Luc Sluijsmans platform #2032 Directeur van de nieuwe stichting Muziek impuls

Transcriptie

1 Cultuureducatie #onderwijs2032 Rondetafelgesprek I Bernard Teunis PO raad, dossier cultuureducatie Henk Visscher VCPS, tot voor kort voorzitter Dominique Hoozemans LOBO, landelijk overleg van de pabo s Thera Jonker HKU, o.a. voorzitter netwerk kunstvakdocentenopleiding Frank van der Hulst Raad van twaalf Marianne Versteegh Kunsten 92, afdelingssecretaris Luc Sluijsmans platform #2032 Jantien Westerveld Directeur van de nieuwe stichting Muziek impuls Yvonne Lebbink VONKC, vice voorzitter. Ocker van Munster LKCA, directeur Eeke Wervers LKCA, senior cultuureducatie Antoine Gerrits LKCA, senior cultuureducatie Jan Jaap Knol Fonds voor Cultuurparticipatie, directeur Femie Willems Fonds voor Cultuurparticipatie, programmacoördinator Ronald Kox Marian van Miert LKCA, afdelingshoofd cultuureducatie - Gespreksleiding, LKCA, medior cultuureducatie - Verslag Ronald licht toe dat dit de eerste bijeenkomst is die het LKCA organiseert in het kader van de landelijke discussie over het curriculum onderwijs De strategische verkenning is uitgangspunt voor de discussie. Dit is het eerste gesprek in een reeks van drie. Na dit gesprek volgt op 10 juni een gesprek met kunstvak-, filosofie-, en pabostudenten. De input van beide gesprekken wordt gebruikt tijdens een sessie op de dag van de cultuureducatie waarbij we het veld de kans willen geven te reflecteren en te reageren op wat er hier allemaal gezegd wordt. Dit alles resulteert in een verslag dat we het platform onderwijs 2032 zullen aanbieden. Dat zullen we in ieder geval doen in samenspraak met NOC*NSF en mogelijk ook met het platform bètatechniek, In de aanloop naar deze bijeenkomst zijn een aantal mensen uitgenodigd. Door afmeldingen heeft de groep een iets andere samenstelling dan voorzien. Plaats en inhoud cultuureducatie: Met de vragen en problemen van vandaag kijken we naar het curriculum van de toekomst. 1. Blijven de kunstdisciplines als aparte vakken bestaan in het curriculum of worden de kunstdisciplines geïntegreerd in een breed curriculum? 2. Komt de nadruk te liggen op creativiteit in het licht van 21 ste eeuwse vaardigheden of op een brede algemene vorming (Bildung)? 3. Wat betekent dat voor het onderwijs in 2032 en wat moet er dan nu veranderen?

2 De vraag is of er nog een landelijk curriculum moet komen en of dat curriculum voor altijd moet blijven bestaan? Er ligt een rapport van de onderwijsraad dat twee zaken suggereert: Het is belangrijk dat het curriculum om de vijf jaar wordt herzien; en scholen moeten dat zelf doen. In Nederland kennen we een curriculumautonomie. Scholen schreeuwen om vrijheid maar vragen wel om specificaties om het curriculum vorm te geven. Geïntegreerd of apart? In het algemeen vormend onderwijs zal cultuuronderwijs een integratieve functie moeten hebben en zou het moeten draaien om creativiteit. Zeker in het P.O. waar kunstdocenten vaak ontbreken. Integratie ligt daar nog veel meer voor de hand. Daar moet je eerder oppassen dat kunst niet ondergesneeuwd raakt en dat taal en rekenen te dominant worden. Onderwijs in de aparte kunstvakken blijft daarnaast nodig. Een brede kennismaking met de verschillende kunstvakken aan de basis moet gewaarborgd zijn, dat kun je niet alleen overlaten aan het buitenschoolse. En vergaande verdieping op een discipline betekent niet perse een verzuiling. De afzonderlijk kunstvakken geven kinderen houvast en een podium. Maar de kunstvakken zullen ook meer met elkaar en de andere vakken moeten gaan samenwerken. Er ligt wel een zware claim op cultuureducatie. In pedagogisch opzicht zijn we in het geven van de afzonderlijke vakken veel verder dan in de integratieve uitwerking. Dat vindt vooralsnog veelal plaats in projectvorm of themaonderwijs. Dus wanneer je gaat voor de integratieve variant dan moet je die claim nog wel waarmaken. Zo lang dat niet het geval is moet je juist ook de kwaliteit van de aparte vakken benadrukken. Op zoek naar een creatieve didactiek Een didactiek die niet exclusief is voor het kunstonderwijs maar goed bruikbaar is voor een groep van vakken is bijvoorbeeld onderzoekend en/of ontwerpend leren. Ontdekkend leren vraagt bijvoorbeeld al om creativiteit. De kern van de 21 ste eeuwse vaardigheden is het zelf maken en creëren. Dat moeten we operationaliseren. Het pleidooi is niet dat we vakken aan elkaar moeten koppelen (bijvoorbeeld door beeldend de decors te laten maken voor theater) maar te zoeken naar waar onderzoekende/ creatieve vaardigheden aan bod komen. Leerkracht levert maatwerk Scholen zijn straks arbeidsorganisaties die maatwerk leveren en gedifferentieerd werken. Het strakke stramien verdwijnt en er komen naast groepsleerkrachten andere functionarissen; specialisten. Leerkrachten moeten zich continue kunnen bijscholen. En een leraar moet vooral weten wat hij niet kan. Je zou verschillende typen docenten in de school kunnen hebben. Meer domeingericht bijvoorbeeld. De leerkracht zou wel een basis moeten hebben en uit de voeten moeten kunnen met creatieve didactiek. Daarnaast zou je vakdocenten kunnen inzetten. Zelfsturend leren in de kunstvakken Als je leerlingen auteur wilt laten zijn van hun eigen onderwijs, vraagt dat van een school om daarin mee te bewegen. Studenten van nu zouden lessen moeten krijgen in verandermanagement want studenten gaan vol ideeën het veld in maar lopen nu tegen de hokjes van een school aan. Je drukt de vernieuwing dan in een bestaand patroon. Dat is een gevaar.

3 Maar zijn de culturele vakken wel bij uitstek geschikt om zelfsturend te leren? CiS is het voorbeeld waar je snel naar grijpt. Dat is conceptueel heel sterk maar hoe ziet dat er praktisch uit? Daar ligt nog een gat. Out of the box Binnen de Vereniging Cultuur Profiel Scholen zijn er echter een aantal goede voorbeelden. In Winsum bijvoorbeeld is er een samenwerking tussen cultuur en techniek. Techniek is een aantal stappen van a t/m z. Bij kunst weet je niet waar je uitkomt. Het out of the box denken is belangrijk voor het onderwijs. Nieuwsgierigheid leidt tot nieuwe oplossingen. Maar er is ook content nodig. Kennis! De cultuurvakken hebben ook een funderende rol in het onderwijs. Het is geen tegenstelling; het is allebei belangrijk. Over de verhouding kun je het hebben. Beleven, ervaren en ontdekken Met de kunstvakken kom je in de beleving en de ervaring van kinderen. Hoe je je verhoudt ten opzichte van de wereld buiten de school. Het gaat ook over ontdekken wat je eigen waarden en tradities zijn; je eigen cultuur is. Het aanboren van je eigen verhaal; de inhoudelijke bewogenheid. Daarin zijn de kunstvakken sterk. Dit verhaal moeten we laden zonder het te veel in te kaderen in een maatschappelijke opvatting. Denk aan vrije scholen en aan reformatorisch onderwijs; scholen met een duidelijke identiteit. Hoe help je scholen met de juiste tools om hiermee om te gaan? En denk ook aan Charlie Hebdo; ga er maar aan staan als school. Hoe rust je leraren van nu toe om met soms heel complexe tegenstellingen in de praktijk om te gaan? Hoe brengen we de verandering tot stand? Er zijn in het land een aantal scholen die die ervaring hebben. Binnen de excellente scholen zijn er een aantal specifiek op cultuureducatie. Die scholen zou je aan boord moeten krijgen en kijken: wat maakt nou dat je vindt dat je daarin stappen hebt gezet? En wat heb je nodig om nog stappen te zetten? In Wijk bij Duurstede is een school die bijvoorbeeld ook echt een stap richting ouders heeft gezet. De school scoort goed in de Cito. En in Breukelen zit een school die drama en taal verbonden heeft. Die school zag daar grote stappen in taalvaardigheid terwijl het recht blijft doen aan drama. Goede voorbeelden werken Dit soort goede voorbeelden zijn voor de schoolpraktijk van essentieel belang en werken veel beter dan een mooi rapport. Daarnaast is het van belang dat je uit je cultuurbox durft te stappen en dat je door dit centraal te stellen ook bijdraagt aan de oplossing van andere problematiek van de school want ook daar zijn goede voorbeelden van. IKC en brede school De cirkel om de school heen wordt alsmaar belangrijker. Hoe zit het met de ontwikkeling van IKC s en brede scholen in de toekomst? Verandert het curriculum niet als je zegt: de school duurt van 8:00 17:30uur? Het is natuurlijk een heel wonderlijk systeem dat een kind van 9 15 uur uitgeput wordt in allerlei cognitieve vaardigheden en dan zijn lijf en creatieve vaardigheden op slot zet. Om dan na schooltijd in een paar uurtjes de boel weer los te krijgen.

4 Ook hiervoor geldt hetzelfde dat je op zoek moet naar goede voorbeelden. Wat zijn de kritische succesfactoren? En je moet aangeven wat voor een bevoegdheden mensen moeten hebben om in zo n IKC iets creatiefs te mogen doen. Dat dat kwaliteit heeft. Het is interessant om in dit kader ook te kijken naar een paar andere landen. Bijvoorbeeld naar het Deense systeem; hoe ziet dat er uit en wat leren we daarvan? Ook over de kwaliteitsstandaard. Ze zijn daar bijvoorbeeld minder bang om dingen centraal te regelen. Onder het Scandinavische verhaal ligt natuurlijk ook een politieke visie en dat moet je niet onderschatten. Nationale visie Het platform onderwijs 2032 gaat geen curriculum ontwerpen en geen kern- of leerdoelen maken. Het houdt zich bezig met het ontwikkelen van een nationale visie. Er is expliciet aan het platform gevraagd om daar over na te denken. Creativiteit is een van de 9 thema s van de nationale discussie. Het helpt enorm om het platform daarop te voeden zodat er een beeld bestaat met wat er met creativiteit bedoeld wordt. Voorbeelden helpen maar ook op visieniveau is input nodig. Kijk eens naar Schotland Kijk bijvoorbeeld eens naar Schotland. Daar zeggen ze: we gaan op nationaal niveau een aantal kwaliteiten benoemen - sector onafhankelijk- waar aandacht aan besteed moet worden. En cultuureducatie heet daar: education in creativity in plaats van cultural education. De Duitsers hebben het over Bildung. Maatschappelijk en politiek zie je dat het creatieve narratief heel erg aanslaat terwijl het veld focust op skills. Wat we verder niet moeten vergeten De rol van de specifieke individuele kunstenaar. Het proces dat de kunstenaar meemaakt in het creëren van ruimte waar dingen kunnen ontstaan. Het repertoire dat hij daarvoor heeft opgebouwd. Wat kan het onderwijs daarvan leren? Talentontwikkeling is een tendens die de verschillen tussen leerlingen groter maken. We willen dat op individueel gebied; maar willen we dat ook op sociaal gebied? Dit is indirect het gevolg van de individualisering van het onderwijs. Differentiëren is binnen het hoger onderwijs ook actueel; ook daar willen we nog meer op maat de student bedienen maar in het kunstonderwijs staat dat nooit los van het leren werken in interdisciplinaire teams; ik denk dat we dat niet uit het oog moeten verliezen. Dus differentiëren als je ieders eigenheid en specialiteit helder hebt: ja. Dan gaat het er daarna tegelijkertijd om hoe kunnen die mensen samen op hun best functioneren. Het is opvallend dat het in de discussie niet gaat over het mbo maar daar zit wel het hart van Nederland. Geef scholen de ruimte zodat er ook scholen anders kunnen zijn. Laten we daarvan le-

5 ren. We zijn te veel geneigd om allemaal projecten binnen de school te willen doen; maar wat leren we daarvan? We zouden scholen veel meer moeten helpen bij het formuleren van ambities en het uitwerken van ambities. Het helpen vinden van draagvlak daarvoor en het goed evalueren daarvan zodat we de pareltje zichtbaar maken die al voor 2032 voeding moeten krijgen.