E,til. RAIL De Limburgse Arbeidsmarkt Rayonrapportage Venray Maart RAIL-45. E,til Maastricht, maart 2003

Transcriptie

1 RAIL De Limburgse Arbeidsmarkt Rayonrapportage Venray Maart RAIL-45 E,til E,til Maastricht, maart 2003 Postbus BA Maastricht H. van Camp Telefoon W. Derks Fax Y. Pilet J. ten Brinke Internet K. Verstraeten

2 Overname uit deze uitgave is toegestaan mits de bron uitdrukkelijk vermeld is. Als bronvermelding geldt: 'Etil'. Hoewel de grootst mogelijke zorg is besteed aan de inhoud van dit rapport, kan Etil bv in generlei opzicht verantwoordelijkheid op zich nemen voor eventuele onvolledigheden of onjuistheden. RAIL 2002 is financieel mogelijk gemaakt door: Centrum voor Werk en Inkomen: CWI afdeling Arbeidsmarktkennis en advies Zuidoost Nederland Limburgse gemeenten: Maastricht Heerlen Sittard-Geleen Weert Roermond Venlo Venray Limburgs bedrijfsleven: DSM Stichting Máák het in de Techniek Zorg aan Zet Kamer van Koophandel Limburg Noord Kamer van Koophandel Zuid-Limburg Limburgs beroepsonderwijs: Arcus College Leeuwenborgh Opleidingen Gilde Opleidingen AOC Limburg Provincie Limburg Colofon Vormgeving omslag Lay-out, dtp en druk Oplage Lenting en Terlingen Grafisch Ontwerp Etil, Unigraphic, Universiteit Maastricht 100 exemplaren ISBN

3 NHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Voorwoord 5 Verschenen RAIL-publicaties 7 Ten geleide 9 Lijst van figuren e.a Arbeidsmarkt algemeen Rayon Venray Algemene karakterisering van het rayon Venray Aanbodzijde arbeidsmarkt Bevolking Beroepsbevolking Werkloosheid Additioneel arbeidsaanbod Vraagzijde arbeidsmarkt Werkgelegenheidsstructuur Werkgelegenheidsontwikkeling Grote werkgevers Openstaande vacatures Arbeidsmarkt in perspectief Discrepanties op de regionale arbeidsmarkt Rayon Venray Typering niet-werkende werkzoekenden Niet-werkende werkzoekenden naar fase Niet-werkende werkzoekenden naar geslacht en leeftijd Niet-werkende werkzoekenden naar beroep Openstaande vacatures naar sector en beroep Cijfermatige arbeidsmarktkrapte en knelpunten naar beroep Arbeidsmarktknelpunten in de praktijk Algemene arbeidsmarktknelpunten Belemmeringen aan de aanbodzijde Belemmeringen aan de vraagzijde Discrepanties in perspectief De toekomstige arbeidsmarkt Rayon Venray Algemene ontwikkelingen op korte en middellange termijn Ontwikkeling arbeidsaanbod Ontwikkeling arbeidsvraag Toekomstige discrepanties tussen aanbod en vraag Aandachtspunten voor de toekomst Hoofdlijnen van de regionale problematiek Aandachtspunten voor de toekomst 46

4 Bijlagen Bijlage 1 Leeswijzer 55 Bijlage 2 Statistische Bijlage 61 Bijlage 3 Bronnen 77 Bijlage 4 Indeling zeven arbeidsmarktrayons Limburg 81

5 VOORWOORD Voorwoord Voor u ligt de zesde set van publicaties van het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL): De Limburgse arbeidsmarkt De publicaties zijn samengesteld door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) en Etil, beide verbonden aan de Universiteit Maastricht. Evenals vorig jaar bestaat deze jaargang uit tien delen, waaronder de beknopte rapportage, het hoofdrapport, de statistische bijlage en zeven rayonrapportages. Qua methodiek en aanpak ligt de uitgave in de lijn van voorgaande jaren: actueel, vernieuwend en oplossingsgericht. Na jaren van economische voorspoed is thans het tij gekeerd en is de economische groei vrijwel tot stilstand gekomen. Dit heeft gevolgen voor de Limburgse arbeidsmarkt. In oktober 2002 is het aantal openstaande vacatures ongeveer de helft van 1½ jaar daarvoor, en is het aantal werkzoekenden met bijna 20% gestegen. Inmiddels is bekend dat de werkloosheid na oktober 2002 fors is blijven stijgen. De huidige omslag op de arbeidsmarkt maakt duidelijk dat adequate en actuele arbeidsmarktinformatie onmisbaar blijft. Middels het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL) heeft Limburg op dit vlak een reputatie opgebouwd. In géén enkele provincie in Nederland is zoveel geschikte arbeidsmarktinformatie voorhanden. Actuele informatie, korte- en lange-termijnprognoses, verdeeld naar opleiding, beroep, sector en rayon. Voor elk wat wils dus. De informatie is niet alleen beschikbaar, ze wordt ook gebruikt. Dit bleek uit de klantmeting die naar aanleiding van de voorgaande uitgave is verricht. Naast het gebruik via worden jaarlijks circa vierduizend publicaties verzonden aan ruim duizend personen of instellingen. De RAIL-publicaties en de Website worden tezamen zo n keer per jaar geraadpleegd. Daarnaast wordt de helpdesk RAIL zo n 200 keer per jaar bevraagd, worden er zo n 20 RAIL-presentaties per jaar gegeven en verschijnen er jaarlijks circa 20 berichten in dag- en tijdschriften. Deze informatie wordt gebruikt ter algemene oriëntatie, maar ook om bijvoorbeeld beslissingen te nemen over het al dan niet opstarten van een nieuwe opleiding, doorstroming in het onderwijs te bevorderen, sector- en rayonplannen te onderbouwen, projecten op te starten en dergelijke Het grote gebruik van RAIL-informatie is mede te danken aan de opzet van het project. Vanaf het begin zijn allerlei partijen betrokken, zoals het Centrum voor Werk en Inkomen, de Limburgse gemeenten, het Limburgs Beroepsonderwijs, het Limburgs Bedrijfsleven en de Provincie Limburg. Met ingang van 2003 wordt de verwevenheid met relevante (beleids)actoren nog verder vergroot, door de aanhaking bij het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Nu het project onder verantwoordelijkheid van het Vertrouwenspact plaatsvindt, is nog beter gewaarborgd dat de resultaten van het onderzoek worden benut voor het voeren van gefundeerd en gedeeld arbeidsmarktbeleid in de provincie Limburg. Zeker nu de werkloosheid stijgt is dit hard nodig. 5

6 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL) maakt de arbeidsmarkt transparanter en het arbeidsmarktbeleid consistenter. Daarom zijn wij ervan overtuigd dat RAIL ook de komende jaren een solide basis zal vormen voor het vinden van de juiste oplossingen voor knelpunten op de Limburgse arbeidsmarkt. Wij zijn vol vertrouwen dat RAIL nu in goede handen is bij het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Aftredend voorzitter stuurgroep RAIL drs. J. Th. Sørensen Voorzitter Vertrouwenspact Limburg Gedeputeerde H.F.M. Evers 6

7 VERSCHENEN RAIL-PUBLICATIES Verschenen RAIL-publicaties 98.RAIL-01: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 98.RAIL-02: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 98.RAIL-03: Kwalitatieve informatie over de Limburgse arbeidsmarkt; werkdocumenten industrie, handel* 99.RAIL-04: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 99.RAIL-05: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 99.RAIL-06: De Limburgse arbeidsmarkt; sectorrapportage bouw - zakelijke dienstverlening* 99.RAIL-07: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage* 00.RAIL-08: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 00.RAIL-09: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 00.RAIL-10: De Limburgse arbeidsmarkt ; sectorrapportage horeca, toerisme & recreatie en overheid* 00.RAIL-11: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage* 01.RAIL-12: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 01.RAIL-13: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 01.RAIL-14: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht & Mergelland 01.RAIL-15: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg* 01.RAIL-16: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek* 01.RAIL-17: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond* 01.RAIL-18: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert* 01.RAIL-19: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 01.RAIL-20: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray 01.RAIL-21: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage 02.RAIL-22: Naar de arbeidsmarkt zonder grenzen; 2001; eerste ontwikkeljaar* 02.RAIL-23: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 02.RAIL-24: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 02.RAIL-25: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht & Mergelland 02.RAIL-26: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg* 02.RAIL-27: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek* 02.RAIL-28: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond* 02.RAIL-29: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert* 7

8 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY 02.RAIL-30: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 02.RAIL-31: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray* 02.RAIL-32: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage 03.RAIL-33: RAIL-Euregionaal 2002: De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; managementsamenvatting 03.RAIL-34: RAIL-Euregionaal 2002: De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; statistische bijlage 03.RAIL-35: RAIL euregional 2002; der euregionale Arbeitsmarkt auf konjunktureller Talfahrt, Management-Zusammenfassung 03.RAIL-36: RAIL eurégional 2002; le marché de l emploi eurégional dans un creux conjoncturel, synthèse 03.RAIL-37: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 03.RAIL-38: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 03.RAIL-39: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht & Mergelland 03.RAIL-40: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg 03.RAIL-41: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek 03.RAIL-42: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond 03.RAIL-43: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert 03.RAIL-44: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 03.RAIL-45: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray 03.RAIL-46: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage * Publicatie niet meer in boekvorm verkrijgbaar. RAIL OP INTERNET 8

9 TEN GELEIDE Ten geleide Voor u ligt de RAIL Rayonrapportage Rayon Venray waarin de arbeidsmarktsituatie in het rayon Venray wordt geschetst. Deze rapportage maakt deel uit van de tiendelige RAIL-reeks De Limburgse arbeidsmarkt Deze reeks verschijnt nu voor het zesde jaar. Nadat de eerste jaren naast de provinciale studie sectorstudies zijn verschenen, gaat het de laatste drie jaar juist om regionale studies. Dit rapport verschijnt dus voor het derde achtereenvolgende jaar en omvat integrale arbeidsmarktinformatie voor het rayon Venray. RAIL staat voor Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg. RAIL is een arbeidsmarktinformatiesysteem dat is voortgekomen uit de samenwerking tussen verschillende arbeidsmarktpartijen. Inmiddels participeren de volgende organisaties in het RAIL-samenwerkingsverband: het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) Zuidoost Nederland, Provincie Limburg, vier Regionale Opleidingencentra (ROC s), te weten: AOC-Limburg, Arcus College, Gilde Opleidingen en Leeuwenborgh Opleidingen, de zeven centrumgemeenten 1 en het Limburgs bedrijfsleven (DSM, Stg. Maak t in de techniek, Zorg aan Zet, Kamer van Koophandel Noord, Kamer van Koophandel Zuid-Limburg). RAIL is één van de kernactiviteiten van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Met ingang van het jaar 2003 zal RAIL onder de directe verantwoordelijkheid van dit Vertrouwenspact vallen. Het draagvlak wordt daarmee nog verder verbreed. Het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg is een breed bestuurlijk platform waarin partijen beleidsafspraken maken met betrekking tot arbeidsmarkt en beroepsopleidingen. De jaarlijkse RAIL-publicatie geeft een overzicht van de huidige en toekomstige - kwantitatieve en kwalitatieve - discrepanties tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in Limburg. Evenals het afgelopen jaar bestaat de publicatie dit jaar uit de hoofdrapportage met bijbehorende statistische bijlage, zeven rayonrapportages en een beknopte rapportage. De hoofdrapportage geeft een beeld van de actuele arbeidsmarktsituatie in Limburg (oktober 2002) en een prognose voor de ontwikkelingen op korte termijn (2003). De ontwikkelingen op de middellange termijn (2006) zijn ontleend aan de RAILgegevens van de vorige reeks. Er worden om het jaar nieuwe middellange-termijnprognoses opgesteld. Deze hoofdrapportage (met statistische bijlage) wordt verzorgd door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA). Daarin is dit jaar voor het eerst een hoofdstuk opgenomen dat ingaat op de vergelijking tussen de arbeidsmarkten van de zeven rayons. Dit hoofdstuk is door Etil opgesteld. De RAIL-rayonrapportages sluiten aan op deze provinciale rapportage. Limburg kent zeven arbeidsmarktrayons: Venray, Venlo, Weert, Roermond, Westelijke Mijnstreek, Parkstad Limburg en Maastricht & Mergelland. In de zeven rayonrapportages wordt ingegaan op de specifieke arbeidsmarktkenmerken, -knelpunten en de aandachts- 1 De zeven Limburgse centrumgemeenten zijn: Venray, Venlo, Roermond, Weert, Sittard- Geleen, Heerlen en Maastricht. 9

10 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY punten voor de toekomst. Daarnaast wordt dit jaar expliciet ingegaan op de regionale arbeidsmarktontwikkelingen van de afgelopen drie jaar. Deze rayonrapportages worden verzorgd door Etil. Tot slot is er de beknopte rapportage waarin de conclusies van de ROA- en Etilrapportages zijn samengevat. Deze rapportage is opgesteld door CWI Zuidoost- Nederland. De gehele RAIL-reeks is in onderlinge samenwerking tussen ROA en Etil tot stand gekomen. Op grond van een integraal model van de arbeidsmarkt wordt door ROA het provinciale beeld samengesteld. Aan de hand van een door Etil ontwikkelde systematiek komen in aansluiting daarop de rayonrapportages tot stand. Deze zijn complementair aan de provinciale rapportage. De samenhang tussen de verschillende rapportages wordt verder gerealiseerd door onderlinge afstemming en toetsing van de resultaten en door consistentie in gehanteerde definities en aantallen. De rayonrapportages beschrijven zowel de vraag- als de aanbodzijde van de arbeidsmarkt waarbij kwantitatieve en kwalitatieve arbeidsmarktinformatie geïntegreerd zijn. De kwantitatieve informatie wordt door Etil uit verschillende bronnen verkregen en in een rayonaal rekenmodel geplaatst en verwerkt. De kwalitatieve informatie komt voort uit documentatieonderzoek en uit doorgaans twee discussiebijeenkomsten met een specifiek hiervoor samengestelde werkgroep per rayon. De voorliggende rapportage beschrijft de arbeidsmarkt van het rayon Venray en is opgebouwd uit drie hoofdstukken en vier bijlagen. Hoofdstuk 1 schetst het algemene beeld van de arbeidsmarkt in dit rayon. De arbeidsmarktstructuur en de specifieke kenmerken van het rayon staan centraal. Hoofdstuk 2 gaat in op de discrepanties zoals deze naar voren komen in de werkloosheid en vacatureproblematiek. Verder is er aandacht voor de match tussen de werklozen en de openstaande vacatures. Deze beschrijving is geënt op de situatie van oktober Hoofdstuk 3 gaat in op de toekomst. De prognoses voor 2003 worden gepresenteerd en er wordt een globale doorkijk naar 2006 gemaakt. Dit leidt uiteindelijk tot een beschrijving van enkele belangrijke aandachtspunten. In bijlage 1 worden in een leeswijzer de toegepaste indelingen, definities en afkortingen kort verklaard. De statistische informatie betreffende het rayon is opgenomen als bijlage 2. De tabellen zijn voornamelijk geordend naar categorie, sector en beroep. Bijlage 3 bestaat uit een overzicht van de geraadpleegde bronnen: de documentatie en de samenstelling van de werkgroepen. Als laatste is in bijlage 4 de kaart opgenomen waarop de zeven Limburgse arbeidsmarktrayons staan afgebeeld. Tot slot een woord van dank aan allen die aan de totstandkoming van de verschillende rayonrapportages hebben bijgedragen. Dit geldt in het bijzonder voor de contactpersonen van de centrumgemeenten en de leden van de werkgroepen. Zij hebben allen actief bijgedragen aan een scherper beeld van de arbeidsmarktsituatie in het rayon. 10

11 LIJST VAN FIGUREN E.A. Lijst van figuren Figuur 1.1 Samenstelling en afbakening arbeidsmarktrayon Venray Figuur 1.2 Ontwikkeling van de werkloosheid en de openstaande vacatures, Figuur 1.3 Relatieve pendelsaldi, 2002 Figuur 1.4 Sectorale samenstelling van de werkgelegenheid, 2002 Figuur 2.1 Aandeel van het rayon in de aantallen NWW (naar fase) in Limburg, oktober 2002 Figuur 2.2 Absolute arbeidsmarktkrapte en knelpunten in Rayon Venray, 2002 Figuur 2.3 Absolute krapte per beroepssegment in Rayon Venray, Figuur 3.1 De kern van de Stimulus-cirkel: oplossingscategorieën en strategische keuzes bij aanbodtekort Lijst van staten Staat 1.1 Profiel van het rayon Venray ten opzichte van Limburg, 2002 Staat 1.2 Ontwikkeling absolute werkgelegenheid, Staat 1.3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in Rayon Venray, Staat 2.1 Ontwikkeling van niet-werkende werkzoekenden naar fase, geslacht en leeftijd, Staat 2.2 Vacaturegraad per sector, Staat 2.3 Langdurig openstaande vacatures, Staat 2.4 De beroepssegmenten met het grootste vraag- en aanbodoverschot, oktober 2002 Staat 2.5 Vergelijking tussen openstaande vacatures en NWW per beroepssegment, oktober 2002 Staat 2.6 Totale relatieve en absolute krapte en knelpunten,

12 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Lijst van tabellen in bijlage 2: Statistische Bijlage Tabel 1.1 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2002 Tabel 1.2 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2003 Tabel 1.3 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2006 Tabel 1.4a Arbeidsmarktoverzichten, procentuele en gemiddelde verandering per jaar Tabel 1.4b Arbeidsmarktoverzichten, procentuele en gemiddelde verandering per jaar Tabel 2 Tien grootste werkgevers, Rayon Venray, 2002 Tabel 3.1 Openstaande vacatures en vacaturegraad per sector, Rayon Venray (oktober 2002) Tabel 3.2 Openstaande vacatures naar sectoren, Rayon Venray (oktober 2002) Tabel 3.3 Openstaande vacatures naar beroepssegment, Rayon Venray (oktober 2002) Tabel 4.1 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar kenmerk en werkloosheid in %, Rayon Venray (oktober 2002) Tabel 4.2 Niet-werkenden werkzoekenden (NWW) naar beroepssegment, Rayon Venray (oktober 2002) Tabel 5.1 Arbeidsmarktkrapte en knelpuntindicator (relatief), Rayon Venray (oktober 2002) Tabel 5.2a Arbeidsmarktkrapte en knelpunten in absolute aantallen, Limburg (oktober 2002) Tabel 5.2b Arbeidsmarktkrapte en knelpunten in absolute aantallen, Rayon Venray (oktober 2002) 12

13 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN 1 Arbeidsmarkt algemeen Rayon Venray De arbeidsmarkt van het rayon Venray is voor Limburgse begrippen een kleine arbeidsmarkt. De voordelen van een kleine markt met informele netwerken lijken wat om te buigen naar nadelen, dit onder invloed van een ruimere oriëntatie van mensen en bedrijven en onder invloed van schaalvergroting. De werkloosheid is het laatste jaar zeer sterk toegenomen in dit rayon. De werkgelegenheid is de afgelopen vijf jaar minder gegroeid, de laatste twee jaren is deze zelfs afgenomen. Gezien de werkgelegenheidsstructuur met een relatief grote vertegenwoordiging van de veeteeltsector, de metalelectro en de zorg is de basis aan de vraagkant voor de komende jaren zwak. De iets grotere economische trekkracht neemt ook iets in sterkte af. Enkele kenmerken met betrekking tot het aanbod op een rijtje. De participatiegraad ligt met 70% boven het provinciaal gemiddelde van 66% en boven het landelijk gemiddelde van 68%. De beroepsbevolking is de afgelopen vijf jaren minder toegenomen dan het Limburgs gemiddelde. Vooral de arbeidsparticipatie onder vrouwen is relatief hoog. De werkloosheid ligt heel laag: 5,0% in rayon Venray tegenover 7,7% in Limburg en 6,9% in Nederland. Het rayon beschikt over een beperkt additioneel arbeidspotentieel. De vraag in het rayon Venray kenmerkt zich door haar sectorale samenstelling. De landbouw en de nijverheid zijn sterker vertegenwoordigd, de commerciële en nietcommerciële dienstverlening juist zwakker. De totale werkgelegenheid is de afgelopen vijf jaar met slechts 1,9% gemiddeld per jaar toegenomen, dat is een half en heel procentpunt minder dan in Nederland respectievelijk in Limburg het geval was. Verder waren er in het rayon Venray in 2002 in verhouding tot de totale werkgelegenheid meer openstaande vacatures dan in Limburg, namelijk 2,5 versus 1, Algemene karakterisering van het rayon Venray Het arbeidsmarktrayon Venray is samengesteld uit de volgende gemeenten (in volgorde van aantal inwoners): Venray, Horst aan de Maas, Gennep, Bergen, Meerlo-Wanssum en Sevenum (figuur 1.1). Het rayon Venray grenst qua ligging direct aan Duitsland, aan de provincies Noord-Brabant en Gelderland en aan het arbeidsmarktrayon Venlo. Met dit rayon bestaat een nauwe samenwerking als het om arbeidsmarktzaken gaat. De rayons Venray en Venlo hebben één gezamenlijk Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid (RPA) Noord-Limburg en in 2000 is gezamenlijk het rayonplan Noord-Limburg geformuleerd. Er zijn inmiddels ook veel gezamenlijke initiatieven van de grond gekomen. Deze bieden onder andere de mogelijkheden aan het rayon Venray om mee te liften op de projecten die in het kader van het Grote Steden Beleid door de gemeente Venlo geïnitieerd en ingebracht zijn. 13

14 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Het rayon typeert zich als een landelijke regio met een beeldbepalende agrarische sector. Venray is de centrumgemeente en staat bekend als een aantrekkelijke vestigingsplaats. Verder heeft het rayon een eigen cultuur, die zich kenmerkt door haar korte lijnen en informele netwerken. Dit is mede te danken aan de kleinschaligheid van dit rayon. Het rayon Venray is na het rayon Weert het kleinste arbeidsmarktrayon in Limburg (staat 1.1). Het rayon Venray omvat tussen de 10 en 11% van de Limburgse beroepsbevolking. In deze rapportage wordt het percentage van 11% gebruikt. Ook biedt het rayon 10% van de Limburgse werkgelegenheid. Daarnaast is er sprake van uitgaande pendel. Deze elementen duiden erop dat het rayon Venray geen bovenregionale werkgelegenheidsfunctie heeft. Verder zijn er naar verhouding meer openstaande vacatures en minder arbeidsongeschikten aanwezig in het rayon. Indien in het vervolg over vacatures gesproken wordt, betreft het openstaande vacatures. Figuur 1.1 Samenstelling en afbakening arbeidsmarktrayon Venray Bron: E,til 14

15 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Staat 1.1 Profiel van het rayon Venray ten opzichte van Limburg, 2002 Aandeel Rayon Venray in Limburg Vraag Aanbod Beroepsbevolking 11% Werkgelegenheid 10% Arbeidsongeschikten 9% Werkloosheid 7% Openstaande vacatures 15% Bron: Bijlage 2 Het rayon Venray ligt in Noord-Limburg. Voor Noord-Limburg is geconstateerd dat de economische prestatie in een jaar ten tijde van redelijke hoogconjunctuur - gelijk is aan het landelijk gemiddelde dankzij de groei van de omzet en de export. Noord-Limburg presteerde hiermee beter dan de rest van de provincie Aanbodzijde arbeidsmarkt 2002 Aanbodzijde Het aanbod op de arbeidsmarkt wordt voor een belangrijk deel bepaald door de bevolkingsstructuur en -ontwikkelingen in de regio. Alle inwoners in de leeftijd van jaar worden tot de potentiële beroepsbevolking gerekend. Een gedeelte van deze potentiële beroepsbevolking meldt zich daadwerkelijk op de arbeidsmarkt. Deze groep wordt de beroepsbevolking genoemd. Bij het vaststellen van de beroepsbevolking wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. De omvang van de beroepsbevolking ten opzichte van de potentiële beroepsbevolking geeft aan in welke mate men voor ten minste 12 uur per week wil deelnemen aan de arbeidsmarkt. Uitgedrukt in een percentage wordt dit de beroepsdeelneming of participatiegraad genoemd. De beroepsbevolking omvat zowel de personen die werken (werkende beroepsbevolking) als degenen die dat zouden willen, maar er nog niet in geslaagd zijn werk te vinden (werkloze beroepsbevolking). Personen uit de werkloze beroepsbevolking worden ingeschreven als niet-werkende werkzoekende (NWW) bij de Centra voor Werk en Inkomen (CWI s). De non-participatie bestaat uit die groep mensen die wel tot de leeftijdsgroep van jarigen behoren, maar die zich niet op de arbeidsmarkt melden voor een baan van ten minste 12 uur per week. Hiervoor kunnen uiteenlopende redenen bestaan, zoals het volgen van een opleiding, de keuze voor zorg- en/of huishoudelijke taken, vervroegde terugtreding uit de arbeidsmarkt of volledige arbeidsongeschiktheid Bevolking In het rayon Venray woonden in januari 2002 ongeveer personen. In de periode is dit aantal gemiddeld per jaar met 0,5% toegenomen. Het 2 Bron: Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek, Cijfers & Trends van Limburg, november 2002, pagina 5. 15

16 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY laatste jaar nam de bevolking met 0,3% toe. De andere rayons in Noord- en Midden- Limburg kenden ook een groei van de bevolking, maar in mindere mate dan in het rayon Venray. De bevolkingsgroei in het rayon Venray was het hoogst van alle rayons. Wordt de bevolkingsontwikkeling van het rayon Venray met die in Limburg en Nederland vergeleken, dan blijkt dat deze in het rayon Venray duidelijk hoger lag dan in Limburg, maar lager dan in Nederland. In Limburg is de bevolking in de periode namelijk met gemiddeld 0,1% per jaar toegenomen, in Nederland met 0,7% Beroepsbevolking De totale beroepsbevolking bestond in het rayon Venray in 2002 uit personen. Deze personen hadden een baan of waren op zoek naar een baan van ten minste 12 uur per week. In de periode is de bevolking toegenomen met gemiddeld 0,5% per jaar. De potentiële beroepsbevolking (15-64-jarigen) bleef in dezelfde periode gelijk. Door de toenemende arbeidsparticipatie groeide de beroepsbevolking in het rayon Venray echter gemiddeld per jaar met 0,5%. De groei van 0,5% gemiddeld per jaar is tezamen met het rayon Weert de laagste toename van alle rayons in Limburg (gemiddeld 0,9%) en veel lager dan in Nederland (1,8%). Het laatste jaar is de beroepsbevolking in het rayon Venray relatief gezien meer toegenomen dan provinciaal en minder dan in Nederland. De groeipercentages lagen op respectievelijk 1,0%, 0,9% en 1,3%. De arbeidsparticipatie lag in 2002 in het rayon Venray op 70%. Voor Limburg lag dit percentage op 66 en voor Nederland op 68. Hieruit komt een relatief sterk hogere arbeidsmarkt participatie in het rayon Venray naar voren. Vooral de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen is relatief hoog in dit rayon. De beroepsbevolking heeft een goede arbeidsmoraal. De inwoners zijn doeners die graag de handen uit de mouwen steken. Dit blijkt ook uit de hoge participatie. Wel is de beroepsbevolking iets lager opgeleid Werkloosheid De werkloosheid is hier gedefinieerd als het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW) zoals deze bij de Centra voor Werk en Inkomen geregistreerd worden. Verwacht wordt dat de werkloosheid in 2002 gemiddeld genomen uitkomt op NWW ers voor het rayon Venray. Dit komt overeen met 5,0% van de totale beroepsbevolking. Voor Limburg als geheel zal het aantal NWW gemiddeld genomen in 2002 op uitkomen. Dit is lager dan het aantal niet-werkende werkzoekenden in 2000, maar ongeveer meer dan in Het rayon Venray heeft hiermee veruit de laagste werkloosheid in Limburg en het werkloosheidspercentage is ook veel lager dan het gemiddelde in Nederland. In Limburg zal de gemiddelde werkloosheid voor 2002 namelijk op 7,7% uitkomen, in Nederland op 6,9%. In de periode is de werkloosheid in het rayon Venray gemiddeld per jaar met 12% afgenomen. Dat is een sterke daling in vergelijking met de andere rayons in 16

17 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Limburg en in vergelijking met de daling in Nederland. Gemiddeld genomen is in de toename van de werkloosheid in het rayon Venray een van de hoogste geweest in de provincie, namelijk 17%. De toename van de werkloosheid in Limburg en in Nederland lag gemiddeld op respectievelijk 9,6 en 12,7%. Deze sterke toeneming is in het rayon in het laatste kwartaal van 2002 ook duidelijk als zodanig ervaren. De trendlijnen in figuur 1.2 laten duidelijk zien dat de werkloosheid in 2001 zijn dieptepunt heeft bereikt en vervolgens weer sterk is gestegen. De werkloosheid en de vacaturegraad zijn weergegeven op basis van een voortschrijdend gemiddelde van het voorafgaande jaar. Een half jaar voordat de werkloosheid het dieptepunt bereikte, begon de vacaturegraad af te nemen. Figuur 1.2 Ontwikkeling van de werkloosheid en de openstaande vacatures, a 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 jan-00 mrt-00 De werkloosheid is uitgedrukt in het aantal niet-werkende werkzoekenden in procenten van de beroepsbevolking (werkloosheidspercentage). b De openstaande vacatures zijn uitgedrukt als percentage van het aantal arbeidsplaatsen 3. Alle weergegeven percentages zijn berekend als een voortschrijdend gemiddelde van de afgelopen twaalf maanden. Het percentage wordt vermeld bij de laatste maand. Bron: CWI, E,til Werkloosheid Limburg (linker as) a Werkloosheid rayon Venray (linker as) mei-00 jul-00 sep-00 nov-00 jan-01 mrt-01 mei-01 Openstaande vacatures Limburg (rechter as) b jul-01 sep-01 nov-01 jan-02 mrt-02 mei-02 jul-02 sep-02 nov-02 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1, Additioneel arbeidsaanbod Naast de beroepsbevolking bestaat er de non-participatie, ofwel het additioneel arbeidsaanbod. Daarnaast kan ook een uitgaand pendelsaldo gezien worden als potentieel arbeidsaanbod voor het betreffende rayon. Nu het economisch minder 3 Voor de openstaande vacatures is - om het historische verloop te kunnen schetsen - uitgegaan van de bij de Limburgse CWI s geregistreerde aantallen. Deze aantallen wijken af van de RAIL-cijfers. Voor de RAIL-cijfers wordt namelijk een inschatting gemaakt van het totaal aantal openstaande vacatures; niet alleen van de geregistreerde aantallen. 17

18 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY goed gaat, neemt de directe noodzaak tot inzet van dit arbeidsaanbod af. Als de economie weer aantrekt over een enkel jaar, staat de personeelswerving onder deze groep weer helemaal op de agenda. In deze paragraaf wordt ingegaan op de omvang van dit potentieel in het rayon Venray. Het niveau van de arbeidsmarktparticipatie is in het rayon Venray erg hoog en ligt vier procentpunten hoger dan in Limburg en twee punten hoger dan in Nederland. Deze hoge participatie betekent dat deze groep non-participerenden niet de meest geschikte groep is voor het mobiliseren van extra arbeidskrachten. Arbeidsgehandicapten ontvangen een uitkering op basis van de WAO, WAZ en de WAJONG. Deze afkortingen staan respectievelijk voor; Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering; Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen; en Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten. In het rayon Venray bevinden zich procentueel relatief iets minder geregistreerde arbeidsgehandicapten dan in Limburg als geheel. Met 10,3% van de potentiële beroepsbevolking scoort het rayon Venray lager dan het Limburgs gemiddelde (10,7%). Desondanks heeft het rayon Venray een duidelijk hoger percentage arbeidsgehandicapten dan het aangrenzende rayon Venlo (8,6%). Het verschil met de aangrenzende rayons bestaat voornamelijk uit het hogere aantal personen in het rayon Venray dat een WAJONG-uitkering ontvangt. In totaal ontvangen in het rayon Venray personen een WAJONG-uitkering en mensen een andere arbeidsongeschiktheidsuitkering. Figuur 1.3 Relatieve pendelsaldi, 2002 a 5,1 6,6 6,7 0,0-6,6-4,1-5,7-10,4 Limb. Venray Venlo Roerm. Weert WM PL MM a De pendelsaldi zijn uitgedrukt in een percentage van het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon. Voor de berekening van de percentages zijn de meest recente pendelsaldi uit 1999 uitgedrukt in het aantal arbeidsplaatsen in mei Bron: E,til Het pendelsaldo van een rayon bestaat uit twee delen. Enerzijds het aantal inwoners uit het eigen rayon dat buiten het rayon werkzaam is en anderzijds het aantal 18

19 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN personen woonachtig buiten het rayon dat werkzaam is in het specifieke rayon. Uit figuur 1.3 blijkt dat de relatieve pendelsaldi van de verschillende rayons sterk uiteenlopen. Het rayon Venray kent een uitgaand pendelsaldo. In mei 1999 had het rayon Venray een absoluut uitgaand pendelsaldo van ruim personen. Dit uitgaande pendelsaldo staat ongeveer gelijk aan 6,6% van het totale aantal arbeidsplaatsen binnen het rayon in In Noord-Limburg was in 1999 de uitgaande pendel groter dan de inkomende pendel. In de daaraan voorafgaande periode van groeide de uitgaande pendel met ruim 75% terwijl de inkomende pendel met 40% groeide Vraagzijde arbeidsmarkt 2002 Vraagzijde De vraagzijde van de arbeidsmarkt wordt bepaald door de vraag van werkgevers naar arbeidskrachten. De totale arbeidsvraag bestaat uit het aantal arbeidsplaatsen en het aantal openstaande vacatures in het rayon met een minimale grootte van 12 uur per week. Het aantal arbeidsplaatsen wordt de werkgelegenheid genoemd. Meetwijze De werkgelegenheid is door Etil in deze rayonrapportages gebaseerd op de tellingen volgens het VestigingenRegister Limburg (VRL, teldatum april/mei van ieder jaar). De werkgelegenheid in het RAIL-hoofdrapport van ROA is gebaseerd op tellingen van het CBS. Hieruit blijkt duidelijk dat werkgelegenheid op verschillende manieren gedefinieerd en geteld kan worden. ROA gaat uit van cijfers van het CBS van de werkzame beroepsbevolking. De omvang van de werkgelegenheid heeft dan betrekking op het aantal personen dat in de regio woont en dat betaald werk heeft in of buiten de regio. Er wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. Vanwege de door het CBS gehanteerde betrouwbaarheidsmarges zijn deze cijfers alleen bruikbaar voor de provincie Limburg als geheel. Etil gaat uit van zelf verzamelde cijfers van het VestigingenRegister Limburg, het VRL. De omvang van de werkgelegenheid heeft nu betrekking op het aantal arbeidsplaatsen in de regio, ongeacht of deze wordt bezet door personen die binnen of buiten de regio wonen. Er wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. De betrouwbaarheid van deze cijfers is zodanig dat een verdergaande detaillering mogelijk is. Deze beide tellingen geven verschillende eindresultaten. Deze verschillen hangen samen met de pendel, het feit dat een persoon meerdere deeltijdbanen kan hebben en ten slotte met verdere meet- en telverschillen. Werkgelegenheidsgraad De mate waarin een regio werkgelegenheid kan bieden voor de eigen potentiële beroepsbevolking (bevolking van jaar), wordt in deze rapportage de werkgelegenheidsgraad genoemd. De werkgelegenheidsgraad is daarmee een 4 Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek, Cijfers & Trends van Limburg, november

20 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY indicator voor de economische trekkracht van een gebied. Vanwege de geografische structuur heeft een stedelijke regio in het algemeen echter een hogere werkgelegenheidsgraad dan een landelijke regio. Het is van belang om de werkgelegenheidsgraad daarom alleen te gebruiken om soortgelijke gebieden met elkaar te vergelijken Werkgelegenheidsstructuur In mei 2002 beschikte het rayon Venray over arbeidsplaatsen met een minimale grootte van 12 uur per week. Dit vertaalt zich in een werkgelegenheidsgraad van 58,6% voor het rayon Venray. Voor Limburg ligt deze graad op 57,1%. Dit betekent dat er relatief meer banen in het rayon Venray aanwezig zijn dan dat er personen tussen de jaar wonen. De regio kent daarmee een iets hogere economische trekkracht. Tegenover deze wat grotere trekkracht staat het meer footloose worden van de regionale bedrijvigheid. De beslissingscentra van grote werkgevers bevinden zich buiten het rayon. Dat geldt voor enkele grote industriele werkgevers, maar ook voor werkgevers in de logisitiek en zorg. De commerciële dienstensector is met arbeidsplaatsen (33%) het grootst in het rayon Venray. Het gaat vooral om logistieke bedrijven. Daarnaast is de nijverheidssector met arbeidsplaatsen (30%) sterk vertegenwoordigd. Het gaat dan vooral om de metalelectro 5. De niet-commerciële dienstensector omvat werkgevers in het onderwijs, de overheid, de gezondheidszorg en de overige quartaire diensten. Het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon Venray in deze sector is De agrarische sector is de kleinste in omvang met arbeidsplaatsen. In het rayon Venray is in vergelijking met Limburg vooral de landbouwsector sterk vertegenwoordigd. Het gaat hier namelijk om 14% van de werkgelegenheid in het rayon tegenover 5% in Limburg. De commerciële en de niet-commerciële dienstensector zijn daarentegen relatief een stuk kleiner dan in Limburg. In de studie van de Rabobank is geconstateerd dat binnen Limburg de verdienstelijking in Noord-Limburg achterblijft bij de verdienstelijking in Zuid- Limburg. Ook de groei in de commerciële dienstensector in Noord-Limburg blijft duidelijk achter bij de groei in Midden- en Zuid-Limburg 6. Dit is voor dit rayon van toepassing ( tabel 1.1 en 1.4a). In figuur 1.4 zijn zowel voor het rayon Venray en Limburg als ook voor Nederland de relatieve aandelen van de sectoren in de totale werkgelegenheid weergegeven. Dan blijkt dat de werkgelegenheidsstructuur meer bij de Limburgse structuur past dan bij de Nederlandse. Maar ook ten opzichte van de Limburgse structuur zijn er duidelijke verschillen. 5 6 Bron: 02.RAIL-3, De Limburgse arbeidsmarkt ; Rayonrapportage Venray, Etil maart 2002, pagina 24. Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek, Cijfers & Trends van Limburg, november 2002, pagina 9. 20

21 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Figuur 1.4 Sectorale samenstelling van de werkgelegenheid, % 19% 30% 30% 45% 40% 33% 31% 26% 23% 3% 5% Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Nederland Limburg Venray Niet-commerciële diensten Bron: Bijlage 2, tabel Werkgelegenheidsontwikkeling In de periode is de werkgelegenheid in het rayon Venray gemiddeld per jaar met 1,9% toegenomen. Voor Limburg lag dit percentage op 3,0% en landelijk op 2,5%. In is de werkgelegenheid in het rayon Venray met 1,0% toegenomen en in Limburg en Nederland met respectievelijk 1,3 en 1,0%. Over deze twee periodes gezien, is de werkgelegenheid in het rayon Venray dus achtergebleven. In de periode lag de groei in het rayon Venray in de niet-commerciële dienstverlening lager dan gemiddeld voor Limburg en Nederland. In deze periode groeide de werkgelegenheid in deze sector met slechts 0,7% per jaar. In Limburg en in Nederland lag de groei op 2,3% per jaar. Dit verschil in groei hangt samen met decentralisatie van de psychiatrische zorg en centralisatie van de ziekenhuizen. Dit heeft het rayon banen gekost; dit grootschalige verlies moet gecompenseerd worden. De werkgelegenheid in de landbouwsector nam af met 1,0% per jaar. Dit rayon ondervindt de gevolgen van de reconstructie in de veeteelt. Zo is het aantal landbouwbedrijven tussen 1995 en 2001 afgenomen van 684 naar Provinciaal en nationaal nam de werkgelegenheid in deze sector met respectievelijk 1,2 en 0,4% af. Aangezien de relatieve omvang van deze sector in het rayon Venray veel groter is, werkt deze daling sterker door in de groei van de totale werkgelegenheid. De werkgelegenheidgroei in de nijverheidssector lag in het rayon hoger dan provinciaal en nationaal. In was de sectorale werkgelegenheidsontwikkeling in het rayon Venray min of meer hetzelfde als in Limburg het geval was. Het jaar 2002 is het jaar van de conjuncturele omslag. Lagere omzetten en minder goed gevulde orderportefeuilles leiden op den duur tot minder personeel. De ERBO- 7 Bron: Statistisch overzicht 2001, Gemeente Venray, gemeente Venray, 2002, pagina

22 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY enquête bevestigt dit 8. Wel blijkt dat de industriële werkgelegenheid in Limburg nog minder is afgenomen dan landelijk het geval was, met name door de gunstige ontwikkelingen in de chemie. In de metalelectro waren de ontwikkelingen slechter. Dit wordt bevestigd door de FME-CWM-conjunctuurenquête 9. De werkgelegenheid in de metalelectro is in 2002 met 4,5% gedaald. Ook voor 2003 wordt hier nog van een daling van 3,5% uitgegaan. Het rayon Venray zal dit zeker merken, omdat de metalelectro sterker is vertegenwoordigd 10. In de gehele periode zijn er in het rayon Venray ongeveer 600 arbeidsplaatsen verloren gegaan. Parallel hieraan nam de werkgelegenheidsgraad in het rayon Venray in twee jaar af met 1,0 procentpunt tot 58,6% (staat 1.3). Een afname van het aantal arbeidsplaatsen en een daling van de werkgelegenheidsgraad in de periode is uniek voor Limburg. Zoals blijkt uit staat 1.2, is dit het gevolg van een daling van het aantal arbeidsplaatsen in het jaar In Limburg is de werkgelegenheidsgraad in deze jaren met 1,6 procentpunt toegenomen tot 57,1%. De trekkracht van de regio was iets sterker, maar is de laatste jaren verminderd. In staat 1.2 zijn de absolute aantallen arbeidsplaatsen aangegeven van ten minste 12 uur per sector per jaar voor deze periode. Ook hieruit blijken weer de verschillen in werkgelegenheidsgroei per sector en regio als in de vorige alinea beschreven. Ander onderzoek heeft vastgesteld dat in Limburg de moderne industrie een gelijk aandeel heeft in de totale industrie als voor Nederland het geval is, namelijk 60% 11. Wel was de groei van de moderne industrie in Limburg sterker dan landelijk het geval was. De maakindustrie wordt dan ook wel getypeerd als de motor van de vernieuwing van de economie met daarin een toenemende verwevenheid van innovatie tussen industrie en diensten. Staat 1.2 Ontwikkeling absolute werkgelegenheid, Rayon Venray Limburg Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Niet-commerciële diensten Totaal Bron: VRL, E,til 8 Bron: Kamers van Koophandel in Limburg, Het bedrijfsleven in Limburg; Enquête Regionale Bedrijfs Ontwikkeling 2002, december Bron: 10 Bron: 02.RAIL-31, De Limburgse arbeidsmarkt ; Rayonrapportage Venray, Etil maart 2002, pagina Bron: SEO, Reflecties op plaats en toekomst van de Nederlandse maakindustrie, juli

23 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Geconstateerd moet worden dat de traditionele industrie en dan vooral de metalelectro onder druk staat. Naast modernisering van producten, productieprocessen en markten, vindt momenteel ook herstructurering plaats Grote werkgevers De tien grootste werkgevers van dit rayon laten een keur van activiteiten zien (zie tabel 2 in bijlage 2 van dit rapport). Vier werkgevers behoren tot de niet-commerciële dienstensector. Hiervan zijn Stichting Vizier ( ), het Vincent van Gogh Instituut ( ) en de Groep Geleide Wapens Luchtmachtbasis De Peel ( ) de grootste. De grootste werkgevers buiten de niet-commerciële dienstverlening zijn: Xerox Manufacturing Nederland BV ( ) en de NLW Bedrijven ( ). De NLW Bedrijven en Intos (vermeld in de commerciële dienstensector) voeren de Wet Sociale Werkvoorziening uit. De hoofdactiviteit daarin wordt gevormd door respectievelijk de nijverheid en de commerciële diensten, waardoor deze in deze sector zijn ondergebracht. De andere grote werkgevers buiten de niet-commerciële dienstverlening zijn de twee recreatieparken van Center Parcs en Start Uitzendbureau Openstaande vacatures De openstaande vraag naar arbeid is sterk gedaald. In het voorjaar 2000 was het aantal openstaande vacatures in het rayon Venray ongeveer In het voorjaar 2001 kwam dit aantal uit op ruim In het najaar 2002 kwam het aantal openstaande vacatures onder de te liggen. In twee jaar tijd is het aantal openstaande vacatures dus met 45% gedaald. In Limburg was deze daling 57%. Het aantal openstaande vacatures is in het rayon Venray dus minder sterk gedaald dan in Limburg. Het aantal openstaande vacatures kwam in het najaar 2002 overeen met 2,5% van het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon. Zoals blijkt uit staat 1.3, lag dit percentage in voorgaande jaren veel hoger. In de periode lag het percentage sterk hoger dan in Limburg, met name in Arbeidsmarkt in perspectief Deze paragraaf gaat in op de ontwikkelingen aan de aanbod- en vraagkant gedurende de laatste drie jaren in het rayon Venray in vergelijking met Limburg. Dit geeft een eerste indicatie voor specifieke regionale kenmerken en voor knelpunten op de arbeidsmarkt in het rayon Venray. De arbeidsmarkt van het rayon Venray is een kleine arbeidsmarkt. Het is het op Weert na het kleinste van de zeven arbeidmarktrayons in Limburg. Daardoor zijn er veel informele netwerken en kunnen vragers en aanbieders elkaar makkelijk vinden. Dit zal ertoe bijdragen dat de werkloosheid laag is en de participatiegraad hoog. De werkgelegenheidsgroei is de laatste vijf jaar veel lager geweest dan in Limburg, de laatste twee jaren zelfs negatief. De werkloosheid is flink opgelopen. Verder staan belangrijke grote werkgevers onder druk. Schaalvergroting, reconstructie, 23

24 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY (de)centralisatie van de zorg, beslissingscentra buiten de regio maken dat de bedrijven en instellingen steeds meer footloose worden. Dit is een reële bedreiging voor de toekomstige werkgelegenheid. In verhouding tot de potetiële beroepsbevolking zijn er relatief iets meer banen beschikbaar dan in Limburg het geval is. Deze zogenoemde economische trekkracht is evenwel minder geworden. In het onderstaande wordt meer gespecificeerd ingegaan op ontwikkelingen aan aanbod- en vraagkant. Dit is gebaseerd op staat 1.3. Hier zijn voor het rayon Venray en voor Limburg een aantal belangrijke kengetallen opgenomen. Staat 1.3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in Rayon Venray, Rayon Venray Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Aantal werklozen Aantal arbeidsongeschikten Arbeidsplaatsen Openstaande vacature Participatiegraad a Werkloosheidspercentage b 4,9 3,9 5,0 Ongeschiktheidgraad c 10,0 10,3 10,3 Werkgelegenheidsgraad d 59,6 58,3 58,6 Vacaturegraad e 4,4 6,1 2,5 Limburg Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Aantal werklozen Aantal arbeidsongeschikten Arbeidsplaatsen Openstaande vacature Participatiegraad a Werkloosheidspercentage b 7,9 6,5 7,7 Ongeschiktheidgraad c 10,5 10,8 10,7 Werkgelegenheidsgraad d 55,5 56,2 57,1 Vacaturegraad e 3,6 3,0 1,7 a b c d e Participatiegraad is de beroepsbevolking in percentage van de potentiële beroepsbevolking. Werkloosheidspercentage is het aantal niet werkende werkzoekenden uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. Ongeschiktheidsgraad is het aantal arbeidsongeschikten uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. Werkgelegenheidsgraad is het aantal arbeidsplaatsen in percentage van de potentiële beroepsbevolking. Vacaturegraad is het aantal openstaande vacatures ten opzichte van het aantal arbeidsplaatsen. Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, Bijlage 2 tabel 1.1, E,til 24

25 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Aanbod In het rayon Venray is de totale bevolking in de periode nauwelijk toegenomen. In 2002 kwam de totale bevolking uit op een totaal van personen. Desondanks is de beroepsbevolking de laatste twee jaren toegenomen met ruim 1% door een toegenomen arbeidsmarktparticipatie. De arbeidsmarktparticipatie in het rayon Venray is in 2002 uitgekomen op 70%. Deze groei van de beroepsbevolking met 800 personen is gedeeltelijk het gevolg van initiatieven die ondernomen zijn om non-participerenden zoals vrouwen en ouderen meer en tot latere leeftijd aan het werk te helpen. Daarbij komt dat het in tijden van grote arbeidsmarktkrapte relatief gemakkelijker is deel te nemen aan de arbeidsmarkt. In Limburg is de arbeidsmarktparticipatie in dezelfde periode toegenomen met ruim een procentpunt tot 66% in De beroepsbevolking nam in Limburg de laatste twee jaar toe met personen. In 2002 kwam het aantal arbeidsongeschikten, uitgedrukt als percentage van de potentiële beroepsbevolking, in het rayon Venray uit op 10,3%. Dit is het resultaat van een stijging van het aantal arbeidsongeschikten met 200 personen in de periode Het percentage ligt onder het percentage arbeidsongeschikten voor Limburg (10,7%). Van de arbeidsgehandicapten in het rayon Venray in 2002, ontvangen mensen een uitkering op basis van WAJONG en mensen ontvangen een WAO- of een WAZ-uitkering. De werkloosheid is gemiddeld over 2002 zowel in het rayon Venray (5,0%), Limburg (7,7%), als in de rest van Nederland (6,9%) sterk gestegen ten opzichte van 2001 en zal op de korte termijn nog verder stijgen. De werkloosheid nam in het rayon Venray in een jaar tijd toe van 3,9 naar 5,0%. In Limburg nam de werkloosheid het laatste jaar toe van 6,5 naar 7,7%. Naar verwachting komt het gemiddelde aantal nietwerkenende werkzoekenden in 2002 uit op In het rayon Venray is de werkloosheid sterker gestegen dan in Limburg het geval was. Een sterk stijgende werkloosheid en verruiming van de arbeidsmarkt heeft gevolgen voor de arbeidsmarktparticipatie. Op de korte termijn wordt verwacht dat de arbeidsmarktparticipatie nauwelijks zal toenemen. Vraag De laatste jaren is de werkgelegenheid in heel Limburg toegenomen. De werkgelegenheidsgroei in het rayon Venray was in de periode echter negatief. In 2002 kwam de werkgelegenheid in het rayon Venray uit op arbeidsplaatsen. Uitgedrukt in een percentage van de potentiële beroepsbevolking komt het aantal arbeidsplaatsen in 2002 neer op een werkgelegenheidsgraad van 58,6%. Ten opzichte van 2000 is dit een daling met 1,0 procentpunt of 600 arbeidsplaatsen. In tegenstelling tot in het rayon Venray steeg de werkgelegenheids graad in Limburg in dezelfde periode met 1,6 procentpunt. In totaal telde Limburg in arbeidsplaatsen, een absolute stijging met arbeidsplaatsen. De werkgelegenheidsgraad voor Limburg was in ,1%. Het verschil in werkgelegenheidsgraad tussen het rayon Venray en Limburg geeft aan dat de werkgelegenheid in het rayon Venray relatief hoog is. Het verschil van 1,5 procentpunt tussen de werkgelegenheidsgraden betekent dat ten opzichte van 25

26 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Limburg er in het rayon Venray per 100 personen van de beroepsbevolking 1,5 banen meer beschikbaar zijn binnen het rayon dan voor Limburg het geval is. Het feit dat het rayon Venray in ruim 10% van het totale aantal arbeidsplaatsen in Limburg voorziet en minder dan 10% van de potentiële beroepsbevolking, geeft ook aan dat de werkgelegenheid in het rayon relatief gezien hoger is. Vier van de tien grootste werkgevers in het rayon Venray behoren tot de nietcommerciële dienstensector. Van de andere zes zijn er twee belast met de uitvoering van Wet Sociale Werkvoorziening, twee werkgevers zijn grote recreatieparken en de grootste werkgever in het rayon behoort tot de nijverheid, de metalelectro. Na de sterke daling in 2001 is het aantal openstaande vacatures in heel Limburg in 2002 verder gedaald. Dit blijkt ook duidelijk uit staat 1.3. In vergelijking tot het voorjaar 2001 vond er in het najaar 2002 een halvering van het aantal vacatures plaats. Als het aantal vacatures in het najaar 2002 vergeleken wordt met het aantal vacatures in het voorjaar 2000, blijkt dat in het rayon Venray dit aantal bijna gehalveerd is en in Limburg met ruim de helft is afgenomen. De vacaturegraad lag in de laatste twee jaren boven dat van de provincie. 26

27 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT 2 Discrepanties op de regionale arbeidsmarkt Rayon Venray In het najaar 2002 is er in het rayon Venray sprake van een krappe arbeidsmarkt. Er zijn op dat moment in het rayon Venray 500 werkzoekenden in fase 1 waarvoor openstaande vacatures beschikbaar waren. De economische omslag in 2002 is duidelijk zichtbaar. De krapte en knelpunten op de arbeidsmarkt zijn meer dan gehalveerd in vergelijking met vorig jaar. Dit komt omdat het aantal openstaande vacatures is afgenomen en het aantal werklozen toegenomen. Daarmee is de regionale werkloosheid iets minder laag geworden en de vacaturegraad minder hoog. Opmerkelijk is dat vooral de werkloosheid onder mannen stijgt. Zij werkten in een conjunctuurgevoeliger beroepssegment. Ook de werkloosheid onder vrouwen is in het rayon Venray toegenomen, door reorganisaties in de zorg. De omslag komt verder tot uitdrukking in de afneming van het aandeel van de langdurig openstaande vacatures. Dit is afgenomen van ruim de helft tot ongeveer een derde; in het rayon Venray tot de helft. Per oktober 2002 is de arbeidsmarkt van het rayon Venray krap, dit in tegenstelling tot in Limburg waar van een ruime arbeidsmarkt sprake is. De twee RAILarbeidsmarktindicatoren geven dit duidelijk aan 12. De relatieve krapte ligt in het rayon Venray op 2,07 en in Limburg op 0,92. De relatieve knelpunten liggen in het rayon Venray op 0,48 en in Limburg op -0,04. Als alleen fase 1-werkzoekenden bemiddeld worden naar openstaande vacatures binnen hetzelfde beroepssegment, blijkt dat er in het rayon Venray wervingsproblemen zijn voor een groot aantal beroepssegmenten. In tegenstelling tot vorig jaar gaat het nu vooral om beroepen op elementair en hoger niveau. Duidelijke aanbodoverschotten zijn er voor de lagere beroepen, vooral in administratiefcommerciële richtingen. Worden ook fase 2- en fase 3-werkzoekenden toegeleid naar deze openstaande vacatures binnen hetzelfde beroepssegment, dan zijn er nog grote wervingsproblemen voor de elementaire beroepen, middelbaar verzorgende beroepen en voor de hogere taalkundig-culturele beroepen. In totaal kunnen ongeveer 300 openstaande vacatures op deze wijze niet ingevuld worden. Daarnaast blijft er een potentieel aan werkzoekenden over van ruim 700 personen. Verder zijn er in het rayon Venray dan nog circa 900 werkzoekenden-fase 4, inclusief de groep overig. Actuele discrepanties op de arbeidsmarkt De actuele discrepanties op de arbeidsmarkt komen zowel aan de aanbod- als aan de vraagkant tot uitdrukking. Aan de aanbodkant gaat het om het aantal nietwerkende werkzoekenden, aan de vraagkant om het aantal openstaande vacatures. In dit hoofdstuk worden deze discrepanties beschreven, zoals deze zich in oktober 2002 manifesteerden. 27

28 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Knelpunten op de arbeidsmarkt doen zich voor als het aantal en de kwalificaties van de niet-werkende werkzoekenden afwijken van het aantal en de kwalificatievereisten van de openstaande vacatures. Wanneer de afwijking vooral betrekking heeft op niet aansluitende kwalificaties dan spreekt men van kwalitatieve knelpunten. Wanneer het aantal niet-werkende werkzoekenden niet aansluit op het aantal openstaande vacatures spreekt men van kwantitatieve knelpunten. Deze komen vrijwel altijd in combinatie met kwalitatieve knelpunten voor. Bronnen en meetmomenten De gegevens met betrekking tot de actuele discrepanties hebben in de drie rayonrapportages verschillende meetmomenten. De gegevens uit 2000 en 2001 hebben betrekking op het voorjaar, de gegevens uit dit jaar 2002 hebben betrekking op het najaar. Dit betekent dat de gegevens niet zondermeer vergelijkbaar zijn. Zo gaat het om verschillende seizoenen. Bij de ontwikkelingen moet men bedacht zijn op het feit dat er tussen 2000 en 2001 een volledig jaar zit, maar tussen 2001 en 2002 anderhalf jaar. In dit kader wordt erop gewezen dat de gegevens steeds gebaseerd zijn op de bestanden zoals deze bij CWI beschikbaar zijn. Daarbij zijn de data met betrekking tot de openstaande vacatures gecorrigeerd voor het marktaandeel dat het CWI heeft. De gepresenteerde cijfers omtrent het aantal en de samenstelling van de openstaande vacatures hebben dan ook betrekking op de totale vacaturemarkt. 2.1 Typering niet-werkende werkzoekenden Werkloosheid Werkloosheid is een belangrijke economische indicator. De economische groei in een regio komt tot uitdrukking in de arbeidsvraag. Hier staat het arbeidsaanbod uit de regio (de beroepsbevolking minus de uitgaande pendel) en mogelijk van buiten de regio (inkomende pendel) tegenover. Indien in de regio de arbeidsvraag groot is in verhouding tot het arbeidsaanbod, zal de werkloosheid over het algemeen lager zijn. Bij een achterblijvende arbeidsvraag loopt de werkloosheid op. Een hoge werkloosheid kan daarom duiden op een minder krachtige economie. Toch zal er altijd - ook wanneer arbeidsvraag en arbeidsaanbod even groot zijn - sprake zijn van werkloosheid en openstaande vacatures. Vraag en aanbod sluiten immers niet onmiddellijk en niet volledig op elkaar aan gezien de vereisten met betrekking tot de vacature en de kwalificaties van de werkzoekende. De werkloosheid die in deze situatie resteert, wordt frictiewerkloosheid genoemd. Deze beweegt zich meestal tussen 2 en 4% Niet-werkende werkzoekenden naar fase Het rayon Venray had in oktober niet-werkende werkzoekenden (NWW). Dit was 7% van het totale aantal NWW voor Limburg als geheel. Ruim 500 (19%) van deze NWW ers zijn fase 1-kandidaten en zijn direct beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Daarnaast had het rayon Venray in 2002 ruim 300 fase 2-kandidaten, 28

29 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT bijna 900 fase 3-kandidaten en bijna 900 fase 4-kandidaten. Fase 2- en fase 3- kandidaten zijn beschikbaar voor de arbeidsmarkt na (enige) aanbodversterkende activiteiten. Fase 4-kandidaten zijn niet of nauwelijks beschikbaar voor de arbeidsmarkt. In figuur 2.1. is de verdeling van de niet-werkende werkzoekenden in het rayon Venray weergegeven in verhouding tot de aantallen NWW ers per fase in Limburg. De eerste kolom geeft het aandeel van het rayon Venray in het totale aantal NWW ers in Limburg aan. De lijn in figuur 2.1 geeft aan op welk niveau de aantallen NWW ers in het rayon Venray zouden moeten liggen in verhouding tot het aandeel van het rayon Venray in de totale Limburgse beroepsbevolking. Deze lijn ligt op 11%. Uit figuur 2.1 blijkt dat het rayon Venray relatief erg weinig NWW ers heeft ten opzichte van Limburg. Ook als gekeken wordt naar de verdeling van NWW ers naar fase blijkt het aandeel van het rayon Venray in iedere categorie duidelijk onder het te verwachten niveau te liggen. In absolute aantallen zijn de groepen NWW ers in fase 3 en in fase 4 veruit het grootst. In staat 2.1 zijn de geïndexeerde aantallen NWW ers naar fase in het rayon Venray en in Limburg voor de periode opgenomen. Ook zijn de absolute aantallen NWW ers in het rayon Venray en in Limburg in 2002 weergegeven. Figuur 2.1 Aandeel van het rayon in de aantallen NWW (naar fase) in Limburg, oktober 2002 a 10% 7% 6% 7% 7% 7% a Nw w totaal - Fase 1 - Fase 2 - Fase 3 - Fase 4 - Overig a a De horizontale lijn geeft het aandeel van het rayon in de totale Limburgse beroepsbevolking weer. Voorhet rayon Venray ligt deze lijn op 11%. Voor categorieën waarvan de percentages boven de lijn liggen, geldt dat het rayon een relatief groter aandeel van de NWW ers heeft dan op basis van het aandeel in de Limburgse beroepsbevolking verwacht mag worden. Bron: Bijlage 2, tabel

30 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Niet-werkende werkzoekenden naar geslacht en leeftijd In het rayon zijn mannen en vrouwen op zoek naar een baan. Opvallend hierbij is dat het aantal niet-werkende werkzoekende mannen in twee jaar tijd meer is toegenomen dan het aantal werkzoekende vrouwen. Voor Limburg geldt een zelfde beweging. Het aantal werkzoekende mannen nam vanaf 2000 toe met 600 tot in Het aantal werkzoekende vrouwen nam in deze twee jaar af met tot Daarbij komt dat in de meeste rayons net als in Limburg het aantal werkzoekende mannen in vergelijking tot de werkzoekende vrouwen sterker afnam in 2001 en sterker toenam in In het rayon Venray nam het aantal werkzoekende vrouwen in 2001 relatief meer af dan het aantal werkzoekende mannen. Naar 2002 toe is de stijging minder dan bij de mannen, maar groter dan in Limburg het geval was. De reorganisaties in de zorg hebben dus gevolgen gehad voor de banen die vooral door vrouwen bezet waren. In algemene zin is de ontwikkeling van de werkloosheid onder mannen een afspiegeling van hun banen. Deze zijn conjunctuurgevoeliger. Gezien de verschillen die zich dan weer in het rayon Venray voordoen in vergelijking met Limburg, blijkt dat het werk van mannen in dit rayon nog sterker conjunctuurgevoelig is. Staat 2.1 Ontwikkeling van niet-werkende werkzoekenden naar fase, geslacht en leeftijd, Werkloosheid Rayon Venray Limburg (2000 = 100) Totaal Fase Fase Fase Fase Overig Mannen Vrouwen jaar jaar jaar Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, Bijlage 2 tabel 4.1 De verdeling van de werkloosheid naar leeftijdscategorie in het rayon Venray in 2002 is als volgt: 500 NWW ers in de categorie jaar, NWW ers in de categorie jaar en NWW ers in de categorie jaar. Uit de cijfers voor de periode komt naar voren dat er in 2001 een verdere daling van de algemene werkloosheid plaatsvond. De daling was het kleinst in de hoogste leeftijdscategorie. In 2002 is het beeld tegenovergesteld met een algemene stijging van de werkloosheid en de sterkste stijging in de hoogste leeftijdscategorie. Vooral in het rayon Venray is dit effect te zien. Oudere werklozen hebben in een conjunctureel 30

31 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT nog gunstig tij dus minder makkelijk een baan kunnen vinden. Nu er sprake is van een conjunctureel dal neemt de werkloosheid vooral onder ouderen toe Niet-werkende werkzoekenden naar beroep De grootste aantallen NWW ers doen zich zowel in Limburg als in het rayon Venray voor in de technische, administratieve en verzorgende beroepssegmenten. Ook zijn veel NWW ers op zoek naar een elementair beroep, een lager transportberoep of een lager agrarisch beroep. In bijlage 2, tabel 4.2 is een volledig overzicht opgenomen van de aantallen niet-werkende werkzoekenden naar beroepssegment voor het rayon Venray en Limburg. 2.2 Openstaande vacatures naar sector en beroep In het rayon Venray stonden in oktober 2002 in totaal vacatures open. Dit is 15% van het totale aantal openstaande vacatures in Limburg. De vacaturegraad voor het rayon Venray ligt met 25 openstaande vacatures per arbeidsplaatsen sterk boven het Limburgs gemiddelde van 17. De openstaande vacatures zijn in het rayon Venray verdeeld over de vier sectoren: landbouw (270), nijverheid (150), commerciële diensten (390) en niet-commerciële diensten (210). Voor alle sectoren geldt dat de vacaturegraad in het rayon Venray hoger of in een enkel geval gelijk ligt aan die van Limburg (staat 2.2). Verder geldt dat voor zowel Limburg als het rayon Venray het aantal openstaande vacatures veruit het grootst is binnen de commerciële dienstensector in de Horeca en Zakelijke dienstverlening. Daarnaast staan in het rayon Venray met 66% van het Limburgse totaal, erg veel vacatures open in de landbouwsector. Staat 2.2 Vacaturegraad per sector, Vacaturegraad a Rayon Venray Limburg Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Niet-commerciële diensten Totaal a Vacaturegraad, het aantal openstaande vacatures/1.000 arbeidsplaatsen. Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, Bijlage 2 tabel 3.1 De verdeling van vacatures naar beroepen voor het rayon Venray in tabel 3.3 in bijlage 2 laat zien dat de grootste absolute aantallen vacatures zich voordoen in de elementaire beroepen en in de administratieve/commerciële beroepen (20, 120, 50), de verzorgende beroepen (50, 90, 0) en de technische beroepen (30, 90, 30) op 31

32 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY respectievelijk lager, middelbaar en hoger niveau. Daarnaast neemt het rayon Venray respectievelijk 32 en 34% van de openstaande vacatures in Limburg voor haar rekening in de hogere (para)medische beroepen en in de hogere taalkundigeculturele beroepen. Vacatures worden geclassificeerd als langdurig openstaand indien een vacature langer dan drie maanden openstaat. Met de conjuncturele omslag is de vacaturegraad ten opzichte van 2000 sterk gedaald. Ook het aantal langdurig openstaande vacatures is in de meeste rayons en in Limburg drastisch gedaald (staat 2.3). In het rayon Venray is het aantal langdurig openstaande vacatures in 2002 echter ongeveer op hetzelfde niveau als in 2000, na een piek in In Limburg nam het aantal langdurig openstaande vacatures af met 65% (najaar 2002 ten opzichte van voorjaar 2000). Het aandeel van de langdurig openstaande vacatures lag daarmee in het najaar 2002 voor het rayon Venray op bijna de helft, voor Limburg op bijna een derde. Het is voor werkgevers over het algemeen makkelijker geworden om openstaande vacatures in te vullen. Dit geldt in mindere mate voor het rayon Venray waar de werkloosheid nog steeds laag is. Staat 2.3 Langdurig openstaande vacatures, Rayon Venray Limburg Bron: RAIL 2001, 2002, Bijlage 3 tabel Cijfermatige arbeidsmarktkrapte en knelpunten naar beroep Arbeidsmarktkrapte ontstaat wanneer het aantal direct inzetbare niet-werkende werkzoekenden (=NWW fase 1) niet toereikend is om de openstaande vacatures in te vullen. In het rayon Venray waren er in totaliteit vacatures die door ruim 500 werkzoekenden-fase 1 ingevuld zouden kunnen worden. Voor het rayon Venray was in het algemeen gezien de absolute arbeidsmarktkrapte dus ongeveer 600 in oktober Knelpuntindicatoren geven een indicatie of de inzet van niet-werkende werkzoekenden uit fase 2 en 3 oplossingen bieden voor het verkleinen van de discrepantie tussen openstaande vacatures en niet-werkende werkzoekenden in fase 1. Voor het rayon Venray kwam het totale knelpunt uit op Indien alle kandidaten van fase 1, 2 en 3 ingezet worden in de arbeidsmarkt, zouden er 600 vacatures te weinig zijn om hen allemaal aan het werk te helpen. Als de arbeidsmarktkrapte en -knelpunten van het rayon Venray worden vergeleken met die voor Limburg als geheel, dan blijkt dat de arbeidsmarkt in het rayon Venray duidelijk krapper is dan in Limburg. De relatieve arbeidsmarktkrapte en knelpuntindicator geven aan hoe moeilijk het is om voor een openstaande vacature een kandidaat te vinden. De relatieve arbeids- 32

33 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT marktkrapte ligt in het rayon Venray in oktober 2002 op 2,07. Voor Limburg als geheel was de relatieve arbeidsmarktkrapte op hetzelfde moment 0,92. Dit betekent dat er in het rayon Venray gemiddeld genomen maar één werkzoekende in fase 1 beschikbaar is voor iedere twee openstaande vacatures. Als ook fase 2- en fase 3- werkzoekenden naar een vacature toegeleid zouden kunnen worden, dan zijn er meer werkzoekenden dan vacatures. De relatieve knelpuntindicator in het rayon Venray komt op 0,48 te liggen, voor Limburg ligt dit op -0,04. De arbeidsmarkt in het rayon Venray vertoont nog duidelijk krapte. Dit betekent dat in veel onderdelen van de arbeidsmarkt zich personeelsproblemen kunnen voordoen. In deze studie wordt daartoe een specificatie gemaakt naar beroepssegment. In staat 2.4 is een rangschikking opgenomen van de vijf beroepssegmenten met de grootste en vijf beroepssegmenten met de kleinste absolute krapte in het rayon Venray. Het gaat dan om de beroepssegmenten met het grootste vraagoverschot dan wel aanbodoverschot. De krapte is het grootst in het segment elementaire beroepen. Na inzet van zowel fase 1-, fase 2- en fase 3-kandidaten kunnen uiteindelijk 70 vacatures niet ingevuld worden. Voor het segment middelbare administratieve en commerciële beroepen geldt een krapte van 60. Deze krapte kan echter ongedaan gemaakt worden door fase 2- en fase 3-werkzoekenden met behulp van aanbod versterkende activiteiten in te zetten. In algemene zin kan geconstateerd worden dat de meeste wervingsproblemen zich in het rayon Venray voordoen in de elementaire beroepen en enkele middelbare en hogere beroepen. Het aanbodoverschot is het grootste in het segment lagere administratieve en commerciële beroepen. In dit segment zijn 40 niet-werkende werkzoekenden in fase 1 meer beschikbaar dan dat er openstaande vacatures zijn. Voor werkgevers is dit een gunstige situatie. Voor NWW ers op zoek naar een functie op lager niveau is dit minder positief, aangezien er concurrentie plaatsvindt tussen deze NWW ers. Staat 2.4 De beroepssegmenten met het grootste vraag- en aanbodoverschot, oktober 2002 Vraagoverschot Krapte absoluut Krapte relatief Knelpunt absoluut Knelpunt relatief Elementaire beroepen 300 3, ,29 Hogere taalkundige, culturele beroepen 90 13, ,16 Middelbare verzorgende beroepen e.d , ,30 Middelbare administratieve, commerciële ber. 60 1, ,48 Middelbare technische beroepen 40 1, ,68 Aanbodoverschot Lagere administratieve, commerciële beroepen -40 0, ,29 Lagere agrarische beroepen -20 0, ,34 Lagere transportberoepen -20 0, ,26 Lagere technische beroepen -10 0, ,16 Lagere beveiligingsberoepen -10 0, ,61 Bron: Bijlage 2, tabel 5.1 en 5.2b 33

34 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Figuur 2.2 Absolute arbeidsmarktkrapte en knelpunten in Rayon Venray, Elementaire beroepen 18 Middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 2 Hogere (para)medische beroepen a 19 Middelbare transportberoepen e.d. 3 Hogere taalkundige, culturele beroepen 20 Middelbare (para)medische beroepen 4 Middelbare verzorgende beroepen e.d. 21 Middelbare juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen 5 Middelbare administratieve, commerciële beroepen e.d. 22 Middelbare taalkundige, culturele beroepen 6 Middelbare technische beroepen 23 Hogere landbouwkundige beroepen 7 Lagere verzorgende beroepen 24 Hogere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 8 Hogere pedagogische beroepen 25 Hogere transportberoepen 9 Hogere technische beroepen 26 Hogere juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen 10 Hogere administratieve, commerciële, economische ber. 27 Hogere verzorgende beroepen 11 Managers (HBO werk- en denkniveau) e.d. 28 Lagere technische beroepen 12 Lagere niet-specialistische beroepen 29 Lagere beveiligingsberoepen 13 Lagere docenten sportvakken 30 Middelbare beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij 14 Lagere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 31 Hogere beroepen mbt gedrag en maatschappij e.d. 15 Lagere (para)medische beroepen 32 Lagere agrarische beroepen 16 Middelbare docenten transport-, sportvakken 33 Lagere transportberoepen 17 Middelbare agrarische beroepen 34 Lagere administratieve, commerciële beroepen e.d krapte knelpunten Geen betrouwbare gegevens beschikbaar voor de beroepssegmenten: hogere (para)medische beroepen, Managers (HBO), middelbare juridische beroepen en lagere docenten sportvakken. a Bron: Bijlage 2, tabel 5.2b 34

35 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Figuur 2.2 illustreert de arbeidsmarktsituatie voor alle beroepssegmenten in het rayon Venray. Hierin komt naar voren dat er meer beroepssegmenten zijn met vraagoverschotten dan met aanbodoverschotten. Indien ook fase 2- en fase 3- kandidaten ingezet worden, is het aantal NWW ers in de meeste beroepssegmenten toereikend om de openstaande vacatures in te vullen. Slechts in drie gevallen is er sprake van een zogenaamd knelpunt. Het gaat hierbij om de elementaire beroepen, de hogere taalkundige en culturele beroepen en de middelbare verzorgende beroepen. Staat 2.5 geeft een overzicht van de openstaande vacatures en van de nietwerkende werkzoekenden naar beroepssegment. De eerste kolom geeft de aantallen openstaande vacatures per beroepssegment. De tweede kolom geeft aan hoeveel fase 1-NWW ers maximaal ingezet kunnen worden; hetzij omdat er niet meer fase 1- kandidaten beschikbaar zijn, hetzij doordat alle openstaande vacatures zijn ingevuld met de weergegeven inzet. In kolom 3 is het aantal fase 2- en fase 3-kandidaten vermeld dat nodig is om de resterende openstaande vacatures na inzet van de fase 1-kandidaten in te vullen. In vergelijking met vorig jaar is in ongeveer evenveel beroepssegmenten het aantal fase 1-kandidaten in kwantitatieve zin ontoereikend om alle openstaande vacatures in te vullen. Dit is opvallend daar in de overige rayons in Limburg over het algemeen een aanzienlijke verbetering is opgetreden in vergelijking met vorig jaar. Wel heeft er in vergelijking met vorig jaar een verschuiving van de krapte plaatsgevonden van krapte in veel lagere beroepen naar krapte in veel hogere beroepen. Voor 150 tot 200 openstaande vacatures in drie beroepssegmenten dienen naar andere oplossingsrichtingen gezocht te worden om deze vacatures in te vullen. Het gaat dan om het elementaire beroepssegment, de middelbare verzorgende en de hogere taalkundige-culturele beroepssegmenten. Opvallend is dat in kwantitatief opzicht de aanbodoverschotten op lagere niveau omvangrijk zijn. Er is een resterend potentieel werkzoekenden in fase 1 t/m 3 van ruim 500 personen, dit nadat de ze binnen het eigen beroepssegment bemiddeld zijn. Als ook de fase 4-werkzoekenden eraan toegevoegd worden, gaat het in totaal om bijna personen! Dit is driekwart van het totale aanbodoverschot inclusief fase 4-kandidaten. Voor de middelbare en hogere beroepssegmenten geldt in totaal een resterend potentieel van ruim 200 personen. Hier staat echter wel een totaal elders te werven van 250 tegenover. Met fase 4-werkzoekenden erbij gaat het om ruim 500 personen. In algemene zin is er dus enig potentieel aan werkzoekenden dat aan de zijlijn staat. Het gaat in totaal om circa werklozen. Zij zullen echter niet de juiste kenmerken en/of kwalificaties bezitten. Voor openstaande vacatures kunnen immers de gewenste functie-eisen niet aansluiten bij de specialisaties en persoonlijke kenmerken van de werkzoekenden. Het gaat dan om kwalitatieve discrepanties. Deze komen in de volgende paragraaf aan de orde. 35

36 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Staat 2.5 Vergelijking tussen openstaande vacatures en NWW per beroepssegment, oktober 2002 Rayon Venray OV a Inzet Inzet Fase 1 Fase 2 en 3 Potentieel resterend Elders Fase 4 te en werven overig Elementaire beroepen Subtotaal elementaire beroepen Lagere agrarische beroepen Lagere technische beroepen Lagere transportberoepen Lagere (para)medische beroepen Lagere, commerciële administratieve beroepen Lagere beveiligingsberoepen Lagere verzorgende beroepen Subtotaal lagere beroepen Middelbare agrarische beroepen Middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen Middelbare technische beroepen Middelbare transportberoepen Middelbare (para)medische beroepen Middelbare administratieve, commerciële beroepen Middelbare taalkundige, culturele beroepen Middelbare beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij Middelbare verzorgende beroepen Subtotaal middelbare beroepen Hogere pedagogische beroepen Hogere technische beroepen Hogere (para)medische beroepen. b..... Hogere administratieve, commerciële, economische beroepen Hogere taalkundige, culturele beroepen Hogere beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij Managers (HBO werk- en denkniveau) Subtotaal hogere beroepen Totaal c, d a OV = openstaande vacatures. b Geen betrouwbare gegevens beschikbaar c Door afronding van cijfers sluiten de kolommen niet in alle gevallen op elkaar aan. d Het totaal geeft het totaal weer van de aantallen zoals in de kolom vermeld. Dit totaal wijkt af van het totaal zoals vermeld in tabel 5.2b in bijlage 2, omdat in deze tabel enkele beroepssegmenten en de categorie overig niet vermeld zijn. Bron: Bijlage 2, tabel 5.2b 36

37 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT 2.4 Arbeidsmarktknelpunten in de praktijk Ondanks de conjuncturele omslag in de arbeidsmarkt is er in het rayon Venray nog steeds sprake van krapte op de arbeidsmarkt. Een vergelijking tussen staat 2.5 in deze rayonrapportage en staat 2.2 in de corresponderende rayonrapportage van het voorgaande jaar laat ogeveer een gelijk aantal beroepssegementen zien waarin krapte bestaat. De krapte kan zowel een kwantitatief als een kwalitatief karakter dragen. De werkgroepen hebben hierover informatie verstrekt 12. Deze paragraaf is dan ook vooral gebaseerd op deze informatie. Eerst worden de algemene arbeidsmarktknelpunten uitgelicht. Vervolgens wordt de oorsprong van deze knelpunten verduidelijkt aan de hand van de belemmeringen aan de aanbodzijde en aan de vraagzijde Algemene arbeidsmarktknelpunten In het rayon Venray wordt de minder krappe arbeidsmarkt duidelijk ervaren. Er zijn meer werkzoekenden ingeschreven en het aantal vacatures is afgenomen. Ook de belangstelling voor deelname aan de banenmarkt is een indicator. De interesse van bedrijven om deel te nemen aan de banenmarkt was namelijk beperkter dan andere jaren. Wel waren juist uitzendbureaus en reïntegratiebedrijven aanwezig. Ook tijdens een laagconjunctuur zijn er nog altijd vacatures. De werkgroep ziet dat er vooral geworven wordt onder hoger technisch opgeleiden, medewerkers in de industrie (installatie, electro, onderhoud) en in de zorg. Dit beeld komt in grote lijnen overeen met de cijfermatige analyse. Een IVA-studie maakt onderscheid tussen systeemimperfecties en marktimperfecties 13. Bij systeemimperfecties gaat het om fundamentele en structurele belemmeringen, die ervoor zorgen dat vragers en aanbieders elkaar niet ontmoeten of goede afspraken kunnen maken. Bij marktimperfecties gaat het erom dat een van de partijen op de arbeidsmarkt niet optimaal functioneert. In het kader van voorliggende studie is het belangrijk op te merken dat regio s grotendeels te maken hebben met dezelfde systeemimperfecties. Het gaat in Limburg dan bijvoorbeeld om de verknoping van regioplannen met sectorplannen. De marktimperfecties kunnen per regio wel heel duidelijk verschillend liggen. In de volgende paragrafen wordt dan ook vooral aandacht gegeven aan deze laatste tekortkomingen, zoals die in de discussies naar voren zijn gekomen Belemmeringen aan de aanbodzijde De werkgroep heeft geconstateerd dat de werklozen die de laatste maanden zijn ingeschreven, vooral uit de industrie en zorg afkomstig zijn. De werkloosheid onder deze mannen en vrouwen heeft een verschillende achtergrond, waardoor er verschillen in arbeidsmarktperspectief bestaan. De werkloosheid van mannen hangt samen met herstructurering, waardoor vooral de meer routinematige werkzaam 12 Het gaat hier om de werkgroep Venray die ten dienste van RAIL 2002 geformeerd is (zie Bijlage 3-B). 13 IVA Tilburg, Markt- en Systeemimperfecties; Is marktsturing alleen voldoende voor een goed functionerende (regionale) arbeidsmarkt?, juli

38 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY heden vervallen. Deze mannen zijn vaak ook laaggeschoold of ongeschoold. Met een sterke vertegenwoordiging van industrie en agrarische sector binnen de grenzen, komt in algemene zin het laagwaardig werk steeds meer onder druk te staan. De arbeidsmarktperspectieven van deze mannen zijn dan ook beperkt. Dit is zeker een bedreiging, omdat in deze regio het laagwaardig werk vooral ook door de tweede generatie allochtonen en Duitsers verricht wordt. De vrouwen zijn werkloos geworden omdat het werk in de zorg naar een andere regio is verplaatst. Zij zijn doorgaans wel gekwalificeerd voor een zorgberoep. Hun perspectieven zijn dan ook gunstiger om weer in de zorg aan de slag te komen. Verder is geconstateerd dat het lastig is om het additioneel arbeidspotentieel te verleiden tot werk. Zo stellen bijvoorbeeld de niet-uitkeringsgerechtigden duidelijke eisen aan het werk en de werkomstandigheden. Het rayon Venray is een klein rayon. De werkloosheid is er laag. Dit betekent dat het rayon niet in staat is om doelgroepen te formeren om te reïntegreren op de arbeidsmarkt. Er zijn namelijk geen redelijk uniforme groepen te maken van ongeveer personen. Er is maatwerk nodig. Dit betekent relatief dure trajecten en een minder sterke positie van de gemeenten op de reïntegratiemarkt. De enige doelgroep die het rayon heeft geformuleerd, is de groep stille reserves. Op onderwijsgebied worden verschillende belemmeringen ondervonden. Zo is in algemene zin gesteld dat de beroepsbevolking wat lager opgeleid is. Dit was vroeger met de werkgelegenheidsstructuur geen probleem. Er was genoeg werk en iedereen pakte alles aan. Nu de kwalificatie-eisen verhoogd worden en het laagwaardig werk afgestoten wordt, wordt het wel een probleem. Daarnaast neemt niet iedereen meer iedere baan aan. Na de periode van een krappe arbeidsmarkt is men selectiever geworden in de baankeuze. Een groot manco dat gevoeld wordt in dit rayon is het ontbreken van hoger beroepsonderwijs. Er is nog niet onderzocht of bepaalde middelbare beroepsopleidingen zijn op te plussen tot een hogere variant. Verder is er op middelbaar niveau geen installatietechniek. Ten slotte trekt het Bouw Opleidingen Centrum (BOC) te weinig leerlingen, waardoor de bouwbedrijven onvoldoende personeel hebben. In algemene zin is er het gevoel dat er voor de regio een leegloop dreigt van jongeren. De regio is niet aantrekkelijk genoeg voor jongeren. Verder is er geen hoger onderwijs, dit terwijl deze voor steeds meer jongeren in het vizier komt. In positieve zin is gemeld dat middels de stichting Máák het in de Techniek (MIT) een convenant afgesloten is tussen het VMBO en Technisch Opleidingen Centrum (TOC) om de doorstroom van leerlingen te bevorderen. Er is heel uitdrukkelijk gewezen op het belang van de verknoping van het reïntegratiebeleid met het sectorbeleid. Dit geldt met name voor het werk van de afzonderlijke stichtingen MIT en Samenwerking Arbeidsmarkt Midden- en Kleinbedrijf (SAM). Systeemimperfecties worden hier duidelijk gevoeld, te meer omdat er regionaal uitvoering aan moet worden gegeven. Juist in dit rayon wordt dit ondervonden, omdat hier graag bottom-up gewerkt wordt. De belemmering komt er in het kort hierop neer dat de afstanden tussen de georganiseerde sector - een uit individuel personen bestaande doelgroep - en afzonderlijke regionale bedrijven veel te groot is. 38

39 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Belemmeringen aan de vraagzijde De werkgelegenheidsstructuur in het rayon Venray maakt dat door geheel verschillende redenen er momenteel veel werk verdwijnt uit het rayon. Daarvoor moet vervangende werkgelegenheid terugkomen. Dit zou een beleidsmatig discussiepunt moeten zijn, maar is het niet. Zullen er bedrijven geacquireerd moeten worden die laagwaardig werk aanbieden, zodat de nieuwe werklozen weer aan de slag kunnen en dit werk aansluit bij het lagere opleidingsniveau van de beroepsbevolking? Of moeten er bedrijven geacquireerd worden die de huidige werkgelegenheidsstructuur versterken en daardoor meer hoogwaardig werk aanbieden in wellicht ook andere richtingen dan tot nu toe in het rayon het geval was? Hiervoor kunnen bestaande clusters van bedrijven als uitgangspunt genomen worden. De agribusiness-groep is hiervan een voorbeeld. Als voor de tweede mogelijkheid gekozen zou worden, dan moeten er in het rayon inspanningen gepleegd worden om gekwalificeerd aanbod te werven, om op de doelgroep bedrijven afgestemde bedrijventerreinen te ontwikkelen en om in de behoefte van deze werknemers in woningen en culturele voorzieningen te voorzien. De werkgroep heeft geconstateerd dat over deze problematiek onvoldoende wordt nagedacht. Kortweg geformuleerd is er geen langere-termijnvisie. Er is geen visie op economische ontwikkeling, op arbeidsmarktbeleid en op realisatie van de randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn. Arbeidsmarktbreed vindt er een up-grading plaats van functies. Niet alleen wordt het opleidingsniveau verhoogd, er worden ook meer specialisten gevraagd en de functieeisen worden steeds meer geformuleerd in de zin van competenties. Volgens de werkgroep is dit vooral in de industrie en in de zorg aan de gang binnen het rayon. Er zijn ook een paar belemmeringen welke direct samenhangenn met de houding van werkgevers. Deze gaan op langere termijn opspelen als de arbeidsmarkt in het rayon Venray weer zeer krap wordt. Werkgevers moeten de dynamiek in kwalificaties bij de huidige werknemers bevorderen, omdat nieuwe werknemers met een eigen dynamiek niet geworven worden. Er worden nu immers op beperkte schaal nieuwe medewerkers aangetrokken, vanwege de krimpende markt. Op langere termijn zijn nieuwe werknemers maar beperkt beschikbaar. Dit betekent dat opleidingsbeleid essentieel wordt om de huidige werknemers mee te laten groeien met de nieuwe kwalificatieeisen. Dit opleidingsbeleid, en in meer algemene zin het personeelsbeleid, was in de grotere industriële ondernemingen duidelijk aanwezig. In de horeca en kleinere bedrijven van de zakelijke dienstverlening is dat minder het geval. Werkgevers zullen moeten investeren in employability wil men op termijn niet vastlopen op de beperkte kwalificaties van het eigen personeel. Bedrijven zijn nog te zeer gebonden aan hun bekende wervingsbeleid. Voor een functie wordt onder een vooraf vaststaande doelgroep geworven. Bij een weer krapper wordende markt wordt dit uiteindelijk niet meer houdbaar. Er zullen andere doelgroepen in het vizier moeten komen. Uiteindelijk moeten zelfs functie-eisen aangepast worden. Deze flexibiliteit in denken is nog onvoldoende aanwezig. Wel moet geconstateerd worden dat onlangs de Kring van Personeelsmanagers is 39

40 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY opgezet in Venray en Horst. Hieraan kunnen personeelsmanagers uit alle sectoren deelnemen. Zij wil een centraal ontmoetingspunt zijn, om over personeels- en arbeidsmarktproblemen te spreken en indien noodzakelijk ook om activiteiten te ontplooien. Verder moeten werkgevers investeren in hun eigen beeldvorming. Ze moeten zichzelf aantrekkelijk maken voor potentiële werknemers. Daarnaast dienen ze ook de leefomgeving te verkopen, zodat zij graag willen verhuizen. Hierin heeft het rayon Venray positieve en negatieve punten te scoren. 2.5 Discrepanties in perspectief Tussen april 2001 en oktober 2002 heeft zich een trendbreuk in de richting van een economische recessie voorgedaan. Met deze omslag is in Limburg de arbeidsmarktkrapte verdwenen. In het rayon Venray is dit niet het geval. Wel zijn met name de knelpunten in de elementaire en de lagere beroepen verdwenen of sterk minder geworden. In staat 2.6 is duidelijk te zien dat de absolute krapte voor zowel Limburg als het rayon Venray in 2002 negatief is. Dit betekent echter niet dat er geen krapte kan bestaan. Opmerkelijk is dat in 2002 de scores op relatieve krapte- en knelpuntindicatoren voor het rayon Venray een stuk hoger zijn dan de scores van Limburg in zijn geheel. Staat 2.6 Totale relatieve en absolute krapte en knelpunten, Krapte en knelpunten Rayon Venray Limburg Totale relatieve krapte 2,84 4,88 2,07 2,33 2,52 0,92 Totale absolute krapte Totale relatieve knelpunten 1,72 2,91 0,48 0,63 0,66-0,04 Totale absolute knelpunten Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, bijlage 2 tabel 5.1 Figuur 2.3 geeft de ontwikkeling weer van de krapte binnen de beroepssegmenten in het rayon Venray in de periode De beroepssegmenten zijn aflopend gerangschikt aan de hand van de absolute krapte per beroepssegment in Het is duidelijk dat de krapte in de elementaire en lagere beroepen conjunctuurgevoelig er is. Waren er in de voorgaande jaren vraagoverschotten tot en met middelbaar niveau, nu zijn de vraagoverschotten kleiner of omgezet in aanbodoverschotten. Dit beeld betekent overigens niet dat in deze segmenten geen wervingsproblemen kunnen bestaan. Verder blijkt dat er in oktober 2002 sprake was van krapte in verschillende middelbare en hogere beroepssegmenten. Bij een aantrekkende arbeidsvraag kan dit betekenen dat de grootste krapte ervaren zal worden in die segmenten waar in 2002 nog enige krapte in bestond. 40

41 DISCREPANTIES OP DE REGIONALE ARBEIDSMARKT Figuur 2.3 Absolute krapte per beroepssegment in Rayon Venray, Elementaire beroepen 18 Hogere technische beroepen 2 Lagere verzorgende beroepen 19 Managers (HBO werk- en denkniveau) e.d. 3 Lagere administratieve, commerciële beroepen e.d. 20 Lagere niet-specialistische beroepen 4 Lagere technische beroepen 21 Lagere docenten sportvakken 5 Hogere pedagogische beroepen 22 Lagere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 6 Middelbare technische beroepen 23 Middelbare docenten transport-, sportvakken 7 Middelbare verzorgende beroepen e.d. 24 Middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 8 Lagere transportberoepen 25 Middelbare taalkundige, culturele beroepen 9 Middelbare administratieve, commerciële beroepen e.d. 26 Hogere landbouwkundige beroepen 10 Hogere administratieve, commerciële, economische ber. 27 Hogere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 11 Hogere beroepen mbt gedrag en maatschappij e.d. 28 Hogere transportberoepen 12 Lagere beveiligingsberoepen 29 Hogere juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen 13 Hogere (para)medische beroepen a 30 Hogere verzorgende beroepen 14 Lagere agrarische beroepen 31 Middelbare (para)medische beroepen 15 Lagere (para)medische beroepen 32 Middelbare juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen 16 Middelbare agrarische beroepen 33 Middelbare beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij 17 Middelbare transportberoepen e.d. 34 Hogere taalkundige, culturele beroepen In 2002 geen betrouwbare gegevens beschikbaar voor de beroepssegementen: hogere (para)medische beroepen, Managers (HBO), lagere docenten sportvakken en middelbare juridische beroepen. a Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, bijlage 2 tabel

42 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY 42

43 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT 3 De toekomstige arbeidsmarkt Rayon Venray Op korte termijn verandert de omvang van de vraag en van het aanbod maar weinig. De grootste dynamiek op deze rayonale arbeidsmarkt hangt samen met de conjunctuur. De verwachting is dan ook dat op korte termijn de werkloosheid zal stijgen. Op middellange termijn zullen vraag en aanbod weer gaan groeien. De werkloosheid zal weer gaan dalen. De verwachting is dat deze in 2006 op een lager niveau zal liggen dan in De arbeidsmarkt zal dus weer verkrappen. Naast kwalitatieve discrepanties worden kwantitatieve discrepanties voelbaar. Voortvloeiende uit de arbeidsmarktanalyse en de informatie uit de werkgroepen zijn oplossingsrichtingen geformuleerd om de arbeidsmarktproblematiek van het rayon Venray te verminderen. Op korte termijn zullen werkzoekenden snel naar een baan toegeleid moeten worden. Op middellange termijn zijn de richtingen samengevat in zes aandachtspunten. Opstellen van een sociaal-economische visie, professionaliseren van de samenwerking, bevorderen van een sluitend onderwijsaanbod, investeren in het aanbod, acquireren onder additioneel arbeidsaanbod en ten slotte ontwikkelen en implementeren van een gedifferentieerd personeelsbeleid zijn punten waaraan de komende jaren gewerkt kan worden. De regio kan op deze wijze investeren in de arbeidsmarkt van de toekomst! 3.1 Algemene ontwikkelingen op korte en middellange termijn De arbeidsmarkt is vooral in de tweede helft van 2002 sterk verruimd. Onder invloed van de conjunctuur zal op korte termijn de mate van arbeidsmarktkrapte het niveau van voorjaar 2001 niet meer bereiken. Als de conjunctuur weer aantrekt, hetgeen in 2003 verwacht wordt, dan zal een half jaar later de ruimte op de arbeidsmarkt weer afnemen. Op middellange termin zal de markt dus weer krapper worden. Deze ontwikkeling moet geplaatst worden in het kader van de algehele conjuncturele ontwikkelingen (zie kader Prognoses en conjunctuur ). Dit betekent dat de hier gepresenteerde cijfers de ontwikkelingsrichtingen aangeven. Ze mogen dus niet als absolute waarheden geïnterpreteerd worden. Dat geldt zowel voor de cijfers voor de korte termijn (2003) als voor de middellange termijn (2006). In deze paragraaf wordt eerst ingegaan op de ontwikkeling van het arbeidsaanbod, daarna op de arbeidsvraag om vervolgens af te sluiten met de vergelijking tussen beide ontwikkelingsrichtingen. In de tweede paragraaf komen de oplossingsrichtingen ter vermindering van de arbeidsmarktproblematiek in het rayon Venray aan de orde. Deze zijn gebaseerd op de algehele analyse, inclusief de informatie uit de werkgroepen Het gaat hier om de werkgroep Venray die ten dienste van RAIL 2002 geformeerd is (zie Bijlage 3-B). 43

44 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Prognoses en conjunctuur Prognose 2003 Conjuncturele golven zijn moeilijk te voorspellen. Prognoses kunnen dan ook afwijken van de uiteindelijke realisatie. Bij prognoses voor de korte termijn in een periode van veranderende conjunctuur is de doorlooptijd tussen het maken van prognoses en de feitelijke publicatie soms te lang. De prognose is dan bij publicatie al voor een deel verouderd en niet meer helemaal adequaat. Dit is nu het geval met de prognose voor Deze is volgens de huidige inzichten iets te optimistisch. Prognose 2006 De prognose van 2006 in deze publicatie is onveranderd overgenomen uit de RAILpublicatie van vorig jaar. De prognose is wat verouderd maar niet zondermeer achterhaald. Er is op dit moment sprake van een conjunctureel dal. Zoals altijd geweest is in het verleden, zal de economie ook nu wel weer uit dat dal opklimmen. De werkloosheid loopt nu snel op, maar zal later ook weer dalen, zeker nu de beroepsbevolking (het aanbod van arbeid) steeds minder groeit en ook veel minder groeit dan in het verleden. Het CPB heeft in de Economische Verkenning van december 2002 een voorzichtig scenario geschetst, waarbij de werkloosheid in 2007 nog steeds hoger is dan in De werkelijkheid kan ook anders worden. Als voorbeeld van een mogelijke ontwikkeling kan terug gekeken worden naar het vorige conjunctureel dal. Het dieptepunt van de conjunctuur ten aanzien van de economische groei lag de vorige keer duidelijk in Nu ligt dat dieptepunt waarschijnlijk bij de overgang van 2002 naar 2003, dus ruim 9 jaar later. Ten aanzien van de ontwikkeling van de werkgelegenheid lag het conjuncturele dieptepunt bij de overgang van 1993 naar Nu zal dit waarschijnlijk in 2003 zijn, dus eveneens ruim 9 jaar later. De werkloosheid ging in 1992 licht stijgen, maar steeg vooral met ingang van Vijf jaar later (in 1998) was de werkloosheid al weer veel lager dan in Nu is de werkloosheid in 2002 duidelijk gaan stijgen, dus eveneens ruim 9 jaar later. Het is dus goed mogelijk dat vijf jaar later (2007) de werkloosheid al weer veel lager is dan in Dat de werkloosheid in 2006 al lager zal zijn dan in 2002 (zoals de cijfers in deze publicatie aangeven) is niet uitgesloten gezien de historisch zeer geringe groei van de beroepsbevolking. Ontwikkeling aantal niet werkende werkzoekenden in Limburg, Niveau Verandering Niveau Verandering Bron: CWI, E,til 44

45 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT Ontwikkeling arbeidsaanbod Op korte termijn is de verwachting dat de bevolkingsgroei in het rayon Venray beperkt zal zijn, namelijk 0,6%. Ook de potentiële beroepsbevolking stijgt. Door de toenemende arbeidsmarktparticipatie wordt verwacht dat de beroepsbevolking sterker zal stijgen 15. De verwachting is dat deze van met 0,8% zal toenemen. Deze trend is gelijk aan Limburg en aan Nederland met dien verstande dat in het rayon Venray de groei iets lager ligt. De verwachting is dat het aanbod in het rayon Venray tot in 2003 met ongeveer 400 personen toeneemt. Op de middellange termijn is de verwachting dat deze trend zich doorzet. Dit betekent uiteindelijk dat de beroepsbevolking tussen in het rayon Venray net als in Limburg met 0,9% per jaar zal stijgen. De schatting is dat het aanbod in de periode in het rayon Venray met ongeveer personen zal toenemen. De werkloosheid zal op de korte termijn verder toenemen. Deze bedroeg in het rayon Venray in 2002 gemiddeld genomen 5,0%. De verwachting is dat de werkloosheid gemiddeld genomen 6% van de totale beroepsbevolking zal worden in Op de middellange termijn kan de werkloosheid geleidelijk afnemen tot mogelijk 4% in Dit is onder het huidige werkloosheidsniveau van 5,0%. Voor Limburg komen de geprognosticeerde werkloosheidpercentages uit op 10% in 2003 en 6% in Dit zou betekenen dat de werkloosheid in het rayon Venray in 2006 nog verder onder het Limburgs en het Nederlands niveau (8%) komt te liggen Ontwikkeling arbeidsvraag De toename van het aantal arbeidsplaatsen zal de komende jaren minder groot zijn dan in voorgaande jaren. De totale gemiddelde groei van het aantal arbeidsplaatsen in het rayon Venray was 1,9% in de periode en 1,0% in De verwachte groei voor de periode is 0,8%. Voor Limburg wordt met een groei van 0,6% rekening gehouden, landelijk met een groei van 0,8%. Het gaat voor het rayon Venray dan om een toename van ongeveer 400 arbeidsplaatsen in Op de middellange termijn neemt de werkgelegenheid in gelijke mate toe. De verwachting is dat deze tussen in het rayon Venray met 0,8% zal toenemen, in Limburg met 0,8% en Nederland 1,1%. Voor het rayon Venray wordt dan ook verwacht dat het totale aantal arbeidsplaatsen in de periode met ongeveer arbeidsplaatsen zal toenemen Toekomstige discrepanties tussen aanbod en vraag Op korte termijn zal de omvang van vraag en aanbod maar weinig veranderen. De grootste dynamiek bevindt zich bij de ontwikkelig van de werkloosheid, dit onder invloed van de conjunctuur. Op middellange termijn zal de werkloosheid weer gaan dalen. Deze rayonale arbeidsmarkt wordt weer krapper. De arbeidsmarktkrapte kan 15 Bron: Etil, aan de hand van basisactiviteiten 2002, 45

46 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY dan weer even hoog worden zoals een paar jaar geleden het geval was. Verwacht wordt dan ook dat op korte termijn in het rayon Venray vooral kwalitatieve discrepanties zullen bestaan en op middellange termijn naast de kwalitatieve ook kwantitatieve. 3.2 Aandachtspunten voor de toekomst Hoofdlijnen van de regionale problematiek De arbeidsmarkt van het rayon Venray is een kleine arbeidsmarkt. Deze wordt langzaam kwetsbaarder. De voordelen van een kleine markt met informele netwerken lijken wat om te buigen naar nadelen, dit onder invloed van een ruimere oriëntatie van mensen en bedrijven. Ook hebben de conjuncturele ontwikkelingen bijgedragen aan dit beeld. De regio lijkt daar sterker op te reageren, hetgeen tot uitdrukking is gekomen in de werkloosheidsontwikkelingen. Daarnaast hebben de reorganisaties in de zorg, nijverheid en veeteelt bijgedragen aan een minder positieve werkgelegenheidsontwikkeling. De iets grotere economische trekkracht is dan ook in sterkte afgenomen. Blijft overigens staan dat de arbeidsparticipatie relatief hoog is, de werkloosheid laag, het additioneel arbeidsaanbod beperkt en de vacaturegraad hoog. In het najaar 2002 is er in het rayon Venray sprake van een krappe arbeidsmarkt, dit in tegenstelling tot in Limburg. Er zijn op dat moment in het rayon 500 werklozen in fase 1, waarvoor vacatures beschikbaar waren. Na bemiddeling van alle werklozen uit fase 1 t/m 3 naar een vacature in het eigen beroepssegment, blijven er problemen in vooral de volgende drie beroepssegmenten: elementaire beroepen, middelbaar verzorgende beroepen en hogere taalkundig-culturele beroepen. In totaal kunnen ongeveer 300 vacatures niet ingevuld worden. Voor deze beroepen zal naar andere oplossingsrichtingen gezocht moeten worden. Naast deze tekortberoepen staan ook nog werkzoekenden aan de zijlijn. Voor ongeveer werklozen zijn geen relevante vacatures beschikbaar. Het gaat dan vooral om werklozen in de lagere beroepen. Voor de langere termijn wordt verwacht dat de ontwikkelingen aan vraag- en aanbodkant elkaar redelijk in evenwicht houden. De ruimte op de arbeidsmarkt wordt vooral bepaald door de ontwikkeling van de werkloosheid. Als de conjunctuur weer aantrekt, zal enige tijd later de werkloosheid weer gaan dalen. Dan zullen in het rayon Venray weer meer arbeidsmarktbreed wervingsproblemen ontstaan. Er zal een beroep gedaan worden op het additioneel arbeidsaanbod Aandachtspunten voor de toekomst Algemene aandachtspunten In algemene zin kunnen oplossingsrichtingen voor de arbeidsmarktproblematiek gegroepeerd worden volgens de Stimulus-cirkel (figuur 3.1 op de volgende pagina). 46

47 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT Figuur 3.1 De kern van de Stimulus-cirkel: oplossingscategorieën en strategische keuzes bij aanbodtekort a Mobiliseren stille reserves Bevorderen instroom en uitstroom Aantrekken mobiele personen Inschakelen bekende reserves Reserves? Onderwijs Verbeteren aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Verhuizen activiteiten Bedrijfsvoering Werkenden Optimaliseren inzet werknemers Optimaliseren arbeidsproductiviteit Voorkomen uitstroom werknemers a In deze figuur zijn slechts de binnenste twee ringen van de Stimulus-cirkel afgebeeld, omdat in deze RAIL-rapportage aandachtspunten alleen op hoofdlijnen aan de orde komen. In de (niet-afgebeelde) derde ring worden door Stimulus veertig suggesties gedaan om de strategische keuzes een operationele inhoud te geven. In de vierde en buitenste ring worden honderdtien ideeën gelanceerd als aanzet voor concrete projecten. Bron: Stimulus, Economisch StimuleringsProgramma Regio Eindhoven, januari 1999 De bovenste helft van de cirkel heeft betrekking op de aanbodkant van de arbeidsmarkt. De onderste helft betreft de vraagkant. Het vraagteken middenin heeft betrekking op de integratie van de vier segmenten van de cirkel. In de IVA-studie is vanuit de systeem- en marktimperfecties verder invulling gegeven aan de 47

48 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY oplossingsrichtingen 16. De aanbevelingen van IVA met betrekking tot regionaal arbeidsmarktbeleid zijn: - investeer in het bevorderen van arbeidsmarktondernemerschap op regionaal niveau; - creëer een makkelijk toegankelijk aanjaagfonds in de regio; - breng evenwicht aan in de oplossingen die voor de korte termijn nodig zijn en die voor de langere termijn nodig zijn; - voer een anticyclisch arbeidsmarktbeleid: scholing en innovatie op het moment dat de arbeidsmarkt wat ontspant; - bevorder betrokkenheid van het onderwijsveld en het ondernemerschap; - ondersteun de lopende implementatiefase van de SUWI-wetgeving 17 ; - geef een extra impuls aan het VMBO; - stem bestaande subsidieregelingen onderling beter op elkaar af. Aandachtspunten voor Rayon Venray voor de kortere termijn Op korte termijn heeft het rayon Venray voor drie beroepssegmenten een aanbodtekort en voor de beroepssegmenten op middelbaar en hoger niveau is sprake van een redelijke evenwichtsituatie. Voor beroepssegmenten op lager niveau zijn doorgaans aanbodoverschotten. Op korte termijn zal langs twee wegen gewerkt kunnen worden. Deze komen achtereenvolgens aan de orde. De eerste weg is die van snelle bemiddeling van werkzoekenden naar een baan. Dit betekent dat het rayon Venray ervoor moet zorgen dat werkzoekenden op elementair niveau en op ten minste middelbaar niveau direct naar een vacature bemiddeld moeten worden. Alle activiteiten moeten erop gericht zijn om werklozen snel in te schrijven, met meerdere vacatures op pad te sturen en snel naar een baan te bemiddelen. Zo kan voorkomen worden dat de werkzoekende in fase 1 van vandaag niet de fase 4-werkzoekende van morgen wordt. Dit geldt uiteraard ook voor de werkzoekenden op lager niveau, maar daar is van meer onderlinge concurrentie sprake. Daar zal het recht van de stekste gelden. De tweede weg is die van alternatieve oplossingsrichtingen. Dit is noodzakelijk voor de drie segmenten waarvoor aanbodtekorten blijven bestaan, ook al zijn alle werkzoekenden in fase 1 t/m 3 naar een vacature in het eigen beroepssegment toegeleid. Het betreffen de elementaire beroepen, middelbaar verzorgende beroepen en hogere taalkundig-culturele beroepen. Voor de elementaire beroepen wordt nu al beroep gedaan op buitenlandse arbeidskrachten. Deze zijn ook dichterbij beschikbaar in aangrenzend rayon Venlo en in België en Duitsland 18. Verder zullen door het economisch tij zeer waarschijnlijk dergelijke vacatures steeds makkelijker te vervullen zijn. Voor de middelbare verzorgende beroepen zal de trek in de schoorsteen bevorderd moeten worden. Er is een potentieel van fase 4-werkzoekenden die in dit segment staan ingeschreven. Verder is er een potentieel werkzoekenden in lagere verzorgende beroepen evenals een potentieel fase 4- werkzoekenden in dit segment. Door de lager opgeleide verder te scholen en te laten 16 IVA Tilburg, Markt- en systeemimperfecties; Is marktsturing alleen voldoende voor een goed functionerende (regionale) arbeidsmarkt?, juli 2002, pagina s SUWI-wetgeving: wet Structuur Uitvoering Werk en Inkomen. 18 Voor deze mogelijkheden wordt verwezen naar de rapporten: RAIL-Euregionaal 2001 Naar de arbeidsmarkt zonder grenzen 2001; Eerste ontwikkeljaar en RAIL-Euregionaal 2002, De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; managementsamenvatting. 48

49 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT doorstromen in een functie op middelbaar niveau, kan de fase 4-kandidaat mogelijk naar een lagere zorgfunctie toegeleid worden. Voor het hogere beroepssegment zal duidelijk buiten het rayon geworven worden. Hiervoor moeten de handen ineen geslagen worden. Mogelijk dat daarnaast verdere functiedifferentiatie enig soelaas kan bieden. Het zal logisch zijn dat deze alternatieve oplossingsrichtingen direct gestart kunnen worden, zodat op niet al te lange termijn resultaten verwacht mogen worden. Aandachtspunten voor Rayon Venray voor de langere termijn Momenteel staat de arbeidsmarkt onder druk. Er is sprake van laagconjunctuur. Dit betekent dat op korte termijn de werkloosheid oploopt. Er zou te veel nadruk kunnen komen te liggen op de korte-termijnmaatregelen, ofwel werkloosheidsbestrijding. Op middellange termijn neemt het aanbodoverschot af. Algemene wervingsproblemen worden in het rayon Venray weer goed merkbaar. Het is voor dit rayon dan ook belangrijk dat geïnvesteerd wordt in oplossingsrichtingen voor de langere termijn. In het onderstaande komen hiervoor zes thema s aan de orde 19. Het eerste thema dat door de werkgroep naar voren is gebracht, is het gezamenlijk ontwikkelen van een sociaal-economische visie voor het rayon Venray. Hierin moeten het economisch beleid en arbeidsmarktbeleid met elkaar verbonden worden. Voor het arbeidmarktbeleid betekent dit dat reïntegratie van werklozen direct verbonden moet worden aan vacatures die er in de verschillende sectoren zijn. Deze visie moet verder vertaald worden in de voorwaarden op het gebied van bedrijventerreinen in casu kantoorlocaties, woningbouw en voorzieningen. Bij het samenstellen van die visie moeten alle actoren hun inbreng leveren. De visie kan interactief met het veld tot stand komen, zodat bij de uitvoering al direct draagvlak bestaat bij deze partijen. Opgemerkt is dat managers P&O meer feeling hebben met de relatie tussen bedrijfsontwikkeling en personeels- en arbeidsmarktbeleid dan de bedrijfsdirecties. Binnen de kaders van deze visie kan de uitvoering op laag niveau gebeuren. Goede ideeën en initiatieven komen in deze regio juist direct vanuit de praktijk welke de diverse partijen dagelijks meemaken en willen verbeteren. Op deze wijze kunnen ideeën ook snel uitgevoerd worden. Iedere partij kan voor zichzelf natuurlijk alvast die dingen doen die haar zelf ten goede komen. Het is wel belangrijk dat er afstemming plaatsvindt tussen de verschillende goede ideeën, om wildgroei te voorkomen alsmede versnippering van inzet en middelen. Als er een visie ontwikkeld wordt, kan de mogelijkheid in overweging genomen worden om een aanjaagfonds in te stellen. Extra financiële middelen kunnen een stimulans zijn om een bijdrage te leveren aan een beter functionerende arbeidsmarkt. Als er een sociaal-economische visie komt, zal ook direct geïnvesteerd moeten worden in professionalisering van de samenwerking. Het gaat dan om samenwerking tussen gelijksoortige partners (gemeenten, onderwijs, bedrijfsleven) en tussen 19 Deze paragraaf is gebaseerd op de voorliggende analyse als mede op informatie die door de werkgroep Venray verstrekt is; de werkgroep is speciaal voor RAIL 2002 geformeerd (zie Bijlage 3-B). 49

50 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY verschillende partners (bijvoorbeeld gemeenten en bedrijfsleven, onderwijs en bedrijfsleven). Ook de interne afstemming bij een partner zelf moet niet vergeten worden. De investering zal nu vooral gericht moeten zijn op het professionaliseren van de informele netwerken. Op bepaalde punten is namelijk formeel overleg nodig. Zo zullen een paar keer per jaar de goede initiatieven geïnventariseerd en vastgesteld moeten worden om daarna prioriteiten aan te kunnen geven. Het derde thema dat door de werkgroep naar voren is gebracht, is het bevorderen van een sluitend onderwijsaanbod. Geconstateerd is dat er geen hoger beroepsonderwijs is en dat op middelbaar niveau opleidingen ontbreken of dat zij een kwijnend bestaan leiden. Bekeken kan worden in hoeverre bestaande middelbare opleidingen aangevuld kunnen worden met een hogere. Hiervoor is samenwerking met een hogeschool noodzakelijk. Verder kunnen bedrijven in het rayon Venray altijd stageplaatsen aanbieden voor scholen in Venlo, Eindhoven en Nijmegen. Zeker als daar jongeren uit het rayon Venray een opleiding volgen, kan een stageplaats in de eigen regio de jongeren mogelijk binden. Verder zullen inspanningen verricht moeten worden om de aansluiting tussen de verschillende opleidingen te bevorderen. Dit geldt niet alleen van VMBO naar MBO maar ook binnen het MBO tussen de verschillende kwalificatie-niveaus en tussen MBO en HBO. Ook de voortijdig schoolverlaters moeten zo snel mogelijk weer in een leertraject, een werktraject of een leer-werktraject geplaatst te worden. Het vierde thema heeft betrekking op het investeren in het aanbod. Het gaat dan niet alleen om werkloosheidsbestrijding, maar juist ook om het mobiel houden van mensen. Employability verdient bij de werkenden, werklozen en werkgevers de grootste aandacht. Iedereen zou het vanzelfsprekend moeten vinden dat er altijd geleerd en gewerkt wordt. Juist nu er sprake is van een economische dip, kan de ruimte benut worden voor het opleiden van mensen in beroepen die in de toekomst belangrijk worden. Het gaat dus om anticyclisch opleiden. Er moet arbeidsmarktbreed aan de kwalificaties gewerkt worden. Het acquireren onder het additioneel arbeidspotentieel is het vijfde thema. Geconstateerd is dat momenteel niet-uitkeringsgerechtigden moeilijk tot werken te verleiden zijn. Gezien de vraagoverschotten in vooral de verzorgenden en medische beroepen moeten daartoe nu activiteiten ontplooid worden. Doelgroepen in deze kunnen, naast herintredende vrouwen, zijn de pendelaars, ouderen, (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten, werklozen aan de andere kant van de grens, gediplomeerde jongeren die buiten de rayongrens zijn gaan werken. In het verlengde van de twee vorige thema s ligt het personeelsbeleid. Werkgevers zullen zich steeds meer moeten richten op een gedifferentieerd personeelsbeleid. De werknemers zullen in toenemender mate niet meer afkomstig zijn uit een bepaalde doelgroep, maar steeds meer uit verschillende doelgroepen. Het tempo waarin dit zal gebeuren, is afhankelijk van de ontwikkeling van de krapte op de arbeidsmarkt. Deze zal zich op middellange termijn in het rayon Venray manifesteren. Het is dan ook belangrijk dat het rayon Venray bij de werkgevers deze beweging nu in gang zet. Het in dienst nemen van nieuwe doelgroepen is één, maar het in dienst houden van deze 50

51 DE TOEKOMSTIGE ARBEIDSMARKT personen is twee 20. De vruchten hiervan zullen dan ook eerst op langere termijn geplukt kunnen worden. Het bevorderen van het formuleren van een personeelsbeleid kan door de branches gedaan worden. Ook kunnen zij voor het Midden- en Kleinbedrijf (MKB) hierin diensten verlenen. Verder kunnen ook in samenwerking met gemeenten, RPA, CWI en de Uitvoeringsinstelling Werknemers Verzekeringen (UWV) hierin de nodige activiteiten ontplooid worden. 20 Bron: de Baak Management Centrum VNO-NCW en Deloitte & Touche Human Capital Group, Volle vijvers, lege netten; Onderscheidend personeelsbeleid in een veranderende arbeidsmarkt,

52 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY 52

53 BIJLAGEN Bijlagen 53

54 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY 54

55 LEESWIJZER Bijlage 1 Leeswijzer Rayonindeling 21 Arbeidsmarktrayon Rayon Venray (exclusief Mook en Middelaar) Rayon Venlo Rayon Roermond Rayon Weert (inclusief Cranendonck) Gemeenten Venray, Horst aan de Maas, Gennep, Bergen, Meerlo-Wanssum en Sevenum Venlo, Helden, Beesel, Maasbree, Arcen en Velden, Meijel en Kessel Roermond, Echt, Maasbracht, Heythuysen, Ambt Montfort, Roerdalen, Haelen, Swalmen, Heel, Roggel & Neer en Thorn Weert, Nederweert, Cranendonck en Hunsel Westelijke Mijnstreek Sittard-Geleen, Stein, Beek, Schinnen en Susteren Parkstad Limburg Maastricht & Mergelland Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum, Nuth, Voerendaal, Simpelveld en Onderbanken Maastricht, Meerssen, Valkenburg aan de Geul, Gulpen-Wittem, Margraten, Eijsden en Vaals Sectoren en bedrijfssectoren Sector Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Bedrijfssectoren Landbouw en visserij Voeding, Chemie, Metaal- en elektrotechniek, Overige industrie, Energie, Bouw en onroerend goed Handel en reparatie, Transport en communicatie, Bank- en verzekeringswezen, Horeca en Zakelijke dienstverlening Niet-commerciële diensten Quartaire diensten, Overheid en onderwijs, Overig 21 Zie bijlage 4 voor een kaart van de zeven arbeidsmarktrayons. 55

56 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Beroepssegmenten Het ROA hanteert een indeling in 43 beroepssegmenten die overeenkomt met de Standaard Beroepen Classificatie (SBC). Hierbij worden de volgende niveaus onderscheiden: - Elementaire beroepen - Lagere beroepen - Middelbare beroepen - Hogere beroepen - Wetenschappelijke beroepen De wetenschappelijke beroepssegmenten worden in deze RAIL-publicatie buiten beschouwing gelaten. Arbeidsmarktterminologie en definities Arbeidsgehandicapten Personen die geheel of gedeeltelijk arbeids- (on)geschikt zijn en die een uitkering ontvangen op basis van de WAO, de WAZ en de WAJONG. Peildatum: 1 januari. Bron: Landelijk Instituut Sociale Verzekeringen. Arbeidsmarktkrapte Arbeidsplaatsen Beroepsbevolking Als indicator voor de krapte van de arbeidsmarkt wordt het aantal openstaande vacatures gedeeld door het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW) in fase 1. Deze benadering wordt ook door ROA gevolgd in het hoofdrapport van RAIL. Door Etil wordt deze indicator aangeduid met 'arbeidsmarktkrapte relatief', omdat Etil daarnaast de indicator 'arbeidsmarktkrapte absoluut' gebruikt. Deze laatste indicator wordt berekend als het aantal openstaande vacatures minus het aantal NWW in fase 1. Het aantal arbeidsplaatsen van minimaal 12 uur per week. Het gaat hier zowel om personen in loondienst als zelfstandigen. Peildatum: april/mei. Bron: CBS, ROA, E,til. De beroepsbevolking is gelijk aan de som van de werkzame beroepsbevolking en de werkloze beroepsbevolking. De werkzame beroepsbevolking bestaat uit personen die behoren tot de groep jarigen en die ten minste 12 uur per week werken of werk hebben aanvaard. De werkloze beroepsbevolking bestaat uit die personen die verklaren ten minste 12 uur per week te willen werken, daarvoor 56

57 LEESWIJZER beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk te vinden. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS. Knelpuntindicator Openstaande vacatures Pendelsaldo Potentiële beroepsbevolking De knelpuntindicator wordt berekend als het aantal openstaande vacatures minus het aantal NWW in fase 1 gedeeld door het aantal NWW in fase 2 en 3. Deze benadering wordt ook door ROA gevolgd in het hoofdrapport van RAIL. Door E,til wordt deze indicator aangeduid met 'knelpuntindicator relatief', omdat E,til daarnaast de indicator 'knelpuntindicator absoluut' gebruikt. Deze laatste indicator wordt berekend als het aantal openstaande vacatures minus het aantal NWW in fase 1, 2 en 3. Het aantal openstaande vacatures is gebaseerd op de registratie van vacatures bij het CWI. Deze cijfers zijn vervolgens opgehoogd op basis van cijfers van het CBS. Hierdoor ontstaat een inschatting van het totale aantal openstaande vacatures. Peildatum: oktober Bron: CWI, CBS, bewerking E,til. Inkomende pendelstroom minus uitgaande pendelstroom. Dit betreft zowel binnenlandse als buitenlandse pendelstromen. Peildatum: juni Bron: E,til. Alle personen uit de bevolkingsgroep van jaar. Peildatum: 1 januari. Bron: CBS, E,til. Vacaturegraad Het aantal openstaande vacatures per arbeidsplaatsen in een sector of in een bedrijfs-, beroeps- of opleidingssector. Werkgelegenheidsgraad Werkloosheid (NWW) Het aantal arbeidsplaatsen ten opzichte van de potentiële beroepsbevolking (15-64-jarigen) in een gebied. Het aantal personen dat bij het Centrum voor Werk en Inkomen staat ingeschreven als niet-werkende werkzoekende voor ten minste 12 uur per week. Peildatum (cijfers 2002): oktober Bron: CWI. 57

58 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Peildatum (cijfers 2002, 2003 en 2006): een jaargemiddelde. Bron: raming door E,til. Werkloosheidspercentage Aantal niet-werkende werkzoekenden uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. Bron: CBS, CWI, bewerking E,til. Ontwikkelingen in de tijd De prognoses van de verschillende variabelen hebben betrekking op de jaren 2002, 2003 en Voor deze jaren zijn steeds jaargemiddelden gegeven. Om aan te geven of er in de afgelopen jaren (structurele) veranderingen zijn opgetreden, is 1996 als referentie gehanteerd. Naast de absolute aantallen zijn groeicijfers vermeld die betrekking hebben op de volgende perioden: 1996 tot 2001, 2001 tot en met 2002, 2002 tot en met 2003 en 2002 tot en met Bronvermelding In deze rapportage wordt, ter bevordering van de leesbaarheid, niet bij iedere constatering de bron vermeld. In bijlage 3 is een overzicht van geraadpleegde bronnen weergegeven. De bron wordt wel expliciet vermeld bij: - een letterlijk citaat uit een specifieke bron; - gebruik van unieke gegevens uit één specifieke bron; - een verwijzing naar een meer uitgebreid (cijfermatig) overzicht in bijlage 2 of in een andere rapportage uit de RAIL-reeks. Afkortingen BBL BOC BOL CBS CWI HBO MBO MIT MKB Nuggers NWW RMC ROA ROC RPA SAM SBI SBC Beroepsbegeleidende Leerweg Bouw Opleidingen Centrum Beroepsopleidende Leerweg Centraal Bureau voor de Statistiek Centrum voor Werk en Inkomen Hoger Beroeps Onderwijs Middelbaar Beroeps Onderwijs Stichting Máák het in de Techniek Midden- en Kleinbedrijf Niet uitkeringsgerechtigden Niet-werkende werkzoekenden Regionaal Meld- en Coördinatiepunt Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt Regionaal Opleidingen Centrum Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid Stichting Samenwerking Arbeidsmarkt Midden- en Kleinbedrijf Standaard Bedrijven Indeling (CBS) Standaard Beroepen Classificatie (CBS) 58

59 LEESWIJZER SUWI TOC UVI UWV VMBO VRL VSV WAJONG WAO WAZ WIW WO WSW WW wet Structuur Uitvoering Werk en Inkomen Technisch Opleidingen Centrum Uitvoeringsinstelling Uitvoeringsinstelling Werknemers Verzekeringen Voorbereidend Middelbaar Beroeps Onderwijs Vestigingen Register Limburg (E,til) Voortijdig School Verlaters Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen Wet Inschakeling Werkzoekenden Wetenschappelijk Onderwijs Wet Sociale Werkvoorziening Werkloosheidswet 59

60 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY 60

61 STATISTISCHE BIJLAGE Bijlage 2 Statistische Bijlage Toelichting De statistische bijlage bestaat uit een set tabellen. De tabellen zijn geordend naar categorie, sector of beroep. Bij de tabellen is ernaar gestreefd een duidelijk beeld van de arbeidsmarkt in het rayon en in Limburg te geven. Uitgangspunt is dat de cijfers een indicatie geven van de niveaus, structuren en ontwikkelingen evenals de verhoudingen die daartussen bestaan. De cijfers zijn daarom zover mogelijk gedetailleerd. Hierdoor kan de betrouwbaarheid verminderen. Het is daarom belangrijk de cijfers niet als exacte waarden op te vatten, maar als indicaties. Om die reden zijn de absolute aantallen op tientallen of honderdtallen afgerond. Percentages, indicatoren en totalen zijn berekend op basis van de absolute aantallen vóór afronding. Hierdoor kunnen verschillen optreden. 61

62 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY 62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77 BRONNEN Bijlage 3 Bronnen A. Documentatie Literatuur algemeen - CINOP; De week van het leren, s Hertogenbosch, augustus De Baak, Management Centrum VNO-NCW & Deloitte & Touche Human Capital Group; Volle vijvers lege netten; onderscheidend personeelsbeleid in een veranderende arbeidsmarkt, Diverse artikelen uit kranten en tijdschriften, december 2001 tot en met december ECORYS-NEI, SEOR, TNO Inro & Bureau Louter (i.o.v. CWI); De Arbeidsmarkt in Zuid-Oost Nederland , Zoetermeer, september E,til, Kamers van Koophandel in Limburg; ERBO 2002, Het bedrijfsleven in Limburg; Enquête Regionale BedrijfsOntwikkeling 2002, december FME-CWM; Conjunctuurenquête 2002, FME-CWM; Metalelektro Profiel: Vrouw in de metalelektro, jaargang 22, nummer 9, november IVA Tilburg; Markt- en Systeemimperfecties; Is marktsturing alleen voldoende voor een goed functionerende (regionale) arbeidsmarkt?, Eindhoven/Tilburg, juli NV Industriebank LIOF, NV Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, The Boston Consulting Group; De toekomst van de maakindustrie in Zuid-Nederland, maart Provincie Limburg; Beleidsprogramma Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek; Cijfers & Trends van Limburg, november Research voor Beleid BV & Bureau Blaauwberg; De klop op de deur: drukte voor de regisseursstoel. Beslispunten over de inkoop van reïntegratiediensten voor de gemeenten in Limburg, Leiden, 10 september SEO (Stichting voor Economisch Onderzoek der Universiteit Amsterdam); Reflecties op plaats en toekomst van de Nederlandse maakindustrie, Amsterdam, 1 juli V.I.A. variation in advertising; Ondernemend Nederland, jaargang 3, editie 1, juni Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg; Pactnieuws, jaargang 5, nummer 14, september Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg; Pactnieuws, jaargang 5, nummer 15, december Literatuur rayonaal - Gemeente Heerlen; Stadskrant Heerlen, Nummer 99, november Gemeente Sittard-Geleen (Born); Economisch Profiel Sittard-Geleen (presentatie door P. Meekels & F. Wagemans), Sittard-Geleen,

78 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY - Gemeente Sittard-Geleen (Born); Ondernemerscontact, nummer 1, november Gemeente Sittard-Geleen (Born); Stadsvisie Sittard-Geleen 2012, 13 juni Gemeenten Sittard-Geleen, Beek, Stein en Schinnen; Werkgelegenheidsbalans Westelijke Mijnstreek: Arbeidsmarkt- en Inkoopbeleid Gemeente Venray; Venray in cijfers; Statistisch overzicht Maastricht en Mergelland; Voortgangsdocument Rayonaal Arbeidsmarkt Platform, Maastricht en Mergelland, oktober Macintosh Retail Group; Halfjaarbericht 2002, augustus Macintosh Retail Group; Macinform, september NedCar; Jaarverslag 2001, Born, mei Research voor Beleid BV & Bureau Blaauwberg; Achter het kiezen; Arbeidsmarktbeleid Regio Roermond, Leiden, 20 februari Rockwool; Jaarverslag 2001/Sociaal en Milieu, Roermond, Stichting Adviesteam WERK/PRIVE BALANS; presentatie door M. Dijs voor ambtelijk overleg centrum gemeenten, Venlo, Stichting zorg- en Dienstenbureau; Arbeid Ontmoet Zorg (presentatie door G. Jacobs), Venlo, Stichting Zorg- en Dienstenbureau; overzichtspresentatie, Websites abvakabo.net/asb bondgenoten.fnv.nl jobs.oce.com venlo.digicity.nl maastricht/en/index.html

79 BRONNEN B. Werkgroepen Rayon Venray Gemeente Venray Gemeente Venray Gemeente Venray Gilde Opleidingen CWI Agri Business Groep Inalfa Business Vision Venray Industriële Club Venray mevr. K. Bruggeman dhr. D. Vervoort mevr. G. Brummans dhr. T. Berkers dhr. A. Baselmans dhr. H. Rutten dhr. D. Geurts dhr. P. van Hoef dhr. E. Peters Rayon Venlo Gemeente Venlo Gemeente Venlo Gilde Opleidingen St. Arbeidsmarkt MKB CWI CWI UWV UWV dhr. N. Naus dhr. H. van Schijndel dhr. T. Berkers dhr. J. Roumen dhr. P. Rietbergen mevr. G. Dautzenberg dhr. R. Roefs dhr. W. Huijbregts Rayon Weert Gemeente Weert Gemeente Weert CWI dhr. R. van Dooren dhr. J. van Gennip mevr. M. Kockelkoren Rayon Roermond Gemeente Roermond Gemeente Roermond REO Midden-Limburg BV Tempo Team Gilde Opleidingen CWI mevr. L. Smit mevr. D. Dieters-Van der Meulen dhr. C. Bosch mevr. W. Keizer dhr. T. Berkers mevr. A. Verhagen 79

80 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE RAYON VENRAY Rayon Westelijke Mijnstreek Gemeente Sittard-Geleen dhr. L. Burdorf Rayon Maastricht & Mergelland Gemeente Maastricht CWI CWI Right Claessens Hufkens Human Resources Start MTB Maastricht NV dhr. R. Damoiseaux dhr. J. Dautzenberg dhr. W. Prickaerts dhr. S. Kreutzer dhr. J. Hufkens dhr. R. Mouthaan dhr. M. Jöris Rayon Parkstad Limburg Regio Parkstad Limburg DSM Limburg bv ABP PLUS Meijers dhr. P. Simons dhr. H. Moust dhr. P. Roes dhr. C. Meijers 80

81 INDELING ZEVEN ARBEIDSMARKTRAYONS LIMBURG Bijlage 4 Indeling zeven arbeidsmarktrayons Limburg NOORD-BRABANT Rayon Venray Rayon Venlo Rayon Weert DUITSLAND Rayon Roermond BELGIE Westelijke Mijnstreek Maastricht en Mergelland Parkstad Limburg Bron: E,til 81