Centrum voor Jeugd en Gezin in de gemeente Steenwijkerland

Transcriptie

1 basisnotitie Centrum voor Jeugd en Gezin in de gemeente Steenwijkerland (Op)groeien en (op)bloeien in Steenwijkerland Steenwijkerland, september 2009.

2 Inhoudsopgave blz. 1. Inleiding 3 2. Gemeentelijke regie 5 3. Taken en functies 5 4. Doelstelling 6 5. De doelgroep van het CJG 6 6. Uitgangspunten 7 7. Het ontwerp in twee basismodellen Model voor zorgcoördinatie, opschaling en doorzettingsmacht Partners en coördinatie Implementatiestructuur, aanpak en financieel kader Tenslotte 15 Bijlagen: - uitvoeringsplan 2009/ criteria inventgroep voor CJG 19 2

3 1. Inleiding In januari 2008 is door de gemeenteraad van Steenwijkerland de Jeugdagenda vastgesteld. Eén van de belangrijke doelen is dat alle kinderen gezond en veilig opgroeien. De ontwikkeling van een Centrum voor Jeugd en Gezin is benoemd als de activiteit om te werken aan het speerpunt: er is een sluitende en laagdrempelige keten van preventie en zorg waardoor er geen kinderen tussen wal en schil vallen. De minister voor jeugd en gezin geeft de gemeenten in Alle kansen voor alle kinderen de opdracht om uiterlijk in 2011 een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) te hebben. In een CJG worden de bestaande gemeentelijke taken op het gebied van opvoeden en opgroeien gebundeld. De Centra voor Jeugd en Gezin hebben een wettelijke basis in: o de Wet op de Jeugdzorg, o de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO, prestatieveld 2) en o de Wet Publieke Gezondheid (Wpg) De Wet op de Jeugdzorg definieert de taken van Bureau Jeugdzorg. Een wijziging van de wet is in voorbereiding om de aansluiting tussen de gemeentelijke verantwoordelijkheid (CJG) en de taken van Bureau Jeugdzorg te verbeteren. De WMO benoemt de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de vijf functies van preventief jeugdbeleid (informatie en advies, signalering, toeleiding, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg) en in de Wpg is het basistakenpakket voor de jeugdgezondheidszorg vastgelegd. Ouders weten niet altijd de weg voor hun vragen bij opvoeden en opgroeien van hun kinderen. Daarbij komt dat de wachttijden soms lang zijn en dat de coördinatie van het aanbod op het gebied van (jeugd)zorg en (jeugd)hulpverlening verbeterd kan worden. De minister voor jeugd en gezin heeft gemeenten de opdracht gegeven om uiterlijk in 2011 een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) te hebben. In een CJG worden de bestaande gemeentelijke taken op het gebied van opvoeden en opgroeien gebundeld. De gemeente Steenwijkerland pakt dit op door haar eigen unieke plan te maken zodat het goed aansluit voor onze gemeente. Ouders, jongeren zelf en organisaties die een rol spelen bij opgroeien en opvoeden van kinderen worden betrokken bij de plannen en het proces van samenwerken. Door uit te gaan van de dialoog kunnen de plannen goed ingebed worden. Het CJG moet een oplossing bieden voor de geschetste problemen en moet een fysiek, herkenbaar en laagdrempelig inlooppunt zijn, waar kinderen, jongeren (tot 23 jaar), ouders en professionals terecht kunnen voor alle vragen over opvoeden en opgroeien. In Steenwijkerland willen we niet volstaan met het neerzetten van een paar loketten waar ouders en jongeren zelf naar toe gaan. Actief brengen we opvoed en opgroeiinformatie naar voren door invoering van een virtueel CJG; het in de lucht brengen van een website en het verspreiden van schriftelijke informatie. In Steenwijkerland fungeert het CJG ook als lokale back-office. Via de CJG-formule Steenwijkerland vindt afstemming en samenwerking plaats tussen professionals. Uitgangspunt daarbij is dat ouders (en kinderen) altijd eigenaar zijn van hun situatie en gericht op het versterken van de eigen kracht en mogelijkheden. Zo willen we in het preventieve lokale veld het aantal indicaties voor de jeugdzorg naar beneden brengen. De indruk mag niet ontstaan dat je bij het CJG alleen maar terecht kunt met problemen en met vragen over zorg. In Steenwijkerland groeien de meeste kinderen gezond en veilig op. Ook voor deze kinderen en hun ouders moet het beoogde CJG een toegevoegde waarde hebben. Dat betekent dat er ook informatie beschikbaar moet zijn over andere onderwerpen dan zorg en opvoeding, bijvoorbeeld over vrijetijdsbesteding. 3

4 Leeswijzer Deze notitie is de eerste stap naar het daadwerkelijk realiseren van het CJG in Steenwijkerland. In deze notitie wordt achtereenvolgens ingegaan op: - de gemeentelijke regie (hoofdstuk 2); - de taken en functies van CJG (hoofdstuk 3); - de doelstelling van het CJG (hoofdstuk 4); - de doelgroep van het CJG (hoofdstuk 5); - de uitgangspunten die worden gehanteerd bij de totstandkoming van het CJG (hoofdstuk 6); - het ontwerp op hoofdlijnen van het CJG (hoofdstuk 7); - het model voor zorgcoördinatie, de partners en de implementatie (hoofdstuk 8, 9, 10) en - bijlagen: eerste uitvoeringsplan en criteria inventgroep De plannen worden in overleg en in afstemming met betrokken organisaties voorbereid en uitgewerkt. Er wordt ook voorzien in de communicatie met ouders/opvoeders en jongeren zelf over de wensen en behoeften als het gaat om opvoeden en opgroeien in Steenwijkerland. 4

5 2. Gemeentelijke regie De gemeente heeft de wettelijke taak regie te voeren over het Centrum voor jeugd en Gezin. Deze regierol houdt het volgende in: o Het maken van sluitende afspraken over de totstandkoming van één gezin, één plan en over de coördinatie van zorg; o Het maken van sluitende afspraken met de provincie over de aansluiting met de geïndiceerd jeugdzorg; o Het maken van sluitende afspraken met alle relevante lokale partijen (ook met het onderwijs die buiten de directe verantwoordelijkheid valt van de gemeente); o Het maken van afspraken over een escalatiemodel (opschaling); o Het vastleggen van wederkerigheid van afspraken; o Het verplichten van partijen mee te werken aan oplossingen, indien de aanpak in de praktijk niet adequaat is; o Het beleggen van toezicht op de sluitende afspraken bij de inspecties. 3. Taken en functies De gemeente heeft binnen landelijke kaders de vrijheid om het CJG volgens eigen visie in te richten. De basistaken van het CJG zijn: o De vijf gemeentelijke functies van preventief jeugdbeleid die zijn vastgelegd in de WMO, te weten Informatie en advies Informatie en advies aan ouders, kinderen en jongeren over opvoeden en opgroeien. Signalering Afspraken over het melden van signalen door instellingen zoals de jeugdgezondheidszorg, onderwijs, peuterspeelzalen, kinderopvang en jeugd- en jongerenwerk. Toeleiding naar hulp Afspraken over het toeleiden naar lokale of regionale voorzieningen, of indien nodig naar Bureau jeugdzorg voor provinciale voorzieningen. (Licht) Pedagogische hulp Voor jeugdigen en gezinnen is er op lokaal niveau bij opvoed- en opgroeiproblemen licht pedagogische hulp beschikbaar. Coördinatie van zorg Afstemmen en zonodig bundelen van zorg in het geval een jeugdige of gezin meerdere vormen van hulp nodig hebben. o Het basistakenpakket van de jeugdgezondheidszorg; o Verbinding met de jeugdzorg (Bureau Jeugdzorg); o Verbinding met de zorgadviesteams in het onderwijs.(zat s) De vorming van Centra voor Jeugd en gezin begint niet bij nul. Veel ingrediënten zijn al aanwezig. Voor de verdere ontwikkeling wordt hierbij aangesloten. Er wordt dan ook gekozen voor een procesbenadering als ontwikkelmodel. Bij het realiseren van de Centra voor Jeugd en Gezin dient het college van burgemeester en wethouders rekening te houden met de ontwikkeling van het digitaal dossier Jeugdgezondheidszorg (Elektronisch Kind Dossier) en de verwijsindex risicojongeren (V.I.R.). Beide instrumenten wor den bij wet en regelgeving in het hele land ingevoerd. 5

6 De gemeente heeft bij de vormgeving van het Centrum voor Jeugd en Gezin niet alleen met lokale organisaties te maken. Wanneer dit efficiënt en effectief is zal de gemeente haar aanpak afstemmen met gemeenten binnen regionaal dan wel provinciaal verband. 4. Doelstelling De hoofddoelstelling van het Centrum voor Jeugd en Gezin in Steenwijkerland is: Het in samenhang aanbieden van informatie en advies over opgroeien en opvoeden, waardoor kinderen, ouders, jongeren altijd goed ondersteund worden bij hun ontwikkeling en daardoor zelf in hun kracht blijven of komen. Dat betekent: o een duidelijke, laagdrempelige ontmoetingsmogelijkheid voor ouders en kinderen; o een op de vraag gericht aanbod van activiteiten op het terrein van ontmoeting, opvoed en opgroeiondersteuning en zorg; o goede aansluiting op en toeleiding van vindplaatsen naar het aanbod van opvoed en opgroeiondersteuning en zorg; o herkenbare en laagdrempelige punten voor ouders waar ze terecht kunnen met vragen over opvoeding, ontwikkeling, gezondheid en zorg, alsmede andere belangrijke informatie over diverse voorzieningen en activiteiten voor ouders en kinderen; o een herkenbaar en laagdrempelig informatiepunt (fysiek, digitaal en schriftelijk) voor jongeren, ouders en professionals; o hulp en ondersteuning zo licht mogelijk, zo kort mogelijk en zo dicht mogelijk in de buurt aan geboden; o een dekkende zorgstructuur op lokaal niveau, met een efficiënte georganiseerde signalering en verwijzing en licht pedagogische hulp die snel en eenvoudig ingezet wordt en zorgcoördinatie. Concreet is de bestuurlijke ambitie dat er geen kind teveel bij Bureau Jeugdzorg terecht komt. Uit eerder provinciaal onderzoek blijkt dat mogelijk 30% van de vragen onterecht bij Bureau Jeugdzorg terecht komt. Deze zorg kan opgevangen worden in het preventieve veld binnen de kaders van het CJG. 5. Doelgroep van het Centrum voor jeugd en gezin Doelgroep van het Centrum voor jeugd en gezin Het Centrum voor Jeugd en Gezin is bedoeld voor kinderen en jongeren tot 23 jaar, hun (aanstaande) ouders of opvoeders en voor professionals. In de praktijk zal de doelgroep van 12+ een ander toegang en aanbod vragen dan ouders met jonge kinderen. Specifieke aandacht vraagt de doelgroep van jaar omdat de jeugdgezondheidszorg deze doelgroep niet bereikt. 6

7 6. Uitgangspunten voor het Centrum voor Jeugd en gezin (CJG) Uitgangspunten voor de doelgroep Versterken van de eigen kracht Het CJG heeft het versterken van zelfredzaamheid en eigen kracht hoog in het vaandel staan. De hulp moet er op gericht zijn dat ouders en jongeren zo snel mogelijk zelfredzaam zijn en op eigen kracht de opvoeding ter hand kunnen nemen of zelf hun vragen kunnen oplossen. Inzet van de werkmethodiek eigen kracht en andere programma s die uit gaan van eigen verantwoordelijkheid en hierin ondersteunend en versterkend werken hebben de voorkeur. Herkenbaar, bereikbaar en toegankelijk Op plekken waar ouders al komen zoals scholen, peuterspeelzalen, kinderopvang vindt de eerste signalering plaats. Wanneer daar ook zorg geboden kan worden, wordt de drempel lager. De keuze voor de plaats en een goede geografische spreiding van het CJG is belangrijk. Bij de keuze voor de plaats van het CJG en de activiteiten zullen de wensen van ouders, lokale bevolking en jongeren een belangrijke rol spelen. Het moet een vanzelfsprekende ontmoetingsplek zijn waar ouders en kinderen zich prettig voelen en graag komen. In de praktijk betekent het dat niet het bouwen van nieuwe CJG gebouwen uitgangspunt is maar dat zoveel mogelijk de aansluiting wordt gezocht bij bestaande voorzieningen. Toegankelijkheid en bereikbaarheid wordt vergroot door digitale en schriftelijke communicatiemethoden. Dialoog In het Centrum voor Jeugd en Gezin staat een respectvolle dialoog tussen kind, jongere, ouders en professionals centraal. Ouders zijn partners en worden daarom direct betrokken. Respect en gelijkwaardigheid vormt de basis voor de relatie tussen ouders, kinderen, jongeren en professionals. Ouders zijn signaleerders èn zij zijn bij alle stappen en signalen betrokken. Dat betekent dat ouders met een zorgvraag deelnemer is aan zorgoverleg tenzij.. en niet andersom. Vormgeving CJG in de praktijk Voor de uitwerking en inrichting en het aanbod van het CJG zijn de wensen en vragen van jongeren, ouders en opvoeders zelf van cruciaal belang. Zij worden dan ook betrokken om zo goed te kunnen aansluiten. Uitgangspunten voor werkw ijze Preventie staat voorop De professionele ondersteuning richt zich allereerst op het laten opgroeien van kinderen en jongeren in hun eigen omgeving en op het voorkomen dat jongeren in de problemen komen. Als toch hulp nodig is dan is het uitgangspunt van het CJG zo vroeg, zo dichtbij, zo kort mogelijk en zo intensief als noodzakelijk. Het motto het kind centraal betekent dat de vragen en behoeften van de kinderen en ouders leidend zijn voor de interventies die worden gepleegd. Kind centraal/gezin centraal. Dit betekent daadwerkelijk vormgeven aan vraaggericht werken. De vraag is bepalend voor het aanbod van opvoed en opgroeiondersteuning in de gemeente en niet andersom. Innoveren In het CJG wordt specifieke kennis vanuit verschillende vakgebieden samengebracht in een multidisciplinair CJG-team waardoor een integrale aanpak ontstaat. Kwaliteit wordt verhoogd door de aanwezige kennis te bundelen en door vanuit verschillende invalshoeken gekeken wordt naar de ontwikkeling van een kind. Het 7

8 ontwikkelen van één taal is daarbij belangrijk. Instrumenten worden ingezet om inzet te kunnen volgen en resultaten te meten. Een belangrijke succesfactor van het Centrum voor Jeugd en Gezin is dat de ontwikkeling plaatsvindt vanuit de praktijk. Bestuurlijk worden de kaders gegeven en deze praktijk gefaciliteerd. Professionele kwaliteit De professional oefent zijn vak uit met alle verantwoordelijkheden die daar bij horen. Dit betekent niet alleen het eigen (inhoudelijk) product maar tegelijkertijd dat de professional zelf in staat is zorgsignalen op te vangen en afstemming zoekt met relevante partners. Efficiënte organisatie De werkprocessen in het CJG zijn helder en efficiënt. Er wordt gewerkt volgens protocollen en duidelijke overdrachtsafspraken. Signaleringsinstrumenten zijn gestandaardiseerd. Het CJG volgt het zorgproces. Al werkende weg worden de dubbelingen in het aanbod eruit gehaald en lacunes in het aanbod opgevuld. Doorzettingsmacht Met betrokken uitvoeringsorganisaties, schoolbesturen, gemeente en provinciaal bestuur moeten goede afspraken gemaakt worden over de doorzettingsmacht, in het geval dat afspraken over de inzet van de begeleiding en hulp niet tot stand komen of niet wordt nagekomen. Deze vorm van bestuurlijke interventie behoort tot de gemeentelijke regierol. Uitgangspunten voor de zorgstructuur Verankering in het onderwijs en de voorschoolse periode Ouders moeten zoveel mogelijk voor alle zorg met één contactpersoon te maken hebben. Het CJG moet daarom verbonden zijn met de zorgstructuren in de voorschoolse periode en het onderwijs. Verbinding met de lokale gemeenschap Ouders zijn de eerstverantwoordelijke opvoeders. Veel mensen spelen een rol in de opvoeding van kinderen: de buurvrouw, de peuterspeelzaalleidster, de trainer van de sportclub, de vriendengroep. Het CJG krijgt een plaats in deze opvoedingsomgeving van kinderen. Het CJG functioneert outreachend en initieert en coördineert preventieve activiteiten in buurten en dorpen. Erg belangrijk worden bekende gezichten gevonden en vaste contactpersonen voor de lokale gemeenschap. Het welzijnswerk en verenigingen kunnen hier een belangrijke rol vervullen. Lokale aansturing Het CJG bundelt de vijf functies van preventief jeugdbeleid: advies, signalering, toeleiding, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg. De professionals en hun werkzaamheden ten aanzien van deze vijf functies worden vanuit de CJG-organisatie aangestuurd. Daarbij is het uitgangspunt: lokaal wat lokaal kan en regionaal wat regionaal moet. Voortbouwen op dat wat goed is De ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin start niet vanuit een nulsituatie. Er zijn al diverse netwerken met een preventieve en zorgcoördinerende functie zoals het J-team, de Zorgadviesteams in het voortgezet onderwijs. Sinds januari 2008 wordt de pilot Kind in de Kern uitgevoerd waarbij ervaring wordt opgedaan met een zorgteam van intern begeleider van de basisschool of peuterspeelzaal en kinderopvang en de jeugdverpleegkundige. Het CJG zal vanuit deze bestaande situatie voortbouwen. 8

9 Snel en adequaat Het CJG is niet een extra schakel in de jeugdketen maar zorgt juist voor minder coördinatiedrukte, minder bureaucratie en snellere hulp, via minder loketten. Kinderen, jongeren, ouders en professionals moeten maar één keer hun verhaal te hoeven doen. Binnen het CJG wordt de samenhang in de opvoedingsondersteuning, hulpverlening en de zorgcoördinatie goed belegd. De expertise van bureau jeugdzorg moet in het centrum beschikbaar zijn en ingezet kunnen worden. Snelle doorgeleiding naar provinciale jeugdzorg is in het CJG geregeld. Alle deelnemende partners werken vanuit dezelfde visie Door te werken vanuit dezelfde visie, dezelfde benadering van ouders, ontstaat een veel krachtiger geheel. Elementen van die visie zijn: o het belang van het kind staat voorop. o ouders zijn partners hun vragen zijn uitgangspunt o empowerment het versterken van de eigen competenties van ouders en het aanvullen en versterken van het sociale netwerk van ouders Uitgangspunten voor aansluiting preventief jeugdbeleid en toegang tot geïndiceerde zorg (Bureau Jeugdzorg). Gedeelde verantwoordelijkheid Het realiseren van een goede aansluiting tussen het CJG en de regionale jeugdzorg zien we als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeente, provincie en voorliggende voorzieningen in de keten. Onderdeel van deze aansluiting is naast doorgeleiding ook terugkoppeling en nazorg. Overigens, dit moet niet verward worden met het los laten van de verschillende verantwoordelijkheden die partijen hierin hebben. Duidelijk is wie waar op aangesproken kan worden. Naadloze verbinding tussen niet geïndiceerde zorg en geïndiceerde zorg Het CJG verbindt de vijf functies van het preventief jeugdbeleid (informatie, signalering, toeleiding, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg) met de eerstelijns zorg (o.m. huisartsen, verloskundige zorg en kraamzorg) en met de geïndiceerde jeugdzorg. Ook met huisartsen en verloskundigen zullen wij afspraken maken over samenwerking. Lichtere vormen van hulp zoals ambulante begeleiding, zowel vanuit onderwijs als jeugd(gezondheids)zorg, hebben de voorkeur boven zwaardere vormen zoals plaatsing in een speciale voorziening. Waar nodig moet niet geaarzeld worden om die zwaardere hulp wel direct in te zetten. Snelle en integrale indicatiestelling Doel is om de zorg dichter bij het kind te brengen. Dit betekent dat de indicatiestelling en de zorg meer naar voren wordt gebracht. De hulp moet naar het kind of gezin en niet andersom. Geïndiceerde hulp moet meer naar voren komen, snel en laagdrempelig inzetbaar zijn. In dringend geval moet indicatiestelling in een dag aanwezig zijn. Dit kan bijvoorbeeld wanneer de aanwezige informatie over een kind gebruikt wordt en alleen de benodigde aanvullende informatie wordt verzameld door Bureau Jeugdzorg. Tevens zal samen met het onderwijsexpertisecentrum de ontwikkeling van een gezamenlijk loket of integrale indicatiestelling onderzocht worden. 9

10 7. Het ontwerp in twee basismodellen. Een model 1 als basis. Een kind heeft het met verschillende leefomgevingen te maken. Per cirkel zien de verbanden er anders uit. Vaak kunnen vragen of problemen binnen een van de cirkels beantwoord worden. Op delen zijn er raakvlakken of is er overlapping. Soms zijn er vragen of problemen waarbij goede afstemming en samenwerking vanuit de verschillende leefomgevingen en voorzieningen belangrijk is. Afstemming van het aanbod en hulp wordt dan geregeld. Kind/ Gezin (voor) School(s) Publieke sector Figuur 1: Eerste basismodel. Soms (in het midden waar de gebieden elkaar allemaal overlappen) is de vraag of de problematiek complex en is het nodig dat meerdere organisaties betrokken worden voor een goed zorgplan. Het CJG bundelt de dienstverlening voor het opvoedmilieu kind/gezin en kan een coördinerende rol spelen. Centrum voor jeugd en gezin Steenwijkerland Het CJG concept voor Steenwijkerland gaat uit van een brede netwerk- en samenwerkingsstructuur en uit een kernteam. Het betekent dat het CJG niet gedefinieerd moet worden als een gebouw van stenen maar als een samenhangend systeem dat zorg draagt voor optimale opgroei en opbloeimogelijkheden van kinderen in Steenwijkerland. De partners en het aanbod van het Centrum voor jeugd en gezin zijn als volgt in te delen: 1 Voorposten van het CJG: vindplaatsen met een signalerende en preventieve functie. 2 CJG als frontoffice: laagdrempelig en breed toegankelijk ontmoetingsplaats voor kinderen, ouders en professionals voor alle vragen over opgroeien en opvoeden. De frontoffice biedt inhoudelijke informatie en geeft informatie over activiteiten en cursussen of verwijst door naar de juiste instantie als dat nodig is. 3 CJG als Back-office: achterliggende hulpverleningsstructuur voor ouders en/of kinderen die specifieke hulp nodig hebben en/of waarbij meer dan drie disciplines betrokken zijn. In de backoffice kan alle hulpverlening worden geactiveerd en is er de mogelijkheid om de provinciale jeugdzorg in te schakelen via Bureau jeugdzorg. In de Back-office functioneren multidisciplinaire team(s). In deze teams zijn de professionals van de organisaties gedetacheerd en de teams worden lokaal aangestuurd. 1 Gebaseerd op een model van Jo Hermanns, hoogleraar opvoedkunde. 10

11 C E N T R U M V O O R J E U G D E N G E Z I N Alle kinderen, jongeren, ouders en professionals Voorpost Vindplaatsen: o Onderwijs o Peuterspeelzaal o Kinderopvang o Jongerenwerk o Verenigingen o politie Front-office Laagdrempelig, toegankelijk plek voor informatie en advies en activiteiten over opvoeden en opgroeien voor jeugdigen en opvoeders Kernpartners: JGZ 0-4 en 4-19 en AMW jeugd. Schil partners eerste lijnszorg (verloskundigen/artsen/ kraamzorg/) (voor)schoolse voorzieningen e.a. Backoffice Achterliggende zorgstructuur Procescoördinatie nodig Afstemmingsoverleg/ Multidisciplinair overleg Aansluiting (geïndiceerde) jeugdzorg (BJZ) Figuur 2 Schematische weergave van het Centrum voor jeugd en gezin (tweede basismodel voor CJG ) Toelichting: 1 De Voorposten van het Centrum voor jeugd en gezin De scholen, jongerenwerk, peuterspeelzalen, kinderopvang, politie en sportverenigingen en buurtorganisaties zien de kinderen vaak. De vindplaatsen zijn voorposten van het CJG. Met de voorpost worden concrete afspraken gemaakt over signalering, toeleiding en inzet van zorg en preventieve activiteiten. De kernpartners van het CJG zijn vertegenwoordig in de overlegstructuren in de voorposten of onderhouden contact. Uiteraard geldt ook hier: ouders/opvoeders of jongere zelf is in principe direct gesprekspartner. Belangrijk is juist door vroegsignalering te voorkomen dat er problemen kunnen ontstaan. Hier heeft het CJG als het ware een backofficefunctie voor de voorposten. 2 CJG als front-office De front-office vormt een uitnodigende, laagdrempelige en breed toegankelijke ontmoetingsplaats voor kinderen, ouders en professionals. Zij kunnen er terecht voor allerlei vragen over opvoeding en opgroeien. Dit hoeft dus niet alleen over problemen of zorg te gaan maar men kan hier ook terecht met vragen over bv. sportvoorzieningen en vakantieactiviteiten. Informatie wordt niet alleen op verzoek verstrekt maar ook actief naar betrokken burgers toegebracht. In drie vormen wordt informatie, advies en hulp geboden. a. Digitaal ( website) en telefonisch: o Informatie over opgroei en opvoedvragen o Een overzicht van activiteiten en aanbod 11

12 o Een platform voor ouders en jongeren om ervaringen en vragen uit te wisselen (digitaal platform) o Mogelijkheid tot het stellen van vragen over opvoeding en ontwikkeling of maken van een afspraak met een medewerker (via contact); o Gegevens van contactpersonen en contactgegevens organisaties (sociale kaart) Het is mogelijk om voor een groot deel gebruik te maken van landelijk ontwikkelde opvoed- en opgroeiinformatie (80%). De lokale informatie moet toegevoegd worden (20%). b. Schriftelijk: informatie gericht op opvoed en opgroeiondersteuning moet gemakkelijk te vinden zijn en als vanzelfsprekend meegenomen kunnen worden in de opvoedpraktijk voor ouders. In Steenwijkerland zullen ouders beter toegang krijgen tot schriftelijke algemene informatie over opvoeden en opgroeien. c. Fysiek Belangrijk bij de keuze voor de locatie is dat de plek een natuurlijke ontmoetingsplaats moet zijn waar kinderen, ouders en jongeren komen. Daarbij zal ten behoeve van jongeren aandacht zijn voor de plaatsen en de speciale wijze waarop jongeren hun informatie zoeken. De fysieke front-office van het CJG in de gemeente Steenwijkerland zal, gezien het grote oppervlakte en de vele kernen in de gemeente, op meerdere plaatsen worden vormgegeven. In Steenwijkerland willen we in drie plaatsen een fysieke frontoffice inrichten, namelijk in Steenwijk, Vollenhove en Oldemarkt. Uitgangspunt bij het realiseren van de fysieke frontoffice is dat aansluiting wordt gezocht bij bestaande voorzieningen/accommodaties in de gemeente. Met name voor Steenwijk zijn verschillende opties denkbaar. Hier zal nader onderzoek noodzakelijk zijn. Bij dit onderzoek zijn ook de mening van jongeren en ouders van belang. De drie onderdelen (a,b,c) van de front-office worden in een plan uitgewerkt. Uit ervaring elders blijkt dat het alleen inrichten van een fysiek loket CJG onvoldoende bereik van de doelgroep genereert. Het is belangrijk om bij de uitwerking van de plannen de leden uit de doelgroep te betrekken. 3 De backoffice van het CJG In de backoffice van het Centrum voor jeugd en gezin dragen de verschillende partners samen zorg voor de voorbereiding, uitvoering en coördinatie op interventies. Alleen kinderen, jeugdigen en ouders die hulp nodig hebben krijgen te maken met de backoffice. In de backoffice wordt samenhangende hulpverlening aangeboden van partners op lokaal, regionaal en provinciaal niveau. Naast het doorgeleiden naar de gewenste hulp, wordt in de backoffice ook toegezien op een samenhangend plan tussen de verschillende hulpverleners binnen één gezin en wordt op het plan (zorg)coördinatie uitgeoefend. In de backoffice zal er invulling worden gegeven aan één gezin, één plan. Verwijzend naar het eerste basismodel is het hier nodig om multidisciplinaire afstemming te organiseren vanwege de ernst of omdat er meerdere partijen betrokken zijn. In overleg met betrokken organisaties wordt aan de invulling van de back-office vorm gegeven. Er dient een basisstructuur te zijn waardoor organisaties/professionals elkaar kennen en op de hoogte zijn van elkaars verschillende verantwoordelijkheden en de samenwerkingsafspraken. Daarnaast bepaalt steeds weer de situatie van het gezin/het kind wie betrokken moeten zijn bij het multidisciplinair overleg en op welke termijn dit moet plaats vinden. De procescoördinator bewaakt de voortgang van de afspraken en de hulpverlening. Voor de uitvoering van de taken in de backoffice worden een of twee multidisciplinaire teams ingericht: een team 0-12 jarigen en een team 12+. Exacte uitwerking volgt in de komende uitvoeringsperiode. Afstemming vindt plaats over de aansluiting met de schoolstructuren op gebied van zorg. 12

13 Twee instrumenten als hulpmiddel voor goed gecoördineerde zorg en signalering: a. Digitaal dossier jeugdgezondheidszorg (Elektronisch Kinddossier) Dit is de dossierinformatie die bijgehouden over het kind tot 19 jaar. Dit wordt gedaan door de jeugdgezondheidszorg. Hierdoor kan het verloop van de ontwikkeling van het kind gevolgd worden. Omdat de jeugdgezondheidszorg een kernpartner is van het CJG kan, indien nodig, deze informatie betrokken worden bij de bepaling van de geschikte aanpak. b. VIS2 als instrument wordt ondergebracht binnen het CJG. VIS2 is een instrument voor signalering en regievoering als meerdere organisaties bij een situatie betrokken zijn. Op het moment dat meerdere professionals een melding maken met betrekking tot eenzelfde kind of gezin, wordt er een signaal afgegeven naar de melders en een regievoerder. Deze regie wordt gevoerd door het CJG. VIS2 zal op de landelijke verwijsindex aangesloten worden. Aansluiting op de landelijke verwijsindex wordt wettelijk verplicht. De bepalingen rond omgang met privacygevoelige informatie worden in acht genomen. Deelnemende organiseren ondertekenen een convenant waar aan ze gehouden worden. 8. Model voor zorgcoördinatie, opschaling en doorzettingsmacht. Op de verschillende leefgebieden (model 1) vindt onderlinge afstemming plaats voor een goed aanbod op de vraag en de aanpak. Bij complexere situaties is het nodig de voortgang te volgen en bovendien coördinerend op te treden. Als er stagnatie in de voortgang van de hulp dreigt of bij patstelling over de hulp zodat kind tussen wal en schip dreigt te raken is het nodig dat er regulerend opgetreden wordt. In het uiterste geval spreken we van doorzettingsmacht die uitgeoefend wordt. Formeel ligt deze verantwoordelijkheid bij de gemeente. De coördinatie van de uitvoering kan uitbesteed worden. In de nieuwe wet op de jeugdzorg die in voorbereiding is, is naast het escalatiemodel opgenomen dat de burgemeester zonodig een organisatie aanwijst voor de coördinatie als er niet voldoende adequaat gereageerd wordt op een zwaar probleem. Dit model wordt in de uitvoeringsplannen verder uitgewerkt. 5 0,03% crisis 4 1% urgentie speelt een rol 3 4% multiproblematiek aanwijzing of afspraken over escalatiemodel Procescoördinatie 2 10% enkelvoudige problematiek Zorgcoördinatie 1 85% geen problematiek Basisvoorzieningen Figuur 3: model voor opschaling en doorzettingsmacht De Jeugdgezondheidszorg heeft een wettelijke taak in de zorgcoördinatie in het voorliggende veld. Bureau Jeugdzorg is verantwoordelijk voor coördinatie van de geïndiceerde zorg. Verbinding tussen het lokale veld en de geïndiceerde zorg is nodig als we uit gaan van 1 kind/1 plan. 13

14 De gemeente is er verantwoordelijk voor dat er coördinatie uitgeoefend wordt en draagt zorg voor de kaders en heeft hierin een regie en aansturende rol. Daarnaast is het belangrijk dat gemeente de processen (op afstand) volgt ten behoeve van beleidsinformatie en kwaliteitsbewaking. 9. Partners in het CJG en partijen verbonden met het CJG Het CJG bestaat zowel uit deelnemers aan de zorgstructuur als een kernteam dat specifieke CJG taken uitoefent. Daarnaast zijn er schilpartners die voor specifieke doelgroepen een functie vervullen voor het CJG of enkele producten leveren, zoals b.v. opvoedingsondersteuning. In de backoffice van het CJG kunnen alle organisaties betrokken worden die een rol spelen voor een geïntegreerd zorgplan. Bureau Jeugdzorg sluit aan bij het CJG in verband met consultatie en efficiënte indicering. Partners die genoemd kunnen worden zijn: Jeugdgezondheidszorg (0-4 jaar en 4-19 jaar) Algemeen Maatschappelijk Werk Welzijns- /jongerenwerk Organisaties die opvoedingsondersteuning bieden (naast bovenstaande organisaties) Verloskundige en kraamhulp, huisarts MEE Bureau jeugdzorg (en achterliggende jeugdhulp) Onderwijs en de daarbij behorende structuur Gemeentelijke diensten die een rol spelen rond kinderen (leerplicht, wmo, enz.) Coördinatie Centrum voor Jeugd en Gezin. Om de zorgstructuur goed verder vorm te geven en om de front-en backoffice van het CJG goed te kunnen laten verlopen is er coördinatie nodig. De gemeente is regieverantwoordelijk voor het CJG. Vanuit de verantwoordelijkheid van de gemeente zal de gemeente vorm geven aan deze functie. Omdat de coördinator wordt ingezet voor alle organisaties moet hij/zij een neutrale en onafhankelijke uitstraling hebben. Een mogelijkheid is deze functies onder te brengen bij het beleidsadviserend orgaan van de gemeente nl. de GGD. De uitwerking van de zorgstructuur vindt zo spoedig mogelijk plaats in samenspraak met betrokken verantwoordelijke uitvoeringsorganisaties. De gemeente legt daarna de afspraken met betrokken partijen vast in een convenant. 10. De Implementatiestructuur, aanpak en financieel kader. Na vaststelling van de contouren in deze basisnotitie volgt er een uitvoeringsplan. Deze wordt gemaakt in samenspraak met betrokken organisaties. Het Strategisch overleg Jeugd Steenwijkerland is het verband waar de plannen op hoofdlijnen afgestemd worden met de (beleids)managers uit het veld. De wethouders Jeugd en Onderwijs zijn uitnodigende partij en vervullen het voorzitterschap. De projectgroep Centrum voor Jeugd en Gezin bestaat voornamelijk uit leidinggevenden van de kernpartners van het CJG. Deze groep geeft verder richting aan de concrete invulling en organisatie en komt met voorstellen. De beleidsmedewerkers van de gemeente en de kwartiermaker CJG dragen zorg voor de voortgang. Als de contouren vastgesteld zijn zal opnieuw bezien worden hoe de samenstelling van de projectgroep er precies uit ziet. De plannen zullen op verschillende onderdelen uitgewerkt worden. Hiervoor worden (tijdelijke) werkgroepen ingesteld. Werkgroepen die nu al actief zijn de werkgroep Kind in de Kern (KIK) en de 14

15 werkgroep ontwikkeling zorgstructuur. Organisaties en verbanden die een rol spelen op onderdelen van het CJG zullen bij de vormgeving en uitvoeringsplannen betrokken worden. Dit past bij de visie van de keuze voor een procesmodel. Van groot belang zijn de ideeën, wensen en behoeften van ouders/opvoeders en jongeren zelf als het gaat om de vormgeving en inhoud van het CJG in Steenwijkerland. Daarom zal een van de eerste acties in het uitvoeringsplan bestaan uit het organiseren van communicatie met betrokkenen zelf. Dit kan via werkgroepen, vertegenwoordigers van burger- en maatschappelijke organisaties en/of het organiseren van klankbordgroepen en door het zo spoedig mogelijk op poten zetten van digitale communicatie binnen het CJG zodat inzicht verkregen wordt in de vragen die ouders en jongeren hebben. De ontwikkeling voor CJG valt binnen de WMO kaders,; de WMO raad is hiermee adviserende partij. Om de resultaten goed te kunnen volgen en meten zal een monitorsysteem worden opgezet rondom de verschillende CJG onderdelen. Het organiseren en inbouwen van evaluatiemomenten met betrokkenen is de basis voor eventuele bijstelling van beleid en uitvoeringsplannen. In bijlage 1 staan de belangrijkste actiepunten met de daarbij behorende planning en resultaten genoemd voor de eerst komende periode. Financieel kader. Met de (landelijke) Tijdelijke Regeling voor Centrum Jeugd en Gezin wordt beoogd dat alle gemeenten deze ingevoerd hebben voor Financiering vanuit het Rijk via de BDU middelen is dan ook tot die tijd uitgewerkt. Daarnaast heeft de gemeente Steenwijkerland in haar eigen jeugdagenda in de raad vastgesteld. Met de invoering van een Centrum voor Jeugd en Gezin gaat het niet alleen om nieuw beleid en dus extra kostenposten. Juist het staand beleid wordt beter gestroomlijnd en geïntegreerd. In de begroting zijn de volgende bedragen opgenomen die onderdeel uit maken van het centrum voor Jeugd en gezin: Beschikbaar Reservering CJG Jeugdbeleid Totaal Kosten invoering CJG Totaal Dit is exclusief een aantal p.m. posten. Invulling hiervan vraagt eerst een nadere uitwerking van de plannen die in 2010 aan de orde zijn. Tenslotte. De ontwikkeling van het Centrum voor Jeugd en Gezin in Steenwijkerland zal een proces zijn dat bottom up wordt ontwikkeld en top down wordt gefaciliteerd. Brede committent van betrokken partijen en een aanpak op alle niveaus (uitvoerend, beleidsmatig en bestuurlijk) zal daarbij nodig zijn. De exacte invulling van de deelnemers aan de zorgstructuur, de frontoffice en de backoffice en de zorgcoördinatie moet nader ingevuld worden. Zo is er inmiddels afgesproken dat verdere uitwerking van de aansluiting zorgstructuur onderwijs (passend onderwijs) en CJG met betrokken partijen in het najaar plaats vindt. De eerste bevindingen rond de pilot Kind in de Kern geeft een goed basis. Hier worden in kleine zorgteams van het onderwijs en de voorschoolse opvang met ouders en een verpleegkundige meteen signalen opgepakt zodat problemen niet groter worden. Het voornemen is om aansluitend op Kind in de Kern verder te bouwen aan het CJG model. Inmiddels wordt er gewerkt aan de voorbereidingen voor goed monitoren en meting van de resultaten. De provincie is hierbij betrokken omdat verwacht wordt dat Kind in de Kern leidt tot afname van het aantal indicaties bij Bureau Jeugdzorg.. 15

16 Bijlage 1: uitvoeringsplan tot Actiepunten uitvoeringsplan Centrum voor Jeugd en Gezin Steenwijkerland Voorbereiding/regierol gemeente: - vaststelling basisnotitie in de raad: september uitvoering plan - communicatieplan, organiseren burger/jongerenpanels rond CJG - organiseren, coördineren start uitvoeringsplannen - organiseren volgsysteem en resultaatmeting, evaluatie en genereren beleidsinformatie Periode tot januari 2011 Onderwerp Resultaat Betrokkenen Opmerkingen/info Uitwerking zorgstructuur Vormgeving aansluiting onderwijszorgstructuur en CJG structuur De zorgstructuur is uitgewerkt met betrokken organisaties. De afspraken zijn schriftelijk vastgelegd Eerste half jaar 2010 zijn de integrale werkprocessen uitgeschreven en er wordt gewerkt volgens de nieuwe afspraken Plan voor geïntegreerd model is gemaakt en wordt uitgevoerd Gemeente, deelnemers aan de zorgstructuur (uitvoering en management) Bespreking in strategisch overleg, Participanten onderwijs en zorgstructuur Betrekken huisartsen, Kraamzorg, verloskundigen Voortbordurend op Kind in de Kern, verbinding met multidisciplinaire teams Aansluiting toegang tot de geïndiceerde jeugdzorg Er zijn hernieuwde afspraken met Bureau jeugdzorg Overijssel over aansluiting met CJG en deze worden volgens afspraak uitgevoerd Gemeente, werkgroep CJG, Bureau Jeugdzorg, provincie Hierbij hoort als aandachtspunt: verbeteren en versnellen indicatiestelling (integrale indicatie) RAAK (regionale aanpak kindermishandeling) Aanpak is geïntegreerd in de CJG zorgstructuur zodat adequaat en zorgvuldig gehandeld wordt zonder dat de laagdrempeligheid van Regiocoördinator RAAK, betrokken organisaties 16

17 het CJG hierdoor in Evaluatie en voorbereiding uitrol Kind in de kern gevaar komt. Goed geëvalueerd plan van aanpak en uitwerking uitrol Kind in de Kern in de gemeente Steenwijkerland. Scholen, deelnemers Kind in de Kern, werkgroep, ouders, coördinatie, provincie Organisatie resultaatmeting (voorkomen indicatie Implementatie verwijsindex VIS2 jeugdzorg is geregeld) Instrument is goed geïntegreerd in de zorgstructuur Start gebruik systeem voor signalering en regie, convenant kan getekend worden Deelnemers aan de zorgstructuur: management en uitvoering, projectuitvoering. Afstemming EKD en VIS2 is geregeld. 2010: VIS2 wordt gebruikt door multidisciplinair team Aanstelling procescoördinator CJG voor burgers Organiseren ouder jongeren/panels, lokale verbanden Voor 1 januari 2010 is een procescoördinator aangesteld die mee vorm geeft aan de zorgstructuur en in de uitvoering multidisciplinair overleg aanstuurt Structuur voor bespreking wensen, behoeften is georganiseerd Werkgroep CJG, lokale verbanden, kerken, Vindplaatsen Voorbereiden en vaststellen taken/functie en profiel, afspraken met betr. organisatie over detachering Schriftelijke informatie voor ouders/opvoeders jonge kinderen over cjg via magazine Ouders van jonge kinderen hebben de informatie ontvangen Gemeente/afdeling communicatie iswm jeugdzorg 0-4 Virtueel CJG Voor 1 januari zijn de voorbereidingen uitgevoerd voor het in de lucht brengen van Kernpartners CJG, werkgroep, gemeente, doelgroep Eerst gericht op ouders, daarnaast aansluiting doelgroep jongeren organiseren 17

18 Voorbereiding organisatie fysieke loketten Pedagogisch aanbod en methodiek de website voor ouders In de eerste helft van 2010 komt de website in de lucht Per locatie is er een plan om te komen tot een fysieke locatie wat uitgevoerd kan worden. Minimaal 1 fysiek loket is gerealiseerd in 2010 Uitgangspunt: Versterken eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht Zorgstructuur en werkwijze en methodieken zijn getoetst. Plan van aanpak en sturing hierop gerealiseerd. Gemeente, betrokken organisaties, burgers Mogelijk zullen andere methodieken geïntroduceerd worden. Home-start zou zo n project kunnen zijn. Eigen Kracht Centrale De EKC is bekend en er zijn resultaatafspraken met uitvoeringsorganisaties over het aanbod Informatie is goed bereikbaar voor doelgroep. Eigen Kracht methode wordt uitgevoerd in Steenwijkerland. Vindplaatsen, zorgorganisaties, provincie Campagnevoering. De methode Eigen kracht centrale voldoet aan criteria van versterken eigen kracht zorgvrager (vergroten probleemoplossend vermogen) Triple P Digitaal overzicht (licht) pedagogisch aanbod Besloten is of Triple P in Steenwijkerland geïntroduceerd wordt en afhankelijk hiervan worden plannen uitgewerkt Alle aanbod rond opgroei en opvoedvragen is digitaal overzichtelijk in kaart gebracht om op grond hiervan verder beleid te kunnen maken Gemeente, provincie, uitvoeringsorganisaties Aanbieders, Arcon, gemeente, provinciale aanpak Triple P is een samenhangend positief pedagogisch programma dat tegelijkertijd eenheid van taal en instrumentarium bevordert 18

19 2011 Op basis van de stand van zaken eind 2010 en de te houden evaluatie wordt het actieplan voor 2011 nader ingevuld. Uiterlijk in 2011 is het totale Centrum voor Jeugd en Gezin tot stand gebracht. Dit betekent o.a. dat dan ook aansluiting met de veiligheidsregio wordt gerealiseerd (voor zover van toepassing) en invulling wordt gegeven aan de CJG functie voor de doelgroep 18 tot 23 jarigen. Uiterlijk eind 2011 moet wor den vastgesteld dat er geen kind te veel meer bij Bureau Jeugdzorg terecht komt. Bijlage 2: De acht inhoudelijke en zeven organisatorische criteria van de inventgroep 2 om een centrum voor Jeugd en Gezin te definiëren. Inhoudelijke criteria: 1. Informatie en voorlichting verstrekken over opvoeding 2. Organiseren van onderlinge steun tussen ouders en andere opvoeders 3. Pedagogisch adviseren van ouders en andere opvoeders 4. Zelf actief opsporen van risico s en problemen op het terrein van opvoeden en opgroeien 5. Beoordelen en verder uitwerken van signalen van opvoed- en opgroeiproblemen van al degenen die met kinderen en ouders werken 6. Coördineren van opvoedhulp en opgroeihulp voor kinderen vanaf het begin van de zwangerschap tot 19 jaar 3 in hun werkgebied 7. Verwijzing van kinderen of ouders naar gespecialiseerde hulpverlening 8. Adviseren van gemeentebestuur, scholen en andere instanties over opvoedingsondersteuning en opgroeihulp. Organisatorische criteria 1. Mogelijkheid om alle kinderen longitudinaal te volgen. 2. Toepassing van elektronische signaleringssystemen als onderdeel van de gehele zorg-, onderwijs- en justitieketen. 3. Centraal beheerd elektronisch kinddossier. 4. Voldoende expertise bij professionals om de signaleringsinstrumenten toe te passen onder zowel autochtone als allochtone kinderen en ouders. 5. Mogelijkheid om (mede met behulp van dossier) een persoon de zorg te laten coördineren. 6. Afspraken over wat er moet gebeuren als interventies niet helpen en de rechten van het kind geschonden worden. 7. Eenheid van subsidievoorwaarden van verschillende subsidiënten en afspraken over besparingen te gevolge van late naar vroegtijdige interventies 2 De inventgroep bestond uit Jo Hermanns, hoogleraar opvoedkunde Amsterdam, de Leidse kinderarts en TNO senio onderzoeker Ferko öry en Cuus Schrijver, hoogleraar Public Health Julius Centrum UMC Utrecht. 3 De Tijdelijke regeling is inmiddels vastgesteld voor de doelgroep tot 23 jaar. 19

20 20