Haagse Centra voor jeugd en gezin Kader voor ontwikkeling

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Programmabureau Jeugd RIS145403_19-APR-2007 Haagse Centra voor jeugd en gezin

2 1. Achtergrond Naar aanleiding van diverse onderzoeken en gebeurtenissen is de laatste jaren de versnippering van het jeugdbeleid nadrukkelijk op de agenda gekomen en zijn er tal van initiatieven genomen voor meer samenhang in de hulpverlening. De gemeente krijgt daarin een steeds grotere rol, onder andere door het zoveel mogelijk bundelen van de eigen preventieve taken (de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Wet collectieve preventie volksgezondheid). In het in november 2006 door de Gemeenteraad vastgestelde Actieprogramma Jeugd formuleert het Haagse college diverse actiepunten voor versterking van de zorg voor en ondersteuning aan ouders en kinderen met vraagstukken rond opvoeden en opgroeien. Meer aandacht voor preventie is daarbij een belangrijk uitgangspunt. Het actiepunt 1 voorziet in het realiseren van een dekkend netwerk van Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) in de stad 1, waarin basisvoorzieningen, preventieve voorzieningen en de toegang naar hulp worden samengebracht. 2. Wat is een Centrum voor jeugd en gezin Het Centrum voor jeugd en gezin is een fysieke plaats in het stadsdeel waar (of van waar uit) de Haagse burgers de jeugdgezondheidszorg en opvoedingshulp krijgen aangeboden en waar zij terecht kunnen met hun vragen of signalen over het opgroeien en opvoeden van kinderen. In het CJG dragen samenwerkende organisaties gezamenlijk zorg voor een adequaat aanbod op dat terrein. Het Centrum voor jeugd en gezin: biedt een fysieke plek in de eigen buurt (niveau stadsdeel), waarin verschillende organisaties die bij opvoeden en opgroeien van jeugd hun in onderlinge samenhang hun zorg aanbieden op de terreinen o informatie en advies o signalering o toeleiding naar hulpaanbod o licht pedagogische hulp o coördinatie van zorg en werken volgens een gezinsgerichte aanpak. Het Centrum voor jeugd en gezin vormt dus een bundeling van organisaties en hulpaanbod die nu nog versnipperd over de stad zijn verspreid. Een CJG bestaat tenminste uit Jeugdgezondheidszorg (Consultatiebureau 0-4 jaar en GGD Jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar), verschillende vormen van opvoedings- en gezinsondersteuning, zorgcoördinatie en Bureau Jeugdzorg. 1 Ook het Rijk is voorstander van bundeling van de gemeentelijke taken in een Centrum voor jeugd en gezin (CJG), vooralsnog binnen de huidige wet- en regelgeving en huidige verantwoordelijkheidsverdeling tussen gemeenten en provincies (Coalitieakkoord feb. 2007). Centra voor jeugd en gezin pag. 2 van 8

3 3. Een schets van het beoogde Centrum voor jeugd en gezin Het CJG is een toegankelijk gebouw, waarin instellingen en benodigde informatie gemakkelijk zijn te vinden, eventueel met behulp van de informatiebalie. Er is ook ruimte voor ontmoeting en een kop koffie aan de leestafel. Ouders van een pasgeborene zijn van het begin af aan bekend met het Centrum voor jeugd en gezin (CJG). De jeugdverpleegkundige van het consultatiebureau (de jeugdgezondheidszorg) zal vaak de eerste zijn die de contacten met de ouders legt. Dit gebeurt bij het huisbezoek vlak na de geboorte. In bepaalde gevallen zijn die contacten met het CJG er al eerder, bijvoorbeeld via de verloskundigen die met het CJG samenwerken en daar soms spreekuur houden. Als er sprake is van bepaalde risico s heeft de jeugdgezondheidszorg ook al een prenataal huisbezoek gebracht en de aanstaande ouder(s) informatie gegeven, bijvoorbeeld over voeding en gezond gedrag. Zeker in de eerste levensjaren van het kind komen de ouders regelmatig naar het CJG voor de periodieke onderzoeken door het consultatiebureau of zij worden thuis voor een gesprek bezocht. De zorg omvat het uitvoeren van het Rijksvaccinatieprogramma, het inventariseren van alle actuele en achtergrondfactoren die er voor de gezondheid van het kind toe doen (afnemen van een algemene anamnese) en het beoordelen van de lichamelijke en sociale ontwikkeling en het gedrag. Afhankelijk van de ontwikkelingsfase van het kind en de vragen van de ouders geven de jeugdarts en jeugdverpleegkundige voorlichting en advies over voeding, opvoeding, verzorging, veiligheid en ontwikkeling. Vanuit het CJG wordt ook de schoolgezondheidszorg verzorgd. In het eerste levensjaar vinden er twee uitgebreide contacten plaats. De jeugdverpleegkundige of de jeugdarts kijkt daarin samen met ouders naar de opgroeien opvoedsituatie, met als doel deze zo optimaal mogelijk te maken. Er wordt een inschatting gemaakt van de verhouding draagkracht draaglast. Als daar aanleiding voor is geeft de jeugdverpleegkundige advies of zorgt voor een verwijzing. Zijn er bijvoorbeeld opvoedvragen, dan biedt het opvoedsteunpunt, dat ook van het CJG deel uit maakt, in een aantal gevallen uitkomst. De pedagogisch adviseur van het opvoedsteunpunt gaat in 1-3 gesprekken dieper in op vragen en adviseert over een eventueel vervolg. Daarvoor worden bijvoorbeeld in (of door) het CJG cursussen en workshops van uiteenlopende aard georganiseerd. Zijn er medische of andere specifieke problemen, dan vindt verwijzing naar huisarts of specialist plaats. Als het kind ouder wordt nemen de geplande contacten in frequentie sterk af, maar blijft het CJG de kinderen volgen via de schoolgezondheidszorg. Het CJG blijft verder de plek waar ouders gemakkelijk terecht kunnen voor vragen of hulp. Het CJG is er echter niet alleen voor ouders. Het CJG is bedoeld voor iedereen met vragen en problemen over opvoeden en opgroeien van kinderen. Daarvoor zijn er onder andere inloopspreekuren, een informatie- en meldpunt en een gevarieerd cursusaanbod. Het CJG werkt nauw samen met kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, onderwijsinstellingen en maatschappelijk werk. Ook de wijkagent of de begeleider van de sportvereniging kan met vragen of signalen bij het CJG terecht. Niet alle opgroeien opvoedsituaties verlopen even voorspoedig en in bepaalde gevallen is er hulp nodig. Soms staan ouders niet zonder meer open voor hulp of zijn daarin teleurgesteld, soms spelen er veel problemen tegelijk, of is er (extra) probleemverkenning nodig. In dergelijke situaties benaderen gezinscoaches van het CJG het gezin voor hulp of om hen tot actie te motiveren. De gezinscoach is een Centra voor jeugd en gezin pag. 3 van 8

4 van de nieuwe werkvormen uit het project Opvoeden in de buurt. Samen met de gezinscoach werken ouders/het gezin stap voor stap aan oplossing van de problemen. Daarvoor wordt met het gezin gekeken naar de achtergrond van de problemen en wordt passende hulp uit het brede Haagse aanbod ingeschakeld (waaronder maatschappelijk werk en lokale ambulante hulpverlening). Eventueel kan in bijzondere gevallen ook intensieve gezinscoaching worden ingeschakeld. Het belang van het kind staat steeds voorop. Indien specialistische hulp nodig is die niet door of vanuit het CJG zelf geleverd kan worden, kan een indicatie voor geïndiceerde jeugdzorg of AWBZ-zorg (geestelijke gezondheidszorg, licht verstandelijk gehandicapten) nodig zijn. Doordat Bureau Jeugdzorg (BJZ) met de toegangsfunctie in het CJG is vertegenwoordigd, is snelle toeleiding mogelijk. Zo zijn er korte lijnen naar zwaardere vormen van jeugdhulpverlening. CJG en BJZ werken aan intensieve samenwerking en staan samen garant voor snelle doorlooptijden bij indicatiestelling 2. Doordat sommige zorgaanbieders ook in het CJG een (neven)vestiging hebben, kan na de indicatie vanuit het CJG de hulp worden gestart. 4. Het CJG, de scholen en de zorg Het CJG vormt een belangrijke schakel in de jeugdketen die alleen kan functioneren als die ten minste verbonden is met voorliggende vindplaatsen voor kinderen en jongeren met opvoed- én opgroeiproblemen en achterliggende schakels (jeugdhulpverlening, nazorg). Het onderwijs heeft belangrijke taken waar het gaat om signaleren, beoordelen en (preventief) interveniëren dan wel toeleiden naar een gewenst hulpaanbod buiten de school. Het onderwijs heeft dan ook - als vindplaats bij uitstek - een bijzondere positie in het kader van de Centra voor jeugd en gezin. De school als vindplaats is van groot belang om jeugdigen en ouders te motiveren voor en toe te leiden naar hulp die vanuit het CJG geleverd kan worden. De Haagse scholen en instellingen die bij hulp aan jeugd en gezinnen zijn betrokken vormen zgn. netwerken. Eén van de samenwerkingsvormen van de netwerken is het multidisciplinaire beoordelingsteam. In dit team wordt casuïstiek door betrokken professionals besproken en wordt onderling het zorgaanbod afgestemd. In dit overleg worden ook afspraken gemaakt over wie de voortgang bewaakt en aanspreekpunt is (met andere woorden wie is verantwoordelijk voor het casemanagament). De netwerkcoördinator ondersteunt en coördineert de multidisciplinaire beoordelingsteams voor de 0-12 jarigen en voor de niet schoolgaande jeugd 3 (12-26) en zit deze voor. In het voortgezet onderwijs zijn deze multidisciplinaire beoordelingsteams verbonden aan de school en heten daar Zorg Advies Team (ZAT). Dit samenwerkingsconcept blijft in de CJG s behouden en wordt waar mogelijk versterkt. Vanuit het CJG maken zowel Bureau Jeugdzorg als Jeugdgezondheidszorg deel uit van deze teams. Afspraken zoals de Ketenaanpak Segbroek (KAS) moeten garanderen dat de hulp die vanuit scholen zelf geboden wordt daadwerkelijk verbonden kan worden met instellingen die schoolexterne hulp en ondersteuning bieden. Daarbij is er sprake van wederkerigheid. Scholen leiden leerlingen en ouders toe naar het CJG, het CJG betrekt de school en wordt geïnformeerd over de geboden zorg aan hun leerlingen. In het kader van het project KAS zijn de posities, taken, verantwoordelijkheden van scholen en functies die verenigd worden in het CJG beschreven en vastgesteld door alle betrokken partijen. De gezinscoach van het CJG is 2 nader uit te werken zijn de relaties met indicaties voor o.a. speciaal onderwijs 3 realisering hiervan is één van de actiepunten uit het Actieprogramma Jeugd Centra voor jeugd en gezin pag. 4 van 8

5 beschikbaar voor het uitvoeren van casemanagement, een en ander afhankelijk van de aard van de problematiek. Bij zeer ernstige problematiek waar het CJG niet tot een sluitend zorgaanbod kan komen, wordt stedelijk naar een oplossing gezocht. Er worden bestuurlijke afspraken gemaakt over wie in dit soort uitzonderingssituaties het laatste woord heeft. 5. Programmatisch (samen)werken Maatschappelijk wordt opvoedingsondersteuning een steeds belangrijker thema en deze vorm van hulp krijgt binnen het CJG dan ook een prominente plek. Opvoedingsondersteuning is binnen het CJG een aanbod dat door verschillende organisaties wordt aangeboden, waarbij aard, omvang en inhoud van elkaar verschillen. Voor opvoedingsondersteuning zijn nog weinig evidence basedprogramma s beschikbaar. Op termijn wordt binnen de CJG s gestreefd naar toepassing van één of meer programma s als eenduidig / op elkaar afgestemd aanbod. 6. Organisatiemodel De eerste fase van de vorming van de Centra voor jeugd en gezin bestaat uit de fysieke samenvoeging van de jeugdgezondheidszorg, de opvoedsteunpunten, de netwerkcoördinatie en medewerkers van Bureau Jeugdzorg. Organisatievorm en nadere afspraken moeten de samenwerking ondersteunen. Samenwerking komt echter, ook al is er sprake van gezamenlijke huisvesting, niet vanzelf tot stand. Hiervoor wordt in de eerste twee CJG s een kwartiermaker aangesteld. Deze werkt volgens een groeimodel waarbij organisatie de inhoud en het proces van ontwikkeling volgt. Facultatief aanbod kan per stadsdeel verschillen (zie bijlage I). 7. Locaties In het Actieprogramma Jeugd is als ambitie geformuleerd in 2007 in twee stadsdelen te starten en vervolgens in 2008 en 2009 in de overige stadsdelen een CJG te vestigen. Aan de hand van een locatiestudie wordt beoordeeld waar CJG s zouden kunnen komen. Deze studie levert per stadsdeel informatie over: - de bestaande locaties waar advies, informatie, ondersteuning en zorg aan personen van 0-23 jaar (wat, door wie, waar) wordt geleverd - inzicht of naast het standaard aanbod er mogelijkheden / wensen zijn bij andere organisaties om te participeren - een inventarisatie van locaties waar ontwikkelingskansen liggen voor de realisatie van een CJG - een basisprogramma van wensen voor inrichting en benodigde ruimte - een realistische planning. Centra voor jeugd en gezin pag. 5 van 8

6 8. Informatievoorziening Het elektronisch kinddossier Op termijn is binnen het CJG een gezamenlijk elektronisch dossier beschikbaar waarin relevante informatie van kinderen en ouders is samengebracht. Dit dossier moet gaan bestaan uit een verzameling data vanuit onderliggende bedrijfs- en cliëntsystemen van betrokken partners binnen en buiten het CJG, zoals bijvoorbeeld het ELD (elektronisch leerlingdossier), ECD-JGZ en het systeem van Bureau Jeugdzorg. Tot die tijd worden de afspraken over communicatie en samenwerking tussen instellingen ondersteund met een signaleringssysteem 4 dat te zijner tijd ook op de landelijke verwijsindex wordt aangesloten. De samenwerkingsafspraken rond het signaleringssysteem zijn een apart actiepunt in het Actieprogramma jeugd. Jeugdmonitor en beleidsinformatie Elk CJG wordt gevraagd een bijdrage aan de Haagse jeugdmonitor te verzorgen, door vooraf afgesproken registratie van activiteiten en output. 4 Een signaleringssysteem bestaat uit een protocol waarin wordt geregeld dat samenwerkende partners hun betrokkenheid bij jeugdigen / gezinnen vastleggen in een computerprogramma. Het protocol regelt in welke situaties dat gebeurt, onder welke condities en op welke wijze in berichtgeving aan elkaar wordt voorzien. Het computerprogramma legt de gegevens vast in een eenvoudige database waarin alleen dat-informatie is opgenomen. Dat-informatie zijn feitelijke en objectieve gegevens die niets zeggen over de privacygevoelige aard, omvang en inhoud van de problematiek van het gezin. De privacygevoelige inhoudelijke informatie wordt ook wel aangeduid als wat-informatie). De wat-informatie ) dient volgens de geldende privacyregels bij betrokken hulpverleners te worden opgevraagd. Van de hulpverleners zijn namen en bereikbaarheid in het systeem te vinden. Het systeem laat tevens zien wie met het casemanagement is belast en wat de lopende acties zijn. Centra voor jeugd en gezin pag. 6 van 8

7 Bijlage I, het CJG als samenwerkingsverband Aanbod in elk CJG Het basisaanbod in de periode 0-19 jaar bestaat uit: Consultati * contactmomenten 0-19 jaar e-bureau * het rijksvaccinatieprogramma 0-4 * voorlichting en advies Jeugdgezondheidszorg * signaleren en registreren 0-19 * oudercursussen JGZ 4-19 * schoolgezondheidszorg * deelname aan multidisciplinaire beoordelingsteams * opvoedingsondersteuning, zorgcoördinatie / casemanagement DWO/JGZ Opvoedsteunpunt, * voorlichting en advies opvoedspreekuur * pedagogische advisering * coördineren netwerken jeugdhulpverlening DWO, Netwerkcoördinator * deelname aan multidisciplinaire beoordelingsteams * screenen en indiceren Bureau Jeugdzorg * deelname aan multidisciplinaire beoordelingsteams Centrale functies in één van de CJG s Specifieke functies van de Jeugdgezondheidszorg Beheer elektronisch kinddossier en signaleringssysteem IVVTO, Vangnet 0-6, BaCo KOPP, Gezinscoaches Facultatief aanbod, kan wisselen per CJG Basis verloskundige zorg (samenwerking met) Kraamzorg Aanbod DWO De Jutters, Parnassia, Jeugdformaat MEE Spreekuur, onderzoek Spreekuur, onderzoek * informatie en advies * oudercursussen * op jeugd gericht maatschappelijk werk * deelname aan multidisciplinaire beoordelingsteams Advisering, backoffice, ambulante hulp Informatie en Advies, backoffice Huisartsen Scholen Leerplicht Kinderopvang en peuterspeelzalen Welzijnswerk Volwassenenzorg Sociale Zaken en werkgelegenheid Politie CJG werkt samen met o.a. Incidenteel op casusniveau Incidenteel op casusniveau Incidenteel op casusniveau Centra voor jeugd en gezin pag. 7 van 8

8 Bijlage II, Het project Centra voor jeugd en gezin Pilot Opvoeden in de buurt Centra voor jeugd en gezin Onder andere: - project ambulante hulp - project gezinscoaches CJG, fysiek Programma van eisen inrichting CJG Locatiestudie opties in de stadsdelen + planning 1 e twee pilots CJG, inhoud Deskundigheidsbevordering, signalering Organisatie en afstemmen van zorgaanbod in CJG Samenwerkingsafspraken integrale JGZ Versterking JGZ 0-4 (EKD, contacttijd) en 4-19 (bereik) Bundeling functies speciale JGZ Opvoedingsondersteuning, waaronder preventieve interventies, prenataal aanbod en onderzoek naar evidence based programma Collectieve GGZ-taken (preventie) Centra voor jeugd en gezin pag. 8 van 8