Titel van het project (Kort en krachtige weergave van het onderwerp)

Transcriptie

1 ONDERZOEKSOPDRACHT KCNR februari 2014 Invulinstructie: Dit formulier is bedoeld voor afstudeeropdrachten die in een periode van gemiddeld 4 maanden (kunnen) worden uitgevoerd. Voor kortere klussen komt nog een apart formulier Alle afstudeeropdrachten moeten voldoen aan de eisen van het HBO eindniveau: zie bijlage. Zie verder de cursief gedrukte aanwijzingen per item. Titel van het project (Kort en krachtige weergave van het onderwerp) Meedoen met je Buurt. Waarderingen, belevingen en ervaringen in de naoorlogse wijk. Korte omschrijving van de onderzoeksopdracht Binnen het Kansen in Krimp project is dit een deelproject met drie onderzoeksopdrachten die in samenhang dienen te worden uitgevoerd. De eerste opdracht gaat over het in kaart brengen van de kenmerken en kwaliteiten van naoorlogse woningen en wijken in krimpgebieden. Het onderzoek richt zich met name op professionals en hoe zij de naoorlogse wijk waarderen, beleven en ervaren. De tweede onderzoeksopdracht is gericht op de waardering, beleving en ervaring van bewoners van naoorlogse wijken. Dit gaat over de relatie van bewoners met hun woonomgeving en behandelt zaken als leefbaarheid in de buurt en buurtbinding. In de derde onderzoeksopdracht staat het betrekken van bewoners bij veranderingsprocessen en interventies centraal. Deze opdracht moet in kaart brengen wat de huidige stand van zaken is op het gebied van bewonersparticipatie bij veranderingsprocessen in naoorlogse wijken. Aanleiding tot de onderzoeksopdracht en de huidige situatie Aanleiding Deze onderzoeksopdracht is onderdeel van het project Kansen in Krimp (KIK). Het KIK-project is een onderzoeksproject over het verduurzamen van de woningvoorraad in krimpgebieden. In dit project wordt de transitie naar meer duurzame vormen van energiegebruik met een andere belangrijke transitie, namelijk die van demografische krimp, gecombineerd. De context van krimp, met een dalende en vergrijzende bevolking, stelt woningcorporaties voor een grote uitdaging. Met name in het beheer van woningen in naoorlogse wijken in krimpgebieden zijn interventies en maatregelen nodig. Te denken valt aan sloop, renovatie, maar ook aan herontwikkeling, verkoop enzovoort. Tegelijk is er sprake van een energietransitie waarbij duurzame vormen van energieopwekking en gebruik in plaats komen van olie en gas. Het project Kansen in Krimp wil

2 onderzoeken hoe in de situatie van krimp tegelijkertijd gewerkt kan worden aan het verduurzamen van de gebouwde omgeving. We willen vooral onderzoeken welke aanpak en instrumenten de verschillende partijen gebruiken om te anticiperen op deze transformaties. Meedoen met je Buurt. Waarderingen, belevingen en ervaringen in de naoorlogse wijk. In dit project kijken we vooral naar en vanuit het perspectief van de bewoners van naoorlogse woningen en wijken. Centraal uitgangspunt van dit project is de relatie tussen plaats, identiteit en bewoners, samen te vatten met de term sense of place. Deze relatie wordt verkend in drie deelonderzoeken. Deelonderzoek 1 heeft als doel analyseren en identificeren van kenmerken en kwaliteiten (bouwkundig, architectonisch, stedenbouwkundig) van naoorlogse woningen en wijken, en in kaart brengen hoe deze gebruikt kunnen worden bij duurzaam beheer van deze woningen en wijken. In dit onderzoek gaat het erom dat de plekken (plaats, wijken, woningen) bepaalde kenmerken hebben die door verschillende groepen mensen verschillend ervaren en gewaardeerd (of niet gewaardeerd) worden. De focus in dit project ligt op wijken die gebouwd zijn in de jaren De kenmerken van deze wijken zijn ofwel nog onbekend zijn, of soms zelfs onbemind. De onderscheidende kwaliteiten van deze wijken en woningen worden veelal nog onvoldoende herkend en gewaardeerd. Een uitzondering hierop is Nota Belvedère (1999) waarin een aantal typische elementen van naoorlogse wijken worden benoemd. De vraag blijft of er meer waardevolle onderdelen uit deze wijken zijn die behouden moeten worden en hoe je deze kenmerken (kwaliteiten) zo goed mogelijk kunt benutten in de interventies. Mogelijke onderzoeksvragen zijn: wat zijn de specifieke kenmerken van naoorlogse woningen en wijken volgens professionals (ruimtelijk, sociaal) en hoe kun je deze benutten voor duurzaam beheer? Deelonderzoek 2 gaat over de relatie van bewoners met hun plek in dit geval hun wijk of huis. Die kan deels gebaseerd zijn op diezelfde fysieke omgeving en de kenmerken/kwaliteiten daarvan maar op ook andere zaken (bijvoorbeeld meer sociale of andere zaken). Hierover is wederom in het geval van deze jaren wijken onvoldoende bekend. Het gaat dan dus expliciet over wat de binding van bewoners met hun plek (woning, wijk) is en waarop deze binding gebaseerd is. Is dat het fysieke uiterlijk van de woning of de wijk? Of zijn dat de buren en het relatienetwerk in de buurt? Als mensen geconfronteerd worden met veranderingen in hun leefomgeving spelen dit soort bindingen? een belangrijke rol. De vraag voor corporaties is hoe deze binding van mensen met hun plek omgezet of gebruikt kunnen worden in transformatieprocessen. Mogelijke onderzoeksvragen zijn: wat zijn de specifieke kenmerken van naoorlogse woningen en wijken volgens bewoners (ruimtelijk, sociaal); hoe ervaren bewoners de kenmerken van naoorlogse woningen en wijken? Wat is de ervaren leefbaarheid? Is er sprake van binding met de wijk of woning en waarop is dit gebaseerd ( sense of place )? Dit onderzoek borduurt voort

3 op de master thesis The relationship between the urban structure of post-war neighbourhoods and their liveability van Linden Douma van de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de RUG. Deelonderzoek 3 gaat specifiek in op het betrekken van bewoners en andere stakeholders bij veranderingsprocessen en interventies in de woonomgeving. Deze partijen hebben deels - andere belangen dan corporaties. Een belangrijke vraag uit dit project is dan ook hoe je met bewoners en andere stakeholders gezamenlijk de uitdagingen van krimp en de energietransitie te lijf kunt gaan. Het zijn de huidige bewoners van deze wijken die geconfronteerd worden met veranderingen. Participatie in beleid, en in het bijzonder in ruimtelijk beleid, is al lange tijd een onderwerp dat hoog op de agenda staat. Er is sprake van steeds meer bewonersparticipatie. Ook zijn er op het gebied van duurzaamheid en transities ook tal van bewonersinitiatieven. Om allerlei redenen zijn mensen lokaal, in hun woonomgeving, bezig met het bedenken of in de praktijk brengen van duurzame principes. De belangstelling hiervoor lijkt - ook in stedelijke gebieden - toe te nemen. In het oog springende voorbeelden zijn: urban farming, de Transitiebeweging (zie bv. het Transitie-handboek van Hopkins). In het algemeen hebben we onvoldoende zicht op die initiatieven, laat staan dat er zicht is op aansluiting bij die initiatieven. Hier ligt mogelijk een groot potentieel. Mede daardoor groeit bij publieke partijen het besef dat bewoners en andere stakeholders actief betrokken moeten zijn bij dit soort ontwikkelingen. Het is dan ook interessant te kijken hoe bottom up initiatieven verbonden kunnen worden met top down initiatieven. Meer in brede zin des woords kunnen corporaties en bewoners (collectief) een rol spelen in het beheer van de openbare ruimte mits ze hiervan zelf ook de vruchten kunnen plukken. Het gaat over participatie en communicatie met bewoners en het bij elkaar brengen van bottom up & top down processen. Mogelijke onderzoeksvragen zijn: in hoeverre zijn bewoners van naoorlogse corporatiewoningen actief betrokken bij hun wijk en hun woning? Zijn er in naoorlogse wijken bewonersinitiatieven op het gebied van duurzaamheid? Welke rol speelt de sociaal-economische achtergrond van de bewoners een rol? En: hoe kun je bewoners activeren? Dit onderzoek geeft, aan de hand van concrete cases, zicht op de huidige stand van zaken. Het project sluit aan bij een ander KIK project: Baas in Eigen Dorp. Onderzoeksmethoden Voor al deze onderzoeksprojecten geldt dat aansluiting gezocht kan worden bij (initiatieven of projecten van) deelnemers aan het Kansen in Krimp project. Dit zijn bijvoorbeeld woningcorporaties, maar ook adviesbureaus en overheden. Het onderzoek kan aan de hand van casestudies gedaan worden. Nieuwe en innovatieve onderzoeksmethoden zijn in alle gevallen zeer welkom. Denk bijvoorbeeld aan participatieve vormen van onderzoek, maar ook kan inspiratie gevonden worden in de thesis van Linden Douma. Zij onderzocht de naoorlogse wijk met behulp van foto s. Uiteraard kan ook gebruikt gemaakt worden van meer vertrouwde onderzoeksmethoden (observatie, interviews, enquêtes, focusgroepen).

4 Ten slotte Dit project is nauw gerelateerd aan de andere KIK- deelprojecten. Afstemming tussen deze projecten is een vereiste. Dit onderzoek maakt binnen Kenniscentrum NoorderRuimte deel uit van het onderzoeksproject Kansen en Krimp, waarbij een team van circa 6 onderzoekers en lectoren betrokken is. Regelmatige deelname aan het wekelijkse projectteam overleg en andere bijeenkomsten van het project horen bij deze opdracht. Gewenste situatie met betrekking tot het vraagstuk Deze opdracht levert in ieder geval op: - Onderzoeksrapporten - Mogelijk: (deel-)adviesrapporten - Presentatie aan het Kansen in Krimp netwerk (bestaande uit corporaties, adviesbureaus, overheden) Geschikt voor studenten van de opleidingen Deze opdracht is vooral geschikt voor een groep bestaande uit studenten van verschillende disciplines: Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek Toegepaste Psychologie Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (richting Samenlevingsopbouw) Facility Management Vastgoed en Makelaardij Human Technology Afstudeeropdracht, opdracht managementstage of schakelstudent Afstudeeropdracht van 4 maanden in 4 e jaar De volgende kennis/skills zijn noodzakelijk en/of gewenst - Kennis van leefbaarheid, bewonersparticipatie - Kennis van woningcorporaties en vastgoed is een pre - Onderzoeksvaardigheden zoals observeren, interviewen, eventueel enquêtes afnemen

5 BIJ INTERNE OPDRACHTGEVER Lectoraat Onderzoekslijn Onderzoekprogramma Ruimtelijke Transformatie Duurzaam Bouwen Kansen in Krimp Contactgegevens Contactpersoon: Kim van Dam (Mieke Oostra) Contactgegevens: Website: BIJ EXTERNE OPDRACHTGEVER Contactgegevens Bedrijf: Contactpersoon: Contactgegevens: Website:

6 Bijlage COMPETENTIENIVEAU AFSTUDEEROPDRACHT BUREAU NOORDERRUIMTE Aspect Aard van de taak Aard van de context Normen voor adequaat handelen Kennis Eindniveau (specialisatiefase) Complex Ongestructureerd Verbeterd methoden en past normen aan de situatie aan Onbekend Complex Multidisciplinair In de praktijk zelfstandig Toont visie, is innovatief Gebruikt kennis op een toegepast wetenschappelijke manier, draagt bij aan kennisontwikkeling