E,til. RAIL De Limburgse Arbeidsmarkt Rayonrapportage Weert Maart RAIL-43. E,til Maastricht, maart 2003

Transcriptie

1 RAIL De Limburgse Arbeidsmarkt Rayonrapportage Weert Maart RAIL-43 E,til E,til Maastricht, maart 2003 Postbus BA Maastricht H. van Camp Telefoon W. Derks Fax Y. Pilet J. ten Brinke Internet K. Verstraeten

2 Overname uit deze uitgave is toegestaan mits de bron uitdrukkelijk vermeld is. Als bronvermelding geldt: 'Etil'. Hoewel de grootst mogelijke zorg is besteed aan de inhoud van dit rapport, kan Etil bv in generlei opzicht verantwoordelijkheid op zich nemen voor eventuele onvolledigheden of onjuistheden. RAIL 2002 is financieel mogelijk gemaakt door: Centrum voor Werk en Inkomen: CWI afdeling Arbeidsmarktkennis en advies Zuidoost Nederland Limburgse gemeenten: Maastricht Heerlen Sittard-Geleen Weert Roermond Venlo Venray Limburgs bedrijfsleven: DSM Stichting Máák het in de Techniek Zorg aan Zet Kamer van Koophandel Limburg Noord Kamer van Koophandel Zuid-Limburg Limburgs beroepsonderwijs: Arcus College Leeuwenborgh Opleidingen Gilde Opleidingen AOC Limburg Provincie Limburg Colofon Vormgeving omslag Lay-out, dtp en druk Oplage Lenting en Terlingen Grafisch Ontwerp Etil, Unigraphic, Universiteit Maastricht 100 exemplaren ISBN

3 NHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Voorwoord 5 Verschenen RAIL-publicaties 7 Ten geleide 9 Lijst van figuren e.a 11 1 Arbeidsmarkt algemeen Rayon Weert Algemene karakterisering van het rayon Weert Aanbodzijde arbeidsmarkt Bevolking Beroepsbevolking Werkloosheid Additioneel arbeidsaanbod Vraagzijde arbeidsmarkt Werkgelegenheidsstructuur Werkgelegenheidsontwikkeling Grote werkgevers Openstaande vacatures Arbeidsmarkt in perspectief Discrepanties op de regionale arbeidsmarkt Rayon Weert Typering niet-werkende werkzoekenden Niet-werkende werkzoekenden naar fase Niet-werkende werkzoekenden naar geslacht en leeftijd Niet-werkende werkzoekenden naar beroep Openstaande vacatures naar sector en beroep Cijfermatige arbeidsmarktkrapte en knelpunten naar beroep Arbeidsmarktknelpunten in de praktijk Algemene arbeidsmarktknelpunten Belemmeringen aan de aanbodzijde Belemmeringen aan de vraagzijde Discrepanties in perspectief De toekomstige arbeidsmarkt Rayon Weert Algemene ontwikkelingen op korte en middellange termijn Ontwikkeling arbeidsaanbod Ontwikkeling arbeidsvraag Toekomstige discrepanties tussen aanbod en vraag Aandachtspunten voor de toekomst Hoofdlijnen van de regionale problematiek Aandachtspunten voor de toekomst 47

4 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Bijlagen Bijlage 1 Leeswijzer 55 Bijlage 2 Statistische Bijlage 61 Bijlage 3 Bronnen 78 Bijlage 4 Indeling zeven arbeidsmarktrayons Limburg 82

5 VOORWOORD Voorwoord Voor u ligt de zesde set van publicaties van het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL): De Limburgse arbeidsmarkt De publicaties zijn samengesteld door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) en Etil, beide verbonden aan de Universiteit Maastricht. Evenals vorig jaar bestaat deze jaargang uit tien delen, waaronder de beknopte rapportage, het hoofdrapport, de statistische bijlage en zeven rayonrapportages. Qua methodiek en aanpak ligt de uitgave in de lijn van voorgaande jaren: actueel, vernieuwend en oplossingsgericht. Na jaren van economische voorspoed is thans het tij gekeerd en is de economische groei vrijwel tot stilstand gekomen. Dit heeft gevolgen voor de Limburgse arbeidsmarkt. In oktober 2002 is het aantal openstaande vacatures ongeveer de helft van 1½ jaar daarvoor, en is het aantal werkzoekenden met bijna 20% gestegen. Inmiddels is bekend dat de werkloosheid na oktober 2002 fors is blijven stijgen. De huidige omslag op de arbeidsmarkt maakt duidelijk dat adequate en actuele arbeidsmarktinformatie onmisbaar blijft. Middels het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL) heeft Limburg op dit vlak een reputatie opgebouwd. In géén enkele provincie in Nederland is zoveel geschikte arbeidsmarktinformatie voorhanden. Actuele informatie, korte- en lange-termijnprognoses, verdeeld naar opleiding, beroep, sector en rayon. Voor elk wat wils dus. De informatie is niet alleen beschikbaar, ze wordt ook gebruikt. Dit bleek uit de klantmeting die naar aanleiding van de voorgaande uitgave is verricht. Naast het gebruik via worden jaarlijks circa vierduizend publicaties verzonden aan ruim duizend personen of instellingen. De RAIL-publicaties en de Website worden tezamen zo n keer per jaar geraadpleegd. Daarnaast wordt de helpdesk RAIL zo n 200 keer per jaar bevraagd, worden er zo n 20 RAIL-presentaties per jaar gegeven en verschijnen er jaarlijks circa 20 berichten in dag- en tijdschriften. Deze informatie wordt gebruikt ter algemene oriëntatie, maar ook om bijvoorbeeld beslissingen te nemen over het al dan niet opstarten van een nieuwe opleiding, doorstroming in het onderwijs te bevorderen, sector- en rayonplannen te onderbouwen, projecten op te starten en dergelijke Het grote gebruik van RAIL-informatie is mede te danken aan de opzet van het project. Vanaf het begin zijn allerlei partijen betrokken, zoals het Centrum voor Werk en Inkomen, de Limburgse gemeenten, het Limburgs Beroepsonderwijs, het Limburgs Bedrijfsleven en de Provincie Limburg. Met ingang van 2003 wordt de verwevenheid met relevante (beleids)actoren nog verder vergroot, door de aanhaking bij het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Nu het project onder verantwoordelijkheid van het Vertrouwenspact plaatsvindt, is nog beter gewaarborgd dat de resultaten van het onderzoek worden benut voor het voeren van gefundeerd en gedeeld arbeidsmarktbeleid in de provincie Limburg. Zeker nu de werkloosheid stijgt is dit hard nodig. 5

6 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL) maakt de arbeidsmarkt transparanter en het arbeidsmarktbeleid consistenter. Daarom zijn wij ervan overtuigd dat RAIL ook de komende jaren een solide basis zal vormen voor het vinden van de juiste oplossingen voor knelpunten op de Limburgse arbeidsmarkt. Wij zijn vol vertrouwen dat RAIL nu in goede handen is bij het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Aftredend voorzitter stuurgroep RAIL drs. J. Th. Sørensen Voorzitter Vertrouwenspact Limburg Gedeputeerde H.F.M. Evers 6

7 VERSCHENEN RAIL-PUBLICATIES Verschenen RAIL-publicaties 98.RAIL-01: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 98.RAIL-02: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 98.RAIL-03: Kwalitatieve informatie over de Limburgse arbeidsmarkt; werkdocumenten industrie, handel* 99.RAIL-04: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 99.RAIL-05: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 99.RAIL-06: De Limburgse arbeidsmarkt; sectorrapportage bouw - zakelijke dienstverlening* 99.RAIL-07: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage* 00.RAIL-08: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 00.RAIL-09: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 00.RAIL-10: De Limburgse arbeidsmarkt ; sectorrapportage horeca, toerisme & recreatie en overheid* 00.RAIL-11: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage* 01.RAIL-12: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 01.RAIL-13: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 01.RAIL-14: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht en Mergelland 01.RAIL-15: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg* 01.RAIL-16: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek* 01.RAIL-17: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond* 01.RAIL-18: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert* 01.RAIL-19: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 01.RAIL-20: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray 01.RAIL-21: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage 02.RAIL-22: Naar de arbeidsmarkt zonder grenzen; 2001; eerste ontwikkeljaar* 02.RAIL-23: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 02.RAIL-24: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 02.RAIL-25: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht en Mergelland 02.RAIL-26: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg* 02.RAIL-27: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek* 02.RAIL-28: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond* 02.RAIL-29: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert* 7

8 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT 02.RAIL-30: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 02.RAIL-31: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray* 02.RAIL-32: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage 03.RAIL-33: RAIL-Euregionaal 2002: De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; managementsamenvatting 03.RAIL-34: RAIL-Euregionaal 2002: De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; statistische bijlage 03.RAIL-35: RAIL euregional 2002; der euregionale Arbeitsmarkt auf konjunktureller Talfahrt, Management-Zusammenfassung 03.RAIL-36: RAIL eurégional 2002; le marché de l emploi eurégional dans un creux conjoncturel, synthèse 03.RAIL-37: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 03.RAIL-38: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 03.RAIL-39: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht en Mergelland 03.RAIL-40: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg 03.RAIL-41: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek 03.RAIL-42: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond 03.RAIL-43: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert 03.RAIL-44: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 03.RAIL-45: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray 03.RAIL-46: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage * Publicatie niet meer in boekvorm verkrijgbaar. RAIL OP INTERNET 8

9 TEN GELEIDE Ten geleide Voor u ligt de RAIL Rayonrapportage Rayon Weert waarin de arbeidsmarktsituatie in het rayon Weert wordt geschetst. Deze rapportage maakt deel uit van de tiendelige RAIL-reeks De Limburgse arbeidsmarkt Deze reeks verschijnt nu voor het zesde jaar. Nadat de eerste jaren naast de provinciale studie sectorstudies zijn verschenen, gaat het de laatste drie jaar juist om regionale studies. Dit rapport verschijnt dus voor het derde achtereenvolgende jaar en omvat integrale arbeidsmarktinformatie voor het rayon Weert. RAIL staat voor Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg. RAIL is een arbeidsmarktinformatiesysteem dat is voortgekomen uit de samenwerking tussen verschillende arbeidsmarktpartijen. Inmiddels participeren de volgende organisaties in het RAIL-samenwerkingsverband: het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) Zuidoost Nederland, Provincie Limburg, vier Regionale Opleidingencentra (ROC s), te weten: AOC-Limburg, Arcus College, Gilde Opleidingen en Leeuwenborgh Opleidingen, de zeven centrumgemeenten 1 en het Limburgs bedrijfsleven (DSM, Stg. Maak t in de techniek, Zorg aan Zet, Kamer van Koophandel Noord, Kamer van Koophandel Zuid-Limburg). RAIL is één van de kernactiviteiten van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Met ingang van het jaar 2003 zal RAIL onder de directe verantwoordelijkheid van dit Vertrouwenspact vallen. Het draagvlak wordt daarmee nog verder verbreed. Het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg is een breed bestuurlijk platform waarin partijen beleidsafspraken maken met betrekking tot arbeidsmarkt en beroepsopleidingen. De jaarlijkse RAIL-publicatie geeft een overzicht van de huidige en toekomstige - kwantitatieve en kwalitatieve - discrepanties tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in Limburg. Evenals het afgelopen jaar bestaat de publicatie dit jaar uit de hoofdrapportage met bijbehorende statistische bijlage, zeven rayonrapportages en een beknopte rapportage. De hoofdrapportage geeft een beeld van de actuele arbeidsmarktsituatie in Limburg (oktober 2002) en een prognose voor de ontwikkelingen op korte termijn (2003). De ontwikkelingen op de middellange termijn (2006) zijn ontleend aan de RAILgegevens van de vorige reeks. Er worden om het jaar nieuwe middellange-termijnprognoses opgesteld. Deze hoofdrapportage (met statistische bijlage) wordt verzorgd door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA). Daarin is dit jaar voor het eerst een hoofdstuk opgenomen dat ingaat op de vergelijking tussen de arbeidsmarkten van de zeven rayons. Dit hoofdstuk is door Etil opgesteld. De RAIL-rayonrapportages sluiten aan op deze provinciale rapportage. Limburg kent zeven arbeidsmarktrayons: Venray, Venlo, Weert, Roermond, Westelijke Mijnstreek, Parkstad Limburg en Maastricht & Mergelland. In de zeven rayonrapportages wordt ingegaan op de specifieke arbeidsmarktkenmerken, -knelpunten en de aandachts- 1 De zeven Limburgse centrumgemeenten zijn: Venray, Venlo, Roermond, Weert, Sittard- Geleen, Heerlen en Maastricht. 9

10 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT punten voor de toekomst. Daarnaast wordt dit jaar expliciet ingegaan op de regionale arbeidsmarktontwikkelingen van de afgelopen drie jaar. Deze rayonrapportages worden verzorgd door Etil. Tot slot is er de beknopte rapportage waarin de conclusies van de ROA- en Etilrapportages zijn samengevat. Deze rapportage is opgesteld door CWI Zuidoost- Nederland. De gehele RAIL-reeks is in onderlinge samenwerking tussen ROA en Etil tot stand gekomen. Op grond van een integraal model van de arbeidsmarkt wordt door ROA het provinciale beeld samengesteld. Aan de hand van een door Etil ontwikkelde systematiek komen in aansluiting daarop de rayonrapportages tot stand. Deze zijn complementair aan de provinciale rapportage. De samenhang tussen de verschillende rapportages wordt verder gerealiseerd door onderlinge afstemming en toetsing van de resultaten en door consistentie in gehanteerde definities en aantallen. De rayonrapportages beschrijven zowel de vraag- als de aanbodzijde van de arbeidsmarkt waarbij kwantitatieve en kwalitatieve arbeidsmarktinformatie geïntegreerd zijn. De kwantitatieve informatie wordt door Etil uit verschillende bronnen verkregen en in een rayonaal rekenmodel geplaatst en verwerkt. De kwalitatieve informatie komt voort uit documentatieonderzoek en uit doorgaans twee discussiebijeenkomsten met een specifiek hiervoor samengestelde werkgroep per rayon. De voorliggende rapportage beschrijft de arbeidsmarkt van het rayon Weert en is opgebouwd uit drie hoofdstukken en vier bijlagen. Hoofdstuk 1 schetst het algemene beeld van de arbeidsmarkt in dit rayon. De arbeidsmarktstructuur en de specifieke kenmerken van het rayon staan centraal. Hoofdstuk 2 gaat in op de discrepanties, zoals deze naar voren komen in de werkloosheid en vacatureproblematiek. Verder is er aandacht voor de match tussen de werklozen en openstaande vacatures. Deze beschrijving is geënt op de situatie van oktober Hoofdstuk 3 gaat in op de toekomst. De prognoses voor 2003 worden gepresenteerd en er wordt een globale doorkijk naar 2006 gemaakt. Dit leidt uiteindelijk tot een beschrijving van enkele belangrijke aandachtspunten. In bijlage 1 worden in een leeswijzer de toegepaste indelingen, definities en afkortingen kort verklaard. De statistische informatie betreffende het rayon is opgenomen als bijlage 2. De tabellen zijn voornamelijk geordend naar categorie, sector en beroep. Bijlage 3 bestaat uit een overzicht van de geraadpleegde bronnen: de documentatie en de samenstelling van de werkgroepen. Als laatste is in bijlage 4 de kaart opgenomen waarop de zeven Limburgse arbeidsmarktrayons staan afgebeeld. Tot slot een woord van dank aan allen die aan de totstandkoming van de verschillende rayonrapportages hebben bijgedragen. Dit geldt in het bijzonder voor de contactpersonen van de centrumgemeenten en de leden van de werkgroepen. Zij hebben allen actief bijgedragen aan een scherper beeld van de arbeidsmarktsituatie in het rayon. 10

11 LIJST VAN FIGUREN E.A. Lijst van figuren Figuur 1.1 Samenstelling en afbakening arbeidsmarktrayon Weert Figuur 1.2 Ontwikkeling van de werkloosheid en de openstaande vacatures, Figuur 1.3 Relatieve pendelsaldi, 2002 Figuur 1.4 Sectorale samenstelling van de werkgelegenheid, 2002 Figuur 2.1 Aandeel van het rayon in de aantallen NWW (naar fase) in Limburg, oktober 2002 Figuur 2.2 Absolute arbeidsmarktkrapte en knelpunten in Rayon Weert, 2002 Figuur 2.3 Absolute krapte per beroepssegment in Rayon Weert, Figuur 3.1 De kern van de Stimulus-cirkel: oplossingscategorieën en strategische keuzes bij aanbodtekort Lijst van staten Staat 1.1 Profiel van het rayon Weert ten opzichte van Limburg, 2002 Staat 1.2 Ontwikkeling absolute werkgelegenheid, Staat 1.3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Rayon Weert, Staat 2.1 Ontwikkeling van niet-werkende werkzoekenden naar fase, geslacht en leeftijd, Staat 2.2 Vacaturegraad per sector, Staat 2.3 Langdurig openstaande vacatures, Staat 2.4 De beroepssegmenten met het grootste vraag- en aanbodoverschot, oktober 2002 Staat 2.5 Vergelijking tussen openstaande vacatures en NWW per beroepssegment, oktober 2002 Staat 2.6 Totale relatieve en absolute krapte en knelpunten,

12 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Lijst van tabellen in bijlage 2: Statistische Bijlage Tabel 1.1 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2002 Tabel 1.2 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2003 Tabel 1.3 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2006 Tabel 1.4a Arbeidsmarktoverzichten, procentuele en gemiddelde verandering per jaar Tabel 1.4b Arbeidsmarktoverzichten, procentuele en gemiddelde verandering per jaar Tabel 2 Tien grootste werkgevers, Rayon Weert, 2002 Tabel 3.1 Openstaande vacatures en vacaturegraad per sector, Rayon Weert (oktober 2002) Tabel 3.2 Openstaande vacatures naar sectoren, Rayon Weert (oktober 2002) Tabel 3.3 Openstaande vacatures naar beroepssegment, Rayon Weert (oktober 2002) Tabel 4.1 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar kenmerk en werkloosheid in %, Rayon Weert (oktober 2002) Tabel 4.2 Niet-werkenden werkzoekenden (NWW) naar beroepssegment, Rayon Weert (oktober 2002) Tabel 5.1 Arbeidsmarktkrapte en knelpuntindicator (relatief), Rayon Weert (oktober 2002) Tabel 5.2a Arbeidsmarktkrapte en knelpunten in absolute aantallen, Limburg (oktober 2002) Tabel 5.2b Arbeidsmarktkrapte en knelpunten in absolute aantallen, Rayon Weert (oktober 2002) 12

13 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN 1 Arbeidsmarkt algemeen Rayon Weert De arbeidsmarkt in het rayon Weert kan gekarakteriseerd worden als een open markt. De regio ligt fysiek op de oost-west-as tussen verschillende belangrijke economische centra in. Er is geconstateerd dat van verwevenheid sprake is tussen het rayon Weert en de omliggende regio s. Het rayon Weert heeft een krachtige vraag en een krachtig aanbod. Tegelijkertijd is er sprake van een iets geringere economische trekkracht en van een groot uitgaand pendelsaldo. Enkele kenmerken met betrekking tot het aanbod op een rijtje. De participatiegraad ligt met 67% in het rayon Weert tussen het provinciaal en landelijk gemiddelde in (66 respectievelijk 68%). De beroepsbevolking is de afgelopen vijf jaren minder dan het Limburgs gemiddelde toegenomen. Deze toenames hangen vooral samen met de toegenomen arbeidsparticipatie. De werkloosheid ligt in dit rayon nog steeds betrekkelijk laag: 5,6%. In Limburg en Nederland ligt dit immers op 7,7% respectievelijk 6,9%. Daarnaast beschikt het rayon Weert over een wat beperkter additioneel arbeidspotentieel. De arbeidsvraag in het rayon Weert kenmerkt zich door haar sectorale samenstelling. Deze is een uitvergroting van de Limburgse werkgelegenheidsstructuur. De nijverheid en de agrarische sector zijn relatief gezien namelijk zeer sterk in dit rayon vertegenwoordigd. In absolute zin is de commerciële dienstverlening naast de nijverheid relevant. Verder waren er in het rayon Weert in 2002 in verhouding tot de totale werkgelegenheid veel meer openstaande vacatures dan in Limburg, namelijk 3,7 versus 1, Algemene karakterisering van het rayon Weert Het arbeidsmarktrayon Weert is samengesteld uit de volgende gemeenten (in volgorde van aantal inwoners): Weert, Nederweert, Cranendonck 2, en Hunsel (figuur 1.1). Het rayon Weert grenst qua ligging direct aan België en de provincie Noord- Brabant evenals aan de arbeidsmarktrayons Roermond en Venlo. De regio heeft een sterke west-oost-oriëntatie. Met name de stad Eindhoven trekt vanwege haar werkgelegenheid, onderwijs en goede infrastructurele verbindingen mensen aan uit het rayon Weert. Datzelfde geldt ook voor Hasselt en Maaseik. Het rayon op zijn beurt heeft de laatste jaren veel bedrijven aangetrokken door de gunstige infrastructurele ligging en de positieve opstelling van de gemeente inzake vestigingsbeslissingen van bedrijven. Het rayon Weert is het kleinste arbeidsmarktrayon in Limburg (staat 1.1). Het rayon omvat slechts 8% van de beroepsbevolking en 8% van de werkgelegenheid. Daarnaast is er sprake van uitgaande pendel. Deze elementen kunnen erop duiden 2 In RAIL 2001 is de Noord-Brabantse gemeente Cranendonck toegevoegd aan het rayon Weert. Dit betekent dat de cijfers uit RAIL 2001 niet in alle gevallen met die van het RAIL 2000 vergeleken kunnen worden. Wel zijn de cijfers uit de voorliggende rapportage vergelijkbaar met die van RAIL

14 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT dat dit rayon geen bovenregionale werkgelegenheidsfunctie heeft. Verder zijn er naar verhouding veel meer openstaande vacatures en veel minder werkzoekenden en arbeidsongeschikten aanwezig. Indien in het vervolg over vacatures gesproken wordt, betreft het openstaande vacatures. Figuur 1.1 Samenstelling en afbakening arbeidsmarktrayon Weert Bron: E,til Staat 1.1 Profiel van het rayon Weert ten opzichte van Limburg, 2002 Aandeel Rayon Weert in Limburg Vraag Aanbod Beroepsbevolking 8% Werkgelegenheid 8% Arbeidsongeschikten 6% Werkloosheid 6% Openstaande vacatures 18% Bron: Bijlage 2 14

15 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Het rayon Weert ligt in Midden-Limburg. Voor Midden-Limburg is geconstateerd dat de economische prestatie in een jaar ten tijde van redelijke hoogconjunctuur - duidelijk is achtergebleven 3. De gemeente Weert heeft altijd goede contacten met het bedrijfsleven onderhouden en haar taken op het terrein van werkloosheidsbestrijding, in casu het voorkómen van werkloosheid, adequaat uitgevoerd. In de tweede helft van 2002 heeft de gemeente Weert haar contacten uitgebouwd en mede omgevormd tot een Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid (RPA). De verwachting is dat in de eerste helft van 2003 het Platform operationeel zal zijn. Daarmee zal de gemeente Weert en het rayon regulier participeren in de Limburgse overlegorganen inzake arbeidsmarktzaken. Graag wil dit rayon verder kijken dan de eigen grenzen, provincie- en landsgrenzen. 1.2 Aanbodzijde arbeidsmarkt 2002 Aanbodzijde Het aanbod op de arbeidsmarkt wordt voor een belangrijk deel bepaald door de bevolkingsstructuur en -ontwikkelingen in de regio. Alle inwoners in de leeftijd van jaar worden tot de potentiële beroepsbevolking gerekend. Een gedeelte van deze potentiële beroepsbevolking meldt zich daadwerkelijk op de arbeidsmarkt. Deze groep wordt de beroepsbevolking genoemd. Bij het vaststellen van de beroepsbevolking wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. De omvang van de beroepsbevolking ten opzichte van de potentiële beroepsbevolking geeft aan in welke mate men voor ten minste 12 uur per week wil deelnemen aan de arbeidsmarkt. Uitgedrukt in een percentage wordt dit de beroepsdeelneming of participatiegraad genoemd. De beroepsbevolking omvat zowel de personen die werken (werkende beroepsbevolking) als degenen die dat zouden willen, maar er nog niet in geslaagd zijn werk te vinden (werkloze beroepsbevolking). Personen uit de werkloze beroepsbevolking worden ingeschreven als niet-werkende werkzoekende (NWW) bij de Centra voor Werk en Inkomen (CWI s). De non-participatie bestaat uit die groep mensen die wel tot de leeftijdsgroep van jarigen behoren, maar die zich niet op de arbeidsmarkt melden voor een baan van ten minste 12 uur per week. Hiervoor kunnen uiteenlopende redenen bestaan, zoals het volgen van een opleiding, de keuze voor zorg- en/of huishoudelijke taken, vervroegde terugtreding uit de arbeidsmarkt of volledige arbeidsongeschiktheid Bevolking In het rayon Weert woonden in januari 2002 ongeveer personen. In de periode is dit aantal gemiddeld per jaar met 0,3% toegenomen. Het laatste jaar nam de bevolking met 0,4% toe. In de aangrenzende rayons Roermond (respectievelijk 0,4 en 0,1%) en Venlo (respectievelijk 0,4 en 0,1%) nam de bevolking eveneens toe. 3 Bron: Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek, Cijfers & Trends van Limburg, november 2002, pagina 5. 15

16 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Wordt de bevolkingsontwikkeling van het rayon Weert met die in Limburg en Nederland vergeleken, dan blijkt dat deze in het rayon Weert hoger ligt dan in Limburg, maar duidelijk lager dan in Nederland. In Limburg is de bevolking in de periode namelijk met gemiddeld 0,1% per jaar toegenomen, in Nederland met 0,7% Beroepsbevolking De totale beroepsbevolking bestond in het rayon Weert in 2002 uit personen. Deze personen hadden een baan of waren op zoek naar een baan van ten minste 12 uur per week. In de periode is de bevolking nog licht toegenomen met gemiddeld 0,3% per jaar. De potentiële beroepsbevolking (15-64-jarigen) nam echter af met 0,2% gemiddeld per jaar. Dit duidt op vergrijzing binnen het rayon. Door de toenemende arbeidsparticipatie groeide de beroepsbevolking in het rayon Weert gemiddeld per jaar met 0,5%. De groei van 0,5% gemiddeld per jaar is tezamen met het rayon Venray de laagste van alle rayons in Limburg (gemiddeld 0,9%) en veel lager dan in Nederland (1,8%). Het laatste jaar is de beroepsbevolking in het rayon Weert relatief gezien minder toegenomen dan provinciaal en landelijk, maar de verschillen in groeipercentages waren kleiner. De groeipercentages lagen op respectievelijk 0,6%, 0,9% en 1,3%. De arbeidsparticipatie lag in 2002 in het rayon Weert op 67%. Voor Limburg lag dit percentage op 66% en voor Nederland op 68%. Hieruit komt naar voren dat het niveau van arbeidsmarktparticipatie iets voor loopt op het Limburgs gemiddelde en iets achter op het Nederlands gemiddelde Werkloosheid De werkloosheid is hier gedefinieerd als het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW) zoals deze bij de Centra voor Werk en Inkomen geregistreerd worden. Verwacht wordt dat de werkloosheid in 2002 gemiddeld genomen uitkomt op NWW ers voor het rayon Weert. Dit komt overeen met 5,6% van de totale beroepsbevolking. Voor Limburg als geheel zal het aantal NWW ers gemiddeld genomen in 2002 op uitkomen. Dit is lager dan het aantal niet-werkende werkzoekenden in 2000, maar ongeveer meer dan in Het rayon Weert heeft na het rayon Venray (5,0%) met afstand het laagste werkloosheidspercentage in Limburg. De gemiddelde werkloosheid lag in 2002 zelfs lager dan in Nederland het geval was. In Limburg zal de gemiddelde werkloosheid voor 2002 namelijk op 7,7% uitkomen, in Nederland op 6,9%. In de periode is de werkloosheid in het rayon Weert het snelst afgenomen met een gemiddelde van ruim 16% per jaar. Dit is een veel grotere daling dan de daling in Limburg en in Nederland. Daar tegenover staat dat in de toename in het rayon Weert (16,8%) het hoogst was in Limburg, vlak achter de rayons Westelijke Mijnstreek en Venray (17%). Landelijk nam de werkloosheid het laatste jaar met 9,6% toe en in Limburg met 12,7%. 16

17 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN De trendlijnen in figuur 1.2 laten duidelijk zien dat de werkloosheid in 2001 zijn dieptepunt heeft bereikt en vervolgens weer sterk is gestegen. De werkloosheid en de vacaturegraad zijn weergegeven op basis van een voortschrijdend gemiddelde van het voorafgaande jaar. Een half jaar voordat de werkloosheid het dieptepunt bereikte, begon de vacaturegraad af te nemen. Figuur 1.2 Ontwikkeling van de werkloosheid en de openstaande vacatures, a 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 jan-00 mrt-00 De werkloosheid is uitgedrukt in het aantal niet-werkende werkzoekenden in procenten van de beroepsbevolking (werkloosheidspercentage). b De openstaande vacatures zijn uitgedrukt als percentage van het aantal arbeidsplaatsen 4. Alle weergegeven percentages zijn berekend als een voortschrijdend gemiddelde van de afgelopen twaalf maanden. Het percentage wordt vermeld bij de laatste maand. Bron: CWI, E,til Werkloosheid Limburg (linker as) a Werkloosheid rayon Weert (linker as) mei-00 jul-00 sep-00 nov-00 jan-01 Openstaande vacatures Limburg (rechter as) b mrt-01 mei-01 jul-01 sep-01 nov-01 jan-02 mrt-02 mei-02 jul-02 sep-02 nov-02 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1, Additioneel arbeidsaanbod Naast de beroepsbevolking bestaat er de non-participatie, ofwel het additioneel arbeidsaanbod. Daarnaast kan ook een uitgaand pendelsaldo gezien worden als potentieel arbeidsaanbod voor het betreffende rayon. Nu het economisch minder goed gaat, neemt de directe noodzaak tot inzet van dit arbeidsaanbod af. Als evenwel de economie weer aantrekt over een enkel jaar, staat de personeelswerving onder deze groep weer helemaal op de agenda. In deze paragraaf wordt ingegaan op de omvang van dit potentieel in het rayon Weert. Het niveau van de arbeidsmarktparticipatie is in het rayon Weert relatief hoger dan in de overige rayons in Limburg; deze ligt een procentpunt hoger dan in Limburg en een punt lager dan in Nederland. Het feit dat de participatiegraad tussen het Limburgs en 4 Voor de openstaande vacatures is - om het historische verloop te kunnen schetsen - uitgegaan van de bij de Limburgse CWI s geregistreerde aantallen. Deze aantallen wijken af van de RAIL-cijfers. Voor de RAIL-cijfers wordt namelijk een inschatting gemaakt van het totaal aantal openstaande vacatures; niet alleen van de geregistreerde aantallen. 17

18 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Nederlands gemiddelde ligt, betekent dat er uit de groep non-participerenden nog extra arbeidskrachten te mobiliseren zijn. Arbeidsgehandicapten ontvangen een uitkering op basis van de WAO, WAZ en de WAJONG. Deze afkortingen staan respectievelijk voor: Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering; Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen; en Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten. In het rayon Weert bevinden zich procentueel het mindst geregistreerde arbeidsgehandicapten van heel Limburg. Met slechts 7,8% van de potentiële beroepsbevolking scoort het rayon Weert veel lager dan het Limburgs gemiddelde (10,7%) en lager dan het Nederlands gemiddelde van 8,7%. In totaal ontvangen in het rayon Weert 600 personen een WAJONG-uitkering en mensen een andere arbeidsongeschiktheidsuitkering. Het pendelsaldo van een rayon bestaat uit twee delen. Enerzijds het aantal inwoners uit het eigen rayon dat buiten het rayon werkzaam is en anderzijds het aantal personen woonachtig buiten het rayon dat werkzaam is in het specifieke rayon. Uit figuur 1.3 blijkt dat de relatieve pendelsaldi van de verschillende rayons sterk uiteenlopen. Het rayon Weert kent een groot uitgaand pendelsaldo, het grootste van de Limburgse rayons. Figuur 1.3 Relatieve pendelsaldi, 2002 a 5,1 6,6 6,7 0,0-6,6-4,1-5,7-10,4 Limb. Venray Venlo Roerm. Weert WM PL MM a De pendelsaldi zijn uitgedrukt in een percentage van het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon. Voor de berekening van de percentages zijn de meest recente pendelsaldi uit 1999 uitgedrukt in het aantal arbeidsplaatsen in mei Bron: E,til In mei 1999 had het rayon Weert een absoluut uitgaand pendelsaldo van rond de personen. Dit uitgaande pendelsaldo staat ongeveer gelijk aan 10,4% van het totale aantal arbeidsplaatsen binnen het rayon in In Midden-Limburg was in 1999 de uitgaande pendel licht groter dan de inkomende pendel. In de daaraan 18

19 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN voorafgaande periode van groeide de uitgaande pendel met ruim 20%, terwijl de inkomende pendel met ongeveer 60% toenam Vraagzijde arbeidsmarkt 2002 Vraagzijde De vraagzijde van de arbeidsmarkt wordt bepaald door de vraag van werkgevers naar arbeidskrachten. De totale arbeidsvraag bestaat uit het aantal arbeidsplaatsen en het aantal openstaande vacatures in het rayon met een minimale grootte van 12 uur per week. Het aantal arbeidsplaatsen wordt de werkgelegenheid genoemd. Meetwijze De werkgelegenheid is door Etil in deze rayonrapportages gebaseerd op de tellingen volgens het VestigingenRegister Limburg (VRL, teldatum april/mei van ieder jaar). De werkgelegenheid in het RAIL-hoofdrapport van ROA is gebaseerd op tellingen van het CBS. Hieruit blijkt duidelijk dat werkgelegenheid op verschillende manieren gedefinieerd en geteld kan worden. ROA gaat uit van cijfers van het CBS van de werkzame beroepsbevolking. De omvang van de werkgelegenheid heeft dan betrekking op het aantal personen dat in de regio woont en dat betaald werk heeft in of buiten de regio. Er wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. Vanwege de door het CBS gehanteerde betrouwbaarheidsmarges zijn deze cijfers alleen bruikbaar voor de provincie Limburg als geheel. Etil gaat uit van zelf verzamelde cijfers van het VestigingenRegister Limburg, het VRL. De omvang van de werkgelegenheid heeft nu betrekking op het aantal arbeidsplaatsen in de regio, ongeacht of deze wordt bezet door personen die binnen of buiten de regio wonen. Er wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. De betrouwbaarheid van deze cijfers is zodanig dat een verdergaande detaillering mogelijk is. Deze beide tellingen geven verschillende eindresultaten. Deze verschillen hangen samen met de pendel, het feit dat een persoon meerdere deeltijdbanen kan hebben en ten slotte met verdere meet- en telverschillen. Werkgelegenheidsgraad De mate waarin een regio werkgelegenheid kan bieden voor de eigen potentiële beroepsbevolking (bevolking van jaar), wordt in deze rapportage de werkgelegenheidsgraad genoemd. De werkgelegenheidsgraad is daarmee een indicator voor de economische trekkracht van een gebied. Vanwege de geografische structuur heeft een stedelijke regio in het algemeen echter een hogere werkgelegenheidsgraad dan een landelijke regio. Het is van belang om de werkgelegenheidsgraad daarom alleen te gebruiken om soortgelijke gebieden met elkaar te vergelijken. 5 Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek, Cijfers & Trends van Limburg, november

20 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Werkgelegenheidsstructuur In mei 2002 beschikte het rayon Weert over arbeidsplaatsen met een minimale grootte van 12 uur per week. Dit vertaalt zich in een werkgelegenheidsgraad van 56,2% voor het rayon Weert. Voor Limburg ligt deze graad op 57,1%. Dit betekent dat er relatief minder banen in het rayon Weert zijn dan dat er personen tussen de jaar wonen. De regio kent daarmee een iets lagere economische trekkracht. In het rayon Weert is de nijverheidssector met arbeidsplaatsen (38%) het grootst. Daarnaast is de sector commerciële diensten (36%) sterk vertegenwoordigd. Het gaat hier dan vooral om groothandelsbedrijven. De niet-commerciele dienstensector (17%) is relatief erg klein. De niet-commerciële dienstensector omvat werkgevers in het onderwijs, de overheid, de gezondheidszorg en de overige quartaire diensten. Het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon in deze sector is De landbouw is in vergelijking met Limburg sterk vertegenwoordigd, het aantal arbeidsplaatsen is beperkt (3.000). In deze sector vindt nu de reconstructie plaats, waardoor het arbeidsmarktbelang steeds kleiner zal worden. Het rayon Weert weerspiegelt in extreme mate de positie die Limburg ten opzichte van Nederland inneemt. De landbouw- en de nijverheidssector zijn relatief groot vergeleken met Limburg. De commerciële en niet-commerciële dienstensector zijn relatief klein vergeleken met Limburg. In de studie van de Rabobank is ook geconstateerd dat binnen Limburg de verdienstelijking in Weert het minst is voortgeschreden 6. Dit is zeker op dit rayon van toepassing. Figuur 1.4 Sectorale samenstelling van de werkgelegenheid, % 5% 9% 45% 40% 38% 36% 30% 19% 31% 26% 17% Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Nederland Limburg Weert Niet-commerciële diensten Bron: Bijlage 2, tabel Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek Cijfers & Trends van Limburg, november 2002, pagina 9. 20

21 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN In figuur 1.4 zijn zowel voor het rayon Weert en Limburg als ook voor Nederland de relatieve aandelen van de sectoren in de totale werkgelegenheid weergegeven. Het is opvallend dat het rayon Weert een heel andere werkgelegenheidsstructuur kent dan Limburg en zeker in vergelijking met Nederland. Van alle rayons in Limburg staat de werkgelegenheidsstructuur in het rayon Weert het verst van de gemiddelde Nederlandse werkgelegenheidsstructuur af Werkgelegenheidsontwikkeling In de periode is de werkgelegenheid in het rayon Weert gemiddeld per jaar met 3,1% toegenomen. Voor Limburg lag dit percentage op 3,0 en landelijk op 2,5. In is de werkgelegenheid in het rayon Weert met 1,0% toegenomen en in Limburg en Nederland met respectievelijk 1,3 en 1,0%. Over deze twee periodes gezien, is de werkgelegenheid in het rayon Weert dus in ongeveer gelijke mate toegenomen als in Limburg en sterker toegenomen dan in Nederland. De toename van de werkgelegenheid is het resultaat van relatief grote groei in de nijverheidssector en de commerciële dienstensector. In de periode was de jaarlijkse daling van de werkgelegenheid in de agrarische sector in het rayon Weert erg hoog (-1,9%) en veel hoger dan gemiddeld voor Limburg (-0,4%). De jaarlijkse stijging (2,9%) van het aantal arbeidsplaatsen in de nijverheid was echter veel hoger dan in Limburg (1,0%) en in Nederland (1,2%). De toename in de niet-commerciële dienstensector was duidelijk lager dan in Limburg en Nederland. In kwamen in het rayon Weert de procentuele veranderingen in werkgelegenheid in de vier sectoren sterk overeen met die van Limburg. In vergelijking met Nederland ging het met de werkgelegenheid in het rayon Weert duidelijk beter in de nijverheidssector en in de commerciële dienstensector. Het jaar 2002 is het jaar van de conjuncturele omslag. Lagere omzetten en minder goed gevulde orderportefeuilles leiden op den duur tot minder personeel. De ERBOenquête bevestigt dit 7. Wel blijkt dat de industriële werkgelegenheid in Limburg nog minder is afgenomen dan landelijk het geval was, met name door de gunstige ontwikkelingen in de chemie. In de metalelectro waren de ontwikkelingen slechter. Dit wordt bevestigd door de FME-CWM-conjunctuurenquête 8. De werkgelegenheid in de metalelectro is in 2002 met 4,5% gedaald. Ook voor 2003 wordt hier nog van een daling van 3,5% uitgegaan. In de gehele periode zijn er in het rayon Weert 700 arbeidsplaatsen bijgekomen. Parallel hieraan nam de werkgelegenheidsgraad in het rayon Weert in twee jaar toe met 1,3 procentpunt tot 56,2% (staat 1.3). In Limburg is de werkgelegenheidsgraad in deze jaren met 1,6 procentpunt toegenomen tot 57,1%. De trekkracht van de regio was relatief lager en het verschil met Limburg is groter geworden. In staat 1.2 zijn de absolute aantallen arbeidsplaatsen van ten minste 12 uur voor deze periode aangegeven per sector per jaar. Ook hieruit blijken weer de verschillen 7 8 Bron: Kamers van Koophandel in Limburg, Het bedrijfsleven in Limburg; Enquête Regionale Bedrijfs Ontwikkeling 2002, december Bron: 21

22 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT in werkgelegenheidsgroei per sector en regio als in de vorige alinea beschreven. Onderzoek heeft vastgesteld dat in Limburg de moderne industrie een gelijk aandeel heeft in de totale industrie als voor Nederland het geval is, namelijk 60% 9. Wel was de groei van de moderne industrie in Limburg sterker dan landelijk het geval was. De maakindustrie wordt dan ook wel getypeerd als de motor van de vernieuwing van de economie met daarin een toenemende verwevenheid van innovatie tussen industrie en diensten. Geconstateerd moet worden dat de traditionele industrie sterk onder druk staat. Naast modernisering van producten, productieprocessen en markten, vindt momenteel ook herstructurering plaats. Dat lijkt ook voor het rayon Weert te gelden. Met name de metaalbedrijven en vleesverwerkende industrieën staan onder grote druk. Staat 1.2 Ontwikkeling absolute werkgelegenheid, Rayon Weert Limburg Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Niet-commerciële diensten Totaal Bron: VRL, E,til Grote werkgevers Onder de tien grootste werkgevers binnen het rayon Weert bevinden zich slechts drie werkgevers in de niet-commerciële dienstensector. Hiervan is het Sint Jans Gasthuis ( ) het grootst. De grootste van de overige grote werkgevers buiten de nietcommerciële dienstverlening zijn: De Risse Werkvoorzieningschap Weert ( ), Trespa International BV ( ), Philips Lighting Weert BV ( ) en Roto Smeets Weert BV ( ). Het gaat dan allemaal om bedrijven in de nijverheid. De Risse Werkvoorzieningschap Weert voert de Wet Sociale Werkvoorziening uit. De hoofdactiviteit daarin wordt gevormd door de nijverheid, waardoor deze in die sector is ondergebracht. Kenmerkend voor het rayon Weert is dat er weinig nietcommerciële organisaties in de top tien voorkomen en dat er geen zeer grote ondernemingen in het rayon gevestigd zijn. De top tien van grootste werkgevers in het rayon Weert is opgenomen in tabel 2 in bijlage 2 van dit rapport. 9 Bron: SEO, Reflecties op plaats en toekomst van de Nederlandse maakindustrie, juli

23 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Openstaande vacatures De openstaande vraag naar arbeid is sterk gedaald. In het voorjaar 2000 was het aantal openstaande vacatures in het rayon Weert ongeveer In het voorjaar 2001 kwam dit aantal uit op ruim In het najaar 2002 kwam het aantal openstaande vacatures op te liggen. In twee jaar tijd is het aantal openstaande vacatures dus met slechts 19% gedaald, mede omdat er in het eerste jaar nog sprake was van een stijging. In Limburg was deze daling 57%. Het aantal openstaande vacatures is in het rayon Weert dus veel minder gedaald dan in Limburg. Het aantal openstaande vacatures kwam in het najaar 2002 overeen met 3,7% van het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon. Dit is de hoogste vacaturegraad van alle Limburgse rayons. Zoals blijkt uit staat 1.3, lag dit percentage in 2000 hoger en in 2001 iets lager. Het percentage voor het rayon Weert lag de laatste jaren hoger dan voor Limburg. In 2002 is het verschil met Limburg erg groot. 1.4 Arbeidsmarkt in perspectief Deze paragraaf gaat in op de ontwikkelingen aan de aanbod- en vraagkant gedurende de laatste drie jaren in het rayon Weert in vergelijking met Limburg. Dit geeft een eerste indicatie voor specifieke regionale kenmerken en voor knelpunten op de arbeidsmarkt in het rayon Weert. Op hoofdlijnen kan worden geconcludeerd dat de arbeidsmarkt in het rayon Weert vele bewegingen kent. De werkgelegenheid is sterk toegenomen, de vacaturegraad is redelijk hoog gebleven. Dit duidt op een krachtige vraagkant. De beroepsbevolking is minder hard gegroeid, de arbeidsparticipatie is voor Limburgse begrippen hoog en de werkloosheid en arbeidsongeschiktheid liggen nog steeds op een laag niveau. Dit duidt op een eveneens krachtige aanbodkant. Tegenover deze krachtige vraag- en aanbodkant staan de feiten dat de economische trekkracht van het rayon wat lager is en dat er sprake is van een groot uitgaand pendelsaldo. Dit kan er alleen op duiden dat er van een grote wisselwerking sprake is tussen het rayon Weert en haar omliggende regio s. Dit is ook bevestigd door de gesprekken die in Weert gehouden zijn. Er is van verwevenheid sprake inzake de werkgelegenheidsfunctie en de voorzieningenfunctie. Hierna wordt meer gespecificeerd ingegaan op ontwikkelingen aan aanbod- en vraagkant. Dit is gebaseerd op staat 1.3. Hier zijn voor het rayon Weert en voor Limburg een aantal belangrijke kengetallen opgenomen. 23

24 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Staat 1.3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, Rayon Weert, Rayon Weert Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Aantal werklozen Aantal arbeidsongeschikten Arbeidsplaatsen Openstaande vacatures Participatiegraad a Werkloosheidspercentage b 5,1 4,9 5,6 Ongeschiktheidgraad c 7,6 7,9 7,8 Werkgelegenheidsgraad d 54,9 55,7 56,2 Vacaturegraad e 4,7 3,5 3,7 Limburg Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Aantal werklozen Aantal arbeidsongeschikten Arbeidsplaatsen Openstaande vacatures Participatiegraad a Werkloosheidspercentage b 7,9 6,5 7,7 Ongeschiktheidgraad c 10,5 10,8 10,7 Werkgelegenheidsgraad d 55,5 56,2 57,1 Vacaturegraad e 3,6 3,0 1,7 a b C D E Participatiegraad is de beroepsbevolking in percentage van de potentiële beroepsbevolking. Werkloosheidspercentage is het aantal niet werkende werkzoekenden uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. Ongeschiktheidsgraad is het aantal arbeidsongeschikten uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. Werkgelegenheidsgraad is het aantal arbeidsplaatsen in percentage van de potentiële beroepsbevolking. Vacaturegraad is het aantal openstaande vacatures ten opzichte van het aantal arbeidsplaatsen. Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, Bijlage 2 tabel 1.1, E,til Aanbod In het rayon Weert is de totale bevolking in de periode vrijwel gelijk gebleven. In 2002 kwam de totale bevolking uit op een totaal van personen. Desondanks is de beroepsbevolking de laatste twee jaren toegenomen met 1% door een toegenomen arbeidsmarktparticipatie. De arbeidsmarktparticipatie in het rayon Weert is in 2002 uitgekomen op 67%. Deze groei van de beroepsbevolking met 400 personen is gedeeltelijk het gevolg van initiatieven die ondernomen zijn om nonparticiperenden zoals vrouwen en ouderen meer en tot latere leeftijd aan het werk te 24

25 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN helpen. Daarbij komt dat het in tijden van grote arbeidsmarktkrapte relatief gemakkelijker is deel te nemen aan de arbeidsmarkt. In Limburg is de arbeidsmarktparticipatie in dezelfde periode toegenomen met ruim een procentpunt tot 66% in De beroepsbevolking nam in Limburg de laatste twee jaar toe met personen. In 2002 kwam het aantal arbeidsongeschikten uitgedrukt als percentage van de potentiële beroepsbevolking in het rayon Weert uit op 7,8%. Dit is het resultaat van een stijging van het aantal arbeidsongeschikten met 100 personen in de periode Het percentage ligt onder het percentage arbeidsongeschikten voor Limburg (10,7%). Van de arbeidsgehandicapten in het rayon Weert in 2002, ontvangen 600 mensen een uitkering op basis van de WAJONG-regeling. Afgerond ontvangen mensen een WAO- of een WAZ-uitkering. De werkloosheid is gemiddeld over 2002 zowel in het rayon Weert (5,6%), Limburg (7,7%), als in de rest van Nederland (6,9%) sterk gestegen ten opzichte van 2001 en zal op de korte termijn nog verder stijgen. De werkloosheid nam in het rayon Weert in een jaar tijd toe van 4,9 naar 5,6%. In Limburg nam de werkloosheid het laatste jaar toe van 6,5 naar 7,7%, dat zijn naar verwachting gemiddeld over 2002 rond de niet-werkende werkzoekenden. Een sterk stijgende werkloosheid en verruiming van de arbeidsmarkt heeft gevolgen voor de arbeidsmarktparticipatie. Op de korte termijn wordt verwacht dat de arbeidsmarktparticipatie nauwelijks zal toenemen. Vraag De laatste jaren is de werkgelegenheid in heel Limburg toegenomen. De werkgelegenheidsgroei heeft in het rayon Weert over het algemeen rond het Limburgse gemiddelde gelegen. In 2002 kwam de werkgelegenheid in het rayon Weert uit op arbeidsplaatsen. Uitgedrukt in een percentage van de potentiële beroepsbevolking komt het aantal arbeidsplaatsen in 2002 neer op een werkgelegenheidsgraad van 56,2%. Ten opzichte van 2000 is dit een stijging met 1,3 procentpunt of 700 arbeidsplaatsen. In Limburg steeg de werkgelegenheidsgraad in dezelfde periode met 1,6 procentpunt en daarmee meer dan in het rayon Weert. In totaal telde Limburg in arbeidsplaatsen, een absolute stijging van arbeidsplaatsen. De werkgelegenheidsgraad voor Limburg was in ,1%. Het verschil in werkgelegenheidsgraad tussen het rayon Weert en Limburg geeft aan dat de werkgelegenheid in het rayon Weert relatief iets lager is. Het verschil van 0,9 procentpunt tussen de werkgelegenheidsgraden betekent dat per 100 personen van de beroepsbevolking bijna één baan minder beschikbaar is binnen het rayon dan voor Limburg het geval is. Het feit dat het rayon Weert in minder dan 13% van het totale aantal arbeidsplaatsen in Limburg voorziet en ruim 13% van de beroepsbevolking, geeft ook aan dat de werkgelegenheid in het rayon relatief gezien lager is. Zes van de tien grootste werkgevers in het rayon Weert behoren tot de nijverheid. Slechts drie behoren tot de niet-commerciële dienstensector. De oververtegen- 25

26 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT woordiging van de nijverheid in dit rayon wordt dus ook weerspiegeld bij de grote werkgevers. Na de sterke daling in 2001 is het aantal openstaande vacatures in heel Limburg in 2002 verder gedaald. Dit blijkt ook duidelijk uit staat 1.3. In vergelijking tot voorjaar 2001 vond er in najaar 2002 in Limburg een halvering van het aantal vacatures plaats. Als het aantal vacatures in najaar 2002 vergeleken wordt met het aantal vacatures in voorjaar 2000 dan blijkt dat in het rayon Weert dit aantal slechts met ongeveer een vijfde deel is gedaald. De vacaturegraad lag in het voorjaar 2002 in het rayon Weert dan ook ver boven dat van de provincie. 26

27 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT 2 Discrepanties op de regionale arbeidsmarkt Rayon Weert In het najaar 2002 is er in het rayon Weert in algemene zin gezien sprake van een krappe arbeidsmarkt. Er zijn op dat moment in het rayon Weert namelijk 300 werkzoekenden in fase 1 waarvoor openstaande vacatures beschikbaar zijn. Als ook de fase 2- en 3-werkzoekenden direct naar een openstaande vacature bemiddeld zouden kunnen worden, zouden de openstaande vacatures vervuld kunnen worden. De werkloosheid ligt lager dan in Limburg en Nederland, de vacaturegraad ligt hoger en er zijn meer langdurig openstaande vacatures. Dit betekent dat dit rayonale arbeidsmarktbeeld afwijkt van het provinciale. Daar is juist van een redelijk ruime arbeidsmarkt sprake. De economische omslag in 2002 is evenwel ook in het rayon Weert zichtbaar. De krapte en knelpunten op de arbeidsmarkt zijn minder groot in vergelijking met vorig jaar. Dit komt omdat het aantal openstaande vacatures iets is afgenomen en het aantal werklozen is toegenomen. In tegenstelling tot het algemene beeld is in het rayon Weert de werkloosheid onder vrouwen evenveel gestegen als onder mannen. De grote toeneming van het aantal oudere werklozen ligt wel in lijn met het provinciaal beeld. Per oktober 2002 is de arbeidsmarkt van het rayon Weert dus krap. De twee RAILarbeidsmarktindicatoren geven dit duidelijk aan 10. De relatieve krapte ligt in het rayon Weert op 3,79 en in Limburg op 0,92. De relatieve knelpunten liggen in het rayon Weert op 0,98 en in Limburg op -0,04. Als alleen fase 1-werkzoekenden bemiddeld worden naar openstaande vacatures binnen hetzelfde beroepssegment, dan blijkt dat er in het rayon Weert wervingsproblemen zijn voor een groot aantal beroepssegmenten. In algemene zin zijn er ook weinig fase 1-werkzoekenden. Een beperkt aanbodoverschot bestaat er in dit rayon alleen voor de lagere administratief-commerciële beroepen. Worden ook fase 2- en 3-werkzoekenden toegeleid naar openstaande vacatures binnen hetzelfde beroepssegment, dan blijven er in kwantitatief opzicht grote wervingsproblemen bestaan voor de middelbaar technische beroepen, op afstand gevolgd door de lagere agrarische, middelbaar verzorgende beroepssegmenten en voor hogere beroepen met betrekking tot gedrag en maatschappij. In totaal zullen er circa 500 personen op een andere manier gevonden moeten worden om deze openstaande vacatures in te vullen. Daarnaast is er ook nog een potentieel van ruim werkzoekenden dat niet in een van de openstaande vacatures binnen het eigen beroepssegment toegeleid kan worden. Het gaat dan om ruim 400 werkzoekenden in fase 1 t/m 3 en 900 werkzoekenden in fase 4, inclusief de groep overig. 10 Relatieve arbeidsmarktkrapte is het aantal openstaande vacatures gedeeld door het aantal niet-werkende werkzoekenden in fase 1. Knelpuntindicator relatief is het aantal openstaande vacatures minus het aantal niet werkende werkzoekenden in fase 1 gedeeld door het aantal niet-werkende werkzoekenden in fase 2 en 3. 27

28 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Actuele discrepanties op de arbeidsmarkt De actuele discrepanties op de arbeidsmarkt komen zowel aan de aanbod- als aan de vraagkant tot uitdrukking. Aan de aanbodkant gaat het om het aantal nietwerkende werkzoekenden, aan de vraagkant om het aantal openstaande vacatures. In dit hoofdstuk worden deze discrepanties beschreven, zoals deze zich in oktober 2002 manifesteerden. Knelpunten op de arbeidsmarkt doen zich voor als het aantal en de kwalificaties van de niet-werkende werkzoekenden afwijken van het aantal en de kwalificatievereisten van de openstaande vacatures. Wanneer de afwijking vooral betrekking heeft op niet aansluitende kwalificaties dan spreekt men van kwalitatieve knelpunten. Wanneer het aantal niet-werkende werkzoekenden niet aansluit op het aantal openstaande vacatures spreekt men van kwantitatieve knelpunten. Deze komen vrijwel altijd in combinatie met kwalitatieve knelpunten voor. Bronnen en meetmomenten De gegevens met betrekking tot de actuele discrepanties hebben in de drie rayonrapportages verschillende meetmomenten. De gegevens uit 2000 en 2001 hebben betrekking op het voorjaar, de gegevens uit dit jaar 2002 hebben betrekking op het najaar. Dit betekent dat de gegevens niet zondermeer vergelijkbaar zijn. Zo gaat het om verschillende seizoenen. Bij de ontwikkelingen moet men bedacht zijn op het feit dat er tussen 2000 en 2001 een volledig jaar zit, maar tussen 2001 en 2002 anderhalf jaar. In dit kader wordt erop gewezen dat de gegevens steeds gebaseerd zijn op de bestanden zoals deze bij CWI beschikbaar zijn. Daarbij zijn de data met betrekking tot de openstaande vacatures gecorrigeerd voor het marktaandeel dat het CWI heeft. De gepresenteerde cijfers omtrent het aantal en de samenstelling van de vacatures hebben dan ook betrekking op de totale vacaturemarkt. 2.1 Typering niet-werkende werkzoekenden Werkloosheid Werkloosheid is een belangrijke economische indicator. De economische groei in een regio komt tot uitdrukking in de arbeidsvraag. Hier staat het arbeidsaanbod uit de regio (de beroepsbevolking minus de uitgaande pendel) en mogelijk van buiten de regio (inkomende pendel) tegenover. Indien in de regio de arbeidsvraag groot is in verhouding tot het arbeidsaanbod, zal de werkloosheid over het algemeen lager zijn. Bij een achterblijvende arbeidsvraag loopt de werkloosheid op. Een hoge werkloosheid kan daarom duiden op een minder krachtige economie. Toch zal er altijd - ook wanneer arbeidsvraag en arbeidsaanbod even groot zijn - sprake zijn van werkloosheid en openstaande vacatures. Vraag en aanbod sluiten immers niet onmiddellijk en niet volledig op elkaar aan gezien de vereisten met betrekking tot de vacature en de kwalificaties van de werkzoekende. De werkloosheid die in deze situatie resteert, wordt frictiewerkloosheid genoemd. Deze beweegt zich meestal tussen 2 en 4%. 28

29 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Niet-werkende werkzoekenden naar fase Het rayon Weert had in oktober niet-werkende werkzoekenden (NWW). Dit was 6% van het totale aantal NWW voor Limburg als geheel. Ruim 300 (13%) van deze NWW ers zijn fase 1-kandidaten en zijn direct beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Daarnaast had het rayon Weert in fase 2-kandidaten, bijna 700 fase 3-kandidaten en ruim 700 fase 4-kandidaten. Fase 2- en fase 3-kandidaten zijn beschikbaar voor de arbeidsmarkt na (enige) aanbodversterkende activiteiten. Fase 4-kandidaten zijn niet of nauwelijks beschikbaar voor de arbeidsmarkt. In figuur 2.1 is de verdeling van de niet-werkende werkzoekenden in het rayon Weert weergegeven in verhouding tot de aantallen NWW ers per fase in Limburg. De eerste kolom geeft het aandeel van het rayon Weert in het totale aantal NWW ers in Limburg aan. De lijn in figuur 2.1 geeft aan op welk niveau de aantallen NWW ers in het rayon Weert zouden moeten liggen in verhouding tot het aandeel van het rayon Weert in de totale Limburgse beroepsbevolking. Deze lijn ligt op 8%. Uit figuur 2.1 blijkt dat het rayon Weert relatief weinig NWW ers heeft. Daarnaast heeft het rayon erg weinig fase 1-kandidaten ten opzichte van Limburg. Fase 1-kandidaten zijn direct inzetbaar op de arbeidsmarkt. In staat 2.1 zijn de geïndexeerde aantallen NWW ers naar fase in het rayon Weert en Limburg voor de periode opgenomen. Ook zijn de absolute aantallen NWW ers in het rayon Weert en Limburg in 2002 weergegeven. Figuur 2.1 Aandeel van het rayon in de aantallen NWW (naar fase) in Limburg, oktober 2002 a a 6% 4% 7% 6% 6% 14% Nw w totaal - Fase 1 - Fase 2 - Fase 3 - Fase 4 - Overig a De horizontale lijn geeft het aandeel van het rayon in de totale Limburgse beroepsbevolking weer. Voor het rayon Weert ligt deze lijn op 8%. Voor categorieën waarvan de percentages boven de lijn liggen geldt dat het rayon een relatief groter aandeel van de NWW ers heeft dan op basis van het aandeel in de Limburgse beroepsbevolking verwacht mag worden. Bron: Bijlage 2, tabel

30 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Niet-werkende werkzoekenden naar geslacht en leeftijd In het rayon zijn mannen en vrouwen op zoek naar een baan. Opvallend hierbij is dat het aantal niet-werkende werkzoekenden mannen en vrouwen in twee jaar duidelijk is gestegen en in gelijke mate. Voor Limburg en vrijwel alle rayons geldt de volgende beweging. Het aantal werkzoekende mannen nam in vergelijking tot het aantal werkzoekende vrouwen in 2001 sterker af en nam sterker toe in Dit kan een aanwijzing zijn dat het aantal mannelijke NWW ers en daarmee de werkgelegenheid voor mannen, conjunctuurgevoeliger is dan het aantal vrouwelijke NWW ers en de werkgelegenheid voor vrouwen. In Limburg nam het aantal werkzoekende mannen vanaf 2000 toe met 600 tot in Het aantal werkzoekende vrouwen nam in die twee jaar af met tot Deze afwijkende beweging kan samenhangen met de open arbeidsmarkt van dit rayon. De eigen inwoners werken wellicht vooral niet in het eigen rayon. Daardoor vervalt de directe relatie tussen de conjunctuur in vooral de nijverheid en de stijging van de werkloosheid onder met name mannen. De verdeling van de werkloosheid naar leeftijdscategorie in het rayon Weert in 2002 is als volgt: 400 NWW ers in de categorie jaar, NWW ers in de categorie jaar en 800 NWW ers in de categorie jaar. Uit de cijfers voor de periode komt naar voren dat er in 2001 een verdere daling van de algemene werkloosheid plaatsvond. De daling was het kleinst in de hoogste leeftijdscategorie. In 2002 is het beeld tegenovergesteld met een algemene stijging van de werkloosheid met de sterkste stijging in de hoogste leeftijdscategorie. Oudere werklozen hebben in een conjunctureel nog gunstig tij dus minder makkelijk een baan kunnen vinden. Nu er sprake is van een conjunctureel dal neemt de werkloosheid vooral onder ouderen toe. Dit is in het rayon Weert nog sterker gebeurd dan in Limburg als geheel. Staat 2.1 Ontwikkeling van niet-werkende werkzoekenden naar fase, geslacht en leeftijd, Werkloosheid Rayon Weert Limburg (2000 = 100) Totaal Fase Fase Fase Fase Overig Mannen Vrouwen jaar jaar jaar Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, Bijlage 2 tabel

31 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Niet-werkende werkzoekenden naar beroep De grootste aantallen NWW ers doen zich zowel in Limburg als in het rayon Weert voor in de technische, administratieve en verzorgende beroepssegmenten. Ook zijn veel NWW ers op zoek naar een elementair beroep of een lager transportberoep. In bijlage 2, tabel 4.2 is een volledig overzicht opgenomen van de aantallen nietwerkende werkzoekenden naar beroepssegment voor het rayon Weert en Limburg. 2.2 Openstaande vacatures naar sector en beroep In het rayon Weert stonden in oktober 2002 in totaal vacatures open. Dit is maar liefst 18% van het totale aantal openstaande vacatures in Limburg. De vacaturegraad voor het rayon Weert ligt met 36 openstaande vacatures per arbeidsplaatsen ver boven het Limburgs gemiddelde van 17. De openstaande vacatures zijn in het rayon Weert verdeeld over de vier sectoren: landbouw (60), nijverheid (310), commerciële diensten (520) en niet-commerciële diensten (280). Voor alle sectoren geldt dat de vacaturegraad in het rayon een stuk hoger ligt dan in Limburg (staat 2.2). Verder geldt dat voor zowel Limburg als het rayon Weert het aantal openstaande vacatures veruit het grootst is binnen de commerciële dienstensector in de Horeca en Zakelijke dienstverlening. Staat 2.2 Vacaturegraad per sector, Vacaturegraad a Rayon Weert Limburg Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Niet-commerciële diensten Totaal a Vacaturegraad, het aantal openstaande vacatures/1000 arbeidsplaatsen. Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, Bijlage 2 tabel 3.1 De verdeling van vacatures naar beroepen voor het rayon Weert in tabel 3.3 in bijlage 2 laat zien dat de grootste absolute aantallen vacatures zich voor doen in de elementaire beroepen (150) en in de administratief-commerciële beroepen (30, 160, 50), de verzorgende beroepen (60, 80, 10) en de technische beroepen (60, 250, 30) op respectievelijk lager, middelbaar en hoger niveau. Procentueel neemt het rayon Weert 26% van de openstaande vacatures in Limburg in de hogere beroepen met betrekking tot gedrag en maatschappij voor haar rekening. Vacatures worden geclassificeerd als langdurig openstaand indien een vacature langer dan drie maanden openstaat. Met de conjuncturele omslag is de vacature- 31

32 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT graad ten opzichte van 2000 sterk gedaald. Ook het aantal langdurig openstaande vacatures is in Limburg drastisch gedaald (staat 2.3). In het rayon Weert is het aantal langdurig openstaande vacatures echter veel minder gedaald dan in Limburg, namelijk met 27 respectievelijk 65% (najaar 2002 ten opzichte van voorjaar 2000). Het aandeel van de langdurig openstaande vacatures lag daarmee in het najaar 2002 zowel voor het rayon Weert als voor Limburg op bijna een derde van het totale aantal openstaande vacatures. Het is voor met name Limburgse werkgevers in het algemeen dus veel makkelijker geworden om openstaande vacatures in te vullen. Staat 2.3 Langdurig openstaande vacatures, Rayon Weert Limburg Bron: RAIL 2001, 2002, Bijlage 3 tabel Cijfermatige arbeidsmarktkrapte en knelpunten naar beroep Arbeidsmarktkrapte ontstaat wanneer het aantal direct inzetbare niet-werkende werkzoekenden (NWW fase 1) niet toereikend is om de openstaande vacatures in te vullen. In het rayon Weert waren er in totaliteit vacatures die door 300 werkzoekenden in fase 1 ingevuld zouden kunnen worden. Voor het rayon Weert was dus in het algemeen gezien in oktober 2002 de absolute arbeidsmarktkrapte ongeveer Knelpuntindicatoren geven een indicatie of de inzet van niet-werkende werkzoekenden in fase 2 en 3 oplossingen bieden voor het verkleinen van de discrepantie tussen openstaande vacatures en niet-werkende werkzoekenden in fase 1. Voor het rayon Weert kwam het totale knelpunt uit op 0. Indien alle kandidaten van fase 1, 2 en 3 ingezet worden in de arbeidsmarkt, zouden er voldoende vacatures zijn om hen allemaal aan het werk te helpen. Als de arbeidsmarktkrapte en -knelpunten van het rayon Weert worden vergeleken met die voor Limburg als geheel, dan blijkt dat de krapte en de knelpunten op de arbeidsmarkt in het rayon Weert veel groter zijn dan die van Limburg. De relatieve arbeidsmarktkrapte en knelpuntindicator geven aan hoe moeilijk het is om voor een openstaande vacature een kandidaat te vinden. De relatieve arbeidsmarktkrapte lag in het rayon Weert in oktober 2002 op 3,79. Voor Limburg als geheel was de relatieve arbeidsmarktkrapte op het zelfde moment 0,92. Dit betekent dat er in het rayon Weert voor iedere fase 1-kandidaat bijna vier vacatures openstonden. In Limburg was gemiddeld genomen voor iedere vacature iets meer dan één werkzoekende in fase 1 beschikbaar is. Als ook fase 2- en 3-werkzoekenden naar een vacature toegeleid zouden kunnen worden, dan zijn er ongeveer even veel werkzoekenden als vacatures in het rayon Weert. In Limburg waren in dit geval veel meer werkzoekenden beschikbaar dan openstaande vacatures. De relatieve knelpuntindicator in het rayon Weert kwam op 0,98 te liggen, die voor Limburg op -0,04. 32

33 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT De arbeidsmarkt is in het rayon Weert niet in balans, op veel onderdelen van de arbeidsmarkt doen zich dan ook personeelsproblemen voor. In deze studie wordt daartoe een specificatie gemaakt naar beroepssegment. In staat 2.4 is een rangschikking opgenomen van de vijf beroepssegmenten met de grootste en vijf beroepssegmenten met de kleinste absolute krapte in het rayon Weert. Het gaat dan om de beroepssegmenten met het grootste vraagoverschot dan wel aanbodoverschot. De krapte is het grootst in het segment middelbare technische beroepen. Na inzet van zowel de kandidaten uit fase 1, 2- en 3 kunnen uiteindelijk 190 vacatures nog steeds niet ingevuld worden. Voor het segment elementaire beroepen geldt een krapte van 100. Deze krapte kan echter ongedaan gemaakt worden door fase 2- en 3-werkzoekenden met behulp van aanbod versterkende activiteiten in te zetten. Dat geldt weer niet voor het middelbaar verzorgende beroepssegment en in de lagere agrarische beroepen. In algemene zin moet geconstateerd worden dat zich in oktober 2002 in de meeste beroepssegmenten in het rayon Weert wervingsproblemen hebben voorgedaan. Binnen het rayon Weert kent alleen het beroepssegment lagere administratieve en commerciële beroepen een klein aanbodoverschot. In dit segment zijn 20 niet werkende werkzoekenden in fase 1 meer beschikbaar dan dat er openstaande vacatures zijn. Voor werkgevers is een aanbodoverschot een gunstige situatie. Voor NWW ers op zoek naar een lagere administratieve of commerciële functie is de situatie minder positief, aangezien er concurrentie plaatsvindt tussen de NWW ers voor de beschikbare functies. Staat 2.4 De beroepssegmenten met het grootste vraag- en aanbodoverschot, oktober 2002 Vraagoverschot Krapte absoluut Krapte relatief Knelpunt absoluut Knelpunt relatief Middelbare technische beroepen , ,04 Elementaire beroepen 100 3, ,52 Middelbare administratieve, commerciële ber , ,93 Middelbare verzorgende beroepen 70 12, ,08 Lagere agrarische beroepen 60 11, ,85 Aanbodoverschot a Lagere administratieve, commerciële beroepen -20 0, ,11 Lagere transportberoepen 0 0, ,04 Lagere beveiligingsberoepen 0 0, ,17 Managers (HBO werk- en denkniveau) e.d. 0 1, ,15 Middelbare agrarische beroepen 10 9,35 0 0,95 a De rangschikking van het aanbodoverschot is aangepast en komt niet overeen met de rangschikking in figuur 2.2 en figuur 2.3. De rangschikking in deze staat is aangepast om deze zo relevant mogelijk te maken. Bron: Bijlage 2, tabel 5.1 en 5.2b 33

34 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Figuur 2.2 Absolute arbeidsmarktkrapte en knelpunten in Rayon Weert, Middelbare technische beroepen 18 Hogere verzorgende beroepen 2 Hogere (para)medische beroepen a 19 Lagere niet-specialistische beroepen 3 Elementaire beroepen 20 Lagere docenten sportvakken 4 Middelbare administratieve, commerciële beroepen e.d. 21 Lagere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 5 Hogere taalkundige, culturele beroepen 22 Lagere transportberoepen 6 Middelbare verzorgende beroepen e.d. 23 Lagere (para)medische beroepen 7 Lagere agrarische beroepen 24 Lagere beveiligingsberoepen 8 Hogere beroepen mbt gedrag en maatschappij e.d. 25 Middelbare docenten transport-, sportvakken 9 Lagere technische beroepen 26 Middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 10 Lagere verzorgende beroepen 27 Middelbare transportberoepen e.d. 11 Hogere pedagogische beroepen 28 Middelbare juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen 12 Middelbare (para)medische beroepen 29 Middelbare taalkundige, culturele beroepen 13 Hogere technische beroepen 30 Hogere landbouwkundige beroepen 14 Middelbare agrarische beroepen 31 Hogere transportberoepen 15 Middelbare beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij 32 Hogere juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen 16 Hogere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 33 Managers (HBO werk- en denkniveau) e.d. 17 Hogere administratieve, commerciële, economische ber. 34 Lagere administratieve, commerciële beroepen e.d krapte knelpunten -200 a Geen betrouwbare gegevens beschikbaar voor de beroepssegmenten: hogere (para) medische beroepen en hogere en middelbare taalkundige-culturele beroepen Bron: Bijlage 2, tabel 5.2b 34

35 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Figuur 2.2 illustreert de arbeidsmarktsituatie voor alle beroepssegmenten in het rayon Weert. Hierin komt naar voren dat er in een groot deel van de beroepssegmenten sprake was van vraagoverschotten en vrijwel geen sprake was van aanbodoverschotten. Opvallend is dat de bemiddeling van fase 2- en fase 3- werkzoekenden slechts in beperkte mate oplossingen biedt voor de bestaande vraagoverschotten in de verschillende beroepssegmenten. De inzet van fase 2- en fase 3-kandidaten biedt doorgaans meer een oplossing voor de vraagoverschotten op elementair en lager niveau dan op middelbaar en hoger niveau. Staat 2.5 geeft een overzicht van de openstaande vacatures en van de nietwerkende werkzoekenden naar beroepssegment. De eerste kolom geeft de aantallen openstaande vacatures per beroepssegment. De tweede kolom geeft aan hoeveel fase 1 NWW ers maximaal ingezet kunnen worden; hetzij omdat er niet meer fase 1- kandidaten beschikbaar zijn, hetzij doordat alle openstaande vacatures zijn ingevuld met de weergegeven inzet. In kolom 3 is het aantal fase 2- en fase 3-kandidaten vermeld dat nodig is om de resterende openstaande vacatures na inzet van de fase 1-kandidaten in te vullen. In vergelijking met vorig jaar is voornamelijk in de elementaire beroepen en in een aantal lagere beroepssegmenten het aantal fase 1-kandidaten in kwantitatieve zin beter toereikend om de openstaande vacatures in te vullen. Voor de middelbare en hogere beroepen is dit juist niet het geval (zie ook figuur 2.3). De problemen zijn het grootst voor het invullen van de openstaande vacatures in de middelbare technische beroepen. Hier dient op redelijk grote schaal naar andere oplossingsrichtingen gezocht te worden om de vacatures in te vullen. Opvallend is ook dat er in totaal eigenlijk geen resterend potentieel beschikbaar is bij de middelbare en de hogere beroepen. Dit betekent dat bijna alle beschikbare kandidaten in fase 1, 2 en 3 op middelbaar en hoger niveau nodig zijn om de openstaande vacatures in te vullen. Daarnaast dient er ook elders geworven te worden. De elementaire en lagere beroepen nemen 90% van het totale resterend potentieel aan werkzoekenden voor hun rekening. Als ook fase 4-werkzoekenden en overige werkzoekenden meegenomen worden, nemen de elementaire en lagere beroepen samen met 900 resterende werkzoekenden bijna driekwart van het totale aanbodoverschot voor hun rekening. In algemene zin is er dus nog enig resterend potentieel aan werkzoekenden met name in de elementaire en lagere beroepen en onder de fase 4- kandidaten. Deze arbeidsmarktsituatie betekent dat er in kwantitatieve zin wervingsproblemen bestaan. Daarnaast kunnen binnen beroepssegmenten ook de gewenste functieeisen niet aansluiten bij de specialisaties en persoonlijke kenmerken van de werkzoekenden. Het gaat dan om kwalitatieve discrepanties. Deze komen in de volgende paragraaf aan de orde. 35

36 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Staat 2.5 Vergelijking tussen openstaande vacatures en NWW per beroepssegment, oktober 2002 Rayon Weert OV a Inzet Inzet Fase 1 Fase 2 en 3 Potentieel resterend Elders Fase 4 te en werven overig Elementaire beroepen Subtotaal elementaire beroepen Lagere agrarische beroepen Lagere technische beroepen Lagere transportberoepen Lagere (para)medische beroepen Lagere, commerciële administratieve beroepen Lagere beveiligingsberoepen Lagere verzorgende beroepen Subtotaal lagere beroepen Middelbare agrarische beroepen Middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen Middelbare technische beroepen Middelbare transportberoepen Middelbare (para)medische beroepen Middelbare administratieve, commerciële beroepen Middelbare taalkundige, culturele beroepen b Middelbare beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij Middelbare verzorgende beroepen Subtotaal middelbare beroepen Hogere pedagogische beroepen Hogere technische beroepen Hogere (para)medische beroepen b Hogere administratieve, commerciële, economische beroepen Hogere taalkundige, culturele beroepen b Hogere beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij Managers (HBO werk- en denkniveau) Subtotaal hogere beroepen Totaal c, d a OV = openstaande vacatures. b Geen betrouwbare gegevens beschikbaar. c Door afronding van cijfers sluiten de kolommen niet in alle gevallen op elkaar aan. d Het totaal geeft het totaal weer van de aantallen zoals in de kolom vermeld. Dit totaal wijkt af van het totaal zoals vermeld in tabel 5.2b in bijlage 2, omdat in deze tabel enkele beroepssegmenten en de categorie overig niet vermeld zijn. Bron: Bijlage 2, tabel 5.2b 36

37 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT 2.4 Arbeidsmarktknelpunten in de praktijk Ondanks de conjuncturele omslag in de arbeidsmarkt is er in het rayon Weert geen sprake van een ruimere arbeidsmarkt, zeker niet op middelbaar en hoger niveau. Een vergelijking tussen staat 2.5 in deze rayonrapportage en staat 2.2 in de corresponderende rayonrapportage van het voorgaande jaar laat verschillen zien. De ervaren krapte op elementair en lager niveau heeft een minder kwantitatief karakter gekregen en heeft in verschillende beroepssegmenten meer een kwalitatief karakter. De werkgroepen hebben over deze kwalitatieve aansluiting informatie verstrekt 11. De voorliggende paragraaf is dan ook vooral gebaseerd op deze informatie. Eerst worden de algemene arbeidsmarktknelpunten uitgelicht. Vervolgens wordt de oorsprong van deze knelpunten verduidelijkt aan de hand van de belemmeringen aan de aanbodzijde en aan de vraagzijde Algemene arbeidsmarktknelpunten De iets ruimere arbeidsmarkt wordt ook In het rayon Weert ervaren. Er worden meer werkzoekenden ingeschreven, er zijn meer met werkloosheid bedreigden en er zijn minder vacatures bij het CWI gemeld. Ook was het fenomeen al zichtbaar dat jongeren zich melden bij het CWI omdat zij zelfstandig geen leerbedrijven konden vinden. Tegelijkertijd is geconstateerd dat er sectoren zijn waar veel vacatures bestaan. Het gaat dan met name om de horeca en detailhandel. Servicegerichte medewerkers die hun vak kennen, zijn moeilijk te vinden. Binnen de horeca speelt ook het feit dat er steeds veel werknemers uitstromen en er dus weer nieuwe geworven moeten worden. De zorg heeft ook veel vacatures. Geconstateerd is dat nog in onvoldoende mate gewerkt wordt aan oplossingen. De nijverheid maakt duidelijk een pas op de plaats. Het aantal vacatures is hier afgenomen. Een IVA-studie maakt onderscheid tussen systeemimperfecties en marktimperfecties 12. Bij systeemimperfecties gaat het om fundamentele en structurele belemmeringen die ervoor zorgen dat vragers en aanbieders elkaar niet ontmoeten of goede afspraken kunnen maken. Bij marktimperfecties gaat het erom dat een van de partijen op de arbeidsmarkt niet optimaal functioneert. In het kader van voorliggende studie is het belangrijk op te merken dat regio s grotendeels te maken hebben met dezelfde systeemimperfecties. Het gaat in Limburg dan bijvoorbeeld om de verknoping van regioplannen met sectorplannen. De marktimperfecties kunnen per regio wel heel duidelijk verschillend liggen. In de volgende paragrafen wordt dan ook vooral aandacht gegeven aan deze laatste tekortkomingen, zoals die in de discussies naar voren zijn gekomen. 11 Het gaat hier om de werkgroep Weert, die ten dienste van RAIL 2002 geformeerd is (zie Bijlage 3-B). 12 IVA Tilburg, Markt- en Systeemimperfecties; Is marktsturing alleen voldoende voor een goed functionerende (regionale) arbeidsmarkt?, juli

38 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Belemmeringen aan de aanbodzijde In het rayon Weert heeft sterk de nadruk gelegen op een gerichte aanpak bij de poort. Als een werkzoekende zich kwam inschrijven, werd direct bekeken of hij/zij zelfstandig werk kon vinden of anderszins direct naar een baan bemiddeld kon worden. Met de toeneming van de werkloosheid en afneming van het aantal vacatures is deze werkwijze nu niet meer adequaat genoeg. In het rayon Weert worden vooral de jongeren, allochtonen en herintredende vrouwen als kwetsbare groepen op de huidige arbeidsmarkt gezien. Jongeren zullen weer meer begeleid moeten worden, dit ook in samenwerking met de scholen. Het stoppen van het MKBallochtonenproject door het Midden- en Kleinbedrijf wordt als een probleem ervaren. De herintredende vrouwen zullen moeilijker te motiveren zijn om zich voor te bereiden op werk, omdat de mogelijkheden beperkter zijn. Men constateert ook dat er zonder gerichte wervingscampagnes de belangstelling van vrouwen beperkt is en dat de instroom stagneert. Een andere belangrijke doelgroep bestaat uit de (gedeeltelijk) arbeidsgehandicapten. De gemeente Weert heeft er veel geld voor, maar het rendement is laag. Werkgevers hebben geen werk voor deze personen. Er is in het rayon Weert dus sprake van een toenemend aantal werklozen. Het gaat dan momenteel vooral om de fase 1-werkzoekenden. Deze hebben doorgaans een beperkte kwalificatie, omdat hun, doorgaans laagwaardige, arbeidsplaats verdwenen is. Daarnaast blijft de harde kern van werkzoekenden aanwezig die ook ten tijde van de hoogconjunctuur geen werk heeft gevonden. Verder is als probleem onderkent dat werklozen die een opleiding, c.q. cursus volgen dit vaak niet binnen het rayon kunnen doen. Ze moeten daarvoor nogal eens naar Venlo of Roermond. Verder is er gewezen op de wildgroei aan reïntegratiebedrijven, waarvan uiteindelijk werkzoekenden last ondervinden. Om een gericht beleid te kunnen voeren is inzicht in de bestanden van de werkzoekenden onontbeerlijk. Geconstateerd is dat op dit terrein nog veel te verbeteren valt. Nu met de SUWI-wet 13 de arbeidsmarkttoeleiding verspreid is over verschillende instanties, moeten deze ook de gegevens op elkaar afstemmen. Genoemd zijn: per gemeente bestanden koppelen, koppelingen tussen instanties zodat zicht op trajectuitvoering ontstaat, zo goed mogelijk zuiver houden van de bestanden. Als het gaat om de beleidsuitvoering zelf, dan is geconstateerd dat er nog te veel schotten bestaan in het rayon Weert. Zo is er het schot tussen uitkering en werk, tussen sociale zaken en economische zaken, tussen gesubsidieerde arbeid en reguliere arbeid, tussen de verschillende regelingen, tussen de ene en de andere gemeente, tussen het rayon Weert en haar omgeving - ook de buitenlandse -, tussen de verschillende werkculturen van gemeenten en uitvoeringsinstanties. Daarnaast mag in het rayon wat meer lef komen: nieuwe ideeën en experimenten opzetten. Verder moet er aandacht zijn voor het verknopen van het doelgroepenbeleid met het sectorbeleid. Vanuit de sectoren zouden de vacatures verzameld moeten worden. 13 SUWI-wet: wet Structuur Uitvoering Werk en Inkomen. 38

39 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Middels de doelgroepgerichte benadering kunnen werkzoekenden voor deze vacatures geselecteerd worden. Dit geldt met name voor het werk van de afzonderlijke stichtingen Máák het in de Techniek (MIT) en de stichting Samenwerking Arbeidsmarkt Midden- en Kleinbedrijf (SAM). Systeemimperfecties worden hier duidelijk gevoeld, te meer omdat er regionaal uitvoering aan moet worden gegeven. Kort samengevat: de afstanden tussen georganiseerde sector - een uit individuele personen bestaande doelgroep - en afzonderlijke regionale bedrijven is veel te groot. Het rayon Weert is een kleine regio en tevens de kleinste binnen Limburg. Op het onderwijsgebied kan dan ook geen volledig aanbod beschikbaar zijn. Dit betekent dat jongeren buiten de regio een opleiding volgen. Gezien de goede infrastructurele verbindingen is dat ook goed mogelijk. Zo wordt hoger onderwijs in Eindhoven en Venlo gevolgd. Middelbaar onderwijs wordt ook in België gevolgd. Er is dan ook geconstateerd dat jongeren uit de regio wegtrekken. Gevreesd wordt voor leegloop op langere termijn. In dit rayon is geconstateerd dat het onderwijs zich steeds meer richt op haar omgeving. Uiteraard kunnen nog veel zaken verbeterd worden. Voor Weert is het volgende onder de aandacht gebracht. Inzicht in het opleidingenaanbod in dit rayon, de verbetering van het bilaterale overleg tussen de scholen en het CWI, zeker nu de jeugdwerkloosheid weer dreigt te komen, verbetering van het bilaterale overleg tussen de school en de bedrijven, zeker nu bedrijven steeds minder geneigd zijn om leer-werk-plekken en stageplekken ter beschikking te stellen, bundeling van beider overleg, aansluiting tussen het VMBO en MBO Belemmeringen aan de vraagzijde Het rayon Weert heeft traditionele industrietakken binnen haar grenzen. Daar schrijdt de rationalisering voort. Dat betekent dat laagwaardig werk afgestoten wordt en dat het overblijvende werk meer gekwalificeerd personeel vraagt. Ook de agrarische werkgelegenheid neemt af vanwege de reconstructie. Dit betekent dat er minder laagwaardig werk in de regio blijft bestaan. Verder blijkt dat arbeidsmarktbreed er een up-grading plaatsvindt van functies. Niet alleen wordt het opleidingsniveau verhoogd, maar er worden ook andere competenties gevraagd. Meer zelfmanagement is hierin het sleutelwoord. Dit betekent dat de werkenden een slag moeten maken, maar ook de schoolverlaters en het beschikbare aanbod. Met name voor werklozen in fase 2 en 3 is dit een heel belangrijk gegeven, willen zij op termijn inzetbaar zijn. Momenteel is de arbeidsmarkt in het rayon Weert wat ruimer geworden dan voorheen. Werkgevers kunnen weer kiezen tussen verschillende aanbieders. Dit betekent dat de concurrentiepositie van de verscheidene werkzoekenden verslechterd. Er is momenteel in het rayon Weert sprake van een beperkte werkgelegenheidsgroei. Dit betekent dat werkgevers de dynamiek in kwalificaties vooral moeten vinden in de huidige werknemers. Opleidingsbeleid wordt essentieel om de huidige 39

40 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT werknemers mee te laten groeien met de nieuwe kwalificatie-eisen. Dit opleidingsbeleid, en in meer algemene zin het personeelsbeleid, was in de grotere industriële ondernemingen duidelijk aanwezig. In de horeca en kleinere bedrijven van de zakelijke dienstverlening is dit minder het geval. Werkgevers zullen moeten investeren in employability wil men op termijn niet vastlopen op de beperkte kwalificaties van het eigen personeel. Verder is geconstateerd dat de ondernemers in het rayon Weert meer volgend zijn dan anticiperend op ontwikkelingen. Dit betekent dat er in de vraagkant flink geïnvesteerd moet worden om een adequaat personeels- en opleidingenbeleid van de grond te krijgen en dat draagvlak gekweekt moet worden voor vernieuwende arbeidsmarktinitiatieven. 2.5 Discrepanties in perspectief Tussen april 2001 en oktober 2002 heeft zich een trendbreuk in de richting van een economische recessie voorgedaan. Met deze omslag is zowel in Limburg als in het rayon Weert de arbeidsmarktkrapte afgenomen. In staat 2.6 is te zien dat de absolute krapte 2002 voor Limburg negatief is, maar voor het rayon Weert positief. Als ook fase 2- en 3-werkzoekenden bemiddeld worden, zijn er in het rayon Weert nauwelijks nog wervingsproblemen. Dit betekent dat er kwantitatieve knelpunten liggen, die bij bepaalde beroepssegmenten goed voelbaar zijn. Staat 2.6 Totale relatieve en absolute krapte en knelpunten, Krapte en knelpunten Rayon Weert Limburg Totale relatieve krapte 3,46 5,66 3,79 2,33 2,52 0,92 Totale absolute krapte Totale relatieve knelpunten 1,32 2,04 0,98 0,63 0,66-0,04 Totale absolute knelpunten Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, bijlage 2 tabel 5.1 Figuur 2.3 geeft de ontwikkeling weer van de krapte van de beroepssegmenten in het rayon Weert in de periode De beroepssegmenten zijn aflopend gerangschikt aan de hand van de absolute krapte per beroepssegment in Het is duidelijk dat de krapte in de elementaire en de lagere beroepen conjunctuurgevoeliger is. Waren er in de voorgaande jaren grote vraagoverschotten tot en met middelbaar niveau, nu zijn de vraagoverschotten duidelijk kleiner. Dit beeld betekent overigens niet dat er geen wervingsproblemen meer bestaan. Verder blijkt dat er nog steeds sprake is van kwantitatieve krapte in veel middelbare en hogere beroepssegmenten. Bij een aantrekkende arbeidsvraag kan dit betekenen dat in deze beroepssegmenten de problemen voor werkgevers alleen maar groter worden. 40

41 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Figuur 2.3 Absolute krapte per beroepssegment in Rayon Weert, Elementaire beroepen 18 Middelbare agrarische beroepen 2 Lagere technische beroepen 19 Hogere taalkundige, culturele beroepen 3 Middelbare administratieve, commerciële beroepen e.d. 20 Lagere niet-specialistische beroepen 4 Middelbare technische beroepen 21 Lagere docenten sportvakken 5 Lagere administratieve, commerciële beroepen e.d. 22 Lagere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 6 Lagere verzorgende beroepen 23 Middelbare docenten transport-, sportvakken 7 Middelbare verzorgende beroepen e.d. 24 Hogere landbouwkundige beroepen 8 Hogere administratieve, commerciële, economische ber. 25 Hogere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 9 Hogere (para)medische beroepen 26 Hogere transportberoepen 10 Hogere beroepen mbt gedrag en maatschappij e.d. 27 Hogere juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen 11 Managers (HBO werk- en denkniveau) e.d. 28 Hogere verzorgende beroepen 12 Lagere beveiligingsberoepen 29 Middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke ber. 13 Middelbare transportberoepen e.d. 30 Middelbare (para)medische beroepen 14 Hogere pedagogische beroepen 31 Middelbare juridische, bestuurlijke, beveiligingsber. 15 Hogere technische beroepen 32 Middelbare taalkundige, culturele beroepen 16 Lagere agrarische beroepen 33 Middelbare beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij 17 Lagere (para)medische beroepen 34 Lagere transportberoepen a In 2002 geen betrouwbare gegevens beschikbaar voor de beroepssegmenten: hogere (para) medische beroepen en hogere en middelbare taalkundige-culturele beroepen Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, bijlage 2 tabel

42 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT 42

43 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT 3 De toekomstige arbeidsmarkt Rayon Weert In de toekomst zal de arbeidsmarkt in het rayon Weert weer een structurele krapte kennen. De eerste jaren biedt de oplopende werkloosheid enige ruimte op de regionale arbeidsmarkt. Later neemt deze snel af en de verwachting is dat deze in 2006 al weer onder het niveau van 2002 zal liggen. Op middellange termijn is de arbeidsmarktkrapte weer arbeidsmarktbreed terug in dit rayon, zowel in kwalitatieve als in kwantitatieve zin. Voortvloeiende uit de arbeidsmarktanalyse en de informatie uit de discussies zijn oplossingsrichtingen geformuleerd om de arbeidsmarktproblematiek van het rayon Weert te verminderen. Op kortere termijn zullen snel de werkzoekenden naar een baan toegeleid moeten worden. Op middellange termijn zijn de richtingen samengevat in zes aandachtspunten. Integratie van de vraagkant in het regionaal arbeidsmarktbeleid, samenwerking en afstemming, investering in het beschikbare aanbod, acquireren onder het additioneel aanbod, ontwikkeling en implementatie van een gedifferentieerd personeelsbeleid en versterking van het onderwijs zijn punten waaraan de komende jaren gewerkt kan worden. De regio kan op deze wijze investeren in de arbeidsmarkt van de toekomst! 3.1 Algemene ontwikkelingen op korte en middellange termijn De arbeidsmarkt is in Limburg vooral in de tweede helft van 2002 sterk verruimd. Onder invloed van de conjunctuur zal op korte termijn de mate van arbeidsmarktkrapte het niveau van voorjaar 2001 niet meer bereiken. In het rayon Weert is de krapte van voorjaar 2001 naar najaar 2002 weliswaar afgenomen, maar deze is nog altijd ongeveer vergelijkbaar met die van voorjaar De conjuncturele omslag is in dit rayon minder gevoeld, dit waarschijnlijk mede doordat het juist in dit rayon gaat om een open rayonale arbeidsmarkt. Als de conjunctuur weer aantrekt, hetgeen in 2003 verwacht wordt, dan zal een half jaar later de krapte in Weert weer snel toenemen. Deze ontwikkeling moet geplaatst worden in het kader van de algehele conjuncturele ontwikkelingen (zie kader Prognoses en conjunctuur ). Dit betekent dat de hier gepresenteerde cijfers de ontwikkelingsrichtingen aangeven. Ze mogen dus niet als absolute waarheden geïnterpreteerd worden. Dat geldt zowel voor de cijfers voor de korte termijn (2003) als voor de middellange termijn (2006). In deze paragraaf wordt eerst ingegaan op de ontwikkeling van het arbeidsaanbod, daarna op de arbeidsvraag om vervolgens af te sluiten met de vergelijking tussen beide ontwikkelingsrichtingen. In de tweede paragraaf komen de oplossingsrichtingen ter vermindering van de arbeidsmarktproblematiek in het rayon Weert aan de orde. Deze zijn gebaseerd op de algehele analyse, inclusief de informatie uit de werkgroepen Het gaat hier om de werkgroep Weert die ten dienste van RAIL 2002 geformeerd is (zie Bijlage 3-B). 43

44 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Prognoses en conjunctuur Prognose 2003 Conjuncturele golven zijn moeilijk te voorspellen. Prognoses kunnen dan ook afwijken van de uiteindelijke realisatie. Bij prognoses voor de korte termijn in een periode van veranderende conjunctuur is de doorlooptijd tussen het maken van prognoses en de feitelijke publicatie soms te lang. De prognose is dan bij publicatie al voor een deel verouderd en niet meer helemaal adequaat. Dit is nu het geval met de prognose voor Deze is volgens de huidige inzichten iets te optimistisch. Prognose 2006 De prognose van 2006 in deze publicatie is onveranderd overgenomen uit de RAILpublicatie van vorig jaar. De prognose is wat verouderd maar niet zondermeer achterhaald. Er is op dit moment sprake van een conjunctureel dal. Zoals altijd geweest is in het verleden, zal de economie ook nu wel weer uit dat dal opklimmen. De werkloosheid loopt nu snel op, maar zal later ook weer dalen, zeker nu de beroepsbevolking (het aanbod van arbeid) steeds minder groeit en ook veel minder groeit dan in het verleden. Het CPB heeft in de Economische Verkenning van december 2002 een voorzichtig scenario geschetst, waarbij de werkloosheid in 2007 nog steeds hoger is dan in De werkelijkheid kan ook anders worden. Als voorbeeld van een mogelijke ontwikkeling kan teruggekeken worden naar het vorige conjunctureel dal. Het dieptepunt van de conjunctuur ten aanzien van de economische groei lag de vorige keer duidelijk in Nu ligt dat dieptepunt waarschijnlijk bij de overgang van 2002 naar 2003, dus ruim 9 jaar later. Ten aanzien van de ontwikkeling van de werkgelegenheid lag het conjuncturele dieptepunt bij de overgang van 1993 naar Nu zal dat waarschijnlijk in 2003 zijn, dus eveneens ruim 9 jaar later. Ontwikkeling aantal niet werkende werkzoekenden in Limburg, Niveau Verandering Niveau Verandering Bron: CWI, E,til De werkloosheid ging in 1992 licht stijgen, maar steeg vooral met ingang van Vijf jaar later (in 1998) was de werkloosheid al weer veel lager dan in Nu is de werkloosheid in 2002 duidelijk gaan stijgen, dus eveneens ruim 9 jaar later. Het is 44

45 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT dus goed mogelijk dat vijf jaar later (2007) de werkloosheid al weer veel lager is dan in Dat de werkloosheid in 2006 al lager zal zijn dan in 2002 (zoals de cijfers in deze publicatie aangeven) is niet uitgesloten gezien de historisch zeer geringe groei van de beroepsbevolking Ontwikkeling arbeidsaanbod Op korte termijn is de verwachting dat de bevolkingsgroei in het rayon Weert beperkt zal zijn, namelijk 0,4%. Ook de potentiële beroepsbevolking stijgt licht. Door de toenemende arbeidsmarktparticipatie wordt verwacht dat de beroepsbevolking meer zal stijgen 15. De verwachting is dat deze van met 0,7% zal toenemen. Deze trend is lager dan in Limburg en in Nederland. De verwachting is dat het arbeidsaanbod in het rayon Weert tot in 2003 met ongeveer 200 personen toeneemt. Op de middellange termijn is de verwachting dat deze trend zich doorzet. Dit betekent uiteindelijk dat de beroepsbevolking tussen in het rayon Weert met 0,4% per jaar zal stijgen tegenover 0,9% in Limburg. De schatting is dat het arbeidsaanbod in de periode in het rayon Weert met bijna personen zal toenemen. De werkloosheid zal op de korte termijn verder toenemen. Deze bedroeg in het rayon Weert in 2002 gemiddeld genomen 5,6%. De verwachting is dat de werkloosheid in 2003 gemiddeld genomen op 7% van de totale beroepsbevolking zal uitkomen. Op de middellange termijn kan de werkloosheid geleidelijk afnemen tot mogelijk 5% in Dit is onder het huidige werkloosheidsniveau van 5,6%. Voor Limburg komen de geprognosticeerde werkloosheidpercentages uit op 10% in 2003 en 6% in Dit zou betekenen dat de werkloosheid in het rayon Weert in 2006 verder onder het Limburgs en Nederlands niveau komt te liggen van 6 respectievelijk 8% Ontwikkeling arbeidsvraag De toename van het aantal arbeidsplaatsen zal de komende jaren minder groot zijn dan in voorgaande jaren. De totale gemiddelde groei van het aantal arbeidsplaatsen in het rayon Weert was 3,1% in de periode en 1,0% in De verwachte groei voor de periode is 0,4%. Voor Limburg wordt met een groei van 0,6% rekening gehouden, landelijk met een groei van 0,8%. Het gaat voor het rayon Weert dan om een toename van ongeveer 200 arbeidsplaatsen tot in Op de middellange termijn neemt de werkgelegenheid toe. De verwachting is dat deze tussen in het rayon Weert met 0,6% zal toenemen, in Limburg met 0,8% en in Nederland met 1,1%. Voor het rayon Weert betekent dit een toename van het totale aantal arbeidsplaatsen in de periode met bijna arbeidsplaatsen. 15 Bron: Etil, aan de hand van basisactiviteiten

46 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Toekomstige discrepanties tussen aanbod en vraag De dynamiek op de arbeidsmarkt in het rayon Weert bevindt zich momenteel voornamelijk in de ontwikkeling van de werkloosheid. Er is iets meer ruimte op de arbeidsmarkt zolang de economie nog niet aantrekt. Op het moment dat het economisch dal voorbij is, zal de vraag naar arbeidskrachten weer duidelijk toenemen. Het rayon Weert wordt dan direct weer geconfronteerd met kwantitatieve wervingsproblemen. Er zullen niet alleen wervingsproblemen zijn in een aantal specifieke beroepssegmenten, maar ook meer arbeidsmarktbreed. Daarnaast worden de kwalitatieve discrepanties beter voelbaar. Het aanbod kan kwalitatief niet op de juiste wijze toegerust zijn in de zin van opleidingskenmerken, competenties en/of persoonskenmerken. 3.2 Aandachtspunten voor de toekomst Hoofdlijnen van de regionale problematiek De arbeidsmarkt in het rayon Weert kan gekarakteriseerd worden als een open markt. De regio ligt fysiek op de oost-west-as tussen verschillende belangrijke economische centra in. Er is geconstateerd dat van verwevenheid sprake is van het rayon Weert met de omliggende regio s. Het rayon Weert heeft een krachtige vraag en een krachtig aanbod. Tegelijkertijd is er sprake van een wat geringere economische trekkracht en van een groot uitgaand pendelsaldo. Een zwak punt aan de vraagkant is de meer eenzijdige oriëntatie op nijverheid en groothandel. Dit maakt het rayon kwetsbaar voor transitieprocessen. Juist nu in de nijverheid herstructureringsprocessen gaande zijn, wordt laagwaardig werk afgestoten. Dit heeft geleid tot een grote werkloosheidsstijging. Desondanks ligt de werkloosheid nog steeds op een laag niveau. De arbeidsmarkt in het rayon Weert was in oktober 2002 krap. In kwantitatief opzicht spitsen de wervingsproblemen zich met name toe op een aantal beroepssegmenten: ten eerste op de middelbaar technische beroepen, op afstand gevolgd door de lagere agrarische beroepen, middelbaar verzorgende beroepen en de hogere beroepen met betrekking tot gedrag en maatschappij. In totaal zullen er circa 500 personen op een andere manier gevonden moeten worden om deze vacatures in te vullen. Daarnaast blijven er nog altijd werkzoekenden aan de zijlijn staan. Voor de middellange termijn wordt verwacht dat de ontwikkeling aan vraag- en aanbodkant elkaar redelijk in evenwicht houden. De dynamiek bevindt zich momenteel voornamelijk in de ontwikkeling van de werkloosheid. Er blijft wat meer ruimte op de arbeidsmarkt zolang de economie nog niet aantrekt. Verwacht wordt dat in jaar 2003 de economie zich weer zal herstellen, een half jaar later gevolgd door herstel van de arbeidsmarkt. Dit betekent dat naar 2006 toe het rayon Weert weer arbeidsmarktbreed met wervingsproblemen te maken krijgt. In dat opzicht is het belangrijk te zien in welke mate het rayon beschikt over additioneel arbeidspotentieel. Geconstateerd is dat er in Limburgs opzicht van een beperkt potentieel sprake is. De arbeidsparticipatie ligt immers iets hoger en de 46

47 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT arbeidsongeschiktheid lager. Wel zou mogelijk het uitgaande pendelsaldo in deze perspectief kunnen bieden Aandachtspunten voor de toekomst Algemene aandachtspunten In algemene zin kunnen oplossingsrichtingen voor de arbeidsmarktproblematiek gegroepeerd worden volgens de Stimulus-cirkel (figuur 3.1 op de volgende pagina). De bovenste helft van de cirkel heeft betrekking op de aanbodkant van de arbeidsmarkt. De onderste helft betreft de vraagkant. Het vraagteken middenin heeft betrekking op de integratie van de vier segmenten van de cirkel. In de IVA-studie is vanuit de systeem- en marktimperfecties verder invulling gegeven aan de oplossingsrichtingen 16. De aanbevelingen van IVA met betrekking tot regionaal arbeidsmarktbeleid zijn: - investeer in het bevorderen van arbeidsmarktondernemerschap op regionaal niveau; - creëer een makkelijk toegankelijk aanjaagfonds in de regio; - breng evenwicht aan in de oplossingen die voor de korte termijn nodig zijn en die voor de langere termijn nodig zijn; - voer een anticyclisch arbeidsmarktbeleid: scholing en innovatie op het moment dat de arbeidsmarkt wat ontspant; - bevorder betrokkenheid van het onderwijsveld en het ondernemerschap; - ondersteun de lopende implementatiefase van de SUWI-wetgeving; - geef een extra impuls aan het VMBO; - stem bestaande subsidieregelingen onderling beter op elkaar af. Aandachtspunten voor het rayon Weert voor de kortere termijn Op korte termijn heeft het rayon Weert een aanbodtekort voor vier beroepssegmenten en is er voor de overige beroepssegmenten sprake van een redelijke evenwichtsituatie tussen het aanbod van werkzoekenden en vacatures. Dit betekent dat het beleid op de kortere termijn zich op twee elementen moet richten. Ten eerste moet het rayon Weert ervoor zorgen dat de werkzoekenden uit fase 1 snel naar een vacature bemiddeld worden op grond van de ervaring en kennis van deze werkzoekenden. Op deze manier wordt voorkomen dat de fase 1-werkzoekende van vandaag de onbemiddelbare werkzoekende in fase 4 van morgen wordt. Praktische problemen met betrekking tot snelle inschrijving, eenduidige intake en dergelijke moeten dan ook snel overwonnen worden. Verder moeten voor de fase 2- en 3- werkzoekenden korte en doelgerichte trajecten opgezet worden, zodat deze snel naar een vacature toegeleid kunnen worden. Een sluitende aanpak is dus noodzakelijk. De mogelijke oprichting van een bedrijfsverzamelgebouw kan hierin een belangrijke bijdrage leveren. 16 IVA Tilburg: Markt- en systeemimperfecties; Is marktsturing alleen voldoende voor een goed functionerende (regionale) arbeidsmarkt?, juli 2002, pagina s

48 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Figuur 3.1 De kern van de Stimulus-cirkel: oplossingscategorieën en strategische keuzes bij aanbodtekort a Mobiliseren stille reserves Bevorderen instroom en uitstroom Aantrekken mobiele personen Inschakelen bekende reserves Reserves? Onderwijs Verbeteren aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Verhuizen activiteiten Bedrijfsvoering Werkenden Optimaliseren inzet werknemers Optimaliseren arbeidsproductiviteit Voorkomen uitstroom werknemers a In deze figuur zijn slechts de binnenste twee ringen van de Stimulus-cirkel afgebeeld, omdat in deze RAIL-rapportage aandachtspunten alleen op hoofdlijnen aan de orde komen. In de (niet-afgebeelde) derde ring worden door Stimulus veertig suggesties gedaan om de strategische keuzes een operationele inhoud te geven. In de vierde en buitenste ring worden honderdtien ideeën gelanceerd als aanzet voor concrete projecten. Bron: Stimulus, Economisch StimuleringsProgramma Regio Eindhoven, januari

49 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT Ten tweede zal de regio zich sterk moeten maken voor andere oplossingsrichtingen om vacatures in middelbaar technische en verzorgende beroepssegmenten alsmede in de lagere agrarische en hogere beroepen met betrekking tot gedrag en maatschappij te kunnen vervullen. Het gaat voor deze genoemde groepen in totaal om circa 300 vacatures. Het zal voor deze vacatures zeer waarschijnlijk niet mogelijk zijn om werklozen uit aanpalende beroepsgroepen bij- of om te scholen. Deze zijn namelijk ook in onvoldoende mate beschikbaar. Er zijn meer ingrijpende maatregelen nodig. Gedacht kan worden aan werving buiten het eigen rayon, bijvoorbeeld in de aangrenzende regio s. Zo is bekend dat in het rayon Roermond een aanbodoverschot bestaat. Ook het buitenland kan uitkomst bieden (zie ook bij aandachtspunten op middellange termijn). Verdere functiedifferentiatie is ook een mogelijkheid. Het zal logisch zijn dat deze alternatieve oplossingsrichtingen direct gestart kunnen worden, zodat op niet al te lange termijn resultaten verwacht mogen worden. Aandachtspunten voor het rayon Weert voor de langere termijn In de discussies is naar voren gekomen dat de nadruk binnen het arbeidsmarktbeleid van dit rayon gelegd moet worden op maatregelen gericht op de (middel)lange termijn 17. Deze keuze is essentieel, zeker nu blijkt dat het rayon op termijn arbeidsmarktbrede wervingsproblemen zal ondervinden. Ook de intentie om dit op een creatieve manier te gaan doen, met nieuwe impulsen te zamen met de andere partners in het rayon, is een belangrijke randvoorwaarde om de komende problemen het hoofd te kunnen bieden. Het RPA kan daarvoor een belangrijk formeel kader gaan bieden. De prioriteit zal de komende jaren dus liggen op de regionale aanpak van de arbeidsmarktproblematiek. Hierbij kunnen zes thema s centraal staan. Prioriteit wordt gelegd bij de verdere integratie van de vraagkant in het arbeidsmarktbeleid. Aandacht zal moeten uitgaan naar de versteviging van de economische werkgelegenheidsstructuur. De nijverheid herstructureert, waardoor de meer gekwalificeerde arbeidsplaatsen overblijven. Vanuit de verscheidene industriële clusters is de commerciële dienstverlening verder te ontwikkelen. Daarnaast zal de aandacht uit kunnen gaan naar het betrekken van individuele bedrijven. Het rayon Weert heeft daarbij het voordeel van haar kleine schaal. Ook zullen vacatures van individuele bedrijven uitgangspunt moeten zijn bij de integratie van werkzoekenden. Het tweede thema dat genoemd is, is dat van samenwerking en afstemming. Er zal een cultuur moeten ontstaan waarin men elkaar opzoekt en gezamenlijk oplossingen bedenkt. Gemeenten, werkgevers, onderwijs, reïntegratiebedrijven, CWI moeten gezamenlijk de handen ineen slaan. Dat vraagt niet alleen van het volgende bedrijfsleven een andere houding, maar van alle betrokken partners. Men is allemaal probleemeigenaar van de structurele rayonale arbeidsmarktproblematiek. Om een goede cultuur tot samenwerking te bevorderen, moet juist ook op informele wijze en 17 Deze paragraaf is gebaseerd op de voorliggende analyse alsmede op de informatie die door de werkgroep Weert is verstrekt; deze werkgroep is speciaal voor RAIL 2002 geformeerd (zie Bijlage 3-B). 49

50 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT mede van onderop de organisaties draagvlak gecreëerd worden. Vanuit de ruimte die men elkaar geeft, kunnen immers nieuwe creatieve ideeën ontstaan. Verdere samenwerking kan op gang gebracht worden met de aangrenzende buitenlandse gebieden. Geconstateerd is dat met België van een zekere wederzijdse uitwisseling sprake is. Of dat ook met Duitsland het geval is, is niet bekend. Gezien de arbeidsmarktproblematiek is belangrijk om te verwijzen naar andere RAIL-studies die zijn verricht 18. Daar is ingegaan op de complementariteit van de regionale arbeidsmarkten binnen de Euregionale context. Middels het arbeidsmarktbeleid kan afstemming en het benodigde evenwicht bewaakt worden tussen de verschillende beleidssectoren. Hierbij wordt gedacht aan Economische Zaken, Sociale Zaken, Jeugdwelzijn en Onderwijs. Het aanbod zal in het rayon Weert de komende jaren nog maar in beperkte mate toenemen. Investeren in het beschikbare aanbod is daarom een andere belangrijke opgave voor dit rayon. Het gaat dan niet alleen om werkloosheidsbestrijding, maar juist ook om het mobiel houden van mensen. Employability verdient bij de werkenden, werklozen en werkgevers de grootste aandacht. Iedereen zou het vanzelfsprekend moeten vinden dat er altijd geleerd en gewerkt wordt. Juist nu er sprake is van een economische dip, kan de ruimte benut worden voor het opleiden van mensen in beroepen die in de toekomst belangrijk worden. Het gaat dus om anticyclisch opleiden. Er moet arbeidsmarktbreed aan de kwalificaties gewerkt worden. Het acquireren onder het additioneel arbeidsaanbod is een volgend thema. Geconstateerd is dat momenteel herintredende vrouwen moeilijk tot werken te verleiden zijn. Gezien de vraagoverschotten die over een paar jaar wederom zullen ontstaan, moeten nu evenwel activiteiten daartoe ontplooid worden. Doelgroepen in deze kunnen, naast de herintredende vrouwen, zijn: de pendelaars, ouderen, (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten, werklozen aan de andere kant van de grens, gediplomeerde jongeren die inmiddels buiten het rayon zijn gaan werken. In het verlengde van de twee vorige thema s ligt het personeelsbeleid. Werkgevers zullen zich steeds meer moeten richten op een gedifferentieerd personeelsbeleid. De werknemers zullen in toenemender mate niet meer afkomstig zijn uit een bepaalde doelgroep, maar steeds meer uit verschillende doelgroepen. Het tempo waarin dit zal gebeuren, is afhankelijk van de ontwikkeling van de krapte op de arbeidsmarkt. Deze zal zich weer binnen enkele jaren in het rayon Weert manifesteren. Het is dan ook belangrijk dat het rayon deze beweging nu in gang zet bij de werkgevers. Het in dienst nemen van nieuwe doelgroepen is één, maar het in dienst houden van deze personen is twee 19. De vruchten hiervan zullen dan ook eerst op langere termijn geplukt kunnen worden. Het bevorderen van het formuleren van een personeelsbeleid kan door de branches gedaan worden. Ook kunnen zij voor het MKB hierin 18 RAIL-Euregionaal 2001 Naar de arbeidsmarkt zonder grenzen 2001; Eerste ontwikkeljaar en RAIL-Euregionaal 2002 De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; managementsamenvatting. 19 Bron: de Baak Management Centrum VNO-NCW en Deloitte & Touche Human Capital Group: Volle vijvers, lege netten; Onderscheidend personeelsbeleid in een veranderende arbeidsmarkt,

51 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT diensten verlenen. Verder kunnen ook in samenwerking met gemeenten, RPA, CWI en UWV hierin de nodige activiteiten ontplooid worden. Het laatste thema omvat het onderwijs. Geconstateerd is dat het rayon Weert vreest voor de leegloop van jongeren, omdat er onvoldoende opleidingen zijn, niet voor werkzoekenden en niet voor de reguliere jeugd. Vanuit een eerste inventarisatie van alle opleidingen kan bekeken worden in hoeverre er gaten zijn, die vanuit de vraagkant ongewenst zijn. Met name de middelbare en hogere opleidingen verdienen extra aandacht. De mogelijkheid kan onderzocht worden in hoeverre een bepaalde hogere beroepsopleiding als vervolgopleiding kan dienen van een aanwezige middelbare opleiding. Er zal dan een alliantie aangegaan moeten worden met een of meerdere HBO-instellingen. Daarnaast kunnen de wel aanwezige opleidingen alles in het werk stellen om voor de scholieren binnen het rayon een leer-werk-plek of een stageplaats te vinden. Banden met individuele bedrijven zijn dan weer essentieel. Ook kan vanuit de opleiding de net gediplomeerde jongere gevolgd worden tijdens het eerste werkervaringsjaar. In dit eerste jaar worden tijdelijke contracten nog al eens verbroken of valt het werk bij de jongere tegen. Dit kan een mogelijkheid bieden om de jongere een andere baan aan te bieden binnen het rayon. 51

52 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT 52

53 BIJLAGEN Bijlagen 53

54 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT 54

55 LEESWIJZER Bijlage 1 Leeswijzer Rayonindeling 20 Arbeidsmarktrayon Rayon Venray (exclusief Mook en Middelaar) Rayon Venlo Rayon Roermond Rayon Weert (inclusief Cranendonck) Gemeenten Venray, Horst aan de Maas, Gennep, Bergen, Meerlo-Wanssum en Sevenum Venlo, Helden, Beesel, Maasbree, Arcen en Velden, Meijel en Kessel Roermond, Echt, Maasbracht, Heythuysen, Ambt Montfort, Roerdalen, Haelen, Swalmen, Heel, Roggel & Neer en Thorn Weert, Nederweert, Cranendonck en Hunsel Westelijke Mijnstreek Sittard-Geleen, Stein, Beek, Schinnen en Susteren Parkstad Limburg Maastricht en Mergelland Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum, Nuth, Voerendaal, Simpelveld en Onderbanken Maastricht, Meerssen, Valkenburg aan de Geul, Gulpen-Wittem, Margraten, Eijsden en Vaals Sectoren en bedrijfssectoren Sector Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Bedrijfssectoren Landbouw en visserij Voeding, Chemie, Metaal- en elektrotechniek, Overige industrie, Energie, Bouw en onroerend goed Handel en reparatie, Transport en communicatie, Bank- en verzekeringswezen, Horeca en Zakelijke dienstverlening Niet-commerciële diensten Quartaire diensten, Overheid en onderwijs, Overig 20 Zie bijlage 4 voor een kaart van de zeven arbeidsmarktrayons. 55

56 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Beroepssegmenten Het ROA hanteert een indeling in 43 beroepssegmenten die overeenkomt met de Standaard Beroepen Classificatie (SBC). Hierbij worden de volgende niveaus onderscheiden: - Elementaire beroepen - Lagere beroepen - Middelbare beroepen - Hogere beroepen - Wetenschappelijke beroepen De wetenschappelijke beroepssegmenten worden in deze RAIL-publicatie buiten beschouwing gelaten. Arbeidsmarktterminologie en definities Arbeidsgehandicapten Personen die geheel of gedeeltelijk arbeids- (on)geschikt zijn en die een uitkering ontvangen op basis van de WAO, de WAZ en de WAJONG. Peildatum: 1 januari. Bron: Landelijk Instituut Sociale Verzekeringen. Arbeidsmarktkrapte Arbeidsplaatsen Beroepsbevolking Als indicator voor de krapte van de arbeidsmarkt wordt het aantal openstaande vacatures gedeeld door het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW) in fase 1. Deze benadering wordt ook door ROA gevolgd in het hoofdrapport van RAIL. Door Etil wordt deze indicator aangeduid met 'arbeidsmarktkrapte relatief', omdat Etil daarnaast de indicator 'arbeidsmarktkrapte absoluut' gebruikt. Deze laatste indicator wordt berekend als het aantal openstaande vacatures minus het aantal NWW in fase 1. Het aantal arbeidsplaatsen van minimaal 12 uur per week. Het gaat hier zowel om personen in loondienst als zelfstandigen. Peildatum: april/mei. Bron: CBS, ROA, E,til. De beroepsbevolking is gelijk aan de som van de werkzame beroepsbevolking en de werkloze beroepsbevolking. De werkzame beroepsbevolking bestaat uit personen die behoren tot de groep jarigen en die ten minste 12 uur per week werken of werk hebben aanvaard. De werkloze beroepsbevolking bestaat uit die personen die verklaren ten minste 12 uur per week te willen werken, daarvoor 56

57 LEESWIJZER beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk te vinden. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS. Knelpuntindicator Openstaande vacatures Pendelsaldo Potentiële beroepsbevolking De knelpuntindicator wordt berekend als het aantal openstaande vacatures minus het aantal NWW in fase 1 gedeeld door het aantal NWW in fase 2 en 3. Deze benadering wordt ook door ROA gevolgd in het hoofdrapport van RAIL. Door Etil wordt deze indicator aangeduid met 'knelpuntindicator relatief', omdat Etil daarnaast de indicator 'knelpuntindicator absoluut' gebruikt. Deze laatste indicator wordt berekend als het aantal openstaande vacatures minus het aantal NWW in fase 1, 2 en 3. Het aantal openstaande vacatures is gebaseerd op de registratie van vacatures bij het CWI. Deze cijfers zijn vervolgens opgehoogd op basis van cijfers van het CBS. Hierdoor ontstaat een inschatting van het totale aantal openstaande vacatures. Peildatum: oktober Bron: CWI, CBS, bewerking E,til. Inkomende pendelstroom minus uitgaande pendelstroom. Dit betreft zowel binnenlandse als buitenlandse pendelstromen. Peildatum: juni Bron: E,til. Alle personen uit de bevolkingsgroep van jaar. Peildatum: 1 januari. Bron: CBS, E,til. Vacaturegraad Het aantal openstaande vacatures per arbeidsplaatsen in een sector of in een bedrijfs-, beroeps- of opleidingssector. Werkgelegenheidsgraad Werkloosheid (NWW) Het aantal arbeidsplaatsen ten opzichte van de potentiële beroepsbevolking (15-64-jarigen) in een gebied. Het aantal personen dat bij het Centrum voor Werk en Inkomen staat ingeschreven als niet-werkende werkzoekende voor ten minste 12 uur per week. Peildatum (cijfers 2002): oktober Bron: CWI 57

58 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Peildatum (cijfers 2002, 2003 en 2006): een jaargemiddelde. Bron: raming door E,til. Werkloosheidspercentage Aantal niet-werkende werkzoekenden uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. Bron: CBS, CWI, bewerking E,til Ontwikkelingen in de tijd De prognoses van de verschillende variabelen hebben betrekking op de jaren 2002, 2003 en Voor deze jaren zijn steeds jaargemiddelden gegeven. Om aan te geven of er in de afgelopen jaren (structurele) veranderingen zijn opgetreden, is 1996 als referentie gehanteerd. Naast de absolute aantallen zijn groeicijfers vermeld die betrekking hebben op de volgende perioden: 1996 tot 2001, 2001 tot en met 2002, 2002 tot en met 2003 en 2002 tot en met Bronvermelding In deze rapportage wordt, ter bevordering van de leesbaarheid, niet bij iedere constatering de bron vermeld. In bijlage 3 is een overzicht van geraadpleegde bronnen weergegeven. De bron wordt wel expliciet vermeld bij: - een letterlijk citaat uit een specifieke bron; - gebruik van unieke gegevens uit één specifieke bron; - een verwijzing naar een meer uitgebreid (cijfermatig) overzicht in bijlage 2 of in een andere rapportage uit de RAIL-reeks. Afkortingen BBL BOL BOC CBS CWI HBO MBO MIT MKB Nuggers NWW RMC ROA ROC RPA SAM SBI SBC Beroepsbegeleidende Leerweg Beroepsopleidende Leerweg Bouw Opleidingen Centrum Centraal Bureau voor de Statistiek Centrum voor Werk en Inkomen Hoger Beroeps Onderwijs Middelbaar Beroeps Onderwijs Stichting Maak het in de Techniek Midden- en Kleinbedrijf Niet uitkeringsgerechtigden Niet-werkende werkzoekenden Regionaal Meld- en Coördinatiepunt Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt Regionaal Opleidingen Centrum Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid Stichting Samenwerking Arbeidsmarkt Midden- en Kleinbedrijf Standaard Bedrijven Indeling (CBS) Standaard Beroepen Classificatie (CBS) 58

59 LEESWIJZER SUWI TOC UVI UWV VMBO VRL VSV WAJONG WAO WAZ WIW WO WSW WW wet Structuur Uitvoering Werk en Inkomen Technisch Opleidingen Centrum Uitvoeringsinstelling Uitvoeringsinstelling Werknemers Verzekeringen Voorbereidend Middelbaar Beroeps Onderwijs Vestigingen Register Limburg (E,til) Voortijdig School Verlaters Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen Wet Inschakeling Werkzoekenden Wetenschappelijk Onderwijs Wet Sociale Werkvoorziening Werkloosheidswet 59

60 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT 60

61 STATISTISCHE BIJLAGE Bijlage 2 Statistische Bijlage Toelichting De statistische bijlage bestaat uit een set tabellen. De tabellen zijn geordend naar categorie, sector of beroep. Bij de tabellen is ernaar gestreefd een duidelijk beeld van de arbeidsmarkt in het rayon en in Limburg te geven. Uitgangspunt is dat de cijfers een indicatie geven van de niveaus, structuren en ontwikkelingen evenals de verhoudingen die daartussen bestaan. De cijfers zijn daarom zover mogelijk gedetailleerd. Hierdoor kan de betrouwbaarheid verminderen. Het is daarom belangrijk de cijfers niet als exacte waarden op te vatten, maar als indicaties. Om die reden zijn de absolute aantallen op tientallen of honderdtallen afgerond. Percentages, indicatoren en totalen zijn berekend op basis van de absolute aantallen vóór afronding. Hierdoor kunnen verschillen optreden. 61

62 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT 62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77 77 STATISTISCHE BIJLAGE

78 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Bijlage 3 Bronnen A. Documentatie Literatuur algemeen - CINOP; De week van het leren, s Hertogenbosch, augustus De Baak, Management Centrum VNO-NCW & Deloitte & Touche Human Capital Group; Volle vijvers lege netten; onderscheidend personeelsbeleid in een veranderende arbeidsmarkt, Diverse artikelen uit kranten en tijdschriften, december 2001 tot en met december ECORYS-NEI, SEOR, TNO Inro & Bureau Louter (i.o.v. CWI); De Arbeidsmarkt in Zuid-Oost Nederland , Zoetermeer, september E,til, Kamers van Koophandel in Limburg; ERBO 2002, Het bedrijfsleven in Limburg; Enquête Regionale Bedrijfsontwikkeling FME-CWM; Conjunctuurenquête 2002, FME-CWM; Metalelektro Profiel: Vrouw in de metalelektro, jaargang 22, nummer 9, november IVA Tilburg; Markt- en Systeemimperfecties; Is marktsturing alleen voldoende voor een goed functionerende (regionale) arbeidsmarkt?, Eindhoven/Tilburg, juli NV Industriebank LIOF, NV Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, The Boston Consulting Group; De toekomst van de maakindustrie in Zuid-Nederland, maart Provincie Limburg; Beleidsprogramma Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek; Cijfers & Trends van Limburg, november Research voor Beleid BV & Bureau Blaauwberg; De klop op de deur: drukte voor de regisseursstoel. Beslispunten over de inkoop van reïntegratiediensten voor de gemeenten in Limburg, Leiden, 10 september SEO (Stichting voor Economisch Onderzoek der Universiteit Amsterdam); Reflecties op plaats en toekomst van de Nederlandse maakindustrie, Amsterdam, 1 juli V.I.A. variation in advertising; Ondernemend Nederland, jaargang 3, editie 1, juni Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg; Pactnieuws, jaargang 5, nummer 14, september Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg; Pactnieuws, jaargang 5, nummer 15, december Literatuur rayonaal - Gemeente Heerlen; Stadskrant Heerlen, Nummer 99, november Gemeente Sittard-Geleen (Born); Economisch Profiel Sittard-Geleen (presentatie door P. Meekels & F. Wagemans), Sittard-Geleen,

79 BRONNEN - Gemeente Sittard-Geleen (Born); Ondernemerscontact, nummer 1, november Gemeente Sittard-Geleen (Born); Stadsvisie Sittard-Geleen 2012, 13 juni Gemeenten Sittard-Geleen, Beek, Stein en Schinnen; Werkgelegenheidsbalans Westelijke Mijnstreek: Arbeidsmarkt- en Inkoopbeleid Gemeente Venray; Venray in cijfers; Statisisch overzicht Maastricht en Mergelland; Voortgangsdocument Rayonaal Arbeidsmarkt Platform, Maastricht en Mergelland, oktober Macintosh Retail Group; Halfjaarbericht 2002, augustus Macintosh Retail Group; Macinform, september NedCar; Jaarverslag 2001, Born, mei Research voor Beleid BV & Bureau Blaauwberg; Achter het kiezen; Arbeidsmarktbeleid Regio Roermond, Leiden, 20 februari Rockwool; Jaarverslag 2001/Sociaal en Milieu, Roermond, Stichting Adviesteam WERK/PRIVE BALANS; presentatie door M. Dijs voor ambtelijk overleg centrum gemeenten, Venlo, Stichting zorg- en Dienstenbureau; Arbeid Ontmoet Zorg (presentatie door G. Jacobs), Venlo, Stichting Zorg- en Dienstenbureau; overzichtspresentatie, Websites abvakabo.net/asb bondgenoten.fnv.nl jobs.oce.com venlo.digicity.nl maastricht/en/index.html

80 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT B. Werkgroepen Rayon Venray Gemeente Venray Gemeente Venray Gemeente Venray Gilde Opleidingen CWI Agri Business Groep Inalfa Business Vision Venray Industriële Club Venray mevr. K. Bruggeman dhr. D. Vervoort mevr. G. Brummans dhr. T. Berkers dhr. A. Baselmans dhr. H. Rutten dhr. D. Geurts dhr. P. van Hoef dhr. E. Peters Rayon Venlo Gemeente Venlo Gemeente Venlo Gilde Opleidingen St. Arbeidsmarkt MKB CWI CWI UWV UWV dhr. N. Naus dhr. H. van Schijndel dhr. T. Berkers dhr. J. Roumen dhr. P. Rietbergen mevr. G. Dautzenberg dhr. R. Roefs dhr. W. Huijbregts Rayon Weert Gemeente Weert Gemeente Weert CWI dhr. R. van Dooren dhr. J. van Gennip mevr. M. Kockelkoren Rayon Roermond Gemeente Roermond Gemeente Roermond REO Midden-Limburg BV Tempo Team Gilde Opleidingen CWI mevr. L. Smit mevr. D. Dieters-Van der Meulen dhr. C. Bosch mevr. W. Keizer dhr. T. Berkers mevr. A. Verhagen Rayon Westelijke Mijnstreek Gemeente Sittard-Geleen dhr. L. Burdorf 80

81 BRONNEN Rayon Maastricht & Mergelland Gemeente Maastricht CWI CWI Right Claessens Hufkens Human Resources Start MTB Maastricht NV dhr. R. Damoiseaux dhr. J. Dautzenberg dhr. W. Prickaerts dhr. S. Kreutzer dhr. J. Hufkens dhr. R. Mouthaan dhr. M. Jöris Rayon Parkstad Limburg Regio Parkstad Limburg DSM Limburg bv ABP PLUS Meijers dhr. P. Simons dhr. H. Moust dhr. P. Roes dhr. C. Meijers 81

82 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON WEERT Bijlage 4 Indeling zeven arbeidsmarktrayons Limburg NOORD-BRABANT Rayon Venray Rayon Venlo Rayon Weert DUITSLAND Rayon Roermond BELGIE Westelijke Mijnstreek Maastricht en Mergelland Parkstad Limburg Bron: E,til 82