische verwachting voor dit plangebied is dan ook als volgt: er is sprake van een gematigd hoge (tot hoge in het meest noordwestelijke puntje) verwachting voor archeologische resten van de Midden-Bronstijd t/m de Nieuwe Tijd. Er moet in het plangebied wel rekening gehouden worden met aanzienlijke verstoringen door bouw- en sloopwerkzaamheden in het verleden. Deze kunnen de verwachte archeologische resten danig verstoord hebben. 7 Vestigia

14 6Conclusies De in de inleiding gestelde onderzoeksvragen kunnen, op basis van de in dit bureauonderzoek verkregen informatie en opgestelde verwachting, als volgt worden beantwoord: - Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische resten in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? Ja, er is een kans op archeologische resten in het plangebied, daterend vanaf de Midden-Bronstijd. Het zal gaan om nederzettingssporen, dan wel losse vondststrooiingen. - In welke mate zullen deze resten worden verstoord door realisatie van de geplande bouwingrepen? De geplande bouwingrepen op de Welkoop-locatie gaan dermate diep ter hoogte van de funderingen, liftputten, ondergrondse afvalcontainers en vooral de halfverdiepte parkeergelegenheid, dat deze de mogelijk aanwezige archeologische resten zullen aantasten dan wel vernietigen. - Hoe kan deze verstoring door planaanpassing of fysieke bescherming tot een minimum worden beperkt? Het is nog niet bekend of, en zo ja, op welke diepte er zich archeologische resten bevinden. Als dit bekend is kunnen hier verdere uitspraken over worden gedaan. - Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische resten vast te stellen en hun omvang, ligging, aard en datering in voldoende mate te kunnen bepalen, om zo te komen tot een selectieadvies? Op dit moment zal eerst duidelijk moeten worden of de bodemopbouw ter plaatse gaaf is, of verstoord. Als dit bekend is kunnen hier verdere uitspraken over worden gedaan. 13

15 7Advies Volgens het archeologiebeleid van de gemeente Texel dient er op gebieden met een gematigd hoge verwachting archeologisch onderzoek te worden verricht wanneer de voorgenomen bouwingrepen dieper zullen gaan dan 50 cm en een groter oppervlak zullen beslaan dan 500 m 2. In het geval van de Welkoop-locatie worden beide ondergrenzen overschreden en wordt archeologisch onderzoek noodzakelijk gesteld door de gemeente voor vaststelling van de partiële herziening van het bestemmingsplan en de afgifte van een bouwvergunning. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat er een gematigd hoge kans is op het aantreffen van archeologische resten vanaf de Midden-Bronstijd t/m de Nieuwe Tijd. Er is echter een gerede kans dat de ondergrond verstoord is door bouw- en sloopwerkzaamheden in het verleden. Gezien het bovenstaande adviseren wij de opbouw van de bodem ter plaatse van de Welkoop-locatie te controleren op gaafheid, d.m.v. een verkennend booronderzoek. Indien uit dit onderzoek blijkt dat de bodem verstoord is, kan worden beredeneerd dat er geen archeologische resten zullen worden aangetast of vernietigd tijdens de voorgenomen bodemingrepen. Indien uit dit onderzoek blijkt dat de bodem niet verstoord is, kan het boorgrid verdicht worden om zo tot een karterend booronderzoek te komen. Het verdient de aanbeveling om dit in een enkel onderzoek te verwerken (verkennend booronderzoek met mogelijkheid tot verdichting naar karterend booronderzoek). 14

16 8Literatuur - Hessing, W.A.M. (red.), Archeologische beleidsadvieskaart Texel, Vestigia BV archeologie en cultuurhistorie, rapport V459, Amersfoort

17 9Bijlage 9.1 LIJST VAN TABELLEN - Tab. 1. Schema (pre)historische perioden 9.2 LIJST VAN FIGUREN - Fig. 1. Locatie van het plangebied; - Fig. 2. Voorgenomen ingrepen in het plangebied; - Fig. 3. Topografische kaart van het plangebied (huidige situatie); - Fig. 4. Historische kaart van het plangebied (Topografische Militaire Kaart (Bonneblad) 1899, met projectie huidige topografie); - Fig. 5. Bodemkaart van het plangebied; - Fig. 6. Geomorfologische kaart van het plangebied; - Fig. 7. Archeologische gegevens van het plangebied; - Fig. 8. Archeologische beleidsadvieskaart van het plangebied; 16

18 Archeologische periode Datering Nieuwe Tijd 1500 heden Middeleeuwen Late Middeleeuwen Vroege Middeleeuwen na Chr na Chr na Chr. Romeinse Tijd Laat-Romeinse Tijd Midden-Romeinse Tijd Vroeg-Romeinse Tijd 12 voor Chr. 450 na Chr na Chr na Chr. 12 voor Chr. 70 na Chr. IJzertijd Late IJzertijd Midden-IJzertijd Vroege IJzertijd voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. Bronstijd Late Bronstijd Midden-Bronstijd Vroege Bronstijd voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. Neolithicum (Jonge Steentijd) Laat Neolithicum Midden-Neolithicum Vroeg Neolithicum voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. Mesolithicum (Midden-Steentijd) Laat Mesolithicum Midden-Mesolithicum Vroeg Mesolithicum voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. Paleolithicum (Vroege Steentijd) Laat Paleolithicum Midden-Paleolithicum Vroeg Paleolithicum Tot 8800 voor Chr voor Chr voor Chr. Tot voor Chr. Tab. 1. Schema (pre)historische perioden 17

19 De Koog Oosterend De Waal Den Burg Oudeschild Den Hoorn 5km Fig. 1. Locatie van het plangebied 0

20 Fig. 2. Voorgenomen ingrepen in het plangebied 19

21 Fig. 3. Topografische kaart van het plangebied (huidige situatie) 20

22 21 Fig. 4. Historische kaart van het plangebied (Topografische Militaire Kaart (Bonneblad) 1899, met projectie huidige topografie)

23 Fig. 5. Bodemkaart van het plangebied

24 Fig. 6. Geomorfologische kaart van het plangebied 23

25 Fig. 7. Archeologische gegevens van het plangebied 24

26 Fig. 8. Archeologische beleidsadvieskaart van het plangebied

27 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Welkoop, Den Burg Gemeente Texel Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Verkennend en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Richard Exaltus Joep Orbons December 2010 ArcheoPro

28 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Welkoop, Den Burg Gemeente Texel Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Verkennend en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Colofon Opdrachtgever: The Missing Link, Pelmolenlaan 12-14, 3447 GW Woerden Status: versie Projectcode : Bestandsnaam : ArcheoPro, Welkoop Den Burg, Opgesteld conform KNA 3.1 Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Bevoegd gezag: Gemeente Texel Opslagplaats documentatie: Provincie Noord-Holland Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus Projectmedewerkers: Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door ArcheoPro Copyright 2010 ArcheoPro, Maastricht ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) Kamer van Koophandel Limburg: NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) info@archeopro.nl Nederland Versie:

29 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens: Onderzoek Onderzoeksstrategie Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Resultaten booronderzoek Interpretatie Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Verklarende woordenlijst Archeologische tijdschaal Bronnen Literatuur Bijlage 1: Boorbeschrijving Versie:

30 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 4 Samenvatting Op 1 december 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Waalderstraat te Den Burg. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) in de vorm van verkennend en karterend booronderzoek. Het bureauonderzoek was reeds eerder uitgevoerd door Archeologic the missing link (Pape, H. 2010, Archeologic-rapport AL- 157). Het bureaonderzoek heeft geresulteerd in een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel waarin er vanuit wordt gegaan dat voor het gebied een middelhoge archeologische verwachting geldt voor resten uit de bronstijd tot en met de middeleeuwen. Overal waar binnen het plangebied laarpodzolgronden aanwezig zijn, is deze verwachting hoog. Verder is vastgesteld dat het plangebied in het verleden in sterke mate aan bouw- en sloopactiviteiten blootgesteld heeft gestaan. Om deze reden is geadviseerd om in eerste instantie en verkennend booronderzoek uit te voeren met als doel om vast testellen in welek mate de bodem verstoord is. Vervolgens dient op de terreindelen met een (nog deels) intacte bodem, karterend booronderzoek te worden verricht. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten daterend vanaf de bronstijd tot en met de middeleeuwen en een hoge verwachting voor resten uit deze perioden op de delen van het plangebied met een laarpodzolbodem. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied negen boringen gezet met behulp van een zandguts en een megaboor. Uit het met de zandguts verrichte onderzoek blijkt dat de bodem op het noordelijke deel van het plangebied oorspronkelijk uit laarpodzolgronden heeft bestaan. Deze zijn door bouw- en sloopactiviteiten in het recente verleden, tot een gemiddelde diepte van zestig centimeter verstoord. Slechts langs de randen van het plangebied zijn nog resten van de oorspronkelijke bodemopbouw bewaard gebleven. Op deze boorpunten zijn echter bij het naboren met een megaboor en het zeven van het hiermee opgeboorde zand, geen archeologische indicatoren aangetroffen. Gezien de ingrijpende verstoring van de bodem en het ontbreken van archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Beleidsadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. Versie:

31 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: The Missing Link, Pelmolenlaan 12-14, 3447 GW Woerden - Geplande ingrepen: Herontwikkeling Welkoop-lokatie (zie figuur 2) - Datum uitvoering veldwerk: 1 december Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Opgesteld conform KNA Bevoegd gezag: Gemeente Texel - Bewaarplaats vondsten: Provincie Noord-Holland - Bewaarplaats documentatie: Provincie Noord-Holland 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Noord-Holland - Gemeente: Texel - Plaats: Den Burg - Toponiem: Welkoop - Globale ligging: In het noordelijke deel van Den Burg; ten zuiden van de Bernhardlaan en ten westen van de Waalderstraat - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 0,38 ha - Eigendom: Gemeente Texel - Grondgebruik: Braakliggend, bebouwd en bestraat - Hoogteligging: ± 1,11 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 1 december 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Waalderstraat te Den Burg. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) in de vorm van verkennend en karterend booronderzoek. Het bureauonderzoek was reeds eerder uitgevoerd door Archeologic the missing link (Pape, H. 2010, Archeologic-rapport AL- 157). Het bureaonderzoek heeft geresulteerd in een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel waarin er vanuit wordt gegaan dat voor het gebied een middelhoge archeologische verwachting geldt voor resten uit de bronstijd tot en met de middeleeuwen. Overal waar binnen het plangebied laarpodzolgronden aanwezig zijn, is deze verwachting hoog. Verder is vastgesteld dat het plangebied in het verleden in sterke mate aan bouw- en sloopactiviteiten blootgesteld heeft gestaan. Om deze reden is geadviseerd om in eerste instantie een verkennend booronderzoek uit te voeren met als doel om vast te stellen in welke mate de bodem verstoord is. Vervolgens dient op de terreindelen met een (nog deels) intacte bodem, karterend booronderzoek te worden verricht. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Versie:

32 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 6 ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus). Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Versie:

33 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 7 Figuur 2: De binnen het plangebied voorgenomen herontwikkeling van de Welkoop-lokatie Figuur 3: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het plangebied. Versie:

34 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina Onderzoeksstrategie Tijdens het veldwerk moet allereerst worden vastgesteld hoe de bodem is opgebouwd, in hoeverre deze intact is en of hierin archeologische indicatoren aanwezig (kunnen) zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan het beste gebruik gemaakt worden van een guts. Indien blijkt dat de huidige grondbewerking tot in de natuurlijke bodem reikt en een goede vondstzichtbaarheid heerst, is een oppervlaktekartering het meest geschikt voor het opsporen van archeologische indicatoren. De meeste van de archeologische vondsten in de omgeving van het plangebied zijn immers gedaan als oppervlaktevondsten. Indien een oppervlaktekartering niet mogelijk is of in onvoldoende mate effectief zal zijn, wordt op de punten waarop het verkennend booronderzoek hier aanleiding toe geeft, nageboord met een edelmanboor met een diameter van 15 cm. Het hiermee opgeboorde materiaal wordt gezeefd op een zeef met een maaswijdte van vier millimeter. Op deze manier wordt het verkennend booronderzoek, karterend van aard. Binnen het plangebied zijn negen boorpunten verdeeld over een zo gelijkmatig mogelijk netwerk. Hierdoor wordt binnen het 0,38 hectare grote plangebied een boordichtheid bereikt van ruim 20 (25) boringen per hectare. Een dergelijke boordichtheid voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), ruimschoots als brede zoekoptie om vindplaatsen uit alle perioden, in zand op te sporen (zoekoptie E1). Zelfs met de door ArcheoPro gehanteerde hoge boordichtheid is op basis van booronderzoek nooit te garanderen dat alle typen archeologische resten kunnen worden opgespoord. De kans op het aantreffen van grondsporen is bijvoorbeeld aanmerkelijk groter indien een proefsleuvenonderzoek wordt uitgevoerd. Een dergelijke aanpak zou echter in dit stadium van het onderzoek een te zwaar middel vormen en dient pas te worden toegepast na vaststelling dat een intact bodemprofiel aanwezig is met daarin archeologische indicatoren. Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald door middel van het AHN en de waterpas. Figuur 4: het plangebied gezien vanuit het oosten in noordwestelijke richting Versie:

35 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 9 2 Veldonderzoek 2.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur 8. - Gebruikt boormateriaal: guts met diameter van 2 cm / edelmanboor met diameter van 15 cm. - Totaal aantal boringen: 9 - Boorgrid: 20x25 m - Boordichtheid: Ruim 20 boringen per hectare - Geboorde diepte: 1,5 m -Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk. Evenmin waren bodemontsluitingen aanwezig die geïnspecteerd konden worden op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. 3.2 Resultaten booronderzoek De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Uit de resultaten van het met een guts uitgevoerde verkennende booronderzoek blijkt dat de bodem op grote delen van het plangebied, aanzienlijk is verstoord. Het verstoorde deel van de bodem wordt gekenmerkt door een zandpakket dat uit brokken schoon en brokken humushoudend zand bestaat. Hiertussen komen moderne insluitsels voor zoals, betonbrokjes, scherven vensterglas en plastic e.d. (zie figuur 5). Figuur 5: Foto van boring 2 met daarin het uit brokken opgebouwde, verstoorde zandpakket Op de boorpunten 2 tot en met 6 begint het verstoorde zandpakket al direct vanaf het maaiveld en loopt de dikte hiervan uiteen van 60 cm in de boringen 5 en 6 tot 90 cm in boring 3. In de boringen 1, 8 en 9 is een soortgelijk pakket aangetroffen onder een twintig tot dertig centimeter dik pakket bestratingszand. In de boringen 2, 3, 4, 5, 8 en 9 is direct onder dit pakket, het schone gele zand van de C-horizont aangetroffen. Bovenin boring 7 is onder een 20 cm dik pakket verstoord zand een intacte bouwvoor aangetroffen die uit humusrijk zand bestaat. Hieronder is het door ijzer en humus aaneen gekitte zand van een B-horizont aangetroffen die via een BC-horizont overgaat in het schone gele zand van de C-horizont (zie figuur 6). De veertig centimeter dikke bouwvoor geeft aan dat het hier een laarpodzolgrond betreft. Ook in de langs de noordrand van het plangebied gezette boringen 1 en 6 is (het restant van) een BC-horizont aangetroffen. In verband met de nog deels intacte bodemopbouw ter plaatse van de boorpounten 1, 6 en 7, is hier nageboord met een edelmanboor met een diameter van 15 cm. Hierbij zijn behalve de hierboven al genoemde, moderne insluitsels, geen archeologische indicatoren aangetroffen. Versie:

36 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 10 Figuur 6: Foto van boring 7 met links de bouwvoor, in het midden de B-horizont en rechts de BC-horizont. Figuur 7: Boorprofielen Versie:

37 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina Interpretatie Uit de aanwezigheid op boorpunt 7 van een door een veertig centimeter dikke bouwvoor afgedekte B-horizont die via een BC-horizont overgaat in het schone gele zand van de C- horizont, blijkt dat binnen het plangebied oorspronkelijk laarpodzolgronden aanwezig zijn geweest. De aanwezigheid van (resten van) een BC-horizont in de langs de noordgrens gezette boringen 1 en 6 geeft aan dat op het gehele noordelijke deel van het plangebied oorspronkelijk dergelijke gronden aanwezig zullen zijn geweest. Deze zijn door bouw- en sloopactiviteiten in het recente verleden, op de meeste delen van het plangebied, ernstig verstoord. De gemiddelde verstoringsdiepte bedraagt ongeveer zestig centimeter. Uit de aanwezigheid in de verstoorde bovengrond van moderne insluitsels, blijkt dat de bodemverstoring in de twintigste en de eenentwintigste eeuw moet hebben plaatsgevonden. Slechts langs de randen van het plangebied zijn nog resten van de oorspronkelijke bodemopbouw bewaard gebleven. Op deze boorpunten zijn echter bij het naboren met een megaboor en het zeven van het hiermee opgeboorde zand, geen archeologische indicatoren aangetroffen. Figuur 8: Boorpunten met verstoringsdiepten. Versie:

38 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 12 3 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten daterend vanaf de bronstijd tot en met de middeleeuwen en een hoge verwachting voor resten uit deze perioden op de delen van het plangebied met een laarpodzolbodem. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied negen boringen gezet met behulp van een zandguts en een megaboor. Uit het met de zandguts verrichte onderzoek blijkt dat de bodem op het noordelijke deel van het plangebied oorspronkelijk uit laarpodzolgronden heeft bestaan. Deze zijn door bouw- en sloopactiviteiten in het recente verleden, tot een gemiddelde diepte van zestig centimeter verstoord. Slechts langs de randen van het plangebied zijn nog resten van de oorspronkelijke bodemopbouw bewaard gebleven. Op deze boorpunten zijn echter bij het naboren met een megaboor en het zeven van het hiermee opgeboorde zand, geen archeologische indicatoren aangetroffen. Gezien de ingrijpende verstoring van de bodem en het ontbreken van archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Beleidsadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Texel, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder. Versie:

39 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 13 Verklarende woordenlijst: BP: Before Present (present = 1950) GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Normaal Amsterdams Peil. RCE: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd v. chr. Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd heden Bronnen Luchtfoto, Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft. Literatuur Pape, H Archeologisch bureauonderzoek Welkoop-locatie Den Burg, gemeente Texel. Archeologic-rapport AL-157 Cate, J. A. M. ten. A. F. van Holst, H. Kleijer en J. Stolp, Handleiding bodemgeografisch onderzoek; richtlijnen en voorschriften. Deel A: Bodem. Wageningen, DLO-Staring Centrum. Technisch Document 19A. Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006) Versie:

40 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 14 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer Projectnaam Welkoop, Den Burg Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro OM-nummer coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever The Missing Link Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken Nr GD B K BS BZ B G BH HK TK IK VL K C O PLH VS SS T BHN BI GI 1 20 Z GE OPG 60 Z GE BR VRG 70 Z 1 GE OR BHBC 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 2 80 Z GE BR VRG 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 3 90 Z GE BR VRG 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 4 80 Z GE BR VRG 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 5 60 Z GE BR VRG 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 6 60 Z GE BR VRG 68 Z 1 GE OR BHBC 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 7 20 Z GE BR VRG 60 Z 1 3 BR DO BOV 70 Z 1 1 BR OR DO BHB 79 Z 1 GE OR BHBC 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 8 30 Z GE OPG 70 Z GE BR VRG 150 Z 1 GE LI BHC DEZ 9 30 Z GE OPG 70 Z GE BR VRG 150 Z 1 GE LI BHC DEZ AIS Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) Versie:

41 Archeologische onderzoek Welkoop, Den Burg, Gemeente Texel. ArcheoPro Rapport, Pagina 15 VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont, BHB = B-horizont, BHBC = BC-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, VRG = vergraven, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties; DEZ = dekzand AIS = Archeologische indicatoren Versie: