Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004

Transcriptie

1 Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004 Hoofdrapport Samenstelling: Dr. L. Broersma & Drs D. Stelder, Sectie Ruimtelijke Economie, FEW, RuG Prof. Dr. J. van Dijk, Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen, RuG

2 Copyright 2003 Rijksuniversiteit Groningen Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. All right reserved. No part of this publication may be reproduced in any form, by print or photoprint, microfilm or any other means, without permission by the publishers. Druk: Grafisch Centrum Rijksuniversiteit Groningen

3 Inhoudsopgave Voorwoord 1 1 Algemeen economische trends Nationale en regionale ontwikkelingen Verkenning toekomstige ontwikkelingen 4 2. Werkgelegenheidsontwikkeling Noord-Nederland Recente ontwikkelingen Verkenning toekomstige ontwikkelingen Indeling naar bedrijfstak Werkgelegenheid naar geslacht Arbeidsplaatsen naar wekelijkse arbeidsduur Werkgelegenheid naar regio Ontwikkeling kernzones Opleidingsniveau werkzame beroepsbevolking Participatie Participatie in het Noorden Beleid Verkenning toekomstige ontwikkelingen Werkloosheid in historisch perspectief Werkloze beroepsbevolking (WLB) Niet-werkende werkzoekenden (NWW) Verkenning toekomstige ontwikkelingen werkloze beroepsbevolking Vacatures 24 5 Aansluiting vraag en aanbod in Vergrijzing in Noord-Nederland Grijze, groene en demografische druk Gevolgen voor de potentiële beroepsbevolking Gevolgen voor de beroepsbevolking Vergrijzing naar sector Maatregelen tegen gevolgen van vergrijzing 37

4 Deze publicatie is een gezamenlijke uitgave van de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen (FRW) en de Faculteit der Economische Wetenschappen (FEW) van de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van: Centrum voor Werk en Inkomen Noord-Nederland (CWI) Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) Provincie Groningen Provincie Fryslân Provincie Drenthe Regionaal Platform Arbeidsmarkt Groningen Regionaal Platform Arbeidsmarkt Fryslân Regionaal Platform Arbeidsmarkt Zuid- en Midden Drenthe Exemplaren van dit rapport zijn te bestellen bij: CWI Noord-Nederland Hereplein GA Groningen Nadere informatie via de Rijksuniversiteit Groningen: FEW: FRW:

5 Voorwoord Deze eerste Noordelijke Arbeidsmarktschets (NAV) is het resultaat van een nieuwe stap in de Noordelijke samenwerking op sociaal-economisch terrein. In het verleden heeft de Rijksuniversiteit in opdracht van de noordelijke provincies lange tijd de Regionaal Economische Verkenningen Groningen, Friesland en Drenthe (REV) samengesteld. Ter aanvulling op de REV hebben wij voorts in opdracht van de regionale Arbeidsvoorziening, thans Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) geheten, sinds 1997 tevens enkele jaren een jaarlijkse Arbeidsmarktschets voor Groningen en Drenthe gepubliceerd. In deze arbeidsmarktschetsen werd meer detailaandacht aan de diverse aspecten van de regionale arbeidsmarkt gegeven, hetgeen een goede aanvulling bleek te vormen op de meer macro-economisch geöriënteerde REV. Met de opdrachtverlening door de gezamenlijke partners CWI, SNN, de noordelijke provincies en de noordelijke Regionale Platforms Arbeidsmarkt tot de publicatie van deze eerste NAV is een bij vele betrokkenen levende oude wens in vervulling gegaan tot samenvoeging van de genoemde publicaties. Wie in de sociaal-economische ontwikkeling van het Noorden is geïnteresseerd, heeft nu met de NAV een overzichtelijk rapport in handen, dat zowel de macro-economische kant belicht als de arbeidsmarktontwikkelingen, toegespitst op deelterreinen en gemeenten, zoals die voorheen in de Arbeidsmarktschetsen aan de orde kwamen. Om de veelheid aan informatie voor een zo groot mogelijk publiek te ontsluiten verschijnt de NAV in twee delen. Het onderhavige Deel I is het Hoofdrapport, waarin de belangrijkste resultaten van het onderzoek zijn samengevat. Het volledige onderzoek, inclusief alle statistische bijlagen, verschijnt als Deel II: Achtergrondrapport en Bijlagen. Onze bijzondere dank gaat uit naar de NAV-begeleidingscommissie, bestaande uit Roel Haverkate (Provincie Drenthe), Roelof van der Velde (CWI), Piet Boekhoudt (RPA Groningen) en Christien Bajema (RPA Fryslân), die allen waardevolle adviezen hebben gegeven tijdens de totstandkoming van de eerste NAV. Indien de NAV - zoals wij verwachten - naar genoegen in een maatschappelijke behoefte zal voorzien, is het de bedoeling dat U deze publicatie jaarlijks rond november gemoet kan zien. Namens de Faculteit der Economische Wetenschappen en de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen van de RuG, Prof. Dr. J. Oosterhaven 1

6 2

7 1 Algemeen economische trends In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van het economisch klimaat waarin de noordelijke economie opereert. Dit klimaat is in belangrijke mate verantwoordelijk voor de ontwikkelingen op de noordelijke arbeidsmarkt. 1.1 Nationale en regionale ontwikkelingen De nationale conjuncturele ontwikkeling vertoont de laatste drie jaar een dalende trend. Figuur 1.1 geeft een beeld van de nationale economische groei. Het economisch klimaat in termen van economische op- en neergangen is duidelijk te herkennen. Over 2003 wordt de nationale economische groei geraamd op de nullijn. De verwachting voor 2004 houdt slechts een zeer beperkte groei in van ongeveer 1%. Net zoals in de nationale en internationale conjunctuur het geval is, is ook de economische groei in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe in de laatste drie jaar fors gedaald. Onder economische groei wordt hier de groei van het Bruto Regionaal Product (BRP) verstaan. De economische groei in Noord-Nederland volgt in grote lijnen de landelijke ontwikkeling van de jaren 90. In 2002 is zowel landelijk als voor het Noorden de economische groei vrijwel tot stilstand gekomen. Wanneer de gemiddelde jaarlijkse groei over een langere periode ( ) wordt beschouwd loopt het Noorden nog iets achter ten opzichte van het land. Over de laatste jaren bekeken ( ) neemt de groei in het Noorden met 2,4% juist iets sneller toe dan landelijk (2,3%). Figuur 1.1 Groei bruto regionaal product Volume-mutaties in procenten exclusief delfstoffenwinning Bron: CBS Noorden Nederland 3

8 1.2 Verkenning toekomstige ontwikkelingen In 2002 is er in zowel het Noorden als Nederland alleen nog groei door extra overheidsuitgaven aan onderwijs en zorg. De effecten van particuliere consumptie, investeringen en export op de economische groei waren in 2002 alle negatief. Van de drie noordelijke provincies groeide alleen in Groningen de economie in 2002 nog met 1%. Dit was een gevolg van de sterke aanwezigheid van onderwijs en zorg in deze provincie. In Friesland en Drenthe was er in 2002 geen economische groei. De ramingen voor 2003 vallen lager uit dan voor 2004, ook regionaal gezien. In 2003 zijn het landelijk vooral de binnenlandse bestedingen die geen groei laten zien. Bij de bedrijfsinvesteringen is er sprake van een verdere terugval (-4%). Alleen de export zal met 1% toenemen. Aangezien het noordelijke bedrijfsleven relatief meer afhankelijk is van de binnenlandse bestedingen moet voor de economische groei in Groningen en Friesland dit jaar worden gerekend met een terugval van ongeveer een kwart procent, terwijl Drenthe net als landelijk op de nullijn blijft. Voor 2004 gaat het CPB uit van een verder herstel van de export met een groei van ruim 5%. Dit komt echter vooral voor rekening van de wederuitvoer, want de binnenlands geproduceerde uitvoergoederen zelf zullen in 2004 afnemen met 1,5%. De bedrijfsinvesteringen blijven ongeveer op hetzelfde niveau. De investeringen in woningen nemen toe met bijna 4%. Aangezien het slechte uitvoercijfer minder en de gunstige woningbouwontwikkeling meer in de noordelijke economie doorwerkt, is het eindresultaat voor de noordelijke regio iets gunstiger dan landelijk. Drenthe volgt in 2004 opnieuw het landelijke groeicijfer met 1%, terwijl Groningen en Friesland daar met 1,2% iets boven zitten. Gemiddeld zal voor het Noorden als geheel de groei dus nog marginaal boven de landelijke groei uitkomen. Tabel 1.1 Jaarlijkse reële economische groei, Noorden en Nederland * Groningen Friesland Drenthe Noord-Nederland Nederland * alle groeicijfers zijn exclusief delfstoffenwinning. Voorspelling (cursief) op basis van CPB, Macro-Economische Verkenning 2004 en ISAM-model. 4