E,til. RAIL De Limburgse Arbeidsmarkt Rayonrapportage Maastricht & Mergelland Maart RAIL-39. E,til Maastricht, maart 2003

Transcriptie

1 RAIL De Limburgse Arbeidsmarkt Rayonrapportage Maastricht & Mergelland Maart RAIL-39 E,til E,til Maastricht, maart 2003 Postbus BA Maastricht H. van Camp Telefoon W. Derks Fax Y. Pilet J. ten Brinke Internet K. Verstraeten

2 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Overname uit deze uitgave is toegestaan mits de bron uitdrukkelijk vermeld is. Als bronvermelding geldt: 'Etil'. Hoewel de grootst mogelijke zorg is besteed aan de inhoud van dit rapport, kan Etil bv in generlei opzicht verantwoordelijkheid op zich nemen voor eventuele onvolledigheden of onjuistheden. RAIL 2002 is financieel mogelijk gemaakt door: Centrum voor Werk en Inkomen: CWI afdeling Arbeidsmarktkennis en advies Zuidoost Nederland Limburgse gemeenten: Maastricht Heerlen Sittard-Geleen Weert Roermond Venlo Venray Limburgs bedrijfsleven: DSM Stichting Máák het in de Techniek Zorg aan Zet Kamer van Koophandel Limburg Noord Kamer van Koophandel Zuid-Limburg Limburgs beroepsonderwijs: Arcus College Leeuwenborgh Opleidingen Gilde Opleidingen AOC Limburg Provincie Limburg Colofon Vormgeving omslag Lay-out, dtp en druk Oplage Lenting en Terlingen Grafisch Ontwerp E,til, Unigraphic, Universiteit Maastricht 150 exemplaren ISBN X

3 NHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Voorwoord 5 Verschenen RAIL-publicaties 7 Ten geleide 9 Lijst van figuren e.a 11 1 Arbeidsmarkt algemeen Maastricht & Mergelland Algemene karakterisering van het rayon Maastricht & Mergelland Aanbodzijde arbeidsmarkt Bevolking Beroepsbevolking Werkloosheid Additioneel arbeidsaanbod Vraagzijde arbeidsmarkt Werkgelegenheidsstructuur Werkgelegenheidsontwikkeling Grote werkgevers Openstaande vacatures Arbeidsmarkt in perspectief Discrepanties op de regionale arbeidsmarkt Maastricht & Mergelland Typering niet-werkende werkzoekenden Niet-werkende werkzoekenden naar fase Niet-werkende werkzoekenden naar geslacht en leeftijd Niet-werkende werkzoekenden naar beroep Openstaande vacatures naar sector en beroep Cijfermatige arbeidsmarktkrapte en knelpunten naar beroep Arbeidsmarktknelpunten in de praktijk Algemene arbeidsmarktknelpunten Belemmeringen aan de aanbodzijde Belemmeringen aan de vraagzijde Discrepanties in perspectief De toekomstige arbeidsmarkt Maastricht & Mergelland Algemene ontwikkelingen op korte en middellange termijn Ontwikkeling arbeidsaanbod Ontwikkeling arbeidsvraag Toekomstige discrepanties tussen aanbod en vraag Aandachtspunten voor de toekomst Hoofdlijnen van de regionale problematiek Aandachtspunten voor de toekomst 47

4 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Bijlagen Bijlage 1 Leeswijzer 53 Bijlage 2 Statistische Bijlage 59 Bijlage 3 Bronnen 75 Bijlage 4 Indeling zeven arbeidsmarktrayons Limburg 79

5 VOORWOORD Voorwoord Voor u ligt de zesde set van publicaties van het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL): De Limburgse arbeidsmarkt De publicaties zijn samengesteld door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) en Etil, beide verbonden aan de Universiteit Maastricht. Evenals vorig jaar bestaat deze jaargang uit tien delen, waaronder de beknopte rapportage, het hoofdrapport, de statistische bijlage en zeven rayonrapportages. Qua methodiek en aanpak ligt de uitgave in de lijn van voorgaande jaren: actueel, vernieuwend en oplossingsgericht. Na jaren van economische voorspoed is thans het tij gekeerd en is de economische groei vrijwel tot stilstand gekomen. Dit heeft gevolgen voor de Limburgse arbeidsmarkt. In oktober 2002 is het aantal openstaande vacatures ongeveer de helft van 1½ jaar daarvoor, en is het aantal werkzoekenden met bijna 20% gestegen. Inmiddels is bekend dat de werkloosheid na oktober 2002 fors is blijven stijgen. De huidige omslag op de arbeidsmarkt maakt duidelijk dat adequate en actuele arbeidsmarktinformatie onmisbaar blijft. Middels het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL) heeft Limburg op dit vlak een reputatie opgebouwd. In géén enkele provincie in Nederland is zoveel geschikte arbeidsmarktinformatie voorhanden. Actuele informatie, korte- en lange-termijnprognoses, verdeeld naar opleiding, beroep, sector en rayon. Voor elk wat wils dus. De informatie is niet alleen beschikbaar, ze wordt ook gebruikt. Dit bleek uit de klantmeting die naar aanleiding van de voorgaande uitgave is verricht. Naast het gebruik via worden jaarlijks circa vierduizend publicaties verzonden aan ruim duizend personen of instellingen. De RAIL-publicaties en de Website worden tezamen zo n keer per jaar geraadpleegd. Daarnaast wordt de helpdesk RAIL zo n 200 keer per jaar bevraagd, worden er zo n 20 RAIL-presentaties per jaar gegeven en verschijnen er jaarlijks circa 20 berichten in dag- en tijdschriften. Deze informatie wordt gebruikt ter algemene oriëntatie, maar ook om bijvoorbeeld beslissingen te nemen over het al dan niet opstarten van een nieuwe opleiding, doorstroming in het onderwijs te bevorderen, sector- en rayonplannen te onderbouwen, projecten op te starten en dergelijke Het grote gebruik van RAIL-informatie is mede te danken aan de opzet van het project. Vanaf het begin zijn allerlei partijen betrokken, zoals het Centrum voor Werk en Inkomen, de Limburgse gemeenten, het Limburgs Beroepsonderwijs, het Limburgs Bedrijfsleven en de Provincie Limburg. Met ingang van 2003 wordt de verwevenheid met relevante (beleids)actoren nog verder vergroot, door de aanhaking bij het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Nu het project onder verantwoordelijkheid van het Vertrouwenspact plaatsvindt, is nog beter gewaarborgd dat de resultaten van het onderzoek worden benut voor het voeren van gefundeerd en gedeeld arbeidsmarktbeleid in de provincie Limburg. Zeker nu de werkloosheid stijgt is dit hard nodig. 5

6 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Het project Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg (RAIL) maakt de arbeidsmarkt transparanter en het arbeidsmarktbeleid consistenter. Daarom zijn wij ervan overtuigd dat RAIL ook de komende jaren een solide basis zal vormen voor het vinden van de juiste oplossingen voor knelpunten op de Limburgse arbeidsmarkt. Wij zijn vol vertrouwen dat RAIL nu in goede handen is bij het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Aftredend voorzitter stuurgroep RAIL drs. J. Th. Sørensen Voorzitter Vertrouwenspact Limburg Gedeputeerde H.F.M. Evers 6

7 VERSCHENEN RAIL-PUBLICATIES Verschenen RAIL-publicaties 98.RAIL-01: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 98.RAIL-02: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 98.RAIL-03: Kwalitatieve informatie over de Limburgse arbeidsmarkt; werkdocumenten industrie, handel* 99.RAIL-04: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 99.RAIL-05: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 99.RAIL-06: De Limburgse arbeidsmarkt; sectorrapportage bouw - zakelijke dienstverlening* 99.RAIL-07: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage* 00.RAIL-08: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport* 00.RAIL-09: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage* 00.RAIL-10: De Limburgse arbeidsmarkt ; sectorrapportage horeca, toerisme & recreatie en overheid* 00.RAIL-11: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage* 01.RAIL-12: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 01.RAIL-13: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 01.RAIL-14: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht & Mergelland 01.RAIL-15: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg* 01.RAIL-16: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek* 01.RAIL-17: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond* 01.RAIL-18: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert* 01.RAIL-19: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 01.RAIL-20: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray 01.RAIL-21: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage 02.RAIL-22: Naar de arbeidsmarkt zonder grenzen; 2001; eerste ontwikkeljaar* 02.RAIL-23: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 02.RAIL-24: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 02.RAIL-25: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht & Mergelland 02.RAIL-26: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg* 02.RAIL-27: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek* 02.RAIL-28: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond* 02.RAIL-29: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert* 7

8 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND 02.RAIL-30: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 02.RAIL-31: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray* 02.RAIL-32: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage 03.RAIL-33: RAIL-Euregionaal 2002: De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; managementsamenvatting 03.RAIL-34: RAIL-Euregionaal 2002: De Euregionale arbeidsmarkt in een conjunctureel dal; statistische bijlage 03.RAIL-35: RAIL euregional 2002; der euregionale Arbeitsmarkt auf konjunktureller Talfahrt, Management-Zusammenfassung 03.RAIL-36: RAIL eurégional 2002; le marché de l emploi eurégional dans un creux conjoncturel, synthèse 03.RAIL-37: De Limburgse arbeidsmarkt ; hoofdrapport 03.RAIL-38: De Limburgse arbeidsmarkt ; statistische bijlage 03.RAIL-39: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Maastricht & Mergelland 03.RAIL-40: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Parkstad Limburg 03.RAIL-41: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage Westelijke Mijnstreek 03.RAIL-42: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Roermond 03.RAIL-43: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Weert 03.RAIL-44: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venlo 03.RAIL-45: De Limburgse arbeidsmarkt ; rayonrapportage rayon Venray 03.RAIL-46: De Limburgse arbeidsmarkt ; beknopte rapportage * Publicatie niet meer in boekvorm verkrijgbaar. RAIL OP INTERNET 8

9 TEN GELEIDE Ten geleide Voor u ligt de RAIL Rayonrapportage Maastricht & Mergelland waarin de arbeidsmarktsituatie in Maastricht & Mergelland wordt geschetst. Deze rapportage maakt deel uit van de tiendelige RAIL-reeks De Limburgse arbeidsmarkt Deze reeks verschijnt nu voor het zesde jaar. Nadat de eerste jaren naast de provinciale studie sectorstudies zijn verschenen, gaat het de laatste drie jaar juist om regionale studies. Dit rapport verschijnt dus voor het derde achtereenvolgende jaar en omvat integrale arbeidsmarktinformatie voor de regio Maastricht & Mergelland. RAIL staat voor Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg. RAIL is een arbeidsmarktinformatiesysteem dat is voortgekomen uit de samenwerking tussen verschillende arbeidsmarktpartijen. Inmiddels participeren de volgende organisaties in het RAIL-samenwerkingsverband: het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) Zuidoost Nederland, Provincie Limburg, vier Regionale Opleidingencentra (ROC s), te weten: AOC-Limburg, Arcus College, Gilde Opleidingen en Leeuwenborgh Opleidingen, de zeven centrumgemeenten 1 en het Limburgs bedrijfsleven (DSM, Stg. Maak t in de techniek, Zorg aan Zet, Kamer van Koophandel Noord, Kamer van Koophandel Zuid-Limburg). RAIL is één van de kernactiviteiten van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg. Met ingang van het jaar 2003 zal RAIL onder de directe verantwoordelijkheid van dit Vertrouwenspact vallen. Het draagvlak wordt daarmee nog verder verbreed. Het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg is een breed bestuurlijk platform waarin partijen beleidsafspraken maken met betrekking tot arbeidsmarkt en beroepsopleidingen. De jaarlijkse RAIL-publicatie geeft een overzicht van de huidige en toekomstige - kwantitatieve en kwalitatieve - discrepanties tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in Limburg. Evenals het afgelopen jaar bestaat de publicatie dit jaar uit de hoofdrapportage met bijbehorende statistische bijlage, zeven rayonrapportages en een beknopte rapportage. De hoofdrapportage geeft een beeld van de actuele arbeidsmarktsituatie in Limburg (oktober 2002) en een prognose voor de ontwikkelingen op korte termijn (2003). De ontwikkelingen op de middellange termijn (2006) zijn ontleend aan de RAILgegevens van de vorige reeks. Er worden om het jaar nieuwe middellange-termijnprognoses opgesteld. Deze hoofdrapportage (met statistische bijlage) wordt verzorgd door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA). Daarin is dit jaar voor het eerst een hoofdstuk opgenomen dat ingaat op de vergelijking tussen de arbeidsmarkten van de zeven rayons. Dit hoofdstuk is door Etil opgesteld. De RAIL-rayonrapportages sluiten aan op deze provinciale rapportage. Limburg kent zeven arbeidsmarktrayons: Venray, Venlo, Weert, Roermond, Westelijke Mijnstreek, Parkstad Limburg en Maastricht & Mergelland. In de zeven rayonrapportages wordt ingegaan op de specifieke arbeidsmarktkenmerken, -knelpunten en de aandachts- 1 De zeven Limburgse centrumgemeenten zijn: Venray, Venlo, Roermond, Weert, Sittard- Geleen, Heerlen en Maastricht. 9

10 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND punten voor de toekomst. Daarnaast wordt dit jaar expliciet ingegaan op de regionale arbeidsmarktontwikkelingen van de afgelopen drie jaar. Deze rayonrapportages worden verzorgd door Etil. Tot slot is er de beknopte rapportage waarin de conclusies van de ROA- en Etilrapportages zijn samengevat. Deze rapportage is opgesteld door CWI Zuidoost- Nederland. De gehele RAIL-reeks is in onderlinge samenwerking tussen ROA en Etil tot stand gekomen. Op grond van een integraal model van de arbeidsmarkt wordt door ROA het provinciale beeld samengesteld. Aan de hand van een door Etil ontwikkelde systematiek komen in aansluiting daarop de rayonrapportages tot stand. Deze zijn complementair aan de provinciale rapportage. De samenhang tussen de verschillende rapportages wordt verder gerealiseerd door onderlinge afstemming en toetsing van de resultaten en door consistentie in gehanteerde definities en aantallen. De rayonrapportages beschrijven zowel de vraag- als de aanbodzijde van de arbeidsmarkt waarbij kwantitatieve en kwalitatieve arbeidsmarktinformatie geïntegreerd zijn. De kwantitatieve informatie wordt door Etil uit verschillende bronnen verkregen en in een rayonaal rekenmodel geplaatst en verwerkt. De kwalitatieve informatie komt voort uit documentatieonderzoek en uit doorgaans twee discussiebijeenkomsten met een specifiek hiervoor samengestelde werkgroep per rayon. De voorliggende rapportage beschrijft de arbeidsmarkt van Maastricht & Mergelland en is opgebouwd uit drie hoofdstukken en vier bijlagen. Hoofdstuk 1 schetst het algemene beeld van de arbeidsmarkt in dit rayon. De arbeidsmarktstructuur en de specifieke kenmerken van het rayon staan centraal. Hoofdstuk 2 gaat in op de discrepanties zoals deze naar voren komen in de werkloosheid en vacatureproblematiek. Verder is er aandacht voor de match tussen de werklozen en openstaande vacatures. Deze beschrijving is geënt op de situatie van oktober Hoofdstuk 3 gaat in op de toekomst. De prognoses voor 2003 worden gepresenteerd en er wordt een globale doorkijk naar 2006 gemaakt. Dit leidt uiteindelijk tot een beschrijving van enkele belangrijke aandachtspunten. In bijlage 1 worden in een leeswijzer de toegepaste indelingen, definities en afkortingen kort verklaard. De statistische informatie betreffende het rayon is opgenomen als bijlage 2. De tabellen zijn voornamelijk geordend naar categorie, sector en beroep. Bijlage 3 bestaat uit een overzicht van de geraadpleegde bronnen: de documentatie en de samenstelling van de werkgroepen. Als laatste is in bijlage 4 de kaart opgenomen waarop de zeven Limburgse arbeidsmarktrayons staan afgebeeld. Tot slot een woord van dank aan allen die aan de totstandkoming van de verschillende rayonrapportages hebben bijgedragen. Dit geldt in het bijzonder voor de contactpersonen van de centrumgemeenten en de leden van de werkgroepen. Zij hebben allen actief bijgedragen aan een scherper beeld van de arbeidsmarktsituatie in het rayon. 10

11 LIJST VAN FIGUREN E.A. Lijst van figuren Figuur 1.1 Samenstelling en afbakening arbeidsmarktrayon Maastricht & Mergelland Figuur 1.2 Ontwikkeling van de werkloosheid en de openstaande vacatures, Figuur 1.3 Relatieve pendelsaldi, 2002 Figuur 1.4 Sectorale samenstelling van de werkgelegenheid, 2002 Figuur 2.1 Aandeel van het rayon in de aantallen NWW (naar fase) in Limburg, oktober 2002 Figuur 2.2 Absolute arbeidsmarktkrapte en knelpunten in Maastricht & Mergelland, 2002 Figuur 2.3 Absolute krapte per beroepssegment in Maastricht & Mergelland, Figuur 3.1 De kern van de Stimulus-cirkel: oplossingscategorieën en strategische keuzes bij aanbodtekort Lijst van staten Staat 1.1 Profiel van het rayon Maastricht & Mergelland ten opzichte van Limburg, 2002 Staat 1.2 Ontwikkeling absolute werkgelegenheid, Staat 1.3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in Maastricht & Mergelland, Staat 2.1 Ontwikkeling van niet-werkende werkzoekenden naar fase, geslacht en leeftijd, Staat 2.2 Vacaturegraad per sector, Staat 2.3 Langdurig openstaande vacatures, Staat 2.4 De beroepssegmenten met het grootste vraag- en aanbodoverschot, oktober 2002 Staat 2.5 Vergelijking tussen openstaande vacatures en NWW per beroepssegment, oktober 2002 Staat 2.6 Totale relatieve en absolute krapte en knelpunten,

12 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Lijst van tabellen in bijlage 2: Statistische Bijlage Tabel 1.1 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2002 Tabel 1.2 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2003 Tabel 1.3 Arbeidsmarktoverzichten, niveau en structuur 2006 Tabel 1.4a Arbeidsmarktoverzichten, procentuele en gemiddelde verandering per jaar Tabel 1.4b Arbeidsmarktoverzichten, procentuele en gemiddelde verandering per jaar Tabel 2 Tien grootste werkgevers, Maastricht & Mergelland, 2002 Tabel 3.1 Openstaande vacatures en vacaturegraad per sector, Maastricht & Mergelland (oktober 2002) Tabel 3.2 Openstaande vacatures naar sectoren, Maastricht & Mergelland (oktober 2002) Tabel 3.3 Openstaande vacatures naar beroepssegment, Maastricht & Mergelland (oktober 2002) Tabel 4.1 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar kenmerk en werkloosheid in %, Maastricht & Mergelland (oktober 2002) Tabel 4.2 Niet-werkenden werkzoekenden (NWW) naar beroepssegment, Maastricht & Mergelland (oktober 2002) Tabel 5.1 Arbeidsmarktkrapte en knelpuntindicator (relatief), Maastricht & Mergelland (oktober 2002) Tabel 5.2a Arbeidsmarktkrapte en knelpunten in absolute aantallen, Limburg (oktober 2002) Tabel 5.2b Arbeidsmarktkrapte en knelpunten in absolute aantallen, Maastricht & Mergelland (oktober 2002) 12

13 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN 1 Arbeidsmarkt algemeen Maastricht & Mergelland De arbeidsmarkt in Maastricht & Mergelland is dynamisch. Zowel vraag als aanbod heeft zich sterk ontwikkeld de afgelopen periode. De verwachting kan uitgesproken worden dat de verbreding van de werkgelegenheidsstructuur in dit rayon van een meer op nijverheid gerichte structuur naar een gedifferentieerd dienstgerichte structuur zijn vruchten afwerpt. De economische trekkracht heeft zich verder versterkt. De werkloosheid is minder toegenomen. De vruchten zijn evenwel nog pril. De werkloosheid ligt nog net boven het provinciaal gemiddelde, zo ook de arbeidsongeschiktheid. De vacaturegraad ligt onder het provinciaal gemiddelde. Enkele kenmerken met betrekking tot het aanbod op een rijtje. De participatiegraad ligt met 65% onder het provinciaal en landelijk gemiddelde (66% respectievelijk 68%). De beroepsbevolking is de afgelopen vijf jaren meer dan het Limburgs gemiddelde toegenomen, het laatste jaar echter minder. Deze toenames hangen vooral samen met de toegenomen arbeidsparticipatie. De werkloosheid ligt nog wat hoog: 7,9% in Maastricht & Mergelland tegenover 7,7% in Limburg en 6,9% in Nederland. Daarnaast beschikt Maastricht & Mergelland over een redelijk groot additioneel arbeidspotentieel. De vraag in Maastricht & Mergelland kenmerkt zich door haar sectorale samenstelling. Deze ligt van de zeven rayons in Limburg het meest in de lijn van de Nederlandse werkgelegenheidsstructuur. Daarmee wijkt deze duidelijk af van de Limburgse. De ontwikkelingen zijn evenwel niet parallel aan de landelijke geweest. Daarin laat Maastricht & Mergelland een geheel eigen beeld zien. Er waren in Maastricht & Mergelland in 2002 in verhouding tot de totale werkgelegenheid minder openstaande vacatures dan in Limburg, 1,5 versus 1, Algemene karakterisering van het rayon Maastricht & Mergelland Het arbeidsmarktrayon Maastricht & Mergelland is samengesteld uit de volgende gemeenten (in volgorde van aantal inwoners): Maastricht, Meerssen, Valkenburg aan de Geul, Gulpen-Wittem, Margraten, Eijsden, en Vaals (figuur 1.1). Maastricht & Mergelland grenst qua ligging direct aan Duitsland en België evenals aan de arbeidsmarktrayons Parkstad Limburg en Westelijke Mijnstreek. Het rayon heeft een zekere Euregionale oriëntatie. Zo is er sprake van grensoverschrijdende pendel en van buitenlandse afzetmarkten van Maastrichtse bedrijven. Tussen de gemeenten in dit rayon bestaan onderling verschillen. Dat geldt met name voor de gemeente Maastricht als stedelijke gemeente en de andere gemeenten als meer landelijke gemeenten. Er is sprake van een zekere tweedeling. Er gaat een zuigkracht uit van Maastricht op de landelijke gemeenten. Er zijn dan ook duidelijke verschillen in werkgelegenheidsstructuur. Zo bestaat bijvoorbeeld de horeca in Maastricht uit congrestoerisme en restaurants, waarvoor studenten veel werk kunnen verzetten. De horeca in het Mergelland bestaat vooral uit verblijfsrecreatie, waarvoor 13

14 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND vrouwen belangrijke arbeidskrachten vormen. In deze arbeidsmarktstudie wordt op deze tweedeling niet verder ingegaan. In deze rapportage staat namelijk de beschrijving van het rayon centraal. Maastricht & Mergelland is het op een na grootste arbeidsmarktrayon in Limburg (staat 1.1). Alleen Parkstad Limburg is omvangrijker. Het rayon Maastricht & Mergelland omvat 19% van de beroepsbevolking en 20% van de werkgelegenheid. Daarnaast is er sprake van inkomende pendel. Deze elementen kunnen erop duiden dat dit rayon een bovenregionale werkgelegenheidsfunctie heeft. Verder zijn er in verhouding tot Limburg iets minder openstaande vacatures en iets minder arbeidsongeschikten aanwezig. Indien in het vervolg over vacatures gesproken wordt, betreft het openstaande vacatures. Figuur 1.1 Samenstelling en afbakening arbeidsmarktrayon Maastricht & Mergelland Bron: E,til 14

15 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Staat 1.1 Profiel van het rayon Maastricht & Mergelland ten opzichte van Limburg, 2002 Aandeel Maastricht & Mergelland in Limburg Vraag Aanbod Beroepsbevolking 19% Werkgelegenheid 20% Arbeidsongeschikten 18% Werkloosheid 19% Openstaande vacatures 18% Bron: Bijlage 2 Maastricht & Mergelland ligt in Zuid-Limburg. Voor Zuid-Limburg is geconstateerd dat de economische prestatie in een jaar ten tijde van redelijke hoogconjunctuur - duidelijk is achtergebleven 2. De uitkomsten van deze analyse wijzen er niet direct op dat dit punt ook expliciet voor de regio Maastricht & Mergelland geldt. De gemeenten van dit rayon werken formeel en informeel met elkaar samen als het om arbeidsmarktzaken gaat. Deze samenwerking komt onder andere tot uitdrukking in het uitwisselen van kennis- en ervaringen, het opzetten en uitvoeren van gezamenlijke projecten en, onlangs, in het gezamenlijk reïntegreren van bepaalde groepen werklozen. 1.2 Aanbodzijde arbeidsmarkt 2002 Aanbodzijde Het aanbod op de arbeidsmarkt wordt voor een belangrijk deel bepaald door de bevolkingsstructuur en -ontwikkelingen in de regio. Alle inwoners in de leeftijd van jaar worden tot de potentiële beroepsbevolking gerekend. Een gedeelte van deze potentiële beroepsbevolking meldt zich daadwerkelijk op de arbeidsmarkt. Deze groep wordt de beroepsbevolking genoemd. Bij het vaststellen van de beroepsbevolking wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. De omvang van de beroepsbevolking ten opzichte van de potentiële beroepsbevolking geeft aan in welke mate men voor ten minste 12 uur per week wil deelnemen aan de arbeidsmarkt. Uitgedrukt in een percentage wordt dit de beroepsdeelneming of participatiegraad genoemd. De beroepsbevolking omvat zowel de personen die werken (werkende beroepsbevolking) als degenen die dat zouden willen, maar er nog niet in geslaagd zijn werk te vinden (werkloze beroepsbevolking). Personen uit de werkloze beroepsbevolking worden ingeschreven als niet-werkende werkzoekende (NWW) bij de Centra voor Werk en Inkomen (CWI s). De non-participatie bestaat uit die groep mensen die wel tot de leeftijdsgroep van jarigen behoren, maar die zich niet op de arbeidsmarkt melden voor een baan van ten minste 12 uur per week. Hiervoor kunnen uiteenlopende redenen bestaan, zoals het volgen van een opleiding, de keuze voor zorg- en/of huishoudelijke taken, vervroegde terugtreding uit de arbeidsmarkt of volledige arbeidsongeschiktheid. 2 Bron: Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek Cijfers & Trends van Limburg, november 2002, pagina 5. 15

16 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Bevolking In Maastricht & Mergelland woonden in januari 2002 ongeveer personen. In de periode is dit aantal gemiddeld per jaar met 0,2% toegenomen. Het laatste jaar nam de bevolking ook met 0,2% toe. In de overige twee rayons in Zuid- Limburg, Parkstad Limburg en Westelijke Mijnstreek, nam de bevolking respectievelijk gestaag af en bleef gelijk. In de andere rayons in Limburg nam de bevolking toe. Wordt de bevolkingsontwikkeling van Maastricht & Mergelland met die in Limburg en Nederland vergeleken, dan blijkt dat deze in Maastricht & Mergelland iets hoger ligt dan in Limburg, maar duidelijk lager dan in Nederland. In Limburg is de bevolking in de periode namelijk met gemiddeld 0,1% per jaar toegenomen, in Nederland met 0,7% Beroepsbevolking De totale beroepsbevolking bestond in Maastricht & Mergelland in 2002 uit personen. Deze personen hadden een baan of waren op zoek naar een baan van ten minste 12 uur per week. In de periode is de bevolking nog licht toegenomen met gemiddeld 0,2% per jaar. De potentiële beroepsbevolking ( jarigen) nam af met 0,1% gemiddeld per jaar. Door de toenemende arbeidsparticipatie groeide de beroepsbevolking in Maastricht & Mergelland gemiddeld per jaar met 1,3%. De groei van 1,3% gemiddeld per jaar is de grootste toename van alle rayons in Limburg (gemiddeld 0,9%), maar toch lager dan in Nederland (1,8%). Het laatste jaar is de beroepsbevolking in Maastricht & Mergelland relatief gezien minder toegenomen dan provinciaal en in Nederland. De groeipercentages lagen op respectievelijk 0,7, 0,9 en 1,3%. De arbeidsparticipatie lag in 2002 in Maastricht & Mergelland op 65%. Voor Limburg lag dit percentage op 66% en voor Nederland op 68%. Hieruit komt een achterblijvende arbeidsmarktparticipatie in Maastricht & Mergelland naar voren. Met name de arbeidsmarktparticipatie van mannen is relatief laag in het rayon. Van oudsher is de beroepsbevolking in dit rayon meer gericht op nijverheid, het werken met handen, en minder gericht op dienstverlening, het klaar staan voor de klant. Dit kenmerk heeft niet alleen te maken met de attitude, maar in zekere zin ook met het niveau van de kwalificaties Werkloosheid De werkloosheid is hier gedefinieerd als het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW) zoals deze bij de Centra voor Werk en Inkomen geregistreerd worden. Verwacht wordt dat de werkloosheid in 2002 gemiddeld genomen uitkomt op NWW voor Maastricht & Mergelland. Dit komt overeen met 7,9% van de totale beroepsbevolking. Voor Limburg als geheel zal het aantal NWW gemiddeld genomen in 2002 op uitkomen. Dit is lager dan het aantal niet-werkende werkzoekenden in 2000, maar ongeveer NWW ers meer dan in Maastricht & Mergelland heeft hiermee een iets hogere werkloosheid dan gemiddeld in Limburg 16

17 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN het geval is en een duidelijk hogere dan in Nederland. In Limburg zal de gemiddelde werkloosheid voor 2002 namelijk op 7,7% uitkomen, in Nederland op 6,9%. In de periode is de werkloosheid in Maastricht & Mergelland gemiddeld per jaar met ruim 10% afgenomen. Dat is gelijk aan de daling in Limburg en iets minder dan de daling in Nederland. Gemiddeld genomen is in de toename in Maastricht & Mergelland gelijk geweest aan de landelijke toename (9,6%), maar lager dan in Limburg het geval was (12,7%). Dit beeld is bevestigd door de werkgroep. Een grote ontslaggolf is uitgebleven, er zijn meer reacties op advertenties vooral in de hogere segmenten en zij-instromers komen moeilijker aan het werk. De trendlijnen in figuur 1.2 laten duidelijk zien dat de werkloosheid in 2001 zijn dieptepunt heeft bereikt en vervolgens weer sterk is gestegen. De werkloosheid en de vacaturegraad zijn weergegeven op basis van een voortschrijdend gemiddelde van het voorafgaande jaar. Een half jaar voordat de werkloosheid het dieptepunt bereikte, begon de vacaturegraad af te nemen. Figuur 1.2 Ontwikkeling van de werkloosheid en de openstaande vacatures, a b 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 jan-00 mrt-00 Werkloosheid Maastricht & Mergelland (linker as) a Werkloosheid Limburg (linker as) mei-00 jul-00 sep-00 nov-00 jan-01 mrt-01 Openstaande vacatures Limburg (rechter as) b mei-01 jul-01 sep-01 nov-01 jan-02 mrt-02 mei-02 jul-02 sep-02 nov-02 De werkloosheid is uitgedrukt in het aantal niet-werkende werkzoekenden in procenten van de beroepsbevolking (werkloosheidspercentage). De openstaande vacatures zijn uitgedrukt als percentage van het aantal arbeidsplaatsen 3. Alle weergegeven percentages zijn berekend als een voortschrijdend gemiddelde van de afgelopen twaalf maanden. Het percentage wordt vermeld bij de laatste maand. 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 Bron: CWI, E,til 3 Voor de openstaande vacatures is - om het historische verloop te kunnen schetsen - uitgegaan van de bij de Limburgse CWI s geregistreerde aantallen. Deze aantallen wijken af van de RAIL-cijfers. Voor de RAIL-cijfers wordt namelijk een inschatting gemaakt van het totaal aantal openstaande vacatures; niet alleen van de bij de CWI geregistreerde aantallen. 17

18 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Additioneel arbeidsaanbod Naast de beroepsbevolking bestaat er de non-participatie, ofwel het additioneel arbeidsaanbod. Daarnaast kan ook een uitgaand pendelsaldo gezien worden als potentieel arbeidsaanbod voor het betreffende rayon. Nu het economisch minder goed gaat, neemt de directe noodzaak tot inzet van dit arbeidsaanbod af. Als evenwel de economie weer aantrekt over een enkel jaar, staat de personeelswerving onder deze groep weer helemaal op de agenda. In deze paragraaf wordt ingegaan op de omvang van dit potentieel in Maastricht & Mergelland. Het niveau van de arbeidsmarktparticipatie is in Maastricht & Mergelland relatief laag ten opzichte van de overige rayons in Limburg en ligt een procentpunt lager dan in Limburg en drie punten lager dan in Nederland. Deze lagere participatie betekent dat uit de groep non-participerenden extra arbeidskrachten te mobiliseren zijn. Arbeidsgehandicapten ontvangen een uitkering op basis van de WAO, WAZ en de WAJONG. Deze afkortingen staan respectievelijk voor; Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering; Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen; en Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten. In Maastricht & Mergelland bevinden zich procentueel relatief minder geregistreerde arbeidsgehandicapten dan in Limburg als geheel. Met 10,4% van de potentiële beroepsbevolking scoort Maastricht & Mergelland lager dan het Limburgs gemiddelde (10,7%). Desondanks heeft Maastricht & Mergelland na Parkstad Limburg (12,9%) en de Westelijke Mijnstreek (12,0%) het hoogste percentage arbeidsgehandicapten. Het verschil met de aangrenzende rayons bestaat voornamelijk uit het lagere aantal personen in Maastricht & Mergelland dat een uitkering ontvangt op basis van de WAO of de WAZ. In totaal ontvangen in Maastricht & Mergelland personen een WAJONG-uitkering en mensen een andere arbeidsongeschiktheidsuitkering. Het pendelsaldo van een rayon bestaat uit twee delen. Enerzijds het aantal inwoners uit het eigen rayon dat buiten het rayon werkzaam is en anderzijds het aantal personen woonachtig buiten het rayon dat werkzaam is in het specifieke rayon. Uit figuur 1.3 blijkt dat de relatieve pendelsaldi van de verschillende rayons sterk uiteenlopen. Maastricht & Mergelland kent een inkomend pendelsaldo. In mei 1999 had het rayon Maastricht & Mergelland een absoluut binnenkomend pendelsaldo van bijna personen. Dit inkomende pendelsaldo staat ongeveer gelijk aan 6,7% van het totale aantal arbeidsplaatsen binnen het rayon in In geheel Zuid-Limburg was in 1999 de uitgaande pendel driemaal groter dan de inkomende pendel. In de daaraan voorafgaande periode van groeide de uitgaande pendel met ruim 20% terwijl de inkomende pendel gelijk bleef 4. 4 Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek; Cijfers & Trends van Limburg, november

19 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Figuur 1.3 Relatieve pendelsaldi, 2002 a 5,1 6,6 6,7 0,0-6,6-4,1-5,7-10,4 Limb. Venray Venlo Roerm. Weert WM PL MM a De pendelsaldi zijn uitgedrukt in een percentage van het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon. Voor de berekening van de percentages zijn de meest recente pendelsaldi uit 1999 uitgedrukt in het aantal arbeidsplaatsen in mei Bron: E,til 1.3 Vraagzijde arbeidsmarkt 2002 Vraagzijde De vraagzijde van de arbeidsmarkt wordt bepaald door de vraag van werkgevers naar arbeidskrachten. De totale arbeidsvraag bestaat uit het aantal arbeidsplaatsen en het aantal openstaande vacatures in het rayon met een minimale grootte van 12 uur per week. Het aantal arbeidsplaatsen wordt de werkgelegenheid genoemd. Meetwijze De werkgelegenheid is door Etil in deze rayonrapportages gebaseerd op de tellingen volgens het VestigingenRegister Limburg (VRL, teldatum april/mei van ieder jaar). De werkgelegenheid in het RAIL-hoofdrapport van ROA is gebaseerd op tellingen van het CBS. Hieruit blijkt duidelijk dat werkgelegenheid op verschillende manieren gedefinieerd en geteld kan worden. ROA gaat uit van cijfers van het CBS van de werkzame beroepsbevolking. De omvang van de werkgelegenheid heeft dan betrekking op het aantal personen dat in de regio woont en dat betaald werk heeft in of buiten de regio. Er wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week gehanteerd. Vanwege de door het CBS gehanteerde betrouwbaarheidsmarges zijn deze cijfers alleen bruikbaar voor de provincie Limburg als geheel. Etil gaat uit van zelf verzamelde cijfers van het VestigingenRegister Limburg, het VRL. De omvang van de werkgelegenheid heeft nu betrekking op het aantal arbeidsplaatsen in de regio, ongeacht of deze wordt bezet door personen die binnen of buiten de regio wonen. Er wordt een urengrens van minimaal 12 uur per week 19

20 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND gehanteerd. De betrouwbaarheid van deze cijfers is zodanig dat een verdergaande detaillering mogelijk is. Deze beide tellingen geven verschillende eindresultaten. Deze verschillen hangen samen met de pendel, het feit dat een persoon meerdere deeltijdbanen kan hebben en ten slotte met verdere meet- en telverschillen. Werkgelegenheidsgraad De mate waarin een regio werkgelegenheid kan bieden voor de eigen potentiële beroepsbevolking (bevolking van jaar), wordt in deze rapportage de werkgelegenheidsgraad genoemd. De werkgelegenheidsgraad is daarmee een indicator voor de economische trekkracht van een gebied. Vanwege de geografische structuur heeft een stedelijke regio in het algemeen echter een hogere werkgelegenheidsgraad dan een landelijke regio. Het is van belang om de werkgelegenheidsgraad daarom alleen te gebruiken om soortgelijke gebieden met elkaar te vergelijken Werkgelegenheidsstructuur In mei 2002 beschikte Maastricht & Mergelland over arbeidsplaatsen met een minimale grootte van 12 uur per week. Dit vertaalt zich in een werkgelegenheidsgraad van 60,1% voor het rayon Maastricht & Mergelland. Voor Limburg ligt deze graad op 57,1%. Dit betekent dat er relatief meer banen in Maastricht & Mergelland aanwezig zijn dan dat er personen tussen de jaar wonen. De regio kent daarmee een hogere economische trekkracht. De commerciële dienstensector is met arbeidsplaatsen (45%) het grootst in Maastricht & Mergelland. Daarnaast is de sector niet-commerciële diensten sterk vertegenwoordigd. De niet-commerciële dienstensector omvat werkgevers in het onderwijs, de overheid, de gezondheidszorg en de overige quartaire diensten. Het totale aantal arbeidsplaatsen in Maastricht & Mergelland in deze sector is In Maastricht & Mergelland zijn de commerciële en de niet-commerciële dienstensector relatief groot vergeleken met Limburg. De nijverheidssector met arbeidsplaatsen en de landbouwsector met arbeidsplaatsen zijn relatief kleiner dan gemiddeld voor Limburg. In de studie van de Rabobank is ook geconstateerd dat binnen Limburg de verdienstelijking in Zuid-Limburg het verst is voortgeschreden 5. Dit is zeker in dit rayon van toepassing. In figuur 1.4 zijn zowel voor Maastricht & Mergelland en Limburg als ook voor Nederland de relatieve aandelen van de sectoren in de totale werkgelegenheid weergegeven. Dan is het opvallend dat Maastricht & Mergelland meer de landelijke werkgelegenheidsstructuur weerspiegelt dan de Limburgse. Van alle rayons in Limburg benadert Maastricht & Mergelland het meest de gemiddelde Nederlandse werkgelegenheidsstructuur. 5 Rabobank Stafgroep Economisch Onderzoek; Cijfers & Trends van Limburg, november 2002, pagina 9. 20

21 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Figuur 1.4 Sectorale samenstelling van de werkgelegenheid, % 30% 20% 46% 45% 40% 32% 32% 26% 3% 5% 2% Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Nederland Limburg Maastricht & Mergelland Niet-commerciële diensten Bron: Bijlage 2, tabel Werkgelegenheidsontwikkeling In de periode is de werkgelegenheid in Maastricht & Mergelland gemiddeld per jaar met 3,4% toegenomen. Voor Limburg lag dit percentage op 3,0 en landelijk op 2,5. In is de werkgelegenheid in Maastricht & Mergelland met 1,5% toegenomen en in Limburg en Nederland met respectievelijk 1,3 en 1,0%. Over deze twee periodes gezien, is de werkgelegenheid in Maastricht & Mergelland dus sterker toegenomen dan in Limburg en in Nederland. Deze gunstige ontwikkeling hangt samen met de relatief hoge groei van de niet-commerciële dienstverlening. Deze groei heeft te maken met de verdere ontwikkeling van Maastricht als centrum van Europese instituten en met de verdere uitbouw van de Universiteit Maastricht. In de periode lag de groei in Maastricht & Mergelland hoger dan gemiddeld voor Limburg en Nederland in zowel de commerciële als de nietcommerciële dienstverlening. Ook de werkgelegenheid in de landbouwsector nam licht toe in tegenstelling tot in Limburg en in Nederland. De werkgelegenheid in de nijverheidssector daalde in het rayon in dezelfde periode. In Limburg en in Nederland nam de werkgelegenheid in de nijverheidssector juist toe. In lag de werkgelegenheidsgroei in Maastricht & Mergelland nog steeds hoger dan in Limburg en in Nederland, maar duidelijk lager dan in de voorgaande periode. De daling van de werkgelegenheid in de nijverheidssector stopte. Het jaar 2002 is het jaar van de conjuncturele omslag. Lagere omzetten en minder gevulde orderportefeuilles leiden op den duur tot minder personeel. De ERBOenquête bevestigt dit 6. Wel blijkt dat de industriële werkgelegenheid in Limburg nog minder is afgenomen dan landelijk het geval was, met name door de gunstige ontwikkelingen in de chemie. In de metalelectro waren de ontwikkelingen slechter. 6 Bron: Kamers van Koophandel in Limburg; Het bedrijfsleven in Limburg; Enquête Regionale Bedrijfs Ontwikkeling 2002, december

22 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Dit wordt bevestigd door de FME-CWM-conjunctuurenquête 7. De werkgelegenheid in de metalelectro is in 2002 met 4,5% gedaald. Ook voor 2003 wordt hier nog van een daling van 3,5% uitgegaan. In de gehele periode zijn er in Maastricht & Mergelland ongeveer arbeidsplaatsen bijgekomen. Parallel hieraan nam de werkgelegenheidsgraad in Maastricht & Mergelland in twee jaar toe met 2,0 procentpunt tot 60,1% (staat 1.3). In Limburg is de werkgelegenheidsgraad in deze jaren met 1,6 procentpunt toegenomen tot 57,1%. De trekkracht van de regio was al sterker en heeft zich verder versterkt. In staat 1.2 zijn de absolute aantallen arbeidsplaatsen van ten minste 12 uur per sector per jaar voor deze periode aangegeven. Ook hieruit blijken weer de verschillen in werkgelegenheidsgroei per sector en regio zoals in de vorige alinea beschreven. Onderzoek heeft uitgewezen dat in Limburg de moderne industrie een gelijk aandeel heeft in de totale industrie als voor Nederland het geval is, namelijk 60% 8. Wel was de groei van de moderne industrie in Limburg sterker dan landelijk het geval was. De maakindustrie wordt dan ook wel getypeerd als de motor van de vernieuwing van de economie met daarin een toenemende verwevenheid van innovatie tussen industrie en diensten. Geconstateerd moet worden dat de traditionele industrie in vooral de gemeente Maastricht sterk onder druk staat. Naast modernisering van producten, productieprocessen en markten, vindt momenteel ook herstructurering plaats. Staat 1.2 Ontwikkeling absolute werkgelegenheid, Maastricht & Mergelland Limburg Landbouw Nijverheid Commerciële diensten Niet-commerciële diensten Totaal Bron: VRL, E,til Grote werkgevers Onder de tien grootste werkgevers binnen Maastricht & Mergelland bevinden zich zes werkgevers uit de niet-commerciële dienstensector. Hiervan zijn het Academisch Ziekenhuis Maastricht ( ) en de Universiteit Maastricht ( ) veruit de grootste werkgevers. De vier overige grote werkgevers buiten de nietcommerciële dienstverlening zijn: Hago Nederland BV Unit Maastricht ( ), Vodafone ( ), MTB Regio Maastricht NV ( ) en Sappi 7 Bron: 8 Bron: SEO; Reflecties op plaats en toekomst van de Nederlandse maakindustrie, juli

23 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN Maastricht BV ( ). MTB Regio Maastricht NV voert de Wet Sociale Werkvoorziening uit. De hoofdactiviteit daarin wordt gevormd door de nijverheid, waardoor deze in deze sector is ondergebracht. De andere drie grote werkgevers zijn alle onderdeel van een grote (internationale) onderneming. De beslissingscentra van deze ondernemingen bevinden zich dus niet in de regio. De top tien van grootste werkgevers in Maastricht & Mergelland is overigens opgenomen in tabel 2 in bijlage 2 van dit rapport Openstaande vacatures De openstaande vraag naar arbeid is sterk gedaald. In het voorjaar 2000 was het aantal openstaande vacatures in Maastricht & Mergelland ongeveer In het voorjaar 2001 kwam dit aantal uit op ruim In het najaar 2002 kwam het aantal openstaande vacatures na een verdere daling op minder dan te liggen. In twee jaar tijd is het aantal openstaande vacatures dus met 72% gedaald. In Limburg was deze daling 57%. Het aantal openstaande vacatures is in Maastricht & Mergelland dus sterker gedaald dan in Limburg. Het aantal openstaande vacatures kwam in het najaar 2002 overeen met 1,5% van het totale aantal arbeidsplaatsen in het rayon. Zoals blijkt uit staat 1.3 lag dit percentage in voorgaande jaren veel hoger. In 2000 lag het percentage openstaande vacatures sterk hoger dan voor Limburg als geheel. In 2001 en ook in 2002 lag het percentage iets onder het Limburgse percentage. 1.4 Arbeidsmarkt in perspectief Deze paragraaf gaat in op de ontwikkelingen aan de aanbod- en vraagkant gedurende de laatste drie jaren in Maastricht & Mergelland in vergelijking met Limburg. Dit geeft een eerste indicatie voor specifieke regionale kenmerken en voor knelpunten op de arbeidsmarkt in Maastricht & Mergelland. Op hoofdlijnen kan worden geconcludeerd dat de vraagkant zich sterk ontwikkeld heeft. De trekkracht van de regio heeft zich verder verstevigd. Het aantal vacatures is alleen meer gedaald dan in Limburg het geval was. De daling heeft zich ook een jaar eerder ingezet. De aanbodkant is ook toegenomen. Daarin zijn positieve en negatieve tendensen te zien. De beroepsbevolking neemt nog steeds toe, zodat vernieuwing automatisch gevoed wordt. Deze kan verder toenemen, daar de arbeidsparticipatie nog steeds achterblijft op Limburg. De werkloosheid en arbeidsongeschiktheid zijn echter nog relatief hoog gebleven. Wel moet gemeld worden dat het laatste jaar de toeneming van de werkloosheid in Maastricht & Mergelland minder is geweest dan in Limburg. Voorzichtig kan geconstateerd worden dat de verbreding van de werkgelegenheidsstructuur zijn positieve effecten heeft gehad op de arbeidsmarkt van Maastricht & Mergelland. In het onderstaande wordt meer gespecificeerd ingegaan op ontwikkelingen aan aanbod- en vraagkant. Dit is gebaseerd op staat 1.3. Hier zijn voor Maastricht & Mergelland en voor Limburg een aantal belangrijke kengetallen opgenomen. 23

24 DE LIMBURGSE ARBEIDSMARKT RAYONRAPPORTAGE MAASTRICHT & MERGELLAND Staat 1.3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in Maastricht & Mergelland, Maastricht & Mergelland Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Aantal werklozen Aantal arbeidsongeschikten Arbeidsplaatsen Openstaande vacatures Participatiegraad a Werkloosheidspercentage b 8,9 7,0 7,9 Ongeschiktheidgraad c 10,2 10,4 10,4 Werkgelegenheidsgraad d 58,1 58,9 60,1 Vacaturegraad e 4,9 2,7 1,5 Limburg Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Aantal werklozen Aantal arbeidsongeschikten Arbeidsplaatsen Openstaande vacatures Participatiegraad a Werkloosheidspercentage b 7,9 6,5 7,7 Ongeschiktheidgraad c 10,5 10,8 10,7 Werkgelegenheidsgraad d 55,5 56,2 57,1 Vacaturegraad e 3,6 3,0 1,7 a Participatiegraad is de beroepsbevolking in percentage van de potentiële beroepsbevolking. b Werkloosheidspercentage is het aantal niet werkende werkzoekenden uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. c Ongeschiktheidsgraad is het aantal arbeidsongeschikten uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. d Werkgelegenheidsgraad is het aantal arbeidsplaatsen in percentage van de potentiële beroepsbevolking. e Vacaturegraad is het aantal openstaande vacatures ten opzichte van het aantal arbeidsplaatsen. Bron: RAIL 2001, RAIL 2002, Bijlage 2 tabel 1.1, E,til Aanbod In Maastricht & Mergelland is de totale bevolking in de periode vrijwel gelijk gebleven. In 2002 kwam de totale bevolking uit op een totaal van personen. Desondanks is de beroepsbevolking de laatste twee jaren toegenomen met ruim 1% door een toegenomen arbeidsmarktparticipatie. De arbeidsmarktparticipatie in Maastricht & Mergelland is in 2002 uitgekomen op 65%. Deze groei van de beroepsbevolking met personen is gedeeltelijk het gevolg van 24

25 ARBEIDSMARKT ALGEMEEN initiatieven die ondernomen zijn om non-participerenden zoals vrouwen en ouderen meer en tot latere leeftijd aan het werk te helpen. Daarbij komt dat het in tijden van grote arbeidsmarktkrapte relatief gemakkelijker is deel te nemen aan de arbeidsmarkt. In Limburg is de arbeidsmarktparticipatie in dezelfde periode toegenomen met ruim een procentpunt tot 66% in De beroepsbevolking nam in Limburg de laatste twee jaar toe met personen. In 2002 kwam het aantal arbeidsongeschikten, uitgedrukt als percentage van de potentiële beroepsbevolking, in Maastricht & Mergelland uit op 10,4%. Dit is het resultaat van een stijging van het aantal arbeidsongeschikten met 200 personen in de periode Het percentage ligt onder het percentage arbeidsongeschikten voor Limburg (10,7%). Van de arbeidsgehandicapten in Maastricht & Mergelland in 2002 ontvangen mensen een uitkering op basis van een WAJONG-uitkering mensen ontvangen een WAO- of een WAZuitkering. De werkloosheid is gemiddeld over 2002 zowel in Maastricht & Mergelland (7,9%), Limburg (7,7%), als in de rest van Nederland (6,9%) sterk gestegen ten opzichte van 2001 en zal op de korte termijn nog verder stijgen. De werkloosheid nam in Maastricht & Mergelland in een jaar tijd toe van 7,0 naar 7,9%. In Limburg nam de werkloosheid het laatste jaar toe van 6,5 naar 7,7%, dit zijn naar verwachting gemiddeld over 2002 rond de niet-werkende werkzoekenden. In Maastricht & Mergelland is de werkloosheid minder gestegen dan in Limburg het geval was. Een sterk stijgende werkloosheid en verruiming van de arbeidsmarkt heeft gevolgen voor de arbeidsmarktparticipatie. Op korte termijn wordt verwacht dat de arbeidsmarktparticipatie nauwelijks zal toenemen. Vraag De laatste jaren is de werkgelegenheid in heel Limburg toegenomen. De werkgelegenheidsgroei heeft in Maastricht & Mergelland over het algemeen hoger gelegen dan in Limburg als geheel. In 2002 kwam de werkgelegenheid in Maastricht & Mergelland uit op arbeidsplaatsen. Uitgedrukt in een percentage van de potentiële beroepsbevolking komt het aantal arbeidsplaatsen in 2002 neer op een werkgelegenheidsgraad van 60,1%. Ten opzichte van 2000 is dit een stijging met 2,0 procentpunten of arbeidsplaatsen. In Limburg steeg de werkgelegenheidsgraad in de zelfde periode met 1,6 procentpunt en daarmee minder dan in Maastricht & Mergelland. In totaal telde Limburg in arbeidsplaatsen, een absolute stijging met arbeidsplaatsen. De werkgelegenheidsgraad voor Limburg was in ,1%. Het verschil in werkgelegenheidsgraad tussen Maastricht & Mergelland en Limburg geeft aan dat de werkgelegenheid in Maastricht & Mergelland relatief hoog is. Het verschil van 3,0 procentpunten tussen de werkgelegenheidsgraden betekent dat ten opzichte van Limburg er in Maastricht & Mergelland per 100 personen van de beroepsbevolking ruim drie banen meer beschikbaar zijn binnen het rayon dan voor Limburg het geval is. Het feit dat het rayon Maastricht & Mergelland in 20% van het totale aantal arbeidsplaatsen in Limburg voorziet en 19% van de beroepsbevolking, geeft ook aan dat de werkgelegenheid in het rayon relatief gezien hoger is. 25