AFSTUDEERONDERZOEK Gezamenlijk wonen in het Groene Spoor

Transcriptie

1 2010. Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen AFSTUDEERONDERZOEK Gezamenlijk wonen in het Groene Spoor EEN CONCEPT OM WONINGEN AAN TE LATEN SLUITEN OP DE TRENDS VAN 2030 ONDERZOEKSGROEP DE MARNE AFSTUDEERRICHTING: BOUWKUNDE Groep 19 Auteurs: Ruben Bos Niels Snijdood Datum: 19 mei 2010

2 AFSTUDEERONDERZOEK Gezamenlijk wonen in het Groene Spoor EEN CONCEPT OM WONINGEN AAN TE LATEN SLUITEN OP DE TRENDS VAN 2030 School: Hanzehogeschool Groningen Faculteit: Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek Opleiding: Architectuur 1 e fase / European Construction Management Studiejaar: Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente De Marne Gert Noordhoff Afstudeerbegeleider: Jaap Postma Lezer: Jannie Rozema Groepsnummer: 19 Naam: Niels Snijdood Afstudeerrichting: Architectuur 1 e fase NAW-nummer: n.snijdood@st.hanze.nl Naam: Ruben Bos Afstudeerrichting: European Construction Management (ECM) NAW-nummer: ru.bos@st.hanze.nl Plaats/datum: Groningen, 19 mei 2010

3 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] 19 mei 2010 Inhoudsopgave Tabblad 1: Voorwoord Tabblad 2: Samenvatting Tabblad 3: Inleiding Tabblad 4: Document 1: Trendonderzoek Tabblad 5: Document 2: Doelgroep en locatiekeuze Tabblad 6: Document 3: Conceptontwikkeling Tabblad 7: Document 4: Haalbaarheidsanalyse Tabblad 8: Conclusies, Discussie en aanbevelingen Tabblad 9: Persoonlijke ontwikkelingen Tabblad 10: Bijlagen Samenvatting Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

4 19 mei 2010 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] Voorwoord Om onze HBO-opleiding Bouwkunde af te sluiten is dit afstudeerproject opgesteld en uitgevoerd. Het project is het resultaat van een half jaar samenwerking met, en in het Atelier Mens & Omgeving, waarin wij zijn begeleid door Jaap Postma en Jannie Rozema. Daarvoor willen wij hun graag bedanken. Naast onze individuele begeleiding waren wij onderdeel van de onderzoeksgroep De Marne. Van deze groep hebben wij onze multidisciplinaire input gekregen en daar zijn wij hun dankbaar voor. Dankzij deze samenwerking kan er intern veel bewerkstelligt worden qua kennisvergaring, maar extern advies vanuit de gemeente De Marne (dhr. Gert Noordhoff), de woningcorporatie Wierden en Borgen (Dhr. S. Wieringa) en lectoren Vastgoed (ir. F. van Genne) en Gebiedsontwikkeling (ir. A. van der Berg) is onmisbaar geweest en dat heeft ons geholpen het project meer kwaliteit en diepgang te geven. Allen dank daarvoor. Wij hopen dat u ons afstudeerrapport met interesse en plezier zal lezen. Met vriendelijke groeten, Ruben Bos Niels Snijdood Voorwoord Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

5 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] 19 mei 2010 Samenvatting Gezamenlijk wonen in het Groene Spoor is een concept waarin het groen wonen in een collectief en kindvriendelijk gebied, waar zelfvoorziening, het milieu en ruimte voorop staan. Het is een concept dat bedacht is om de bestaande woningvoorraad in Ulrum aan te passen op de wensen van jonge gezinnen met kinderen op basis van onderzochte trends. Dit onderzoek laat zien welke trends en ontwikkelingen voor jonge gezinnen met kinderen belangrijk zijn en hoe deze trends tot uiting zouden kunnen komen in het ontwerp van een woning en de buitenruimte. Er is onderzocht hoe een woning in een renovatieplan aangepast kan worden, zodat het aansluit bij de wensen van een toekomstige woonconsument in een bepaalde doelgroep. Deze aanpassingen aan een bestaande woning leidden tot een concept dat zowel interne (bouwkundige) als externe (stedenbouwkundige) gevolgen heeft voor de bestaande situatie. Uiteindelijk is er gekeken of dit concept financieel en maatschappelijk haalbaar is aan de hand van een experiment op een voorbeeld locatie. Voor het experiment is de Spoorstraat in Ulrum als voorbeeld gebruikt. Naar aanleiding van een onderzoek naar trends en ontwikkelingen tot aan 2030 is er een lijst met aandachtspunten opgesteld. Deze aandachtspunten zijn vertaald naar een bouwkundig concept dat financieel en maatschappelijk haalbaar is. Het concept is ervoor ontworpen om de leefbaarheid op het gebied van wonen te bevorderen. Hierdoor zal het voor de beoogde doelgroep aantrekkelijk worden om in deze woningen te gaan wonen. Voor Ulrum zal dit betekenen dat de doelgroep die essentieel is voor het voort bestaan en de identiteit van het dorp behouden blijft. Indien het een succes blijkt en het op een grotere schaal wordt toegepast, wat zeer zeker mogelijk is met de opgestelde aandachtspunten in acht nemende, kan deze bevolkingsgroep behouden of zelfs aangetrokken worden. Dit vergroot op zijn beurt de leefbaarheid van het dorp en de gemeente De Marne. Samenvatting Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

6 19 mei 2010 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] Inleiding Iedereen heeft er mee te maken: trends. Gelukkig is het volgen van een trend aan de consument zelf. In tegenstelling tot ontwikkelingen. Ontwikkelingen vinden plaats en mensen hebben er altijd een rol in. Er zijn ontwikkelingen en trends op allerlei gebieden. De één richt zich tot de verandering op het gebied van mode en de ander bepaald waar en hoe mensen willen gaan wonen, of hebben zelfs invloed op de manier van leven. In dit onderzoek is onderzocht welke trends en ontwikkelingen voor de doelgroep, jonge gezinnen met kinderen, belangrijk zijn en hoe deze trends tot uiting zouden kunnen komen in het ontwerp van een woning. Hoe kan een woning in een renovatieplan aangepast worden zodat het aansluit bij de wensen van jonge gezinnen met kinderen in de toekomst. Deze aanpassingen aan een bestaande woning leidden tot een concept dat zowel interne (bouwkundige) als externe (stedenbouwkundige) gevolgen heeft voor de bestaande situatie. Uiteindelijk wordt er gekeken of dit concept met de aanpassingen financieel en maatschappelijk haalbaar is aan de hand van een experiment op een voorbeeld locatie. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek komt voort uit de vraag van de Gemeente De Marne om te onderzoeken wat de plaatselijke bevolking van Ulrum verstaat onder leefbaarheid. Deze vraag is neergelegd bij de onderzoeksgroep De Marne van het Atelier Mens en Omgeving aan de Hanzehogeschool in Groningen. Om een zo goed mogelijk antwoord te kunnen aan de opdrachtgever heeft het onderzoeksteam een definitie gevormd van leefbaarheid. De definitie van leefbaarheid is voor de groep onderverdeeld in vijf pijlers; 1. Wonen 2. Gezondheid 3. Veiligheid 4. Inkomen 5. Sociale relaties De mate waarin de kwaliteit van deze pijlers wordt beoordeeld draagt bij aan het niveau van leefbaarheid. Dit afstudeeronderzoek richt zich vooral op de pijler wonen en met name op de kwaliteit van het wonen. Hierbij gaat het zowel om de fysieke woning als de beleving van de woning en de omgeving. Beide aspecten kunnen bijdragen aan de kwaliteit van de pijler wonen en op die manier ook bijdragen aan de aspect leefbaarheid in Ulrum. Doelstelling Dit onderzoek is ervoor bedoeld om de opdrachtgever, de Gemeente De Marne, in te laten zien hoe de kwaliteit van de pijler wonen verbeterd kan worden door de toepassing van het onderzochte concept. Hierdoor zal het ontwikkelde concept een bijdrage kunnen leveren aan de leefbaarheid van Ulrum. Inleiding Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

7 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] 19 mei 2010 Onderzoeksvraag De onderzoekvraag die centraal staat in dit onderzoek luidt als volgt; Hoe kunnen de ontwikkelingen en de trends tot aan 2030 vertaald worden naar bouwkundig concept waardoor de leefbaarheid Ulrum, op het gebied van wonen, in de gemeente de Marne verbeterd kan worden, waardoor er een passende woningvoorraad aangeboden kan worden aan zowel de huidige als mogelijke nieuwe bewoners van het dorp. Opzet van het onderzoeksrapport Om de bovenstaande vraag te kunnen beantwoorden zijn er een aantal deelvragen opgesteld waarbij de antwoorden samen zullen leiden naar een antwoord op de centrale vraag. Om tot een antwoord te komen op de centrale vraag wordt een proces doorlopen. Beginnend met een oriënterende fase waar bij een plan van aanpak is geschreven. Daarna zullen de deelvragen worden behandeld in de documenten 1 t/m 4. Tot slot wordt er een conclusie getrokken op de centrale vraag. Hieronder staat een overzicht welke stappen er doorlopen worden en welke documenten daarvoor geschreven zijn; Stap 1: Plan van Aanpak, de oriënterende fase, bijlagen Tabblad 10 Stap 2: Document 1: Trendonderzoek Tabblad 4 Stap 3: Document 2: Doelgroep en locatiekeuze Tabblad 5 Stap 4: Document 3: Conceptontwikkeling Tabblad 6 Stap 5: Document 4: Haalbaarheidsanalyse Tabblad 7 Stap 6: Conclusie etc., afsluitende fase Tabblad 8 Dus bent u benieuwd hoe het concept eruit ziet, welke trends daar een rol in hebben gespeeld, voor welke doelgroep het concept ontwikkelt is en of het concept financieel en maatschappelijk haalbaar is? Dan bent van harte uitgenodigd om de volgende documenten te lezen en hier de antwoorden op vinden. Inleiding Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

8 19 mei 2010 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] Conclusies Dit onderzoek moet als een voorstudie worden gezien. Het geeft alle facetten waar men mee te maken zal krijgen indien men besluit de woningen aan de Spoorstraat aan te pakken. De documenten geven u een handvat om een huidige situatie op een bepaalde manier te benaderen en daar het bedachte concept op toe te passen. Het laat u ook zien of het concept haalbaar is en geeft u een indicatie van de investeringskosten. Voor de verdere uitdetaillering van dit concept zullen nog experts in de hand genomen moeten worden, daarvoor is dit onderzoek te breed opgezet. Het concept Gezamenlijk leven in het Groene Spoor is gebaseerd op een aantal trends die een rol spelen bij de ontwikkeling op het gebied van wonen binnen Nederland. Deze trends hebben allemaal specifieke gevolgen voor de woning, buitenruimte of het dorp waar het in staat. Deze gevolgen zijn verwerkt in het ontwerp voor het concept Gezamenlijk leven in het Groene Spoor. Het concept is ontworpen voor de doelgroep jonge gezinnen met kinderen en als experiment om het concept te visualiseren is er een locatie in Ulrum uitgekozen. Het ontwerp is ontstaan uit de gevolgen van de onderzochte trends. Het concept Gezamenlijk leven in het Groene Spoor bestaat als het ware uit twee delen. Waarvan een deel de transformatie is van de bestaande woningen en het andere deel is een plan om de omliggende buitenruimte te gebruiken om de woningen als groep een extra dimensie te geven zodat het een eigen identiteit krijgt binnen Ulrum. De transformatie van de woningen gaat inhouden dat er van twee woningen één gemaakt wordt waardoor de oppervlakte wordt vergroot. Hierbij worden zowel op de begane grond op de eerste verdieping de woningscheidende wanden doorbroken om er één woning van te maken. Verder is er voor gekozen om de bestaande keuken uit te bouwen. Voor de buitenruimte zijn er een aantal ingrediënten om de onderlinge relaties voor zowel de kinderen als de ouders te bevorderen. Samen kunnen zij zorgen voor elkaar en kunnen zij een invulling geven aan de zelfvoorzienendheid in voedsel en energie. Het concept is zowel financieel als maatschappelijk zeker haalbaar. De mogelijkheden voor verhuur als de verkoop van de woningen zijn onderzocht. Beide mogelijkheden leiden tot een positief resultaat. De ontwikkelingen en trends die spelen tot aan 2030 zijn vertaald naar een bouwkundig concept dat financieel en maatschappelijk haalbaar is. Het concept is ervoor ontworpen om de leefbaarheid op het gebied van wonen te bevorderen. Hierdoor zal het voor de beoogde doelgroep aantrekkelijk worden om in deze woningen te gaan wonen. Voor Ulrum zal dit betekenen dat de doelgroep die essentieel is voor het voort bestaan en de identiteit van het dorp behouden blijft. Indien dit concept eruit springt ten opzichte van de grijze massa zal de beoogde doelgroep aan trekken en daardoor kan deze bevolkingsgroep behouden blijven of zelfs aangetrokken worden. Dit vergroot op zijn beurt de leefbaarheid van het dorp en de gemeente De Marne. Conclusies Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

9 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] 19 mei 2010 Discussie Elk onderzoek heeft te maken met de zogenoemde validiteit en aanbevelingen voor vervolg onderzoek. Dit hoofdstuk is ervoor bedoeld om aan te geven waarvan de onderzoekers zich ervan bewust zijn dat er op bepaalde punten nog vervolg onderzoek plaats moet vinden of dat er reden kan zijn voor discussie over de betrouwbaarheid van genoemde feiten. Allereerst worden de validiteit van ieder document besproken op punten waarvan de onderzoeker denken dat hier discussie over kan zijn. Er zal worden afgesloten om met voorstellen voor vervolgonderzoeken. Validiteit Document 1: Trendonderzoek - Sommige genoemde trends en ontwikkelingen zijn geput uit gesprekken met experts en informatie die door de onderzoekers hebben opgevangen gedurende het onderzoek. Hiervoor kunnen geen bronnen voor aangewezen worden. Document 2: Doelgroep en locatiekeuze - Het gebruik van 1 bron om een analyse te doen over de ontwikkelingen binnen de bevolkings- en huishoudensamenstellingen kan als discutabel worden gezien. - De genoemde groepen zijn ingedeeld naar inzicht en kunde van de onderzoekers, of dit als valide kan worden gezien is aan de lezer zelf. Document 3: Conceptontwikkeling - Er is geen kwalitatief onderzoek gedaan naar de gedragenheid van de voorgestelde aandachtspunten onder de plaatselijke bevolking. Document 4: Haalbaarheidsanalyse - De genoemde prijzen in de bouwkosten- en stichtingskostenraming zijn gebaseerd op ervaring. In een vervolgonderzoek kan een kostendeskundige worden ingeschakeld om een accurater beeld te krijgen van de kosten. De uiteindelijke bouwkosten zullen bepaald worden door de aannemer. - De genoemde huurprijzen zijn gebaseerd op een gesprek met een medewerker van Wierden en Borgen. - De genoemde verkoopprijzen zijn gebaseerd op een rekenmodel. Een kwantitatief onderzoek naar vergelijkbare woningen in de omgeving kan voor extra validiteit zorgen. Vervolgonderzoek Document 1: Trendonderzoek - In dit document worden bepaalde gevolgen van de trends benoemd voor de woning, buitenruimte en het dorp. Of deze gevolgen ook daadwerkelijk plaats gaan vinden zoals opgeschreven kan nader worden onderzocht. Discussie Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

10 19 mei 2010 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] Document 2: Doelgroep en locatiekeuze - Om de validiteit van de analyse over bevolkings- en huishoudensamenstelling te vergroten kan een tweede of derde kwantitatief onderzoek ingezet worden. Document 3: Conceptontwikkeling - Voor de conceptontwikkeling is er geen kwalitatief marktonderzoek gedaan naar de vraag en aanbod voor de gekozen doelgroep. - Er moet nog onderzocht worden of het concept binnen het bestemmingsplan valt en zo niet wat de mogelijkheden zijn tot veranderingen van de plannen. Document 4: Haalbaarheidsanalyse - Het berekende resultaat zou aan een boekhoudkundig onderzoek onderworpen kunnen worden. Discussie Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

11 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] 19 mei 2010 Aanbevelingen Om een antwoord te geven op de vraag of het concept Gezamenlijk wonen in het Groene Spoor een bijdrage zou kunnen leveren aan de leefbaarheid in Ulrum. Is het antwoord dat dit mogelijk is. Maar om daadwerkelijk de leefbaarheid in Ulrum te vergroten en dan met name aan de Spoorstraat wordt de Gemeente de volgende aanbevelingen aangedragen. Allereerst zal er een vervolgonderzoek gestart moeten worden naar de bestaande woningvoorraad om te kijken of de huidige gebouwenvoorraad toereikend is voor de woningvraag in Indien dit niet zo blijkt te zijn zullen er naar mogelijkheden gezocht moeten worden om de gebouwenvoorraad aan te passen. Dit kan mogelijk gemaakt worden door voor het maken van nieuwbouw plannen of herstructureringsprogramma s zoals die in het verleden ook altijd hebben plaats gevonden. En andere mogelijkheid is om de problematiek aan te pakken op een manier die in dit rapport beschreven is. Hierbij moet echter wel uitgezocht worden bij welke van de twee opties er het hoogste rendement wordt behaald, bij nieuwbouw of bij herstructurering. Er moet goed gekeken worden wat het beste aansluit bij de wensen van de bevolking. Indien de herstructureringsmogelijkheid als een goede optie beschouwt gaat worden dan wordt er geadviseerd om de bovenstaande discussiepunten door te nemen en de vervolgonderzoeken uit te laten voeren. Zo zal de gemeente De Marne in staat worden gesteld om een gewogen beslissing te nemen tot het mogelijk aanpassen van de woningvoorraad. Tot slot willen we de gemeente aanraden zich niet alleen bezig te houden met levensloopbestendige woningen. Uiteraard zijn deze van belang, maar er is ook aangetoond dat mensen steeds vaker verhuizen en dat betekend dat zij steeds korter in een bepaalde woning wonen. Het is goed om verschillende concepten te ontwikkelen voor verschillende doelgroepen. Zo is het mogelijk net dat stukje extra comfort en aandacht aan de specifieke doelgroep te geven wat de doelgroep zal doen besluiten juist in De Marne te komen wonen, in plaats van die soortgelijke woning in omstreken. Aanbevelingen Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

12 19 mei 2010 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] Persoonlijke ontwikkelingen Competentie verantwoording Niels Snijdood Competentie verantwoording Ruben Bos Tussentijdse reflectie Niels Snijdood Tussentijdse reflectie Ruben Bos Multidisciplinaire samenwerking Persoonlijke ontwikkelingen Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen

13 [AFSTUDEERONDERZOEK DE MARNE] 19 mei 2010 Bijlagen Formulieren goedkeuring Plan van Aanpak Definitieve Plan van aanpak Logboek Planning Atelier Poster Bijlagen Atelier Mens en Omgeving, Hanzehogeschool Groningen